рд╕рдоीрдХ्рд╖ा: рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ (рдбॉ. рд╕ुрдзेрд╢ рдХी рдЖрдд्рдордХрдеा)

рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ: рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा


рдкुрд╕्рддрдХ: рд░ंрдЧ–рдмेрд░ंрдЧ (рдЖрдд्рдордХрдеा)
рд▓ेрдЦрдХ: рдбॉ. рд╕ुрдзेрд╢
рдЖрдИрдПрд╕рдмीрдПрди: 81-902326-4-9
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рдЧुрдЬрд░ाрдд рдк्рд░ाрди्рддीрдп рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдк्рд░рдЪाрд░ рд╕рдоिрддि, рдЕрд╣рдорджाрдмाрдж
рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖: 2007
рдоूрд▓्рдп: ₹ 200 рд░ुрдкрдпे
рдкृрд╖्рда: 174, рд╕рдЬिрд▓्рдж


рдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХे рдХрд╖्рдЯों рдоें рдПрдХ рдмреЬा рдХрд╖्рдЯ рд╣िंрджी рдкुрд╕्рддрдХों рд╕े рдХрдЯाрд╡ рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдСрдирд▓ाрдЗрди рд╕्рд╡рд░ूрдк рддो рд╡िрд╢्рд╡рд╡्рдпाрдкी рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдХाрдЧреЫ рдкрд░ рдЫрдкी рд╣ुрдИ рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рдмाрдд рдЕрд▓рдЧ рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рджुःрдЦ рдХी рдмाрдд рд╣ै рдХि рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдХी рдкुрд╕्рддрдХें рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдЕрдк्рд░ाрдк्рдп рд╣ैं। рдЦुрд╢рдХिрд╕्рдорддी рд╕े рдЕрдм рднाрд░рдд рдпाрдд्рд░ा рдиिрдпрдоिрдд рд╣ोрддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै, рд╕ो рд╣рд░ рдпाрдд्рд░ा рдХे рдмाрдж рдХुрдЫ рдЕрдЪ्рдЫी рдкुрд╕्рддрдХें рд╕ाрде рдЖ рдЬाрддी рд╣ैं рдЬिрдирдХे рд╕рд╣ाрд░े рдЕрдЧрд▓ी рдпाрдд्рд░ा рддрдХ рдХा рдЕंрддрд░ाрд▓ рдЖрдиंрджрдордп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

рдкिрдЫрд▓ी рднाрд░рдд рдпाрдд्рд░ाрдУं рдоें рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рдХुрдЫ рдЙрднрд░рддे, рдФрд░ рдХुрдЫ рд╕्рдеाрдкिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рд╕े рдоिрд▓рдиे рдХा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ। рд╡рд░िрд╖्рда рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдоें рдбॉ. рд╕ुрдзेрд╢ рдФрд░ рд╢्рд░ी рд╕े. рд░ा. рдпाрдд्рд░ी рдХे рджрд░्рд╢рди рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рд░рд╣ीं। рдбॉ. рд╕ुрдзेрд╢ рдХे рдиिрд╡ाрд╕ рдкрд░ рдЙрдирд╕े рднेंрдЯ рдХे рджौрд░ाрди рд╡िрднिрди्рди рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рд▓рдо्рдмी рд╡ाрд░्рддा рд╣ुрдИ। рдЙрдирдХी рдЖрдд्рдордХрдеा рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ, рддрднी рдоिрд▓ी рдеी। рдШрд░ рд╡ाрдкрд╕ рдЖрддे рд╣ी рдкреЭ рдбाрд▓ी। рдХुрдЫ рдХृрддिрдпाँ рдРрд╕ी рд╣ोрддी рд╣ैं рдХि рдкреЭрдиे рдХे рдмाрдж рджिрдоाреЪ рд╕े рдЙрддрд░ рдЬाрддी рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рдХुрдЫ рдХृрддिрдпाँ рдЕрдкрдиे рдЪिрд╣्рди рдЫोреЬ рдЬाрддी рд╣ैं। рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рдПрдХ рдРрд╕ी рдкुрд╕्рддрдХ рдеी рдЬिрд╕े рдПрдХ рдмाрд░ рдкूрд░ा рдкреЭрдиे рдХे рдмाрдж рднी рдоैंрдиे рдлिрд░ рд╕े рдкреЭा। рдкреЭрдиे рдоाрдд्рд░ рд╕े рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдирд╣ीं рд╣ुрдИ, рдЙрд╕ рдкрд░ рдХुрдЫ рд▓िрдЦрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╣ुрдИ рд╕ो рдпрд╣ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдЖрдкрдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд╣ै। 

рд╕ुрдзेрд╢
рдЖрдд्рдордХрдеा рд▓ेрдЦрдХ рдХे рдиिрдЬी рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рдЙрд╕ рдЫिрдкे рд╣ुрдП рдХोрдг рдХो рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░рддी рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдкाрдардХ рдЕрдкрд░िрдЪिрдд рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрджि рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХी рддुрд▓рдиा реЮीрдЪрд░ реЮिрд▓्рдо рд╕े рдХी рдЬाрдпे рддो рдЖрдд्рдордХрдеा рдХो рдбॉрдХ्рдпुрдоेंрдЯрд░ी рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдоैं рдЖрдд्рдордХрдеा рдХो рдПрдХ рджुрдзाрд░ी рддрд▓рд╡ाрд░ рдоाрдирддा рд╣ूँ। рдЬрд╣ाँ рдПрдХ рдУрд░ рдЖрдк рд▓ेрдЦрдХ рдХे рдЬीрд╡рди рдХी рдзूрдк-рдЫाँрд╡ рджेрдЦрддे рд╣ैं рд╡рд╣ीं рдпрд╣ рдз्рдпाрди рд░рдЦрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда рд╣ो, рдПрдХрддрд░реЮा рдмрдпाрди рдоाрдд्рд░ рдирд╣ीं। рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рдоें рдЬрд╣ाँ рд▓ेрдЦрдХ рдХे рдЬीрд╡рди рдХे рд╡िрднिрди्рди рдкрд╣рд▓ुрдУं рдХा рд╕рдЬीрд╡ рдЪिрдд्рд░рдг рд╣ै рд╡рд╣ीं рдЖрд░ोрдк-рдк्рд░рдд्рдпाрд░ोрдк, рдпा рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕реЮाрдИ рджेрдиे рд╕े рдмрдЪा рдЧрдпा рд╣ै рдЬोрдХि рдЖрдд्рдордХрдеाрдУं рдХी рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рдХрдореЫोрд░ी рд╕िрдж्рдз рд╣ोрддे рд╣ैं।

рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдХрд╡ि, рдЖрд▓ोрдЪрдХ рд╡ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдбॉ. рд╕ुрдзेрд╢ рдХी рдЖрдд्рдордХрдеा ‘рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ’ рдоें рдк्рд░рдХाрд╢рдХीрдп, рдкुрд░ोрд╡ाрдХ्, рддрдеा рд╡ंрд╢ाрд╡рд▓ी рдкрд░िрд╢िрд╖्рдЯ рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдХ्рд░рдорд╡ाрд░ рд╕ंрдХрд▓िрдд рдиौ рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ैं। рджो рд╕ौ рд╕े рдХुрдЫ рдЕрдзिрдХ рдкृрд╖्рдаों рд╡ाрд▓ी рдЗрд╕ рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдкूрд░्рд╡рдЬों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЙрдирдХी рдЕрдкрдиी рдк्рд░ौреЭाрд╡рд╕्рдеा рддрдХ рдХा рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖ рд╡िрд╡рд░рдг рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै।

рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा
рдкुрд░ोрд╡ाрдХ рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдиे рдЖрдд्рдордХрдеा рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп рдзाрд░рдгाрдПँ, рдЬाрдирдХाрд░ी, рддрдеा рдЪुрдиौрддिрдпों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдПрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╡िрдзा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрд╕рдХी рд╕्рдеिрддि рдХा рдЖँрдХрд▓рди рднी рдХिрдпा рд╣ै। рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЖрдд्рдордХрдеा рдХो рдЧрд▓्рдк рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╡рд░्рдЧीрдХृрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि “рдЧрд▓्рдк рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕ाрд░ा рд╡िрдзाрди рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рдкाрдд्рд░ों рдХे рд╕рд╣ाрд░े рдЪрд▓рддा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдЖрдд्рдордХрдеा рдФрд░ рдЬीрд╡рдиी рдЬрдЧрдд рдХे рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдкрд░ рдЖрдзृрдд рд╣ोрддी рд╣ैं।” рдЖрдЧे рд╡े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рднी рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि “рдЗрд╕рдоें рдХрд▓्рдкिрдд рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рд╣ै।”

рдкрд░ाрдзीрди рднाрд░рдд рдХे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд╕े рдЖрд░рдо्рдн рд╣ोрдХрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд░рдд рддрдХ рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХрд░рддी рд╣ुрдИ рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдФрд░ рдЙрдирдХे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдХрдаिрдирддрдо рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рд╕ाрд╣рд╕рдкूрд░्рд╡рдХ рд╕ाрдордиा рдХрд░рдХे рдЕंрддрддः рд╡िрдЬрдпी рд╣ोрдиे рдХी рдЕрдиुрдХрд░рдгीрдп рдЧाрдеा рд╣ै। рдЪोрд░िрдпाँ, рджंрдЧे, рдзोрдЦे, рдЪाрд▓ाрдХिрдпाँ, рдЕрдХाрд▓рдоृрдд्рдпु рдФрд░ рджैрдиंрджिрди рд╕ंрдШрд░्рд╖, рдЗрд╕ рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рд╕рдд्рдп, рддрде्рдп, рдЪिंрддрди, рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рднी рдХुрдЫ рд╣ै। рдЖрдд्рдордХрдеा рдХे рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдХे рдмाрд░े рдоें рд▓ेрдЦрдХ рдХा рдХрдерди рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддा рд╣ै, “рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдоें рд░ंрдЧ рдХрдо рд╣ै, рдмेрд░ंрдЧ рдФрд░ рдмрджрд░ंрдЧ рдЕрдзिрдХ рд╣ै। рдЕрддः рдЖрдд्рдордХрдеा рдХा рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рд░рдЦा рдЧрдпा।”

рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЕрдз्рдпाрдп ‘рдоेрд░े рдкूрд░्рд╡рдЬ’ рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдкूрд░्рд╡рдЬों рдХी рдпाрдд्рд░ा, рд╕्рд░ोрдд рд╡ рдЧोрдд्рд░ рдХी рдЦोрдЬ рд╣ै। рдЙрдирдХे рдкूрд░्рд╡рдЬ рд╣िрд╕ाрд░ рдХे рд╡ाрд╕ी рдФрд░ рд╣ाрд░ीрдд рдЧोрдд्рд░ी рдеे рдФрд░ 8-9 рдкीреЭी рдкрд╣рд▓े рд╣िрд╕ाрд░ рд╕े рдиिрдХрд▓рдХрд░ рдкрд╣рд▓े рд╕рд░рд╡рдЯ (рдоुрдЬрдл्рдлрд░рдирдЧрд░), рдлिрд░ рдЪौрд░ा (рд╕рд╣ाрд░рдирдкुрд░), рдФрд░ рдЕंрддрддः рднрд▓рд╕рд╡ा рдИрд╕ाрдкुрд░ (рд╕рд╣ाрд░рдирдкुрд░) рдоें рдмрд╕ рдЧрдпे। рдЖрдпुрд░्рд╡ैрджिрдХ рдЧ्рд░ंрде рд╣рд░ीрддрд╕ंрд╣िрддा рдЙрдирдХे рдкूрд░्рд╡рдЬों рдХी рдХृрддि рд╣ै।

рдкрддрд▓े рджुрдмрд▓े рдкрд░ंрддु рдЫрд╣-реЮुрдЯे рдЙрдирдХे рджाрджाрдЬी 85 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпुрдкрд░्рдпंрдд рдкूрд░ी рджंрддрдкंрдХ्рддि рдХे рд╕ाрде рдЧрди्рдиा рдЪूрд╕рдиे рдФрд░ рдЪрдиे рдЪрдмाрдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдеे। рдЙрдирдХे рдкूрд░्рд╡рдЬों рдХी рд╕ूрдЪी рдоें рдПрдХ рд▓рдо्рдмे-рдЪौреЬे рд╕ैрдиिрдХ рджाрджा-рдЪाрдЪा рдЕрдоृрддрд▓ाрд▓ рдХा рднी рд╕ंрджрд░्рдн рд╣ै рдЬिрди्рд╣ें рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд░ाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рдЕंрдЧ्рд░ेреЫ рдЕрдзिрдХाрд░ी рдХी рд╣рдд्рдпा рдХे рдЖрд░ोрдк рдоें рдлाँрд╕ी рдЪреЭा рджिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдХे рдм्рд░ाрд╣्рдордг рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХी рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕्рдеिрддि рддрдеा рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдкैрддृрдХ рд╕्рдеाрди рдоें рдкрдирдкрдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдЬीрд╡िрдХा рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рдЕрдкрдиे рдоूрд▓рдЧ्рд░ाрдоों рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдирдИ-рдирдИ рдЬрдЧрд╣ рдЬा рдмрд╕рдиे рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣ैं। рдиौрдХрд░ी рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдкрдиे рдЦेрдд-реЫрдоीрди рд╕े рджूрд░ рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдн्рд░рд╖्рдЯ рдЧ्рд░ाрдоीрдгों рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрдирдХी реЫрдоीрдиों рдкрд░ рдмाрд╣ुрдмрд▓ рд╕े рдпा рдн्рд░рд╖्рдЯ рдкрдЯрд╡ाрд░िрдпों рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рд▓ेрдЦे рдоें рд╣ेрд░рдлेрд░ рдХрд░ाрдХрд░ рдХрдм्реЫा рдХрд░ рд▓ेрдиे рдХी рдШрдЯрдиाрдУं рдХा реЫिрдХ्рд░ рднी рдЖрддा рд╣ै। рджрд╕ рдкृрд╖्рдаों рдХा рдпрд╣ рдЕрдз्рдпाрдп рдЖрдЧाрдоी рдЕрдз्рдпाрдпों рдХी рд╕рдлрд▓ рднूрдоिрдХा рдиिрд░्рдоिрдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рджूрд╕рд░ा рдЕрдз्рдпाрдп ‘рдоेрд░े рдоाрддा-рдкिрддा’ рдкрд░ाрдзीрди рджेрд╢рдХाрд▓ рдФрд░ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХिрд╕ी рд░ोрдЪрдХ рдХिрд╕्рд╕े рдХी рддрд░рд╣ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдкिрддाрдЬी рдХा рдЕंрдЧ्рд░ेреЫ рд╣ेрдбрдоाрд╕्рдЯрд░ рд╣िंрджी рдмोрд▓рддे рджिрдЦрдиे рдкрд░ рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдмेंрдд рд╕े рдкीрдЯрддा рдеा। рд╣िंрджी рдФрд░ рдЙрд░्рджू рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЕрди्рдп рд╕рднी рд╡िрд╖рдпों рдХी рдкुрд╕्рддрдХें рдХेрд╡рд▓ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоें рд╣ोрддी рдеीं। рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рд╣рд░ рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдЙрд░्рджू рдкреЭाрдиे рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдеी рдХ्рдпोंрдХि рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд╢ाрд╕рди рд╣िंрджी рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдЙрд░्рджू рдХो рдк्рд░ोрди्рдирдд рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧा рдеा। рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдкिрддा рдХो рдкрдарди-рдкाрдарди рдХा рд╢ौрдХ рд╡िрд░ाрд╕рдд рдоें рдоिрд▓ा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрд░्рджू рд╢ाрд▓ा рдоें рдкреЭी рдеी рдкрд░ंрддु рд╣िंрджी рдмाрдж рдоें рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рд╕े рд╕ीрдЦी। рдЙрди्рд╣ीं рджिрдиों рдкुрд░ुрд╖ोрдд्рддрдо рджाрд╕ рдЯрдг्рдбрди рдХे рдиेрддृрдд्рд╡ рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдЖंрджोрд▓рди рднी рдЪрд▓ा рдЬिрд╕рдоें рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдоें рд▓िрдЦी рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиी, рдЕрд░्рдеाрдд рд╣िंрджी рдХो рд╕्рдХूрд▓, рдЕрджाрд▓рдд рдЖрджि рдоें рдЙрд╕рдХा рд╕рдоुрдЪिрдд рд╕्рдеाрди рджिрд▓ाрдиा рдеा। рдпрдж्рдпрдкि рддрдм рддрдХ рд╣ुрдП рд╕рд░рдХाрд░ी рдк्рд░рд╢्рд░рдп рдХे рдХाрд░рдг рдЕрд░рдмी-реЮाрд░рд╕ी рдк्рд░рдзाрди рдЙрд░्рджू рдХी рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рднाрд░рддीрдп рдЬीрд╡рди рдоें реЫрдмрд░्рджрд╕्рдд рдШुрд╕рдкैрда рдХрд░ рдЪुрдХी рдеी। рд╣िंрджी рдкреЭाрдиे рд╡ाрд▓ों рдХे рд▓िрдпे рддो рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдеीं рд╣ी, рд╣िंрджी рдкреЭрдиे рд╡ाрд▓ों рдХा рднी рдореЫाрдХ рдЙреЬाрдпा рдЬाрддा рдеा।

рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рд╕े рдкрддा рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдЕрдкрдиे рдоाрддा-рдкिрддा рдХे рдЪाрд░ рдкुрдд्рд░ों рдоें рдЬीрд╡िрдд рдмрдЪрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдХेрд▓े рд╣ी рдеे। рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдЙрдирдХे рд╕ाрдзрдирд╣ीрди рдкिрддा рдж्рд╡ाрд░ा рдХрдаिрди рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдЬीрд╡рди рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХे рдмीрдЪ рдЙрди्рд╣ें рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХी рджुрд░्рджрдо्рдп рдЗрдЪ्рдЫा рдХा рдкрддा рднी рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдзाрд░्рдоिрдХ рд╕рдж्рднाрд╡ рдФрд░ рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдХी рднाрд░рддीрдп рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдФрд░ рд╕рдд्рдп рдХी рдЦोрдЬ рдХी рд╣िंрджू рд░ीрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЙрдирдХे рдоाрддा-рдкिрддा рдиे рднी рднाрд░рддीрдп рдзाрд░्рдоिрдХ рдЧ्рд░ंрдеों рдХो рдкреЭрдиे рдФрд░ рд╕рдордЭрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдХुрд░рдЖрди рдФрд░ рдмाрдЗрдмिрд▓ рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рднी рдХिрдпा рдеा। рд╢ाрдпрдж рдЕрди्рдп рдкुрдд्рд░ों рдХी рдЕрдХाрд▓рдоृрдд्рдпु рдиे рдЙрди्рд╣ें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдмрдиा рджिрдпा рдеा рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рд╡े рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХो рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЦрддрд░ों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╕ंрднाрд╡िрдд рдЦрддрд░ों рд╕े рднी рдпрдеाрд╕ंрднрд╡ рджूрд░ рд░рдЦрдиे рдоें рдк्рд░рдпाрд╕рд░рдд рд░рд╣े।

1970 рдоें 78 рд╡рд░्рд╖ीрдп рдкिрддा рдХे рджेрд╣ांрдд рдХे рддीрди рджिрди рдмाрдж рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХा рд╢ोрдХ рдиिрдо्рди рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ुрдЖ рдеा:

рдЧрдпे рдкिрддाрдорд╣
рдоृрдд्рдпु рд╡िрд╡рд░ рдоें
рддрдм рдоैंрдиे рдЖँрдЦें рдЦोрд▓ी рдеीं
рд╡िрд╕्рдоिрдд-рд╡िрд╕्рдоिрдд,
рдЧрдпे рдкिрддा рдХे рдЕрдЧ्рд░рдЬ
рддो рдЕрдиुрднूрддि рдЬрдЧी рдеी
рдоृрдд्рдпु рдиिрдХрдЯ рдЖ рдЧрдпी рдПрдХ рдкीреЭी рдЖрдЧे।
рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ोंрдХे рдмाрдж
рдЕрдЪाрдирдХ рдЕрд╕рдордп рдбूрдмा
рдЬрдм рдоेрд░ी рдЖँрдЦों рдХा рддाрд░ा
рдордорддा рдХी рдЧोрджी рд╕ूрдиी рдХрд░
рддो рд░ाреЫ рдЦुрд▓ा
рдоृрдд्рдпु рдиिрднाрддी рдирд╣ीं рдкीреЭिрдпों рдХा рдХ्рд░рдо
рдЖрдЬ рдкिрддा рднी рдЪрд▓े
рдЕрдХेрд▓ा рдЫोреЬ рдоुрдЭे
рдЕрдЬрдирдмी рдирдЧрд░ рдоें
рдмेрдЧाрдиी рдмेрдкीрд░ рдиिрдЧाрд╣ों рдЪेрд╣рд░ों рдХी рдмрд╕्рддी рдоें
рдЬрд╣ाँ рдЙрдкेрдХ्рд╖ाрдУं рдХा рдХाрд▓ा рдзुрдЖँ
рдЪाрд░ों рдУрд░ рдШिрд░ा рд╣ै
рдлिрд░ рднी рдЙрдирдХी рд╕्рдоृрддि рдоें
рдкीрдкрд▓ рдХी рдЬреЬ рдоें
рджीрдкрдХ рд░ोреЫ рдЬрд▓ा рдЖрддा рд╣ूँ।

рдЗрд╕ी рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдХो рдпाрдж рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рдЖँрдЦों рдоें рдПрдХ рдХृрд╢рдХाрдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рд╕ूрдЦा-рдиिрд░ीрд╣ рдЪेрд╣рд░ा рдШूрдорддा рд╣ै рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рд╕ंрдШрд░्рд╖ों рдоें рдиिрд░ंрддрд░ рдЙрд▓рдЭे рд░рд╣рдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж реЪрд▓рдд рдмाрддों рд╕े рд╕рдордЭौрддा рдирд╣ीं рдХिрдпा।

рдЕрдкрдиे рдЪाрд░ рдмрдЪ्рдЪों, рдФрд░ рд╕ाрд▓े-рд╕ाрд▓ी рдХे рдкाрд▓рди-рдкोрд╖рдг рдоें рдЙрдирдХे рдкिрддा рдХी рдмрд░ाрдмрд░ рдХी рд╕ंрдЧिрдиी рд░рд╣ीं рдЙрдирдХी рдоाँ, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдПрдХ рдХुрд╢рд▓ рдЧृрд╣िрдгी рдХी рддрд░рд╣ рдШрд░ рдХा рд╕ाрдоाрди्рдп рдХाрд░्рдпрднाрд░ рддो рд╕рдо्рднाрд▓ा рд╣ी, рд╣ाрдЯ-рдмाреЫाрд░ рдХा рджाрдпिрдд्рд╡ рднी рдиिрднाрдпा рдФрд░ рдЗрди рд╕рдмрдХे рд╕ाрде рдШрд░ рдоें рдкрд▓ी рдЧाрдп-рднैंрд╕ рдХी рднी рднрд░рдкूрд░ рд╕ेрд╡ा рдХी। рдкूрдЬा-рдкाрда, рд░ीрддि-рд░िрд╡ाреЫ рдиिрднाрдиे рд╡ाрд▓ी рдоाँ рдиे рд╕рдд्рд╕ंрдЧ рдФрд░ рдк्рд░рд╡рдЪрдиों рдж्рд╡ाрд░ा рдЧीрддा рдХा рдЬ्рдЮाрди рднी рдкाрдпा। рддीрд░्рдердпाрдд्рд░ाрдУं рдХे рд▓िрдпे рдЪрд▓ी рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ेрд▓рдЧाреЬिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджेрд╢ рднрд░ рдХी рдпाрдд्рд░ाрдПँ рдХी। рдХрд░्рдорда рдЗрддрдиी рдХि рд╡े рдШрд░ рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рдХे рдХाрддे рд╕ूрдд рд╕े рд╣ी рдЦेрд╕ рдмुрдирд╡ाрддी рдеीं। 

рдЖрд╕्рдеा рдФрд░ рдХрд░्рдордарддा рдХे рдХाрд░рдг рдЬीрд╡рди рднрд░ рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдФрд░ рдк्рд░рд╕рди्рди рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ी рдоाँ рдХी рдоृрдд्рдпु рдХैंрд╕рд░ рдХे рдХाрд░рдг рд╣ुрдИ। рдоाँ рдХा рдЬाрдиा рд╢ाрдпрдж рдЬीрд╡рди рдХे рд╕рдмрд╕े рдмреЬे рджुःрдЦों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдоाँ рдХे рдк्рд░рддि рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рдХрд╡िрддा рдХिрддрдиे рдоूрдХрдЬрдиों рдХे рд╢рдм्рдж рдмрдирдХрд░ рдоुрдЦрд░िрдд рд╣ोрддी рд╣ै:

рдоाँ
рдПрдХ рд╢рдм्рдж рдирд╣ीं
рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рд╣ै
рдордорддा рд╡्рдпрдеा рд╕рдорд░्рдкрдг рдХा
рдЬिрд╕े рдоैं рд╕ुрдирддा рд░рд╣ा рдЕрдЯ्рдаाрд╡рди рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ
рдФрд░ рдЕрдм рднी рдЙрд╕рдХा рд╕्рд╡рд░
рдЧूंрдЬрддा рд╣ै рдоेрд░ी рд░рдЧ-рд░рдЧ рдоें 
рдЕрдм рднी рдЬрдм 
рдоाँ рдХी рдпाрдж рдЖрддी рд╣ै
рдЖँрдЦों рдоें рд╕ाрд╡рди рдЙрддрд░ рдЖрддा рд╣ै।

рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рдХे рддीрд╕рд░े рдЕрдз्рдпाрдп ‘рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рдЬीрд╡рди’ рдоें рд╣рдоें рдЗрд╕ рдЖрдд्рдордХрдеा рдХे рдоुрдЦ्рдп рдкाрдд्рд░ рд╕ोрдордк्рд░рдХाрд╢ рд╢рд░्рдоा рдХे ‘рд╕ुрдзेрд╢’ рдмрдирдиे рдХी рдХрд╣ाрдиी рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдоुрдЦ्рдпрддः рдЬрдЧाрдзрд░ी, рджेрд╡рдмंрдж рдФрд░ рдоुрдЬрдл्рдлрд░рдирдЧрд░ рд╕े рдЬुреЬे рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рдЙрдирдХी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрд░्рджू рдХे рдкрдХ्рд╖ рдоें рд╣िंрджी рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рд╕рдорд░्рдерди рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े реЫिрдХ्рд░ рдЖрддा рд╣ै। рдмрдЪрдкрди рдоें рдХिрд╕ी рдХे рдж्рд╡ाрд░ рдкрд░ рдЦेрд▓-рдЦेрд▓ рдоें рдЙрд░्рджू рдоें рдЙрдкрд╣ाрд╕ाрдд्рдордХ рдХाрд╡्рдп рд░рдЪрдХрд░ рд▓िрдЦ рдЖрдиा рдФрд░ рдлिрд░ рдЙрд╕рдХे рдХ्рд░ोрдз рд╕े рднрдпाрдХ्рд░ांрдд рд╣ोрдХрд░ рдЫिрдкे рд░рд╣рдиे рдЬैрд╕े рдк्рд░рд╕ंрдЧ рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдЙрдирдХी рдХाрд╡्рдпрдк्рд░рддिрднा рдХे рдЕंрдХुрд░ рдлूрдЯрддे рджिрдЦрддे рд╣ैं। рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ рдоें рд╡े рдиреЫ्рдоें рд╡ реЪреЫрд▓ें рдХрд╣рдиे рд▓рдЧे рдеे। рд╕ाрддрд╡ीं-рдЖрдард╡ीं рдХрдХ्рд╖ा рдоें рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рд╕े рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд╡рд░्рдгॅрдоाрд▓ा рд╕ीрдЦрдХрд░ рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╡े рд╣िंрджी рдХी рдУрд░ рдк्рд░рдЧрддिрдЧाрдоी рд╣ुрдП рдФрд░ рдЗंрдЯрд░ рдХрд░рдиे рддрдХ рд╣िंрджी рд╡िрд╢ाрд░рдж рдХी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рднी рдЙрдд्рддीрд░्рдг рдХрд░ рдЪुрдХे рдеे।

рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдРрд╕े рдЕрдиेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рдпाрджें рд╣ैं рдЬिрдирдХे рд╕ाрде рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХा рдиाрддा рд╢िрдХ्рд╖ा, рдФрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХे рдХाрд░рдг рд░рд╣ा। рдЗрдирдоें рдЙрдирдХे рдоाрддा-рдкिрддा рддो рд╣ैं рд╣ी, рд╢िрдХ्рд╖рдХ, рдкрд░िрдЪिрдд, рдоिрдд्рд░, рдФрд░ рдЙрдирдХे рдкिрддा рдХे рдоिрдд्рд░ рднी рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं। рдЙрди рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдп рдХा реЫिрдХ्рд░ рд╣ै рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХी рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рд╕рдЯीрдХ рдкाрдарди рд╕े рдкाँрдЪрд╡ीं рдоें рджाрдЦिрд▓े рдХे рд▓िрдпे рдЖрдпे рдмाрд▓рдХ рд╕ुрдзेрд╢ рдХो рдЫрдаी рдХрдХ्рд╖ा рдоें рдк्рд░рд╡ेрд╢ рджिрдпा। рд╕ाрде рд╣ी рдЙрд░्рджू рдХे рдЬाрд▓िрдо рдоौрд▓рд╡ी рд╕ाрд╣рдм рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡рд░्рдгрди рднी рд╣ै рдЬिрдирдХी рдЖрджрдд рдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдЕрдкрдоाрдиिрдд рдФрд░ рдк्рд░рддाреЬिрдд рдХрд░рдиा рд╢ुрдоाрд░ рдеा। рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдирд╣ीं рдХि рдоौрд▓рд╡ी рд╕ाрд╣рдм рдкाрдХिрд╕्рддाрдиी рдмрдирдиे рдкрд░ рд╡рд╣ीं рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рд╕рдоृрдж्рдз рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рд╕्рдеाрди рдХрд░ рдЧрдпे।

рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдЕрдкрдиी рд╕ृрдЬрдиाрдд्рдордХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдЙрд░्рджू рд╕े рд╣िंрджी рдХी рдУрд░ рд╣ुрдИ рдк्рд░рдЧрддि рдХा рд╢्рд░ेрдп рдЕрдЧ्рд░рдЬ-рддुрд▓्рдп рд╕рд╣рдкाрдаी рдоाрдордЪंрдж्рд░ рд╢рд░्рдоा ‘рдЗंрджु’ рдХो рджेрддे рд╣ैं। рджेрд╡рдмंрдж рдХे рд╣िंрджी рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╢्рд░ी рдмрдирд╡ाрд░ीрд▓ाрд▓ рд╢рд░्рдоा рдиे рдЬрд╣ाँ рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХो рдм्рд░рдЬрднाрд╖ा рдоें рдХाрд╡्рдпрд░рдЪрдиा рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рдФрд░ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рджिрдпे, рд╡рд╣ीं рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдк्рд░рдмंрдзрдХ рдФрд░ ‘рдХрд╡ींрдж्рд░’ рд╡ ‘рд╕ंрдд-рд╕ंрджेрд╢’ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд╕्рд╡ाрдоी рдиाрд░ाрдпрдгाрдиंрдж рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдиे рдм्рд░рдЬ-рдХाрд╡्рдп рдХा рдорд░्рдо рд╕рдордЭाрдпा। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрдЬрд╡рдд рдоिрдд्рд░ рд╕рдд्рдпрд╡्рд░рдд рд╢рд░्рдоा ‘рдЕрдЬेрдп’ рдЙрдирдХी рдЖрд░рдо्рднिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдпाрдд्рд░ा рдХे рдЕрдирди्рдп рд╕ाрдеी рд░рд╣े।  

рд╕्рдХूрд▓ी рдЬीрд╡рди рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдиिрдмंрдз рдФрд░ рднाрд╖рдг рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддाрдУं рдоें рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рд╣ोрдиे, рд╣ॉрдХी рд╡ реЮुрдЯрдмाрд▓ рдЦेрд▓рдиे рдФрд░ рдоिрдд्рд░ों рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓рдХрд░ рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдиिрдХाрд▓рдиे рдХी рдмाрддों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдХे рдЬрди्рдо рдХे рд╕рдордп рдХे рд╕ाрдо्рдк्рд░рджाрдпिрдХ рд╡ैрдордирд╕्рдп, рдФрд░ рджंрдЧे-рдлрд╕ाрдж рдХा рд╡рд░्рдгрди рднी рд╣ै। рдРрд╕ी рд╣ी рдПрдХ рдШрдЯрдиा рдоें рдкाрдХिрд╕्рддाрди рдмрди рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рднाрд░рдд рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдХुрдЫ рдоुрд╕рд▓рдоाрди рдЫाрдд्рд░ рд╕्рдХूрд▓ рдоें 15 рдЕрдЧрд╕्рдд рдХे рдз्рд╡рдЬाрд░ोрд╣рдг рдоें рднрд╡рди рдХे рдКрдкрд░ рдЪреЭрдХрд░ рддिрд░ंрдЧा рдЦींрдЪрдХрд░ рдЙрддाрд░ рд▓ेрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрд╕े рдлूंрдХрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬрдмрдХि рдк्рд░рдзाрдиाрдЪाрд░्рдп рдмेрдЯा-рдмेрдЯा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрди्рд╣ें рд░ोрдХрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬрдм рдПрдХ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕ाрд╣рд╕ рдХрд░рдХे рдЭंрдбे рдХो рдмрдЪा рд▓ेрддे рд╣ैं рддрдм рдЧреЬрдмреЬी рдлैрд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдкрд╣рд▓े рд╕े рддैрдпाрд░ рдЦреЬे рдЙрдж्рджंрдб рд▓реЬрдХे рд╣िंрджू рдЫाрдд्рд░ों рдкрд░ рдИंрдЯ-рдкрдд्рдерд░ рдмрд░рд╕ाрддे рд╣ैं। рдРрд╕ी рд╡िрд╖рдо рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдХाрд░рдг рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдЕрд╣िंрд╕рдХ рд╣िंрджू рд╕рдоुрджाрдп рдЕрдкрдиे рд╣ी рджेрд╢ рдоें рднрдпрднीрдд рд░рд╣рдХрд░ рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдЬीрд╡рди рдмिрддाрддा рд╣ै।  

рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣िंрджू рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдоें рдПрдХ рдмेрдЯे рдХो рд╕िрдЦ рдмрдиाрдиे рдХी рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдХा рд╕ंрджрд░्рдн рднी рдЖрддा рд╣ै। рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдмрдЪрдкрди рдоें рд╣िंрджू рдФрд░ рд╕िрдЦ рдХे рдмीрдЪ рдХी рд╡िрднाрдЬрди-рд░ेрдЦा рдзूрдоिрд▓ рдеी। рдкंрдЬाрдм рдоें рди рдХेрд╡рд▓ рд╣िंрджू рдФрд░ рд╕िрдЦ рджोрдиों рд╣ी рдХेрд╢ рдФрд░ рдкрдЧреЬी рд░рдЦрддे рдеे рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рд╣ी рдкрд░िрд╡ाрд░ рдПрдХ рднाрдИ рд╣िंрджू рдФрд░ рдПрдХ рд╕िрдЦ рд╣ोрдиा рднी рдЕрд╕ाрдоाрди्рдп рдирд╣ीं рдеा।

рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдПрдХ рдоाрд▓рдЧाреЬी рд╕े рдХрдЯрдиे рд╕े рдмाрд▓-рдмाрд▓ рдмрдЪрдиे рдХा рд▓ोрдорд╣рд░्рд╖рдХ рд╡рд░्рдгрди рд╣ै। рдПрдХ рдк्рд░рд╕ंрдЧ рд╡рд╣ рднी рд╣ै рдЬрдм рд░ाрдд рдоें рд╕ोрддे рд╣ुрдП рдмाрд▓рдХ рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХो рд╡िрд╖ैрд▓े рд╕ाँрдк рдиे рдбрд╕ рд▓िрдпा рдеा рдФрд░ рдЙрдирдХी рдоाँ рдиे рддुрд░ंрдд рд╕ुрддрд▓िрдпाँ рдмांрдзрдХрд░ рд╡िрд╖ рдХो рд╢िрд░ाрдУं рдоें рдЪреЭрдиे рд╕े рд░ोрдХा рдФрд░ рд╕рдордп рд░рд╣рддे рдЙрдирдХे рдкिрддाрдЬी рд╡ рдоाрдоा рд╡िрд╖ोрдкрдЪाрд░рдХ рд╡ैрдж्рдп рдХे рдкाрд╕ рд▓े рдЧрдпे рдЬिрдирдХे рдХрд╣рдиे рдкрд░ рд╡े рдиीрдо рдХे рдкрдд्рддे рдЪрдмाрддे рд░рд╣े рдФрд░ рдмीрдЪ-рдмीрдЪ рдоें рдиिрд░्рджेрд╢ाрдиुрд╕ाрд░ рдШी рдкीрддे рд░рд╣े। рджाреЭी-рдоूँрдЫ рд╡ рд╕ाреЮे рд╡ाрд▓े рд╡ैрдж्рдп рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдоें рдоंрдд्рд░ोрдЪ्рдЪाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдиीрдо рдХी рдкрдд्рддिрдпों рд╕े рдЙрдирдХे рдШाрд╡ рдХो рдЭाреЬрддे рднी рд░рд╣े। рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдк्рд░ाрдг рдмрдЪ рдЧрдпे। рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рдХे рдмाрдж рдиीрдо рдХे рд╕ाрде рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╣ो рдЧрдпा। рдиीрдо рдкрд░ рдЙрдирдХी рдХुрдЫ рдкंрдХ्рддिрдпाँ: 

рдкрдд्рддे рдХреЬрд╡े, рдоीрдаे рд╣ैं рдлрд▓,
рддेрд░े рдк्рд░ाрдгों рдоें рдХैрд╕ा рдмрд▓?
рдЬीрд╡рди рдХी рдХрдЯुрддा рд╕े рд╢ाрдпрдж
рдкैрджा рд╣ोрддी рдорди рдоें рдоिрдаाрд╕  

рдпाрддाрдпाрдд рдХे рд╕ाрдзрди, рдкрд░िрд╡рд╣рди, рд╡ рдЖрдзुрдиिрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рдЕрд╡िрдХрд╕िрдд рднाрд░рдд рдХे рдордз्рдп рд╡ рдиिрдо्рди-рдордз्рдпрд╡рд░्рдЧ рдоें рдмाрд▓-рдоृрдд्рдпु рдХी рдШрдЯрдиाрдПँ рдХिрддрдиी рд╕ाрдоाрди्рдп рдеीं рдЗрд╕рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдЕрди्рдп рднाрдЗрдпों рдХे рдЕрд╕рдордп рдХाрд▓-рдХрд╡рд▓िрдд рд╣ो рдЬाрдиे рдХी рдиिрдо्рди рджु:рдЦрдж рдШрдЯрдиाрдУं рд╕े рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдмреЬे рднाрдИ рд╡ेрджрдк्рд░рдХाрд╢ рдХी рдоृрдд्рдпु 15-16 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें рдирджी рдоें рдбूрдм рдЬाрдиे рд╕े рд╣ुрдИ। рдЫोрдЯे рднाрдИ рдХा рдиिрдзрди рджो-рддीрди рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЖрдпु рдоें рдиिрдоोрдиिрдпा рд╕े рд╣ुрдЖ। рд╕ौрддेрд▓े рднाрдИ рд░рддिрд░ाрдо рдХिрд╢ोрд░ाрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╣ैрдЬे рдХे рд╢िрдХाрд░ рд╣ुрдП। 

рд╕ीрдоिрдд рдЖрдп рд╡ाрд▓े рд╡ेрддрдирднोрдЧी рдиिрдо्рди-рдордз्рдпрд╡рд░्рдЧीрдп рдкрд░िрд╡ाрд░ों рдХो рдХिрддрдиी рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиा рдкреЬрддा рдеा рдЙрд╕рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рднी рдирдИ рдкीреЭी рдХो рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣ोрддा рд╣ै। рддीрди рдЕрд▓्рдкाрдпु рдкुрдд्рд░ों рдХो рдЦोрдиे рд╡ाрд▓े рдкिрддा рдЕрдкрдиी рд╕ंрддрддि рдХे рдк्рд░рддि рдХिрддрдиे рднाрд╡ुрдХ, рдХोрдорд▓ рдФрд░ рдЖрд╢ंрдХाрдУं рд╕े рдХिрддрдиे рднрдпрднीрдд рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЙрд╕рдХा рдХुрд╢рд▓ рдЪिрдд्рд░рдг рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣ै। рдЙрд╕ рдХाрд▓ рдХी рд╕ाрдоाрди्рдп рдкрд░िрдкाрдЯी рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдШрд░ рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рдХी рдХрднी рдкिрдЯाрдИ рдирд╣ीं рд╣ुрдИ। рдХिрд░ाрдпे рдХे рд╕ुрд╡िрдзाрд╡िрд╣ीрди рдШрд░ рдоें рдмिрдЬрд▓ी-рдкाрдиी рдХा рдХрдиेрдХ्рд╢рди рддो рджूрд░ рдкрдХ्рдХा рдлрд░्рд╢ рддрдХ рдирд╣ीं рдеा। рдкिрддा-рдкुрдд्рд░ рдХुрдПँ рдкрд░ рдирд╣ाрдиे рдХे рдмाрдж рд╡рд╣ीं рд╕े рдШрд░ рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХे рд▓िрдпे рдкाрдиी рднрд░-рднрд░рдХрд░ рд▓ाрддे рдеे। рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдиे рдЗंрдЯрд░рдоीрдбिрдпेрдЯ рддрдХ рдХी рдкреЭाрдИ рд▓ैрдо्рдк рдХे рдк्рд░рдХाрд╢ рдоें рдХी। рдШрд░-рдмाрд╣рд░ рдордЪ्рдЫрд░ों рдХी рднрд░рдоाрд░ рдеी рдФрд░ рдЖрдпे рджिрди рдиाрд░ा-рдП-рддрдХрдмीрд░ рдЪिрд▓्рд▓ाрддे рджंрдЧाрдЗрдпों рдХी рднीреЬ рд╕ाрд░े рдЗрд▓ाрдХे рдХो рднрдпрднीрдд рдХрд░ рджेрддी рдеी। рдЦрдж्рджрд░ рдХे рд╕рд╕्рддे рдХрдкреЬे рдФрд░ рдкैрд░ों рдоें рдЪрдк्рдкрд▓ рд╕्рдХूрд▓ी рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡ेрд╢рднूрд╖ा рд░рд╣ी। рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдЙрдирдХे рдШрд░ рдоें рд╣ुрдИ рддीрди рдЪोрд░िрдпों рдХा реЫिрдХ्рд░ рднी рд╣ै рдЬिрдирдоें рдХрдкреЬे, рдЧрд╣рдиे, рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдШрд░ рдХे рдмрд░्рддрди рддрдХ рдЪрд▓े рдЧрдпे। рдкुрд▓िрд╕ рдкрд░ рдЕрд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╡ рдкреЬोрд╕ी рдкрд░ рд╢реШ рдХे рдЪрд▓рддे рдПрдХ рднी рдЪोрд░ी рдХी рд░рдкрдЯ рджрд░्рдЬ рдирд╣ीं рд╣ुрдИ।

рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдзाрд░्рдоिрдХ рдмाрд▓рдорди рдоें рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рд╡िрд░рдХ्рддि рдеी। рдЙрдирдХे рдкिрддा рдХी рдЖрдпु рдХिрд╕ी рдЬ्рдпोрддिрд╖ी рдиे 58-59 рд╡рд░्рд╖ рдмрддाрдИ рдеी। рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рддीрди рдкुрдд्рд░ों рдХो рдЦोрдиे рд╡ाрд▓े рдкिрддा рдХी рд╣ाрд░्рджिрдХ рдЗрдЪ्рдЫा рдЕрдкрдиे рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдмрдЪे рдкुрдд्рд░ рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рдЕрдкрдиे рдЬीрддे рдЬी рдХрд░рдХे рд╡ंрд╢ рдЬाрд░ी рд░рдЦрдиे рдХी рдеी। 57 рд╡рд░्рд╖ рдХी рд╡рдп рдоें рд╡े рдмीрдоाрд░ рд░рд╣рдиे рд▓рдЧे рдеे рдФрд░ рдмेрдЯे рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░ рджेрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे। рдЧ्рдпाрд░рд╣рд╡ीं рдХрдХ्рд╖ा рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी, рд╕ोрд▓рд╣ рд╡рд░्рд╖ीрдп рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рд╡िрд╡ाрд╣ рдХे рдРрд╕े рдЕрдиिрдЪ्рдЫुрдХ рдеे рдХि рдШрд░ рд╕े рднाрдЧрдХрд░ рд╕ाрдзु рдмрдирдиे рдХी рднी рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧे рдеे рд▓ेрдХिрди рдЕंрддрддः рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рд╕े рд╕рдордЭौрддा рдХрд░рдХे рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрд╡ाрд╣ рдХिрдпा рдФрд░ рдЙрдирдХे рдкिрддा рднी 78 рд╡рд░्рд╖ рддрдХ рдЬिрдпे। 

рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рдХा рдЪौрдеा рдЕрдз्рдпाрдп рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рджाрдо्рдкрдд्рдп рдЬीрд╡рди рдХे рдмाрд░े рдоें рд╣ै। рд╡िрдбрдо्рдмрдиाрдПँ рдпрд╣ाँ рднी рд░рд╣ीं। рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрдо рдирд╣ीं рд╣ुрдП, рдЕрд▓рдмрдд्рддा рджु:рдЦ рдмाँрдЯрдиे рд╡ाрд▓ा рдПрдХ рд╕рдХ्рд╖рдо рд╕ाрдеी рдЕрд╡рд╢्рдп рдоिрд▓ा। рдЙрдирдХा рдк्рд░рдердо рдкुрдд्рд░ рдбेреЭ рд╡рд░्рд╖ рдоें рд╣ी рдЪрд▓ рдмрд╕ा। рдмाрдж рдоें рд╣ुрдП рддीрдиों рдкुрдд्рд░ рд╕्рд╡рд╕्рде, рдЙрдЪ्рдЪ рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╡ рд╕рдлрд▓ рд░рд╣े। рдЬрдм рдпрд╣ рдЖрдд्рдордХрдеा рд▓िрдЦी рдЧрдпी рдеी, рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рдкрдд्рдиी рд╡ृрдж्рдзाрд╡рд╕्рдеा рд╡ рдШुрдЯрдиों рдХे рд░ोрдЧ рдХे рдХाрд░рдг рд▓рдЧрднрдЧ рдЕрдЪрд▓ рд╕्рдеिрддि рдоें рдеीं, рдФрд░ рдЙрдирдХी рд╕ेрд╡ा рдХे рдХाрд░рдг рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХा рднी рдХрд╡ि-рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдЧोрд╖्рдаिрдпों рдЖрджि рдоें рдЬाрдиा рдмंрдж рд╣ी рдеा, рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рд╕ंрддोрд╖ рдеा рдХि рд╡े рдмिрдиा рд╢िрдХाрдпрдд рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рд▓िрдпे рдкूрд░्рдг рд╕рдорд░्рдкिрдд рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓ी рдЧृрд╣िрдгी рдХी рд╢ुрд╢्рд░ूрд╖ा рдХрд░ рдкा рд░рд╣े рдеे рдФрд░ рдШрд░ рдоें рд░рд╣рдХрд░ рд╣ी рдЕрдкрдиे рд╕ृрдЬрди рдХो рд╕рдордп рджे рд░рд╣े рдеे। рдЕрдз्рдпाрдп рдХी рдЕंрддिрдо рдкंрдХ्рддि рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХा рд╕ाрд░ рд╕ा рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддी рд╣ै, “рдЕрднिрд╢ाрдкों рдХा рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдоें рдЕрднाрд╡ рдирд╣ीं рд░рд╣ा।”

‘рдХॉрд▓ेрдЬ рдХा рдЬीрд╡рди рдХाрд▓’ рдЕрдз्рдпाрдп рдмрддाрддा рд╣ै рдХि рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкिрддाрдЬी рдиे рдХрд░्реЫ рд▓ेрдХрд░ рднी рдЙрди्рд╣ें рдмीрдП рддрдХ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджिрд▓ाрдиे рдоें рдХोрдИ рдХрд╕рд░ рдирд╣ीं рдЫोреЬी рдФрд░ рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХे рдк्рд░рдердо рдЧ्рд░ेрдЬुрдПрдЯ рд╣ुрдП। рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рдХा рдЕрд░्рде рд╡े рд▓ोрдЧ рдирд╣ीं рд╕рдордЭ рд╕рдХрддे рдЬिрдирдХे рдШрд░ рдоें рдмिрдЬрд▓ी, рдкाрдиी, рдкрдХ्рдХा рдлрд░्рд╢ рдФрд░ рдкрдХ्рдХी рдЫрдд рд╣ै рдФрд░ рдЬिрди्рд╣ें рдХॉрд▓ेрдЬ рдХी рдиाрдордоाрдд्рд░ рдХी реЮीрд╕ рднрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХрднी рдХрд░्реЫ рдирд╣ीं рд▓ेрдиा рдк‌реЬा рд╣ो, рдмрд▓्рдХि рдЬो рднाрд░ी-рднрд░рдХрдо рдХैрдкिрдЯेрд╢рди реЮी рднрд░рдиे рдоें рднी рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ों। рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХॉрд▓ेрдЬ рдоुрдЬреЮ्реЮрд░рдирдЧрд░ рдоें рдмिрддाрдпे рдЧрдпे рд╕рдордп рдиे рдЙрдирдХे рд╕्рд╡рдк्рдиों рдХे рд╕рдЪ рд╣ोрдиे рдХी рдиींрд╡ рд░рдЦी। рдпрд╣ाँ рд╡े рдЕрдиेрдХ рдпोрдЧ्рдп рд╢िрдХ्рд╖рдХों рд╡ рд╕рд╣рдкाрдаिрдпों рдХे рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рдоें рд░рд╣े, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдоें рднाрдЧ рд▓िрдпा, рдХॉрд▓ेрдЬ рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рдЫрдкे, рдФрд░ рдЕрдкрдиी рдЕрд▓рдЧ рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрдИ।    

рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдмрдЪрдкрди рдХा рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХрдаिрди рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдоाрддा-рдкिрддा рдиे рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рд╕ंрдШрд░्рд╖ों рдХी рддрдкрди рд╕े рдпрдеाрд╕рдо्рднрд╡ рдмрдЪा рд░рдЦा рдеा рд▓ेрдХिрди рдЬीрд╡рди рдХे рдХреЬрд╡े рдпрдеाрд░्рдеों рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рд╕्рдХूрд▓ी рдЬीрд╡рди рд╕े рдХॉрд▓ेрдЬ рддрдХ рд╢рдиैः рд╢рдиै: рд╣ोрддा рд░рд╣ा। рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рд╢рдм्рджों рдоें, “рдоुрдЭ рдЬैрд╕े рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬीрд╡рди-рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдоें рдХुрдЫ рдРрд╕ी рдмाрддें рд╣ैं рдЬिрдирд╕े рд╢ाрдпрдж рдирдИ рдкीреЭी рдХुрдЫ рдк्рд░ेрд░рдгा рдкा рд╕рдХे।“ рдЫрдаा рдЕрдз्рдпाрдп ‘рдЬीрд╡рди рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХी рдУрд░’ рдЗрд╕ी рд╡िрд╖рдп рдоें рд╣ै। рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоें рдПрдордП рдХрд░рдХे рдХिрд╕ी рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдкреЭाрдиा рдЙрдирдХा рд╕्рд╡рдк्рди рдеा, рдЬोрдХि рдоेрд░рда рдЬाрдпे рдмिрдиा рд╕рдо्рднрд╡ рди рдеा рдХ्рдпोंрдХि рддрдм рдоुрдЬреЮ्реЮрд░рдирдЧрд░ рдоें рдПрдордП рдХी рдХрдХ्рд╖ाрдПँ рдирд╣ीं рдеीं। рдкिрддाрдЬी рдХा рд╕ुрдЭाрд╡ рдеा рдХि рдХोрдИ рдиौрдХрд░ी рдвूंрдврдХрд░ рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рдк्рд░ाрдЗрд╡ेрдЯ рдПрдордП рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рдеा। рдЙрди्рдиीрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЬिрд╕ рдЖрдпु рдоें рддрдм рдЧाँрд╡ рдХे рд▓реЬрдХे рдЧुрд▓्рд▓ी-рдбंрдбा рдЦेрд▓рддे рдеे рдЙрд╕ рдЖрдпु рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдиे рдЕрдз्рдпाрдкрди рдХी рдЕрдкрдиी рдкрд╣рд▓ी рдиौрдХрд░ी рдХी। рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ोрддा рддो рдЬिрд╕ рдмेрдЯे рдХो рдкिрддा рд╕рд╣рд░्рд╖ рдПрдордП рдХрд░рдиे рдоेрд░рда рдмрд▓्рдХि рд╡िрджेрд╢ рднी рднेрдЬрдиे рдХो рд▓ाрд▓ाрдпिрдд рдеे, рдЙрди्рд╣ीं рдкिрддा рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрд╕ी рдмेрдЯे рдХो рдкрд╣рд▓ी рдиौрдХрд░ी рдХे рд▓िрдпे рддांрдЧे рдкрд░ рд╡िрджा рдХрд░рддे рд╕рдордп рдХी рдЖрдж्рд░ рдордиःрд╕्рдеिрддि рдФрд░ рджрдпрдиीрдп рджрд╢ा рдХा рдоाрд░्рдоिрдХ рд╡рд░्рдгрди рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣ै। рдоेрд░рда рдХे рдЧाँрд╡ рдоें рдХुрдЫ рджिрди рдиौрдХрд░ी рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдоें рджेрд╣рд░ाрджूрди рд░рд╣рдХрд░ рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдиे рдмी.рдЯी. рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдЙрдд्рддीрд░्рдг рдХी рдЬो рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоाрдз्рдпрдо рдоें рдеी। рдХрднी рдХैंрдЯीрди рдоें рдмैрдардХрд░ рдПрдХ рдмाрд░ рдПрдХ рдХрдк рдЪाрдп рдкीрдиे рдХे рдкैрд╕े рднी рдирд╣ीं рд░рд╣े рдеे, рдРрд╕े рдХाрд▓ рдоें рдПрдХ рд╕рд╣рдкाрдаी рдиे рдЯ्рдпूрд╢рди рдкреЭाрдиे рдХा рдЕрдиुрд░ोрдз рдХिрдпा рдФрд░ рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдЦुрдж рдмीрдЯी рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рдмीрдЯी рдХे рд╣ी рдЫाрдд्рд░ рдХो рдЯ्рдпूрд╢рди рдкреЭाрдиे рд▓рдЧे। рдлिрд░ рд╣ाрдИрд╕्рдХूрд▓ рдХी рдПрдХ рдЫाрдд्рд░ा рдХो рднी рдкреЭाрдпा। рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдХрд╡िрддाрдПँ рдЫрдкрдиे рд▓рдЧीं рд▓ेрдХिрди рдкाрд░िрд╢्рд░рдоिрдХ рдирд╣ीं рдоिрд▓ा। рдЯ्рдпूрд╢рди, рдкिрддाрдЬी рдХी рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕рд╣ाрдпрддा рдФрд░ рд╕рд╕ुрд░ाрд▓ рдоें рдиिрд╡ाрд╕ рд╕े рдЧुреЫाрд░ा рдЪрд▓ рдЧрдпा। 

рдХрд╡ि рд╕рдо्рдоेрд▓рдиों рдоें рдЖрдиा-рдЬाрдиा рдЪрд▓рддा рд░рд╣ा। рд╡िрдпोрдЧी рд╣рд░ि рдФрд░ рд╢ेрд░рдЬंрдЧ рдЧрд░्рдЧ рдЬैрд╕े рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рдХрд╡िрдпों рд╕े рд▓ेрдХрд░ 12 рд╡рд░्рд╖ рдХे рдмाрд▓рдХ рдЕрд╢ोрдХ рдЪрдХ्рд░рдзрд░ рддрдХ рд╕े рднेंрдЯें рд╣ुрдИं। рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХे рджिрдиों рдоें рдХрд╡िрддाрдПँ рд▓िрдЦрдиे рдХा рдПрдХांрдд рдХрдм्рд░िрд╕्рддाрди рдоें рдоिрд▓ा। рдХрд╡िрддा рдХी рдЧрд▓िрдпों рдХे рдЬोреЬ-рддोреЬ рднी рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣ैं рдФрд░ рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣рди рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдХाрд╡्рдп рдк्рд░рддिрднाрдУं рдХे рдЧुрдордиाрдо рд╣ो рдЬाрдиे рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдг рднी। 

рдмीрдЯी рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рднी рдкрд╣рдЪाрди рдФрд░ рд╕िреЮाрд░िрд╢ рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдХे рдХाрд░рдг рдХिрдпे рдЧрдпे рд╕ंрдШрд░्рд╖ों рдХे рд╡िрд╡рд░рдг рдХे рд╕ाрде рдРрд╕ा рдЙрджाрд╣рд░рдг рднी рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣ै рдЬрд╣ाँ рдПрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЭूрдаे рд╣ी рдЦुрдж рдХो рдкीрдПрдЪрдбी рдмрддाрдХрд░ рдиौрдХрд░ी рдкा рд▓ेрддा рд╣ै। рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдиे рдиौрдХрд░ी рднी рдХी, рдПрдордП (рдк्рд░рдердорд╡рд░्рд╖) рднी рдХिрдпा। рдЕрдиेрдХ рдк्рд░ेрд░рдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ों рдХी рдЭрд▓рдХिрдпाँ рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣ैं। рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рдЙрди्рд╣ें рдЕрдиेрдХ рдРрд╕े рдоिрдд्рд░ рдоिрд▓े рдЬिрдирд╕े рд╕्рдеाрдпी рд╕рдо्рдмंрдз рдмрдиे। 

рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдХी рдЕंрддिрдо рдкंрдХ्рддिрдпों рдкрд░ рдз्рдпाрди рджीрдЬिрдпे, “рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдЖрдХрд░ рдмिрдЬрд▓ीрд╡ाрд▓े рдордХाрдиों рдоें рд░рд╣рдиे рдХा рдЬीрд╡рди рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЕрд╡рд╕рд░ рдоिрд▓ा। рдпрд╣ рдХрд╣рдиा рдЕрдиुрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рдХि рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдоैं рдЕंрдзрдХाрд░ рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢ рдоें рдЖ рдЧрдпा рдеा। рдкрд░ рдЬीрд╡рди рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрдо рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рдеा।” рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рд╣ोрддा рд╣ै рди? рдЬिрди рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХे рдмिрдиा рд╣рдо рдПрдХ рджिрди рднी рд░рд╣рдиे рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे, рдЙрди्рд╣ें рдкाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдХिрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рддрдоाрдо рдпोрдЧ्рдпрддाрдПँ рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдЗрддрдиे рдкрд░्рд╡рдд рд╣िрд▓ाрдиे рдкреЬे рдеे। 

рдПрдХ рдИрдоाрдирджाрд░ рдФрд░ рд╕ुрд▓рдЭे рд╣ुрдП рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╕ंрдШрд░्рд╖ों рдХी рдЗрд╕ рдЖрдд्рдордХрдеा рдХो рдкреЭрддे рд╕рдордп рдЬो рдПрдХ рд╡ाрдХ्рдп рдмाрд░-рдмाрд░ рдЖँрдЦों рдХे рд╕ाрдордиे рдШूрдорддा рд░рд╣ा рд╡рд╣ рд╣ै рдоाрд░्рдХ рдЯ्рд╡ेрди рдХा рдХрдерди, рдХि рд╕рдлрд▓рддा рдХे рд▓िрдпे рдоाрдд्рд░ рдЕрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдЪाрд╣िрдпे (All you need in this life is ignorance and confidence, and then success is sure.)। рдХ्рдпा рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХा рд╡िрд╡ेрдХ рдФрд░ рдиिрд░рдкेрдХ्рд╖ рджृрд╖्рдЯि рдЙрдирдХे рд╢рдд्рд░ु рдмрдиे? рдоुрдЭे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдЖрдд्рдордХрдеा рдХे рдиाрдпрдХ рдЕрдкрдиी рдЬрдЧрд╣ рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╕рд╣ी рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡рд╣ी рдХिрдпा рддो рди्рдпाрдпोрдЪिрдд рдеा। рдЕрд▓рдмрдд्рддा рдиाрдпрдХ рдХे рдХрдаिрди рд╕рдордп рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдиेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рдиे рдХे рдмрдЬाрдп рдЕрдкрдиे рджुрд╖्рдХृрдд्рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдпा рджुрд░्рднाрд╡рдиाрдкूрд░्рдг рд░ाрдп рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдХे рдЙрдирдХे рдоाрд░्рдЧ рдоें рдмाрдзाрдПँ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧे рд░рд╣े рдФрд░ рдиाрдпрдХ рди рдХेрд╡рд▓ рд╣рд░ рдмाрд░ рд░ुрдХрдХрд░ рдЙрдирдХी рд░ाрдп рдХा рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рддा рд░рд╣ा рдмрд▓्рдХि рдиाрдпрдХ рдХी рди्рдпाрдпрдк्рд░िрдп рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдиे рдХрдИ рдмाрд░ рдЙрди рд╡िрдкрд░ीрдд рд░ाрдпों рдХो реЫрд░ूрд░рдд рдпा рдФрдХाрдд рд╕े рдЕрдзिрдХ рднाрд╡ рджिрдпा рдЧрдпा। рдпрд╣ рдХрдеा рдЙрд╕ рд╕рдд्рдпрдиिрд╖्рда рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╣ै рдЬिрд╕рдиे рдЬीрд╡рди рднрд░ рдЕрдкрдиे рд╡िрд░ुрдж्рдз рд▓рдЧे рд╣рд░ рдЖрд░ोрдк рдХी рдЬाँрдЪ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕ंрд╕ाрдзрди рдЦрд░्рдЪ рдХिрдпे рднрд▓े рд╣ी рд╡े рдЖрд░ोрдк рдкूрд░्рдг рдиिрд░ाрдзाрд░ рд░рд╣े рд╣ों।

рд╕ाрддрд╡ाँ рдЕрдз्рдпाрдп ‘рджिрд▓्рд▓ी рдХा рдЬीрд╡рди рд╕ंрдШрд░्рд╖’ рд╕рди 1954 рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рдЪंрджोрд╕ी рд╕े рджिрд▓्рд▓ी рдЖрдиे рдХे рдмाрдж рдХे рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╣ै рдЬрд╣ाँ 1967 рддрдХ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрдИ рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдоें рд╢िрдХ्рд╖рдгрдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╕ीрдоिрдд рд╡ेрддрди рдоें рд╕े рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХे рд▓िрдпे рдкैрд╕े рднेрдЬрддे рд░рд╣े। рдПрдордП рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдзрди рднी рдЪाрд╣िрдпे рдеा рдФрд░ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рдоें рдмैрдардиे рдХे рд▓िрдпे рд╢िрдХ्рд╖ा рдиिрджेрд╢рдХ рдХी рдЕрдиुрдорддि рднी рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдпे рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ों рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рднी реЫрд░ूрд░ी рдеा рдФрд░ рдк्рд░рдзाрдиाрдз्рдпाрдкрдХ рдХी рдЕрдиुрдорддि рднी। 1955 рдоें рдПрдордП рдкूрд░ा рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдбिрдЧ्рд░ी рдХॉрд▓ेрдЬों рдоें рдЕрдиेрдХ рдЗंрдЯрд░рд╡्рдпू рджिрдпे рдЬिрдирдоें рд╕े рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЬрдЧрд╣ों рдкрд░ рдк्рд░рдд्рдпाрд╢ी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╕े рдкрд╣рд▓े рд╣ी рдЪрдпрдиिрдд рдеे। рдРрд╕े рдПрдХ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХे рдмाрдж рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рд╕рдоीрдЪीрди рдЯिрдк्рдкрдгी рджेрдЦिрдпे, “рдРрд╕े рдЕрдиुрднрд╡ рдоुрдЭे рдЕрдиेрдХ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдоिрд▓े। рдиिрд░ाрд╢ рд╣ोрдХрд░ рдоैं рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧा рдХि рдоेрд░ा рд╕्рд╡рдк्рди рдХрднी рд╕ाрдХाрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। рдоेрд░ी рдкीрда рдХे рдкीрдЫे рдХोрдИ рдирд╣ीं рд╣ै। реЪрд░ीрдм рдШрд░ рдоें рдЬрди्рдоा рд╡्рдпрдХ्рддि рдЖрдЬीрд╡рди реЪрд░ीрдм рд░рд╣рдХрд░ рдЕंрддрддः реЪрд░ीрдмी рдоें рдорд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।"

рдиौрдХрд░िрдпाँ рдвूंрдврдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рджूрд╕рд░ा рдПрдордП рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоें рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ा рд▓ेрдХिрди рдЙрддрдиे рд╣ी рд╕рдордп рдоें рдкीрдПрдЪрдбी рднी рдХрд░рдиे рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рдмрдиी рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдпे рд╡े рджрд░-рджрд░ рднрдЯрдХे рдФрд░ рдЕрдиेрдХ рдЬрдЧрд╣ рд╕े рдиिрд░ाрд╢ рд╣ुрдП। рдПрдХ рд╡िрд░рд▓ рд╕ंрдпोрдЧ рд╕े 1958 рдоें рдЖрдЧрд░ा рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдоें рдЙрдирдХा рд╢ोрдзाрд░्рдеी рдкंрдЬीрдХрд░рдг рд╣ो рдЧрдпा рддो рдЧाँрд╡-рдЧाँрд╡ рднрдЯрдХрдиे рдХे рдмाрдж рднी рд╢ोрдзрд╕ाрдордЧ्рд░ी рди рдоिрд▓рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдиिрд░рд░्рдердХ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдлिрд░ рд╢ोрдз рдХा рд╡िрд╖рдп рдмрджрд▓рдиा рдкреЬा। рд╣ाँ, рдЗрд╕ рдХ्рд░рдо рдоें рдПрдХ рдЧ्рд░ाрдо рдоें рдЕрдиाрдпाрд╕ рд╣ी рд░ांрдЧेрдп рд░ाрдШрд╡ рд╕े рдЕрдк्рд░рдд्рдпाрд╢िрдд рднेंрдЯ рд╣ो рдЧрдпी। рд╢ोрдз-рдзुрд░ंрдзрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЧрдпी рдкांрдбुрд▓िрдкिрдпों рдХी рдЪोрд░ी рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЕрдкрдиे рдКрдкрд░ рдкीрдПрдЪрдбी рдХрд░ाрдиे рдХो рд▓ाрд▓ाрдпिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рднी рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдЖрдпे рд╣ैं। рд╢ोрдзрдХाрд░्рдп рдоें рдЫрд╣ рд╡рд░्рд╖ рдХे рдХрдаिрди рд╢्рд░рдо рдФрд░ рдХрдИ рд░ोрдЪрдХ рдШрдЯрдиाрдУं рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╣ै। рдиौрдХрд░ी рдХी рдмाрддों рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдЖрдЧрд░ा рдХे рдЕрдиेрдХ рдХрд╡ि, рдЧीрддрдХाрд░ рд╡ рд╢ाрдпрд░ों рдХा реЫिрдХ्рд░ рдмреЬी реЫिंрджाрджिрд▓ी рдХे рд╕ाрде рдЖрдпा рд╣ै।

рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдХुрдЫ рдЕрдХाрд░рдг рдХ्рд░ोрдзिрдд рд╕рд╣рдХрд░्рдоी, рдФрд░ рдЕрдзिрдХाрд░ी рднी рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдиेрдХ рднрд▓े рдЗंрд╕ाрди рднी। рд╕рдХ्рд╖рдо рдФрд░ рд╡рд░िрд╖्рда рдХрд░्рдоिрдпों рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдг рднी рд╣ैं рдФрд░ рд╢рд░ाрдм рдкीрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЫुрдЯ्рдЯी рдоांрдЧрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рднी। рд░ाрдЬрдиीрддि, рдЫрд▓рдиीрддि рднी рд╣ै, рдФрд░ рдРрд╕े рджिрд▓рджाрд░ рднी рд╣ैं рдЬो рдХिрд╕ी рдХी реЫрд░ूрд░рдд рдХे рд╕рдордп рдЕंрдЯी рдЦाрд▓ी рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЦुрдж рдЙрдзाрд░ рдоांрдЧрдХрд░ рднी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рдиे рдЖрдЧे рдЖрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдХे рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдоें ‘рдЬीрд╡рди рд╕ंрдШрд░्рд╖’ рд╢рдм्рдж рдпुрдЧ्рдо рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдЕрдиेрдХ рд╕рд╣ृрджрдп рдоिрдд्рд░ों рд╡ рд╕рд╣рдХрд░्рдоिрдпों рдХो рдк्рд░ेрдо рд╕े рд╕्рдорд░рдг рдХिрдпे рдЬाрдиे рдХा рдЖрд╣्рд▓ाрдж рдпрдд्рд░-рддрдд्рд░ рдЫрд▓рдХ рд░рд╣ा рд╣ै। рджिрд▓्рд▓ी рдХे рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдЕрдз्рдпाрдкрди рдХा рдпрд╣ рдЦंрдб рд▓ेрдЦрдХ рдХे рд▓िрдпे рдЕрдд्рдпंрдд рд╢िрдХ्рд╖ाрдк्рд░рдж рд░рд╣ा рд╣ै।

рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рдХे рдЖрдард╡ें рдЕрдз्рдпाрдп ‘рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ी’ рдХे 36 рдкृрд╖्рдаों рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рд╡ृрди्рджाрд╡рди, рдмреЬौрдд рдФрд░ рдЦुрд░्рдЬा рдХे рдХॉрд▓ेрдЬों рдХे рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ैं। рдХ्рд╖ुрдж्рд░ рд░ाрдЬрдиीрддि, рдиिрд╣िрдд рд╕्рд╡ाрд░्рде, рдИрд░्рд╖्рдпा-рдж्рд╡ेрд╖, рдЬाрддि-рдкंрдерд╡ाрдж, рд╕ंрдХीрд░्рдгрддा, рдкрдХ्рд╖рдкाрдд рдФрд░ рдЭूрдаे рдЕрд╣рдо् рдХे рдмीрдЪ рдЖрд╢ा рдХी рдЕрдиेрдХ рдХिрд░рдгें рднी рд╣ैं। рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдХी рдЪुрдиौрддिрдпों рд╡ рдЕрдиुрднрд╡ों рдиे рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рдк्рд░рддिрднा рдХो рдиिःрд╕ंрджेрд╣ рдмрд▓рд╡рддी рдХिрдпा। рдХрдаिрдиाрдИ рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдп рдЧुреЫाрд░े рд▓ाрдпрдХ рдЕрд▓्рдкрд╡ेрддрди, рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рднी рд╕рдордп рдкрд░ рди рдоिрд▓рдиे рдХी рджुःрдЦрдж рд╕्рдеिрддि рдЙрд╕ рдкूрд░े рдХाрд▓рдЦрдг्рдб рдоें рдмрдиी рд░рд╣ी। рд╕्рдеिрддिрдпाँ рдЗрддрдиी рдЦрд░ाрдм рдеीं рдХि рдирдпी рдиौрдХрд░ी рдХे рд▓िрдпे рдЖрд╡ेрджрди рдХрд░рдиे рдХी реЮीрд╕ рднी рдЬेрдм рдоें рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдеी। рдлिрд░ рднी рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдиे рд╕ाрд╣рд╕ рдирд╣ीं рдЦोрдпा рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЕрдкрдиा рдЙрдЪिрдд рд╕्рдеाрди рдкाрдиे рдХे рдХрдаिрди рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рджिрд▓्рд▓ी, рдХुрд░ुрдХ्рд╖ेрдд्рд░, рдЬрдо्рдоू, рд╢्рд░ीрдирдЧрд░, рдХाрд╢ी, рд╕ाрдЧрд░ рдЖрджि рдХी рдпाрдд्рд░ाрдПँ рдХीं, рдФрд░ рдЗрд╕ рдмрд╣ाрдиे рджुрдиिрдпा рдХे рд░ंрдЧ-рдмрджрд░ंрдЧ рдХा рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг рдХिрдпा рдФрд░ рдЕрдиुрднрд╡ рд▓िрдпा। рдЙрдирдХी рдХрд╡िрддा ‘рдордХाрди рдХी рдЦोрдЬ’ рд╕े –

рдЧंрджे рд╕ीрд▓рди рднрд░े
рдХрдорд░े рдоें рдкреЬा
рдХрдм рддрдХ рддрдХрддा рд░рд╣ूँ
рдордХреЬी рдХे рдЬाрд▓ों рдХो
рдмुрдирддा рд░рд╣ूँ рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдЬाрд▓े
рдЬिрди рдоें рдПрдХ рджिрди 
рд╕्рд╡рдпं рдлँрд╕рдиा рд╣ै।
рдЗрд╕ рдордирд╣ूрд╕ рдХрдорд░े рдХी рджीрд╡ाрд░ों рд╕े
рдоेрд░ा рдЬрди्рдо рдХा рд╕рдо्рдмंрдз рд╣ै,
рдЬрди्рдо рд╕े рдЕрдм рддрдХ
рдЦुрд▓े рд╣рд╡ाрджाрд░ рдордХाрди рдХी рдЦोрдЬ рдоें
рдпрд╣ाँ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा рд╣ूँ
рдЦोрдЬ рдЬाрд░ी рд╣ै
рдЬрдм рддрдХ рднैंрд╕े рдФрд░ рдЧेंрдбे
рдЯाрдЗрд▓ рдХे рдлрд░्рд╢ рдкрд░ рдЦेрд▓рддे рд░рд╣ेंрдЧे।

рд╡ृंрджाрд╡рди рдХे рдХॉрд▓ेрдЬ рдХे рд╣рд░ рдоाрдорд▓े рдоें рджрдЦрд▓ंрджाреЫी рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдХो рд╕рдирдХ рдЪреЭी рдХि рд╕рдк्рддाрд╣ рдоें рдПрдХ рджिрди рд╕рднी рд╢िрдХ्рд╖рдХ рднाрд░рддीрдп рд╡ेрд╢рднूрд╖ा рдоें рдЖрдпें рд▓ेрдХिрди рди рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХे рдкाрд╕ рдирдпा рдзोрддी-рдХुрд░्рддा рд▓ेрдиे рдХे рдкैрд╕े рдеे рдФрд░ рди рдк्рд░рдмंрдзрди рдХे рдкाрд╕, рд╕ो рд╡рд╣ рднैंрд╕ рдЧрдпी рдкाрдиी рдоें। рдиिрд░्рдзрдирддा рдХा рдЕрднिрд╢ाрдк рддрдм рднी рдЙрдирдХे рдкीрдЫे рд▓рдЧा рдеा। рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें реЫрд░ूрд░рдд рдХे рдкैрд╕ों рдХे рд▓िрдпे рдЕрдЦрдмाрд░ों рдХी рд░рдж्рджी рдмेрдЪрдиे рдХे рджृрд╢्рдп рддो рд╣ैं рд╣ी, рдЗрд╕ рджुрд╖्рдХाрд▓ рдХी рд╕рдмрд╕े рд╣ृрджрдпрд╡िрджाрд░рдХ рдШрдЯрдиा рд╡рд╣ рд╣ै рдЬрдм рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдХी рдЕрдХрд╕्рдоाрдд рдоृрдд्рдпु рдХे рдмाрдж рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рдкрд╣рд▓ी рдЪिंрддा рдпрд╣ рдеी рдХि рдЕंрддिрдордХ्рд░िрдпा рдХे рд▓िрдпे рдЙрдзाрд░ рдХिрд╕рд╕े рд▓िрдпा рдЬाрдпे। рдкिрддा рдХे рджाрд╣рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдХा рд╡рд░्рдгрди рдкреЭрддे рд╕рдордп рдЖँрдЦें рд╕्рд╡рддः рднीрдЧ рдЬाрддी рд╣ैं। рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХी рдПрдХ рдХрд╡िрддा рд╕े:

рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рдХрд▓
рдЭूрдаे рдмрд╣ाрдиों рдХी рд╕ुрд╣ाрдиी рдХрд▓
рдХ्рдпा рдкрд╣рд▓े рдЖрдпी рд╣ै
рдЬो рдЕрдм рдЖрдпेрдЧी
рдХंрдЧрди рдХो рддрд░рд╕рддी рдкрдд्рдиी
рдмेрдЗрд▓ाреЫ рджрдо рддोреЬрддा рдмрдЪрдкрди
рдЙрдзाрд░ рдХे рдХреЮрди рдоें рд╕ोрдИ 
рдмूреЭे рдмाрдк рдХी рд▓ाрд╢
рдХ्рдпा рджेрдЦेрдЧी рдмाрдЯ рд╕ुрд╣ाрдиी рдХрд▓ рдХी?

‘рдоेрд░ा рд╕्рд╡рднाрд╡’ рдЗрд╕ рдЖрдд्рдордХрдеा рдХा рд╕рдоाрдкрди рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдиे рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХрд░рддे рд╣ुрдпे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХी рдШрдЯрдиाрдУं рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै। рдоैं рдкिрдЫрд▓े рдХрдИ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХा рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ूँ рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕े рдпрд╣ рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдХि рд╡े рдПрдХ рднрд▓ेрдоाрдирд╕ рд╣ैं। рдЗрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХी рдЕрд╕рдлрд▓рддाрдУं рдХे рдмाрд░े рдоें рдмाрдд рдХрд░рддे рд╕рдордп рд╡े рдЕрдкрдиे рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рднाрд╡ुрдХ рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХो рджोрд╖ी рдард╣рд░ाрддे рд╣ैं। рдоेрд░े рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рдпрд╣ाँ рд╡े рдЕрдкрдиे рдк्рд░рддि рди्рдпाрдп рдирд╣ीं рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рдоें рджिрдпे рд╡рд░्рдгрди, рднाрд░рдд рдФрд░ рд╣िंрджी рдХे рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╡ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдФрд░ рджेрд╢ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рдк्рд░рд╢ाрд╕рдирд╣ीрдирддा рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдФрд░ рдЕрдкрдиे рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдоेрд░ा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рдЬीрд╡рди рдХी рдЕрдзिрдХांрд╢ рджुрд░्рдШрдЯрдиाрдПँ рдЙрдирдХे рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдФрд░ рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдХाрд░рдг рдирд╣ीं рдШрдЯी рд╣ैं। рд╡ैрд╕ी рдЕрдзिрдХांрд╢ рдШрдЯрдиाрдПँ рджрд░рдЕрд╕рд▓ рджूрд╕рд░े рдкрдХ्рд╖ рдкрд░ рдЦреЬे рдмाрд╣ुрдмрд▓ी рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХे рджрдмंрдЧ рджुрд░ुрдкрдпोрдЧ рдХी рдШрдЯрдиाрдПँ рд╣ैं। рдПрдХ рд╕рдн्рдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдРрд╕ी рдШрдЯрдиाрдУं рдХो рд░ोрдХрдиे рдХे рдЪैрдХ्рд╕ рдФрд░ рдмैрд▓ेंрд╕ेреЫ рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдпे рдЬो рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рд╕े рднाрд░рдд рдоें рдЖрдЬ рднी рдирд╣ीं рд╣ैं, рддрдм рддो рдмिрд▓्рдХुрд▓ рднी рдирд╣ीं рдеे। рдмрд▓्рдХि рднाрд░рдд рдоें рдЖрдЬ рднी рдЕрдХ्рд╕рд░ рдЪुрдк्рдкी рдХो рдХрдореЫोрд░ी рдФрд░ рдЙрдж्рджंрдбрддा рдХो рд╢ौрд░्рдп рд╕рдордЭा рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдХрдИ рдмाрд░ рдмुрд░ाрдЗрдпाँ рд▓ाрднрдХाрд░ी рд╕िрдж्рдз рд╣ोрддी рд╣ैं। рдРрд╕ा рд╣ोрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣िрдпे, рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рд╕рдЪ्рдЪे рд▓ोрдЧों рдХो рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╣ोрдХрд░ рдоाрд╣ौрд▓ рдмрдиाрддे рд░рд╣рдиा рд╣ोрдЧा рддाрдХि рднाрд░рдд рдЕрдкрдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡ाрдХ्рдп “рд╕рдд्рдпрдоेрд╡ рдЬрдпрддे” рдХो рдпрдеाрд░्рде рдХрд░ рд╕рдХे।

рдкाрдардХों рдХो рдордиोрдоंрдерди рдХे рд▓िрдпे рдмाрдз्рдп рдХрд░рддी рдпрд╣ рдк्рд░рд╡ाрд╣рдордп рдЖрдд्рдордХрдеा рд░ोрдЪрдХ рдФрд░ рдкрдардиीрдп рд╣ै, рдпрдж्рдпрдкि рдХрдИ рдЬрдЧрд╣ рдЕрд╕рд╣рдЬ рднी рдХрд░рддी рд╣ै। рд░ंрдЧ-рдмेрд░ंрдЧ рддрдеाрдХрдеिрдд рд╕рдн्рдп рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрдж्рд░ूрдк рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рдХे рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рдкाрдардХ рдХो рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╕ोрдЪрдиे рдХो рдмाрдз्рдп рдХрд░рддी рд╣ै। рд╣рдордоें рд╕े рдЕрдиेрдХ рд▓ोрдЧ рдЗрд╕े рдкреЭे рдмिрдиा рд╢ाрдпрдж рдЙрди рдХ्рд░ूрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рднी рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддे рдЬिрдирдХा рд╕ाрдордиा рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдиे рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рддрдХ рд╕ाрд╣рд╕ рдХे рд╕ाрде рдХिрдпा। рдк्рд░рд╕рди्рдирддा рдХी рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЗрддрдиी рдЪुрдиौрддिрдпों рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рд╕ुрдзेрд╢ рдЬी рдХे рд╕्рд╡рдк्рди рдкूрд░े рд╣ुрдП рдФрд░ рдЖрдЬ рд╡े рд╕рдлрд▓рддा рдХे рдЙрд╕ рд╕ोрдкाрди рдкрд░ рд╣ैं рдЬो рдЕрдиेрдХ рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдпे рдИрд░्рд╖्рдпा рдХा рд╡िрд╖рдп рд╣ै। рдоेрд░ी рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ!

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।