рдЬрдм рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдиे рдЕрдоेрд░िрдХी рдк्рд░рдердо рдорд╣िрд▓ा рд╢्рд░ीрдорддी рд░ूрдЬрд╡ेрд▓्рдЯ рдХो рдкрдд्рд░ рд▓िрдЦा

рдоेрд╣ेрд░ рд╡ाрди

- рдоेрд╣ेрд░ рд╡ाрди


рдоुрдЭे рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдоाрдорд▓े рдХो рдХाрдо рдХे рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдмोрдЭ рд╕े рджрдмे рдкрддि рдорд╣ोрджрдп рдХी рдиреЫрд░ рдоें рд▓ाрдиा рдЖрдкрдХे рд▓िрдП рд╕ंрднрд╡ рд╣ोрдЧा।

рдЬрд░्рдордиी рдоें рд╕рди 1933 рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдоें рд╣ी рд╣िрдЯрд▓рд░ рдХे рд╕рдд्рддाрд╕ीрди рд╣ोрддे рд╣ी рдлाрд╕ीрд╡ाрдж рдХे рд╡िрд░ोрдзिрдпों рдХो рдЪिрд╣्рдиिрдд рдХрд░рдХे рдЙрдирдкрд░ рджрдорди рдХिрдпा рдЬाрдиा рд╢ुрд░ू рд╣ो рдЧрдпा рдеा। рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕрд▓рдмрд░्рдЯ рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рддाрдиाрд╢ाрд╣ी рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें рдЙрд╕ рд╕рдордп рдПрдХ рдоुрдЦрд░ рдЪेрд╣рд░ा рдмрди рдЪुрдХे рдеे। 20 рдоाрд░्рдЪ, 1931 рдХो рдЕрд▓рдмрд░्рдЯ рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдХे рдХाрдкुрде рдиाрдордХ рд╕्рдеाрди рдкрд░ рдмрдиे рдПрдХ рдШрд░ рдоें рдиाреЫी рд╕ेрдиा рдиे рдЫाрдкा рдоाрд░ा। рдЬрд░्рдордиी рдХे “рдиेрд╢рдирд▓ рд╕ोрд╢рд▓िрд╕्рдЯ्рд╕” рдиे рдЦाрдХी рдХрдоीреЫ рд╡ाрд▓ी рд╕ेрдиा рдФрд░ рдкुрд▓िрд╕ рдХो рдЕрд▓рдмрд░्рдЯ рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдХे рдШрд░ рдкрд░ рдЫाрдкा рдоाрд░рдиे рднेрдЬा рдеा। рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдкрд░ рдЖрд░ोрдк рдеा рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рдШрд░ рдоें рд╣рдеिрдпाрд░ों рдФрд░ рдмाрд░ूрдж рдХा рднंрдбाрд░ рдЫुрдкाрдпा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЗрд╕ рдЫाрдкे рдоें рдиाреЫी рдкुрд▓िрд╕ рдХो рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдХे рдШрд░ рдоें рд╣рдеिрдпाрд░ों рдЬैрд╕ी рдЬो рд╡рд╕्рддु рдоिрд▓ी, рд╡рд╣ рдеी рдбрдмрд▓-рд░ोрдЯी рдХाрдЯрдиे рд╡ाрд▓ी рдЪाрдХू। рдЗрд╕ рдЫाрдкे рдХे рдмाрд░े рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рди्рдпू-рдпॉрд░्рдХ рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдЕрдЦрдмाрд░ рдиे рдЦрдмрд░ рдЫाрдкी рдеी। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд╣ी рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдХो рдЬрд░्рдордиी рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрджिрдпों рдХी рдУрд░ рд╕े рддрдоाрдо рдзрдордХिрдпां рдоिрд▓рдиे рд▓рдЧीं рдФрд░ рд╕рди 1933 рдоें рд╣ी рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдХो рдЬрд░्рдордиी рдЫोреЬрдХрд░ рдЗंрдЧ्рд▓ैрдг्рдб рдХे реЫрд░िрдпे рдЕрдоेрд░िрдХा рдЖрдиा рдкреЬा। рдЕрдоेрд░िрдХा рдиे рдЙрди्рд╣ें рд╢рд░рдг рджी рдФрд░ рдиाрдЧрд░िрдХрддा рднी।

рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдпूрд░ोрдк рд╕े рдХाрдлी рд▓ोрдЧ рд╢рд░рдгाрд░्рдеी рдмрдирдХрд░ рдЖрдпे। рд╕рди 1941 рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╡िрд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ोрдХрд░ рдЖрдпे рд╢рд░рдгाрд░्рдеिрдпों рдХो рд░ोрдХрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдУрд░ рд╕े рдиिрдпрдоों рдоें рдХुрдЫ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрди рд░рд╣ी рдеी। рдЗрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬрдм рдЕрд▓рдмрд░्рдЯ рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдХो рдкрддा рдЪрд▓ा рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдЕрдоेрд░िрдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдл्рд░ेंрдХрд▓िрди рд░ूрдЬрд╡ेрд▓्рдЯ рдХी рдкрдд्рдиी рд╢्рд░ीрдорддी рд░ूрдЬрд╡ेрд▓्рдЯ рдХो рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдкрдд्рд░ рд▓िрдЦा। рдЗрд╕ рдкрдд्рд░ рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╢्рд░ीрдорддी рдЗрд▓िрдпेрдирд░ рд░ूрдЬрд╡ेрд▓्рдЯ рдХो рди्рдпाрдп рдХे рд╕рдорд░्рдерди рдоें рдЦреЬे рд░рд╣рдиे рдХे рд▓िрдП рддाрд░ीреЮ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд▓िрдЦा рдеा-


“рдк्рд░िрдп рд╢्рд░ीрдорддी рд░ूрдЬрд╡ेрд▓्рдЯ:
рдоैंрдиे рдорд╣ाрди рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдХे рд╕ाрде рджेрдЦा рд╣ै рдХि рдЖрдк рд╣рдоेрд╢ा рди्рдпाрдп рдФрд░ рдоाрдирд╡рддा рдХे рд╕ाрде рдЦреЬी рд╣ोрддी рд╣ैं, рднрд▓े рд╣ी рд╡рд╣ рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ो। рдЕрддः рдЕрдкрдиी рдЗрд╕ рдЧंрднीрд░ рдЪिंрддा рдоें, рдоैं рдЖрдкрдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдХिрд╕ी рдФрд░ рдХो рдирд╣ीं рдЬाрдирддा, рдЬिрд╕े рдорджрдж рдХे рд▓िрдП рд▓िрдЦ рд╕рдХूँ।”

рдорд╣ाрди рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЖрдЗрди्рд╕्рдЯीрди рдиे рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╡िрд╕्рдеाрдкिрддों рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें рдмрдиाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдиिрдпрдоों рдХा реЫिрдХ्рд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЗрд╕े рдЕрди्рдпाрдпрдкूрд░्рдг рдХрд╣ा। рд╡рд╣ рдкрдд्рд░ рдоें рдирдП рдиिрдпрдоों рдХे реЫрд░िрдпे рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдХो рдпा рд╡ीрдЬा рдкाрдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХो рдЕрд╕ंрднрд╡ рдХे рд╕्рддрд░ рддрдХ рдЬрдЯिрд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें рдЕрдоेрд░िрдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рддрдХ рдЕрдкрдиी рдмाрдд рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХा рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдХрд░ рд░рд╣े рдеे-
 

“рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡िрднाрдЧ рдоें рдПрдХ рдРрд╕ी рдпोрдЬрдиा рдХा рдЕрдиुрд╢ीрд▓рди рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬो рдРрд╕े рддрдоाрдо рдпोрдЧ्рдп рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╢рд░рдг рджेрдиा рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдЕрд╕ंрднрд╡ рдмрдиा рджेрдЧी рдЬो рдпूрд░ोрдк рдоें рдлाрд╕िрдЬ्рдо рдХे рд╢िрдХाрд░ рд╣ैं। реЫिрдо्рдоेрджाрд░ рд▓ोрдЧों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдмेрд╢рдХ рдпрд╣ рдЦुрд▓ेрдЖрдо рдирд╣ीं рд╕्рд╡ीрдХाрд░ा рдЬा рд░рд╣ा। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЬो рддрд░ीрдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рд╡рд╣ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЕрдоेрд░िрдХा рдХो рд╡िрдз्рд╡ंрд╢рдХ рдФрд░ рдЦрддрд░рдиाрдХ рддрдд्рд╡ों рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рддрдеाрдХрдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рдХाрд░्рдпрд╡ाрд╣िрдпों рдХी рдмрд╣ुрдд рдКंрдЪी рджीрд╡ाрд░ рдмрдиाрдХрд░ рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдХो рдЕрд╕ंрднрд╡ рдмрдиा рджिрдпा рдЬाрдП। рдоेрд░ी рд╕рд▓ाрд╣ рд╣ै рдХि рдЖрдк рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рдмाрд░े рдоें рдХिрд╕ी рдмреЭिрдпा рдЬाрдирдХाрд░ рдФрд░ рди्рдпाрдпрдкूрд░्рдг рд╡िрдЪाрд░ों рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рдЬैрд╕े рд╢्рд░ी рд╣ेрдоिрд▓्рдЯрди рдлिрд╢ рдЖрд░्рдорд╕्рдЯ्рд░ोंрдЧ рд╕े рдмाрдд рдХрд░ें। рдпрджि рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЖрдк рд╕рд╣рдордд рд╣ो рдЬाрддी рд╣ैं рдХि рдПрдХ рд╕рдЪ्рдЪा рдФрд░ рдЧंрднीрд░ рдЕрди्рдпाрдп рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै рддो рдоुрдЭे рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдХि рдЖрдк рдЗрд╕ рдоाрдорд▓े рдХो рдЕрдкрдиे рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдмोрдЭ рд╕े рджрдмे рдкрддि рдорд╣ोрджрдп (рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдЕрдоेрд░िрдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдл्рд░ेंрдХрд▓िрди рд░ूрдЬрд╡ेрд▓्рдЯ) рдХी рдиреЫрд░ рдоें рд▓ाрдиा рд╕ंрднрд╡ рдХрд░ рдкाрдПंрдЧी рддाрдХि рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдиिрджाрди рд╣ो рд╕рдХे।”

(Letter Courtesy: Digital Collections, FDR Library, USA)


рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЕрдоेрд░िрдХा рдЬैрд╕ा рджेрд╢ рдЕрдкрдиे рдиिрдпрдоों рдоें рдРрд╕े рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा рддाрдХि рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЕрд╕ंрднрд╡ рдХे рд╕्рддрд░ рддрдХ рдЬрдЯिрд▓ рд╣ो рдЬाрдП। рдЬрдм рджुрдиिрдпा рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрдж рдЪрд░рдо рдкрд░ рдеा рдФрд░ рджुрдиिрдпा рджूрд╕рд░े рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиी рдХрдорд░ рдХрд╕ рд░рд╣ी рдеी, рдЙрд╕ рд╕рдордп рднी рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╕्рдеाрдкрди рдХो рд╕ीрдзे рддौрд░ рдкрд░ рд░ोрдХ рд▓рдЧाрдиे рдХे рдЖрджेрд╢ рджेрдиा рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рдеा। рдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рдмाрдж рджुрдиिрдпा рдиे рдШोрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрдж рд╕े рдЙрднрд░ рдХрд░ “рдЧ्рд▓ोрдмрд▓” рд╣ोрдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдирдпी-рдирдпी рдКँрдЪाрдЗрдпाँ рдЫुрдИं। рд╕рдордп рдХा рдЪрдХ्рд░ рдШूрдордХрд░ рдлिрд░ рд╡рд╣ीँ рдЖ рдЦреЬा рд╣ै। рдЖрдЬ рдПрдХ рдмाрд░ рдлिрд░ рдкूрд░ी рджुрдиिрдпा рдоें рддрдоाрдо рджेрд╢ों рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрдж рддेрдЬी рд╕े рдЙрднрд░ рд░рд╣ा рд╣ै।

рдпрд╣ рдкрдд्рд░ рдЖрдЬ рдФрд░ рднी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ो рдЙрдарддा рд╣ै рдЬрдм рджुрдиिрдпा рднрд░ рдХे рддрдоाрдо рджेрд╢ рдЬрдм рд╡िрджेрд╢ी рдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рд╡ीрдЬा рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рдХे рдЙрди्рд╣ें рднेрдЬрдиे рдХी рддैрдпाрд░ी рдоें рд╣ैं। рд╣ाрд▓ांрдХि рдж्рд╡िрддीрдп рд╡िрд╢्рд╡ рдпुрдж्рдз рдХे рд╕рдордп рд▓ोрдЧ рдоुрдЦ्рдпрддः рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ाрдУं рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ो рд░рд╣े рдеे, рдмрд▓्рдХि рдЖрдЬ рдЬिрди्рд╣ें рддрдоाрдо рджेрд╢ рд╡ाрдкрд╕ рднेрдЬрдиे рдХी рддैрдпाрд░ी рдоें рд╣ैं рд╡рд╣ рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиी рд░ोрдЬी-рд░ोрдЯी рдХे рд▓िрдП рджूрд╕рд░े рджेрд╢ों рдоें рдиौрдХрд░िрдпाँ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рд╣ैं। рд╕рдордп рдмрджрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै, рди рдЕрдм рдЕрдоेрд░िрдХा рдЬैрд╕े рджेрд╢ों рдоें рд╡ैрд╕ी рдк्рд░рдердо рдорд╣िрд▓ाрдпें рд╣ैं рдФрд░ рди рд╣ी рдЙрди्рд╣ें рдЕрди्рдпाрдп рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдкрдд्рд░ рд▓िрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдоुрдЦрд░ рдмुрдж्рдзिрдЬीрд╡ी।
****************************************

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।