рдХोрд╡िрдб-19 рдорд╣ाрдоाрд░ी: рд░ाрдЬ्рдп рдПрд╡ं рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рдоाрдирд╡ाрдзिрдХाрд░

рдбॉ. рдХрди्рд╣ैрдпा рдд्рд░िрдкाрдаी

- рдХрди्рд╣ैрдпा рдд्рд░िрдкाрдаी

рдбॉ. рдХрди्рд╣ैрдпा рдд्рд░िрдкाрдаी, рднाрд░рдд рдЧрдгрд░ाрдЬ्рдп рдХे рдоाрдирдиीрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдЬी рдХे рд╡िрд╢ेрд╖ рдХाрд░्рдп рдЕрдзिрдХाрд░ी рдХा рджाрдпिрдд्рд╡ рдиिрднा рдЪुрдХे рд╣ैं рдФрд░ рд╕ेрддु рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдоंрдбрд▓ рд╕े рд╕ंрдмрдж्рдз рд╣ैं।



рд╢्рд░рдо рдХी рдЕрдкрдиी рдЧрд░िрдоा рд╣ै। рдмिрдиा рд╢्рд░рдо рдХे рдЕрдЧрд░ рдХोрдИ рднी рдЕрд░्рдЬрди рдХрд░рддा рд╣ै рддो рдЙрд╕े рдоूрд▓्рдпрдЧрдд рдЕрд░्рдЬрди рдирд╣ीं рдХрд╣рддे рд╣ैं। рджुрдиिрдпा рдоें рдЬो рд╢्рд░рдо рдХी рдкूंрдЬी рд╣ै рдЙрд╕ी рдкрд░ рдпрд╣ рд╕рдн्рдпрддा рдЪрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╢्рд░рдо рдХिрд╕ी рднी рддрд░рд╣ рд╕े рдХिрдпे рдЬाрддे рд╣ों। рдЗрди рд╢्рд░рдо рд╕े рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХो рдЫूрдЯ рджी рдЧрдИ рд╣ै рдЬो рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЬ्рдпाрджा рд╢рд░ीрд░ рд╕े рдХрдордЬोрд░ рдФрд░ рдЕрд╕рд╣ाрдп рд╣ैं। рд╢्рд░рдо рдХी рдкूंрдЬी рдХा реЫिрдХ्рд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХрд░рддे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рджрдмी рдЬुрдмाрди рд╕े рдЬрдмрдХि рдХिрд╕ी рднी рд░ाрдЬ्рдп рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд╢्рд░рдо рдкрд░ рдЯिрдХा рд╣ुрдЖ рд╣ोрддा рд╣ै, рдпрд╣ рдПрдХ рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рд╣ै। рд╢्рд░рдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧों рдХे рд╢्рд░рдо рдХी рдХीрдордд рд░ाрдЬ्рдп рд╕рдоुрдЪिрдд рдоाрдд्рд░ा рдоें рджेрддे рднी рдирд╣ीं рдпрд╣ рджुрд░्рднाрдЧ्рдпрдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдПрд╡рдЬ рдоें рд░ाрдЬ्рдпों рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпाँ рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХो рд▓ेрдХрд░ рднी рдк्рд░рд╢्рдиांрдХिрдд рд╣ोрддी рд░рд╣ी рд╣ैं।
рдЖрдЬ рдкूрд░ी рджुрдиिрдпा рдХोрд╡िрдб-19 рдЬैрд╕ी рдорд╣ाрдоाрд░ी рд╕े рдЬूрдЭ рд░рд╣ी рд╣ै। рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рднी рджेрд╢ рдХोрд╡िрдб-19 рд╕े рдЕрд╕рд╣ाрдп рд╕े рдк्рд░рддीрдд рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं। рдРрд╕े рд╕рдордп рдоें рдЕрдЧрд░ рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рд╕ंрдХрдЯ рдоें рдХोрдИ рд╣ै рддो рд╡рд╣ рд╣ै рд╢्рд░рдоिрдХ। рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЕрд╡िрдХрд╕िрдд, рд╡िрдХाрд╕рд╢ीрд▓ рдФрд░ рдЧрд░ीрдм рджेрд╢ рдЕрдкрдиे рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рд▓ेрдХрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдкрд░ेрд╢ाрди рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдпрд╣ाँ рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рдХाрдордХाрдЬ рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЪिंрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рдкूंрдЬी рдХे рдЯूрдЯрдиे рд╕े рдмेрд░ोрдЬрдЧाрд░ी рдоें рдЬो рдмреЭोрддрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ै рдЙрд╕рдХी рдЦाрдИं рдкाрдЯ рдкाрдиे рдХी рднी рдЪिंрддा рд╣ै। рд░ाрдЬ्рдпों рдХी рдЗрд╕ рдХोрд░ोрдиा рдорд╣ाрдоाрд░ी рдиे рдкोрд▓ рдЦोрд▓ рдХрд░ рд░рдЦ рджी। рдмреЬी-рдмреЬी рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕ рдоें рдЕрдЪ्рдЫी-рдЕрдЪ्рдЫी рддрд╕्рд╡ीрд░ों рдХे рд╕ाрде рдЕрдкрдиी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдоें рддैрдпाрд░ рд╡ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдЖंрдХреЬे рдЬो рдк्рд░рдХрдЯ рдХिрдП рдЬा рд░рд╣े рдеे рдЙрд╕рдХे рдкीрдЫे рдХा рд╕рдЪ рддो рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ी рдирд╣ीं рдеा। рдЕрдкрдиी рд╡ाрд╣рд╡ाрд╣ी рдоें рдкреЭे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдХрд╕ीрджे рдЗрд╕ рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рдЖрдиे рд╕े рдиिрд╢्рдЪिрддрд░ूрдк рд╕े рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрднрд░рдХрд░ рд╕ाрдордиे рдЖрдпे рд╣ैं рдХि рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдордп рдоें рдЬो рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕ рдЖрдПँрдЧी рдЙрд╕ рдкрд░ рднी рдЬрдирддा рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╣ीं рдмрди рд╕рдХेрдЧा। рдЕрд╕рдд्рдп рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рджुрдиिрдпा рдХो рдЪрд▓ाрдиे рд╡ाрд▓े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдФрд░ рдЙрдирдХे рдиेрддृрдд्рдд्рд╡рдХрд░्рддाрдУं рдиे рдХ्рдпा рдЕрдм рддрдХ рд╕िрд░्рдл рд╢्рд░рдоिрдХ рд╡рд░्рдЧ рд╕े рд╣рдоेрд╢ा рдЭूрда рдмोрд▓ा, рдк्рд░рд╢्рди рдЕрдм рдпрд╣ рднी рдЙрда рд░рд╣े рд╣ैं।
рдЖрдИрдПрд▓рдУ рдХा рдЕрдиुрдоाрди рд╣ै рдХि рд╢्рд░рдоिрдХों рдХी рдЖрдорджрдиी рдоें 3।4 рдЯ्рд░िрд▓िрдпрди рдЕрдоेрд░िрдХी рдбॉрд▓рд░ рддрдХ рдХी рдХ्рд╖рддि рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рдвाрдИ рдХрд░ोреЬ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдЧ рдмेрд░ोрдЬ़рдЧाрд░ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं। рд╣ाрд▓ांрдХि, рдЕрдм рддो рдпे рднी рд▓рдЧ рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рдпे рд╕ंрдЦ्рдпा рднी рдХрдо рдХрд░рдХे рдЖंрдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдЖрдЬ рдХाрд░्рдпрд╕्рдерд▓ों рд╕े рд▓ेрдХрд░, рдЙрдж्рдпрдоों, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдФрд░ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеाрдУं рддрдХ рдЗрд╕ рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рдкрд░िрдгाрдоों рдХा рд╕рд╣ी рдЖрдХрд▓рди рдХрд░рдиा рд╕рдмрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рд╡ рдХाрдордХाрдЬी рджुрдиिрдпा рдХे рдЕрдЧ्рд░рдгी рдиिрдпोрдХ्рддाрдУं рдФрд░ рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рдмीрдЪ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ंрд╡ाрдж рд╕े рд╣ी рдпрд╣ рд╕ंрднрд╡ рд╣ै। рдЗрд╕ рдорд╣ाрдоाрд░ी рдиे рд╣рдоाрд░े рд╢्рд░рдо рдмाрдЬ़ाрд░ों рдХी рджुрд░्рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рдмुрд░ी рддрд░ीрдХ़े рд╕े рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХिрдпा рд╣ै। рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдШрдЯाрдИ рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рдЕрдиेрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдЦрдд्рдо рд╣ोрдиे рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╣ैं,  рдк्рд░ाрдпः рд░ोрдЬ़рдЧाрд░ рдЦ़рдд्рдо рд╣ोрдиे рдХी рдмाрд░ी рдкрд╣рд▓े рдЙрдирдХी рдЖрддी рд╣ै рдЬिрдирдХे рд░ोрдЬ़рдЧाрд░ рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рдЕрдиिрд╢्рдЪिрдд рдпा рдаेрдХे рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
рд░ाрдЬ्рдпों рдХो рдЕрдм рдЕрдЧрд░ рд╣рдоें рд▓ंрдмे рд╕рдордп рддрдХ рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ी рдЖрд░्рдеिрдХ рдоंрджी рд╕े рдмрдЪрдиा рд╣ै, рддो рдЕрднूрддрдкूрд░्рд╡ рдФрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░рд╡ाрджी рдЖрд░्рдеिрдХ рдФрд░ рд╡िрдд्рддीрдп рдиीрддिрдпाँ рдЕрдкрдиाрдиी рд╣ोंрдЧी। рд░ाрдЬ्рдпों рдХो рдпрд╣ рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд▓ोрдЧों рдХी рдЬेрдм рдоें рд╕ीрдзे рдХрдо рд╕े рдХрдо рдЕрдкрдиी рдЬ़рд░ूрд░рддें рдкूрд░ी рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдзрди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ों। рдЬрдм рд╣рдоाрд░ी рд╕рд░рдХाрд░ें рд╕ंрдХ्рд░рдордг рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै, рд╕рд░рдХाрд░ें рд▓ाрдЦों рд▓ोрдЧों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╢ेрд╖ рдЙрдкाрдпों рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрдЧी рдЬो рд╣рд░ рджिрди рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рдЦ़ुрдж рдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХो рдЬोрдЦिрдо рдоें рдбाрд▓рддे рд╣ैं। рдЯैрдХ्рдиॉрд▓ॉрдЬी рдХी рдорджрдж рд╕े рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиा рдХाрдо рдХрд░ рдкा рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдХुрдЫ рдиौрдХрд░ी рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдиिрдХाрдп рднी рдЕрдкрдиा рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдЪрд▓ा рдкा рд░рд╣े рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рдЕрдкрдиी рдЕрди्рдп рдЬ़िрдо्рдоेрджाрд░िрдпों рдХे рд╕ाрде рд╕ंрддुрд▓рди рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рдоिрд▓рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрдирдоें рдорд╣िрд▓ाрдУं, рдмрдЪ्рдЪों, рдмुрдЬ़ुрд░्рдЧों рдХी рджेрдЦрднाрд▓ рдХрд░рдиा рдЬैрд╕ी рдЬ़िрдо्рдоेрджाрд░िрдпाँ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।
рдХोрд╡िрдб 19 рдЬैрд╕ी рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЖрдкрджा рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рджेрд╢ рд╕्рддрд░ рдХे рдЙрдкाрдп рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдж्рд╡िрдкрдХ्рд╖ीрдп/рдмрд╣ुрдкрдХ्рд╖ीрдп рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд░рд╣рдиा рдкрдж рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЖрдИрдПрд▓рдУ рдиे рдЕрдкрдиी рд░िрдкोрд░्рдЯ рдоें рдпрд╣ рдХрд╣ा рд╣ै рдХि рджुрдиिрдпा рднрд░ рдоें рдЕрд╕ंрдЧрдаिрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे 1।6 рдЕрд░рдм рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рд╕ाрдордиे рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХा рд╕ंрдХрдЯ рдЦреЬा рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рд▓рдЧрднрдЧ 43 рдХрд░ोреЬ рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдЙрдж्рдпрдо рд╕ीрдзे рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ैं, рдЬिрд╕рдоें рдЦुрджрд░ा рдФрд░ рдЙрдд्рдкाрджрди рд╡ाрд▓े рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। 21 рдЕрдк्рд░ैрд▓ 2020 рдХो рдЬाрд░ी рдПрдХ рдЕрди्рдп рдЖрдИрдПрд▓рдУ рд╕्рдЯेрдЯрдоेंрдЯ рдоें рдХрд╣ा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рд╡िрд╢्рд╡рд╡्рдпाрдкी рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХोрд╡िрдб 19 рдХे рдХाрд░рдг рдЕрд░्рдерд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХे рд╕рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдХрд░्рдордЪाрд░िрдпों рд╡ рдиिрдпोрдХ्рддाрдУं рдкрд░ рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдЕрд╕рд░ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╢्рд░рдо рд╕ंрдЧрдарди (ILO) рдиे рдХोрд╡िрдб-19 рд╕ंрдХрдЯ рд╕े рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдкрд░ рдЕрд╕рд░ рдХो рдПрдХ рдирдИ рдХреЬी рдХे рддрд╣рдд рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै, рд╕ाрде рд╣ी рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдоें рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рджंрд╢ рдХो рдХрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХिрдП рдЧрдП рдЙрдкाрдп рднी рд╕ाрдордиे рд░рдЦे рд╣ैं। рдЕрдм рдЗрди рд░िрдкोрд░्рдЯ्рд╕ рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдЧुрдЬрд░рдиे рдоें рдмрд╣ुрдд рдбॉ рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЕрд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХी рднाрд╡рдиा рдЕрдм рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рд╣ोрдиे рд▓рдЧी рд╣ै рд╢्рд░рдоिрдХ рддो рдмрд╣ुрдд рджूрд░ рдХी рдЪीрдЬ рд╣ैं।
рдпूрдПрди рдорд╣ाрд╕рдЪिрд╡ рдПंрддोрдиिрдпो рдЧुрдЯेрд░ेрд╢ рдиे рдХрд╣ा рд╣ै рдХि рдХोрд╡िрдб-19 рдорд╣ाрдоाрд░ी рд╕िрд░्рдл़ рдПрдХ рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЖрдкрджा рдирд╣ीं рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рдоाрдирд╡ीрдп, рдЖрд░्рдеिрдХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ंрдХрдЯ рд╣ै,рдФрд░ рдпрд╣ рддेрдЬ़ी рд╕े рдоाрдирд╡ाрдзिрдХाрд░ों рдХा рд╕ंрдХрдЯ рднी рдмрдирддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЖрдкрджा рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рдЙрдкाрдпों рдоें рдоाрдирд╡ाрдзिрдХाрд░ों рдХी рдЕрд╣рдоिрдпрдд рдХो рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдоाрдирд╡ рдХрд▓्рдпाрдг рдФрд░ рдоाрдирд╡ाрдзिрдХाрд░ों рдХो рд╕рд░्рд╡ोрдкрд░ि рд░рдЦрдиे рдХो рдХрд╣ा рд╣ै। рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдХाрдордЧाрд░ों рдкрд░ рдпूрдПрди рд╕рдоिрддि рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрди рдЙрди्рд╡ेрд░ рдФрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдоाрдирд╡ाрдзिрдХाрд░ों рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░िрдкोрд░्рдЯिрдпрд░ рдл़िрд▓िрдкे рдЧोрди्рдЬ़ाрд▓ेрдЬ़ рдоोрд░ाрд▓ेрд╕ рдХा рдХрдерди рд╣ै рдХि рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рдоें рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдХाрдордЧाрд░ों рдХे рд╢्рд░рдо рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХो рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХिрдпा рдЬाрдиा рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдкाрдп рдХрд░рдиे рд╣ोंрдЧे। рдоाрдирд╡ाрдзिрдХाрд░ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдиे рд╕рдЪेрдд рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдХोрд░ोрдиाрд╡ाрдпрд░рд╕ рдХे рдХाрд░рдг рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡्рдпрд╡рдзाрдиों рдХा рдЕрд╕рд░ рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдоें рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХो рднेрдЬी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд░рдХ़рдо рдкрд░ рднी рдкрдб़ा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдоें рдЧिрд░ाрд╡рдЯ рджрд░्рдЬ рдХी рдЧрдИ рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдк्рд░рд╡ाрд╕िрдпों рдХे рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХा рдЬीрд╡рди-рдпाрдкрди рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЕрдХ्рд╕рд░ рдРрд╕ी рд░рдХ़рдо рдЙрдирдХी рдЖрдп рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд╕्рд░ोрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрд╡ाрдЬें рд╣рдоें рдЪौрдХрди्рдиा рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं।
рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рджुрдиिрдпा рднрд░ рдоें рдл़िрд▓рд╣ाрд▓ рд╕ीрдоाрдУं рдкрд░ рдлँрд╕े рд╣ुрдП рд╣ैं- рдПрд╢िрдпा, рдЕрдл़्рд░ीрдХा, рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рдпोрд░ोрдк рдоें рд╕рдоुрдж्рд░ी рдХिрдиाрд░ों рдкрд░ рдлंрд╕े рд╣ुрдП рд╣ैं। рджेрд╢ рдХे рднीрддрд░ рд▓ॉрдХрдбाрдЙрди рд▓рдЧाрдиे рдХे рдмाрдж рди рдЬाрдиे рдХिрддрдиे рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдЕрдкрдиे рдПрдХ рд░ाрдЬ्рдп рд╕े рджूрд╕рд░े рд░ाрдЬ्рдп рдЬाрдиे рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдд्рд░ाрд╕рджी рд╕ी рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдпे рд╣ैं। рдкुрд▓िрд╕ рдХा рдмрд░्рддाрд╡ рдЗрди рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рд╣िंрд╕рдХ рд░рд╣े। рдЗрди рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рднोрдЬрди рдирд╣ीं рдоिрд▓े। рджрд╡ाрдУं рдХे рдЖрднाрд╡ рдоें рдорд░ рдЧрдП। рдкैрджрд▓ рдЪрд▓े। рдЕрдкрдиों рдХो рдЦोрдпा। рд╕реЬрдХ рдкрд░ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рджुрд░्рдШрдЯрдиाрдУं рд╕े рдорд░ рдЧрдП। рдЗрд╕рд╕े рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рдк्рд░рддि рдЗрди рд╢्рд░рдоिрдХों рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЯूрдЯा рд╣ै рдФрд░ рдЕрдкрдиे рдиाрдЧрд░िрдХ рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдЙрди्рд╣ें рд╕ंрджेрд╣ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЕрдм рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдордп рдоें рд░ाрдЬ्рдпों рдХो рдРрд╕ी рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХा рдЦाрдХा рддैрдпाрд░ рдХрд░рддे рд╕рдордп рдЬिрд╕рдоें рдХिрд╕ी рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХाрд▓рд╕рдордп рдоें рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХी рдиीрддिрдпाँ рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиी рд╣ो рддो рд▓ैंрдЧिрдХ рдЬ़рд░ूрд░рддों, рдЖрдпु рдФрд░ рд╡िрд╡िрдзрддा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдкрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ рдХो рд╕рдоाрд╣िрдд рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा। рдпрджि рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рддो рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рд▓िрдП рднрд╡िрд╖्рдп рдирд╣ीं рд╣ैं। рдордЬрдмूрд░िрдпों рдоें рд╢्рд░рдоिрдХ рдЕрдкрдиे рдкेрдЯ рдкाрд▓рди рдХे рд▓िрдП рдФрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рд╢्рд░рдо рддो рдХрд░ेंрдЧे рд▓ेрдХिрди рд╡े рдЕрдкрдиे рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рдк्рд░рддि рд╕рд╢ंрдХिрдд рд░рд╣ेंрдЧे। рдЧुрдЯेрд░ेрд╢ рдиे рдЪेрддाрд╡рдиी рджी рдеी рдкिрдЫрд▓े рджिрдиों рдХि, "рдХुрдЫ рджेрд╢ों рдоें рдмреЭрддे рдирд╕्рд▓ी-рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрдж, рд▓ोрдХрд╡ाрдж рдФрд░ рддाрдиाрд╢ाрд╣ी рдФрд░ рдоाрдирд╡ाрдзिрдХाрд░ों рдХो рджрдмाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдЗрд╕ рд╕ंрдХрдЯ рдоें рдорд╣ाрдоाрд░ी рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдХे рд▓िрдП рджрдордирдХाрд░ी рдХрджрдо рдЙрдаाрдиे рдХा рдмрд╣ाрдиा рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै।" рд╕рдЪाрдИ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╣ोрдиे рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рджुрдиिрдпा рдХे рдмрд╣ुрдд рд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдЕрдкрдиी рдХрдоिрдпों рдХो рдЫुрдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рдРрд╕े рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХो рдЬрди्рдо рджेंрдЧे рдФрд░ рдЗрд╕рд╕े рдЕрд░ाрдЬрдХрддा, рдЕрд╢ांрддि рдПрд╡ं рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХी рдмреЭोрддрд░ी рд╣ोрдЧी। рдЧुрдЯेрд░ेрд╢ рдиे рдХрд╣ा рдХि рд╕рд░рдХाрд░ों рдХो "рдкाрд░рджрд░्рд╢ी, рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрд╢ीрд▓ рдФрд░ рдЬрд╡ाрдмрджेрд╣" рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЬोрд░ рджिрдпा рдХि рдоीрдбिрдпा рдХी рдЖрдЬाрджी, рд╕िрд╡िрд▓ рд╕ोрд╕ाрдЗрдЯी рд╕ंрдЧрдарди, рдиिрдЬी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдФрд░ "рд╕िрд╡िрдХ рд╕्рдкेрд╕" рдЬрд░ूрд░ी рд╣ैं। рдпрджि рдпрд╣ рдЖреЫाрджी рдирд╣ीं рд░рд╣ी рддो рдЗрд╕рдоें рджो рдордд рдирд╣ीं рдХि рдЕрднी рдХोрд░ोрдиा рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рд╕рдордп рдФрд░ рдмाрдж рдХी рдкреЬрддाрд▓ рд╕рд░рдХाрд░ी рдЖंрдХреЬों рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЬो рдЖрдпेंрдЧे рд╡े рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ोंрдЧे, рдЗрд╕рдХा рдЕंрджाреЫा рд▓рдЧाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдХрдИ рдиेрддाрдУं рдиे рдХोрд╡िрдб-19 рдХे рд╕ंрдХ्рд░рдордгрдХाрд▓ рдоें рдЬрдирддा рдХो рдмрдЪाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЗрдорд░рдЬेंрд╕ी рд╢рдХ्рддिрдпां рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рдоें рд▓े рд▓ी рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдПрдордиेрд╕्рдЯी рдЗंрдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдЬैрд╕े рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоाрдирд╡ाрдзिрдХाрд░ рд╕ंрдЧрдарди рдЗрди рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рджुрд░ुрдкрдпोрдЧ рдХे рдоाрдорд▓े рдЙрдаा рд░рд╣े рд╣ैं। рд╡ेрдиेрдЬुрдПрд▓ा рдоें рдХोрд╡िрдб-19 рдХे рдмाрд░े рдоें рд░िрдкोрд░्рдЯिंрдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдбाрд░्рд╡िрди्рд╕ंрд╕ рд░ोрдЬрд╕ рдХो рдЬेрд▓ рдоें рдбाрд▓ рджिрдпा рдЧрдпा। рдХंрдмोрдбिрдпा рдоें рд╕рд░рдХाрд░ рдХे 17 рдЖрд▓ोрдЪрдХों рдХो рдЬेрд▓ рдХी рд╕рдЬा рд╣ुрдИ। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рдеाрдИрд▓ैंрдб рдоें рдПрдХ рд╡्рд╣िрд╕рд▓-рдм्рд▓ोрдЕрд░ рдХो рдЬेрд▓ рдоें рдбाрд▓ा рдЧрдпा। рджुрдиिрдпा рдХे рдмрд╣ुрдд рд╕े рджेрд╢ों рдоें рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдЕрдз्рдпेрддा, рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдФрд░ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпाрд╡ाрджिрдпों рдХे рд╕ाрде рдЬुрд░्рдо рд░ाрдЬ्рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрди рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣िрдпों рд╕े рдоुрдж्рджे рди рдЦрдд्рдо рд╣ोंрдЧे рди рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рдиिрдкрдЯाрд░ा рд╣ोрдЧा рд▓ेрдХिрди рдирдИ рд╕рдорд╕्рдпाрдПं реЫрд░ूрд░ рдЬрди्рдо рд▓े рд▓ेंрдЧी। рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рдмाрд░े рдоें рдЪिंрддा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рджुрдиिрдпा рдХे рдХрд░ुрдгा рдХो рдЕрдЧрд░ рд╕рдордЭ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рддिрдХ्рд░рдпा рджे рд░рд╣े рд╣ैं рддो рдЙрди्рд╣ें рджрдорди рдХрд░рдиे рдХा рд╣рдХ рд░ाрдЬ्рдпों рдХो рдирд╣ीं рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдРрд╕ा рд╣ी рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै।
рднाрд░рдд рдоें рд▓ॉрдХрдбाрдЙрди рдХे рдХाрд░рдг рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдордЬрджूрд░ рдЬैрд╕े-рддैрд╕े рдЕрдкрдиे рдШрд░ों рдХी рддрд░рдл рд▓ौрдЯ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдм рд╕ुрдк्рд░ीрдо рдХोрд░्рдЯ рдиे рдоीрдбिрдпा рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЦुрдж рд╕े рд╕ंрдЬ्рдЮाрди рд▓िрдпा рд╣ै рдФрд░ рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдпों рд╕े рдЬрд╡ाрдм рджाрдЦिрд▓ рдХрд░рдиे рдХो рдХрд╣ा рд╣ै। рдЬрд╕्рдЯिрд╕ рдЕрд╢ोрдХ рднूрд╖рдг, рд╕ंрдЬрдп рдХिрд╢рди рдХौрд▓ рдФрд░ рдПрдордЖрд░ рд╢ाрд╣ рдХी рдмेंрдЪ рдиे 28 рдордИ рддрдХ рдЗрд╕ рдоुрдж्рджे рдкрд░ рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ों рд╕े рдЬрд╡ाрдм рдоांрдЧा рд╣ै। рдмेंрдЪ рдиे рдпрд╣ рднी рдХрд╣ा, "рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдордЬрджूрд░ рдмрдб़ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдЖрдЬ рднी рд╕рдб़рдХों, рд░ाрдЬрдоाрд░्рдЧों, рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рдиों рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рдХी рд╕ीрдоाрдУं рдкрд░ рдлंрд╕े рд╣ुрдП рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ें рдХेंрдж्рд░ рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ें рддुрд░ंрдд рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдкрд░िрд╡рд╣рди рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рд╢ेрд▓्рдЯрд░ рдФрд░ рдмिрдиा рд╢ुрд▓्рдХ рдХे рднोрдЬрди-рдкाрдиी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдПं। рд╕ाрде рд╣ी рд╕ुрдк्рд░ीрдо рдХोрд░्рдЯ рдиे рдХрд╣ा рд╣ै рдХि рд▓ॉрдХрдбाрдЙрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдоें рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЗрд╕ी рд╡рд░्рдЧ рдХो рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рдорджрдж рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рд╣ै। рднाрд░рдд рдХे 80 рдлीрд╕рджी рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╢्рд░рдоिрдХ рдЕрд╕ंрдЧрдаिрдд рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиिрдпोрдЬिрдд рд╣ैं, рдФрд░ рдЗрдирдоें рдПрдХ рддिрд╣ाрдИ рдЖрдХрд╕्рдоिрдХ рдордЬрджूрд░ рд╣ैं। рдЕрддः рдпрд╣ реЫрд░ूрд░ी рд╣ै рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рдХा рд╡िрддрд░рдг рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдзिрдХрддрдо рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХा рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░े। рд╕рд░рдХाрд░ рдХो рдлंрд╕े рд╣ुрдП рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдХाрдордЧाрд░ों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рддрдд्рдХाрд▓ рдХрджрдо рдЙрдаाрдиे рдЪाрд╣िрдП। рдкूрд░े рджेрд╢ рдоें  рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ों рдХो рддुрд░ंрдд рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рдЬрд░ूрд░рддрдоंрджों рдХे рд▓िрдП, рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рджूрд░ी рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдкाрдп рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЖрд╢्рд░рдп рдФрд░ рд╕ाрдоुрджाрдпिрдХ рд░рд╕ोрдИ рдХा рдЗंрддрдЬाрдо рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рд▓ेрдХिрди рд╡िрдбंрдмрдиा рдпрд╣ рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рдХ्рдпा рджुрдиिрдпा рдХे рддрдоाрдо рджेрд╢ рдЕрдкрдиे рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЧрд░िрдоा рджेрдиे рдоें рдиाрдХाрдо рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрд╕рд╕े рд░ाрдЬ्рдпों рдФрд░ рдЙрдирдХे рдиेрддृрдд्рд╡ рдХी рдХिрд░рдХिрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╣рдо рджुрдиिрдпा рдоें рдПрд╕рдбीрдЬी-2030 рдХे рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЖрдЧे рдмреЭ рд░рд╣े рдеे। рдЕрдм рдЗрд╕ рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рдиे рд╣рдоाрд░े рд╕рддрдд рд╡िрдХाрд╕ рд▓рдХ्рд╖्рдп рдХो рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рдПрдХ рдирдИ рджुрдиिрдпा рдХे рд╕рдд्рд░рд╣ рд╕ूрдд्рд░ीрдп рд╡िрдХाрд╕ рдХा рд▓рдХ्рд╖्рдп рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрдЧा рдпा рдирд╣ीं, рдпрд╣ рдЖрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕рдордп рдмрддाрдПрдЧा। рдпрджि рджुрдиिрдпा рдХे рд╕рднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдЕрдкрдиे рдЖрд░्рдеिрдХ рдЕрднिрд╡ृрдж्рдзि рдХो рдмреЭा рд╕рдХेंрдЧे рдФрд░ рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рд╡ рдЕрдиुрдХूрд▓ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों  рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧे рддो рд╣ी рд╕рдм рдХुрдЫ рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдЕрди्рдпрдеा рд╣рдо рдХुрдЫ рдирдИ рдЪुрдиौрддिрдпों рдХे рд╕ाрде рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдЧрддि рдХो рджेрдЦ рд╕рдХेंрдЧे।

рдкрддा: рдпूрдЬीрд╕ी-рдПрдЪрдЖрд░рдбीрд╕ी, рдбॉ. рд╣рд░ीрд╕िंрд╣ рдЧौрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд╕ाрдЧрд░-470003 (рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢) 
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 981 875 9757, рдИрдоेрд▓: hindswaraj2009@gmail.com  

4 comments :

  1. рд╕рд░,рдЖрдкрдиे рд╡िрд╢्рд╡ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рд╢्рд░рдоिрдХों рдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рдФрд░ рднाрд╡ी рд╕्рдеिрддि рдХा рдоाрд░्рдоिрдХ рдЪिрдд्рд░рдг рдХिрдпा рд╣ै। рднाрд░рдд рд╕рд╣िрдд рд╡िрд╢्рд╡ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХो рд╢्рд░рдоिрдХों рдХे рд▓िрдП рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдиीрддि рддैрдпाрд░ рдХрд░ рдЗрд╕рдХा рд╕рдЦ्рдд рдЕрдиुрдкाрд▓рди рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП।

    ReplyDelete
  2. рдмрд╣ुрдд рдмрд╣ुрдд рдмрдзाрдИ рдХрди्рд╣ैрдпा рдЬी ।

    ReplyDelete
  3. рдмрд╣ुрдд рд╕ुंрджрд░

    ReplyDelete
  4. рдЖрдк рд╕рднी рдХो рдмрд╣ुрдд рдмрд╣ुрдд рдзрди्рдпрд╡ाрдж рдоिрдд्рд░ों. рдЕрдкрдиी рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ाрддे рд░рд╣ें. рдЬूрди рдЕंрдХ рдоें рдПрдХ рдирдП рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЖрдк рдкреЭ рд╕рдХрддे рд╣ैं.

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।