- เคตिเคเคฏเคฒเค्เคท्เคฎी เคธिंเคน
เคถोเคงाเคฐ्เคฅी - เคชीเคเคเคกी (เคนिंเคฆी เคเคตं เคคुเคฒเคจाเคค्เคฎเค เคธाเคนिเคค्เคฏ)เคฎเคนाเคค्เคฎा เคांเคงी เค ंเคคเคฐเคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคนिंเคฆी เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคตเคฐ्เคงा, เคฎเคนाเคฐाเคท्เค्เคฐ
เคตिเคญिเคจ्เคจ เคชเคค्เคฐ-เคชเคค्เคฐिเคाเคं เคฎें เคธिเคจेเคฎा เคเคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคชเคฐ เคเคฒेเค,เคถोเคง เคเคฒेเค เคช्เคฐเคाเคถिเคค।
เคเคฎेเคฒ-vijaylakshmi2010@gmail.com
เคเคฆ्เคฏ เคी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคตिเคงा เคे เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคคिเคท्เค िเคค เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคธाเคนिเคค्เคฏ-เคฏाเคค्เคฐा เคตिเคตिเคงเคฎुเคी เคนै। เคเคฆ्เคฏ เคी เค เคจ्เคฏ เคตिเคงाเคं เคी เคคเคฐเคน เคเคธเคा เคตिเคाเคธ เคญी เคญाเคฐเคคेंเคฆु เคฏुเค เคธे เคนी เคนुเค เคนै। เคญाเคฐเคคेंเคฆु เคฏुเค เคฎें เคนिंเคฆी-เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคा เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคฌंเคเคฒा เคเคชเคจ्เคฏाเคธों ‘เคชूเคฐ्เคฃเคช्เคฐเคाเคถ’ เคเคฐ ‘เคंเคฆ्เคฐเคช्เคฐเคญा’ เคे เค เคจुเคตाเคฆ เคे เคฐूเคช เคฎें เคนुเค। เคฎौเคฒिเค เคเคฐ เค เคจूเคฆिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคी เคฏเคน เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคญाเคฐเคคेंเคฆु เคฏुเค เคธे เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคฏुเค เคคเค เคฆिเคाเค เคฆेเคคी เคนै। เคนिंเคฆी เคा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคฎौเคฒिเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฒाเคฒा เคถ्เคฐीเคจिเคตाเคธ เคฆाเคธ เคृเคค ‘เคชเคฐीเค्เคทा-เคुเคฐु’ เคฎाเคจा เคाเคคा เคนै, เคฒेเคिเคจ เคเคाเคฐ्เคฏ เคฐाเคฎเคंเคฆ्เคฐ เคถुเค्เคฒ เคจे เคถ्เคฐเคฆ्เคงाเคฐाเคฎ เคซिเคฒ्เคฒौเคฐी เคृเคค ‘เคญाเค्เคฏเคตเคคी’ เคो เคนिंเคฆी เคा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎाเคจा เคนैं। เคญाเคฐเคคेंเคฆु เคी เค เคงूเคฐी เคृเคคि ‘เคเคชเคฌीเคคी-เคเคเคฌीเคคी’ เคฎौเคฒिเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคนै। เคญाเคฐเคคेंเคฆु เคฏुเค เคे เคช्เคฐเคคिเคท्เค िเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐों เคฎें เคเคเคฎोเคนเคจ เคธिंเคน (เคถ्เคฏाเคฎा เคธ्เคตเคช्เคจ), เคฌाเคฒเคृเคท्เคฃ เคญเค्เค (เคจूเคคเคจ เคฌ्เคฐเคน्เคฎเคाเคฐी, เคธौ เค เคाเคจ เคเค เคธुเคाเคจ), เคฆेเคตी เคช्เคฐเคธाเคฆ เคเคชाเคง्เคฏाเคฏ (เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคธเคฐोเคिเคจी), เคฐाเคงाเคृเคท्เคฃ เคฆाเคธ (เคจिःเคธเคนाเคฏ เคนिเคจ्เคฆू), เคिเคถोเคฐीเคฒाเคฒ เคोเคธ्เคตाเคฎी (เคฒเคตंเคเคฒเคคा, เคुเคธुเคฎ เคुเคฎाเคฐी), เคฌाเคฒเคฎुเคुंเคฆ เคुเคช्เคค (เคाเคฎिเคจी) เคเคฆि เคा เคจाเคฎ เคเคฒ्เคฒेเคเคจीเคฏ เคนै। เคเคธ เคฏुเค เคฎें เคธाเคฎाเคिเค เคนी เคจเคนीं เคเคฏ्เคฏाเคฐी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคญी เคฒिเคे เคเค। เคैเคธे เคฌ्เคฐเคเคจंเคฆเคจ เคธเคนाเคฏ เคृเคค ‘เคฒाเคฒเคीเคจ’ เคเคฐ เคฎिเคถ्เคฐเคฌंเคงुเคं เคा ‘เคตीเคฐเคฎเคฃि’เคฎे เคเคคिเคนाเคธ เคเคฎ เคเคฏाเคฐी เค เคงिเค เคนै। ‘เคฒाเคฒเคीเคจ’ เคเคฏाเคธुเคฆ्เคฆीเคจ เคฌเคฒเคฌเคจ เคे เคเค เคुเคฒाเคฎ เคी เคเคนाเคจी เคนै เคเคฐ เคตीเคฐเคฎเคฃि, เค เคฒाเคเคฆ्เคฆीเคจ เคिเคฒเคी เคฆ्เคตाเคฐा เคिเคค्เคคौเฅ เคชเคฐ เคी เคเคฏी เคเฅाเค เคा เคाเคฒ्เคชเคจिเค เคตिเคตเคฐเคฃ เคฎाเคค्เคฐ เคนै। เคเคจ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคे เคฌाเคฆ เคนिंเคฆी เคฎें เคคिเคฒिเคธ्เคฎी เคเคฐ เคाเคธूเคธी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคी เคงूเคฎ-เคธी เคฎเค เคเคฏी। เคฆेเคตเคीเคจंเคฆเคจ เคเคค्เคฐी เคจे เคंเคฆ्เคฐเคांเคคा, เคंเคฆ्เคฐเคांเคคा เคธंเคคเคคि เคคเคฅा เคญूเคคเคจाเคฅ (เค เคชूเคฐ्เคฃ) เคैเคธे เคाเคธूเคธी เคเคฐ เคเคฏाเคฐी เคธे เคญเคฐे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฒिเคे। เคเคนा เคाเคคा เคนै เคि เคเคจ เค เคฆ्เคญुเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคो เคชเฅเคจे เคे เคฒिเค เคिเคคเคจे เคนी เคฒोเคो เคจे เคนिंเคฆी เคชเฅเคจा เคธीเคा। เคฆेเคตเคीเคจंเคฆเคจ เคเคค्เคฐी เคे เคชुเคค्เคฐ เคฆुเคฐ्เคाเคช्เคฐเคธाเคฆ เคจे เค เคชเคจे เคชिเคคा เคे เคाเคฐ्เคฏ เคो - เคฐเค्เคคเคฎเคฃ्เคกเคฒ, เคฒाเคฒเคชंเคा, เคช्เคฐเคคिเคถोเคง, เคธเคซेเคฆ เคถैเคคाเคจ เคเคฆि เคृเคคिเคฏों เคธे เคเคे เคฌเฅाเคฏा। เคोเคชाเคฒเคฐाเคฎ เคเคนเคฎเคฐी, เคฆेเคตीเคช्เคฐเคธाเคฆ เคถเคฐ्เคฎा, เคเคเคจ्เคจाเคฅ เคช्เคฐเคธाเคฆ เคเคคुเคฐ्เคตेเคฆी เคคเคฅा เคिเคถोเคฐीเคฒाเคฒ เคोเคธ्เคตाเคฎी เคเคฆि เคจे เคญी เคเคธी เคช्เคฐเคाเคฐ เคे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฒिเคे। เคाเคธूเคธी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคी เคเฅी เคे เคฐूเคช เคฎें เคฎें เคนเคฐिเคเคง ‘เค ेเค เคนिंเคฆी เคा เค ाเค ’ เคคเคฅा ‘เค เคงเคिเคฒा เคซूเคฒ’ เคเคฐ เคฒเค्เคाเคฐाเคฎ เคฎेเคนเคคा ‘เคเคฆเคฐ्เคถ เคนिเคจ्เคฆू’ เคเคฐ ‘เคนिเคจ्เคฆू เคृเคนเคธ्เคฅ’ เคนै। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ-เคชूเคฐ्เคต เคे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคตिเคทเคฏเคตเคธ्เคคु, เคคเคค्เคต เคเคฐ เคญाเคทा เคธเคญी เคฆृเคท्เคिเคฏों เคธे เค เคจेเคเคฐूเคชเคคा เคฒिเค เคนुเค เคเคฐ เคฌिเคเคฐा เคนुเค เคญी เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै। เคญाเคฐเคคेंเคฆु เคฏुเค เคฎें เค เคงिเคเคคเคฐ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคी เคฐเคเคจा เคธाเคฎाเคिเค เคเคชเคฆेเคถों เคฏा เคซिเคฐ เคुเคคूเคนเคฒเคตเคฐ्เคงเคจ เคी เคนी เคฆृเคท्เคि เคธे เคนुเค เคฅी। เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคी เคชเคฐंเคชเคฐा เคो เคนเคฎ เคฎुเค्เคฏเคคเคฏा เคเคธ เคฆृเคท्เคि เคธे เคธเคฎเคเคเคฐ เคช्เคฐเคฅเคฎ เค เคตเคธ्เคฅा 1850 เคธे 1900 เคคเค เคนै เคเคฐ เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เค เคตเคธ्เคฅा เคธเคจ 1900 เคธे 1915 เคคเค เคा เคนै। เคคृเคคीเคฏ เค เคตเคธ्เคฅा 1915 เคธे 1936 เคคเค เคเคฐ เคौเคฅी เค เคตเคธ्เคฅा 1936 เคธे 1947 เคคเค เคเคงुเคจिเค เคाเคฒ-เคชूเคฐ्เคตाเคฆ्เคง เคคเค เคे เคธเคฎเคฏ เคฎें เคฌाँเค เคธเคเคคे เคนैं। เค ंเคคिเคฎ เคเคงुเคจिเค เคाเคฒ-เคเคค्เคคเคฐाเคฐ्เคฆ्เคง 1947 เคธे เคเค เคคเค เคเคฒाเคฏเคฎाเคจ เคนै। เคคृเคคीเคฏ เค เคตเคธ्เคฅा (1915-1936) เคा เคธเคฎเคฏ เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคैเคธे เคฎเคนाเคจ เคฒेเคเค เคा เคฐเคนा เคนै। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคी เคเคฒเคฎ เคธे เคเคฐीเคฌ เคเคฐ เคฎเคง्เคฏเคฎ เคตเคฐ्เค เคी เคเคตाเฅ เคो เคฌเคฒ เคฎिเคฒा เคนै। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคจे เค เคชเคจी เคฒेเคเคจी เคธे เคिเคธाเคจ เคเคตं เคฎเฅเคฆूเคฐ เคเคฐ เคชเคฆเคฆเคฒिเคคों เคो เคเคจเคा เค เคฐ्เคนเคคा เคช्เคฐเคฆाเคจ เคिเคฏा เคนै।
เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे เคชूเคฐ्เคต เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคिเคธाเคจ เคो เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคเคฐ เคिเคธी เคญी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคฐเคเคจा เคจเคนीं เคนुเค। เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคฏुเค เคฎें 1908 เคฎें เคฎเคนाเคตीเคฐ เคช्เคฐเคธाเคฆ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคจे เค เคชเคจी เค เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคชเคฐ ‘เคธंเคชเคค्เคคिเคถाเคธ्เคค्เคฐ’ เคจाเคฎเค เคिเคคाเคฌ เคฎें เคिเคธाเคจों เคी เคคเคฌाเคนी เคเคฐ เคृเคทि เคी เคฌเคฐ्เคฌाเคฆी เคो เคฒेเคเคฐ เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคจिเคฌंเคง เคฒिเคा เคिเคธเคฎें เคเคจ्เคนोंเคจे เคเคนा “เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคी เคเคฎीเคจ เคी เคฎाเคฒिเค เคฐिเคฏाเคฏा เคจเคนीं เค ंเค्เคฐेเคी เคเคตเคฐ्เคจเคฎेंเค เคนै เคตเคน เคฐिเคฏाเคฏा เคธे เคฒเคाเคจ เคตเคธूเคฒเคคी เคนै।”[1] เคธाเคฎंเคค เคตिเคฐोเคงी เคเคฐ เคธाเคฎ्เคฐाเค्เคฏ เคตिเคฐोเคงी เคช्เคฐเคตृเคคिเคฏाँ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคฏुเค เคฎें เคชुเคท्เค เคนुเค। 1914 เคฎें ‘เคฆेเคถ เคी เคฌाเคค’ เคฎें เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคเคนเคคे เคนैं เคि เคฆेเคถ เคฒोเคों เคธे เคฌเคจเคคा เคนै เคเคฐ เคฆेเคถ เคฎें 70 เคซीเคธเคฆी เคिเคธाเคจ เคนैं। เคฎเคนाเคตीเคฐ เคช्เคฐเคธाเคฆ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคिเคธाเคจों เคเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐों เคो เคธंเคเค िเคค เคนोเคเคฐ เคฒเฅเคจे เคी เคฌाเคค เคเคฐเคคे เคฅे। เคนिंเคฆी เคจเคตเคाเคเคฐเคฃ เคเคฐ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคฏुเค เคฎें เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा เคเคนเคคे เคนैं เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคจे เคฌเคคाเคฏा เคนै เคि- “เคฏเคฆि เคृเคทเคों เคธे เคฒเคाเคจ เคฎिเคฒเคจा เคฌंเคฆ เคนो เคाเค เคคो เคฌเฅे-เคฌเฅे เคฐाเคा-เคฎเคนाเคฐाเคाเคं เคเคฐ เคคाเคฒुเคेเคฆाเคฐों เคी เคฆुเคฐ्เคเคคि เคा เค िเคाเคจा เคจ เคฐเคนे, เคธเคฐเคाเคฐ เคे เคถाเคธเคจ เคเค्เคฐ เคा เคเคฒเคจा เคฌंเคฆ เคนो เคाเคฏे, เคตเคीเคฒों เคเคฐ เคฌैเคฐिเคธ्เคเคฐों เคे เคाเฅी-เคोเฅे เคฌिเค เคाเคँ เคคเคฅा เคต्เคฏाเคชाเคฐिเคฏों เคเคฐ เคฎเคนाเคเคจों เคो เคถीเค्เคฐ เคนी เคाเค เคเคฒเคเคจा เคชเฅे।”[2] เค ंเค्เคฐेเคों เคे เคญाเคฐเคค เคฎें เคเคจे เคชเคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เค เคฐ्เคฅเคคเคจ्เคค्เคฐ เคฎें เคो เคฎौเคฒिเค เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคนुเค เคตเคน เคฏเคน เคि เค เคฌ เค ंเค्เคฐेเคों เคจे เคเคฎीเคจ เคชเคฐ เค เคชเคจा เคเคฌ्เคा เคเคฎाเคฏा เค เคฌ เคเค เคจเค เคคเคฐเคน เคे เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ เคा เคเคฆเคฏ เคนुเค। เคชเคนเคฒे เคเคฎीเคจ เคोเคคเคจे เคตाเคฒे เคो เคฌเคนुเคค เคธे เค เคงिเคाเคฐ เคช्เคฐाเคช्เคค เคฅे เคฒेเคिเคจ เค เคฌ เคจเค เคธाเคฎंเคคเคตाเคฆ เคจे เคฏเคน เค เคงिเคाเคฐ เคीเคจ เคฒिเคฏा। เคเคธ เคฏुเค เคे เคฌाเคฆ เคाเคฏाเคตाเคฆी เคฏुเค เคฎें เคจिเคฐाเคฒा เคे เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคाเคธเคเคฐ ‘เคญिเค्เคทुเค’ เคเคตिเคคा เคी เคตเคน เคฒाเคเคจ ‘เคตเคน เคเคคा เคฆो เคूเค เคเคฒेเคे เคे เคเคฐเคคा เคชเคเคคाเคคा เคชเคฅ เคชเคฐ เคเคคा..’ เคเคฒाเคค्เคฎเค เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคคเคฅा เคเคจเคी เคตिเคाเคฐเคงाเคฐा เคฎें เคถाเคธเคจ เคตिเคฐोเคงी เคช्เคฐเคตृเคค्เคคिเคฏाँ เค्เคฐांเคคिเคाเคฐी เคฐूเคช เคฎें เคต्เคฏเค्เคค เคนुเค เคนै। เคเคธเคी เค เคเคฒी เคเคก़ी เคฎें1936 เคे เคนंเคธ เคฎें เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคจे ‘เคฎเคนाเคเคจी เคธเคญ्เคฏเคคा’ เคจाเคฎเค เคฒेเค เคฒिเคा เคिเคธเคฎें เคเคจ्เคนोंเคจे เคฆुเคจिเคฏा เคे เคฐเคนเคธ्เคฏ เคฎเคจुเคท्เคฏ เคธเคฎाเค เคो เคฆो เคญाเคों เคฎें เคฌँเคा เคนुเค เคฌเคคाเคฏा-เคฌเคก़ा เคนिเคธ्เคธा เคฎเคฐเคจे เคเคชเคจे เคตाเคฒों เคा เคเคฐ เคฆूเคธเคฐा เคोเคा เคนिเคธ्เคธा เคเคจ เคฒोเคों เคा เคนै เคो เค เคชเคจी เคถเค्เคคि เคเคฐ เคช्เคฐเคญाเคต เคธे เคฌเคก़े เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคो เค เคชเคจे เคตเคถ เคฎें เคिเค เคนुเค เคนैं।
เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคฏुเคीเคจ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคธ्เคตเคฏं เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคจे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคो เคเคฒ्เคชเคจा เคเคเคค เคธे เคเค ाเคเคฐ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคी เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคชเคฐ เคช्เคฐเคคिเคท्เค िเคค เคिเคฏा। เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคी เคชเคฐंเคชเคฐा เคฎें เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ-เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคชเคฆाเคฐ्เคชเคฃ เคเคฐเคคे เคนी, เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเคฒा เคो เคเค เค เคญूเคคเคชूเคฐ्เคต เคชเคฐिเคชเค्เคตเคคा เคเคฐ เคเค เคจिเคถ्เคिเคค เคฆिเคถा เคฎिเคฒी। เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคชเคฐंเคชเคฐा เคो เคเคฒाเคค्เคฎเค เคฐूเคช เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคจे เคเคฐ เคเคจ्เคนें เคเคจเคीเคตเคจ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคे เค เคงिเค เคจिเคเค เคฒाเคจे เคा เคถ्เคฐेเคฏ เคिเคคเคจा เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคो เคนै เคเคคเคจा เค เคจ्เคฏ เคिเคธी เคो เคจเคนीं। เคกॉ. เคนเคाเคฐी เคช्เคฐเคธाเคฆ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- “เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคถเคคाเคฌ्เคฆिเคฏों เคธे เคชเคฆเคฆเคฒिเคค, เค เคชเคฎाเคจिเคค เคเคฐ เคจिเคท्เคชेเคทिเคค เคृเคทเคों เคी เคเคตाเค เคฅे, เคชเคฐ्เคฆे เคฎें เคैเคฆ, เคชเคฆ-เคชเคฆ เคชเคฐ เคฒांเคिเคค เคเคฐ เค เคธเคนाเคฏ เคจाเคฐी เคाเคคि เคी เคฎเคนिเคฎा เคे เคเคฌเคฐ्เคฆเคธ्เคค เคตเคीเคฒ เคฅे; เคเคฐीเคฌों เคเคฐ เคฌेเคเคธों เคे เคฎเคนเคค्เคค्เคต เคे เคช्เคฐเคाเคฐเค เคฅे। เค เคเคฐ เคเคช เคเคค्เคคเคฐ เคญाเคฐเคค เคी เคธเคฎเคธ्เคค เคเคจเคคा เคे เคเคाเคฐ-เคตिเคाเคฐ, เคญाเคทा-เคญाเคต, เคฐเคนเคจ-เคธเคนเคจ, เคเคถा-เคเคांเค्เคทा, เคฆुःเค-เคธुเค เคเคฐ เคธूเค-เคฌूเค เคाเคจเคจा เคाเคนเคคे เคนैं เคคो เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคธे เคเคค्เคคเคฎ เคชเคฐिเคाเคฏเค เคเคชเคो เคจเคนीं เคฎिเคฒ เคธเคเคคा। เคोเคชเฅिเคฏों เคธे เคฒेเคเคฐ เคฎเคนเคฒों, เคोเคฎเคों เคตाเคฒों เคธे เคฒेเคเคฐ เคฌैंเคों, เคाँเคต เคธे เคฒेเคเคฐ เคงाเคฐा-เคธเคญाเคं เคคเค เคเคชเคो เคเคคเคจे เคौเคถเคฒเคชूเคฐ्เคตเค เคเคฐ เคช्เคฐเคฎाเคฃिเค เคญाเคต เคธे เคोเค เคจเคนीं เคฒे เคा เคธเคเคคा।”[3]
‘เคช्เคฐेเคฎाเคถ्เคฐเคฎ’ เคो 1918-19 เคฎें เคฒिเคा เคเคฏा เคเคฐ 1922 เคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคนुเค। เคเคธी เคธเคฎเคฏ เค เคตเคง เคा เคिเคธाเคจ เคंเคฆोเคฒเคจ เคญी เคฌेเคฆเฅเคฒी เคे เคिเคฒाเคซ เคฌाเคฌा เคฐाเคฎเคंเคฆ्เคฐ เคी เค เคुเคเค เคฎें เคเคฒ เคฐเคนा เคฅा। เคนाเคฒांเคि เคช्เคฐेเคฎाเคถ्เคฐเคฎ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เค เคตเคง เคंเคฆोเคฒเคจ เคा เคिเค्เคฐ เคนै เคฒेเคिเคจ เคช्เคฐเคฎुเคเคคा เคे เคธाเคฅ เคจเคนीं। เคाเคฐเคฃ เคฏเคน เคญी เคนै เคि เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคिเคธ เค्เคทेเคค्เคฐ เคे เคिเคธाเคจ เคธเคฎाเค เคा เคिเคค्เคฐเคฃ เคเคฐ เคฐเคนे เคฅे เคตเคนाँ เคเคฎींเคฆाเคฐी เคช्เคฐเคฅा เคฅी। เคเคฌเคि เค เคตเคง เคฎें เคคाเคฒुเคेเคฆाเคฐी เคช्เคฐเคฅा। เคिเคธाเคจों เคे เคถोเคทเคฃ เคा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคिเคค्เคฐเคฃ เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคจे ‘เคช्เคฐेเคฎाเคถ्เคฐเคฎ’ เคฎें เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคिเคฏा เคนै। เคช्เคฐेเคฎाเคถ्เคฐเคฎ เคฎें เคिเคธाเคจों เคी เคฆुเคฐ्เคฆเคถा เคเคฎींเคฆाเคฐों เคे เค เคค्เคฏाเคाเคฐ, เคชुเคฒिเคธ เคे เคนเคฅเคंเคกे, เค เคซเคธเคฐों เคเคฐ เคฎाเคคเคนเคคों เคी เคงांเคงเคฒी เคตเคीเคฒों เคी เคจเคฎเคเคนเคฐाเคฎी, เคจ्เคฏाเคฏाเคงीเคถों เคा เค ंเคงाเคชเคจ เคเคฆि เคा เคฌเคก़ा เคธเคीเคต เคिเคค्เคฐเคฃ เคिเคฏा เคเคฏा เคนै। เคช्เคฐेเคฎाเคถ्เคฐเคฎ เคเค เคเคธा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคนै เคिเคธเคฎें เคธเคฎเคธ्เคฏा เคญी เคนै เคเคฐ เคเคธเคा เคนเคฒ เคญी เคนै। เคช्เคฐेเคฎाเคถ्เคฐเคฎ เคฎें เคเคฎींเคฆाเคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เค เคค्เคฏाเคाเคฐ เคเคฐเคตा เคเคฐ เค्เคฐांเคคि เคे เคฒिเค เคฌीเค เคฌोเคจा, เคिเคธाเคจों เคा เคเคฐ เคเคฒाเคจा, เคौเคชाเคเคฏों เคो เคเคฐाเคाเคนों เคฎें เคจ เคเคฐเคจे เคฆेเคจा, เคिเคธाเคจों เคे เคเคชเคฐ เคฌेเคฆเคเคฒी เคเคฐ เคฎुเคเคฆเคฎे เคเคฒाเคจा เคเคฆि เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคो เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा เคนै। เคกॉ เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा เคเคนเคคे เคนैं-“เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เค เคธเคนเคฏोเค เคंเคฆोเคฒเคจ เคे เคฌाเคฆ เคเคชा เคฏเคน เคนเคฎाเคฐा เคฆुเคฐ्เคญाเค्เคฏ เคฅा। เคซिเคฐ เคญी เคเคธเคจे เคธ्เคตाเคงीเคจเคคा เคंเคฆोเคฒเคจ เคो เคฆूเคฐ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคเคธे เคเค เคจเค เคเคคि เคฆेเคจे เคฎें เคिเคธाเคจ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคเคाเคฆी เคी เคฎूเคฒ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคे เคฐूเคช เคฎें เคธ्เคตीเคाเคฐ เคเคฐเคจे เคฎें เคฌเคนुเคค เคฌเคก़ा เคाเคฎ เคिเคฏा เคนै। เคเคธा เคธाเคฎाเคिเค เคฎเคนเคค्เคต เคตिเคฐเคฒे เคนी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคा เคนोเคคा เคนै।”[4] ‘เคช्เคฐेเคฎाเคถ्เคฐเคฎ’ เคे เคเคฒเคจाเคฏเค เค्เคाเคจเคถंเคเคฐ เคैเคธा เคชเคคिเคค เคเคฐिเคค्เคฐ เคเคจเคे เคिเคธी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคा। เคชुเคฒिเคธ เคเคฐ เคธाเคฎ्เคฐाเค्เคฏเคตाเคฆ เคे เค เคจ्เคฏ เคฏंเคค्เคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เคธाเคฎंเคคी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคो เคिเคธ เคคเคฐเคน เค्เคทเคคि เคชเคนुँเคाเคคा เคนै, เคเคธเคा เคญी เคिเคค्เคฐ เคเคจ्เคนोंเคจे เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคींเคा เคนै।
เคฆूเคธเคฐा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคเคฐ्เคฎเคญूเคฎि’ เคนै เคिเคธเคฎें เคเคฎीเคจ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा, เคฒเคाเคจ เคเคฎ เคเคฐเคจे เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा, เคช्เคฐเคฎुเคเคคा เคธे เคเค ाเค เคเค เคนै। เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคเคจเคคा เคी เคธाเคฎ्เคฐाเค्เคฏ เคตिเคฐोเคงी เคญाเคตเคจा เคนै। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคा เคคीเคธเคฐा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคฐंเคเคญूเคฎि’ เคฎें เค เคจेเค เคช्เคฐเคธंเค เคนै เคिเคธเคฎें เคชूंเคीเคตाเคฆ เคो เคชुเคท्เค เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคเคฆ्เคฏोเค เคเคตं เคांเคงी เคी เค เคนिंเคธा เคคเคฅा เคธเคค्เคฏाเค्เคฐเคน เคे เคขोंเคों เคฆ्เคตाเคฐा เคเคจเคे เคตिเคฐोเคง เคो। เคृเคทि เคช्เคฐเคงाเคจ เคाँเคต เคो เคเคाเคก़ เคเคฐ เคเคฆ्เคฏोเคिเค เคेंเคฆ्เคฐ เคฌเคจाเคจे เคฎें เคญाเคฐเคค เคे เคฆेเคถी เคฐाเค्เคฏों เคจे เคฐाเคाเคं เคจे เค ंเค्เคฐेเคी เคธเคฐเคाเคฐ เคा เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคธाเคฅ เคฆिเคฏा เคฏเคน เค เคจुเคธ्เคฏूเคค เคนै। เคธूเคฐเคฆाเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคा เคช्เคฐเคฎुเค เคชाเคค्เคฐ เคนै เคो เคเคฆ्เคฏोเคीเคเคฐเคฃ เคे เคตिเคฐोเคง เคฎें เคเคก़ा เคนोเคคा เคนै। เคธूเคฐเคฆाเคธ เคा เคตिเคฐोเคง เคांเคงी เคे เคตिเคฐोเคง เคी เคคเคฐเคน เคนी เคนै।
‘เคोเคฆाเคจ’ (1936) เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे เค เคจ्เคฏ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคธे เคญिเคจ्เคจ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆी-เคฆृเคท्เคिเคोเคฃ เคธे เคเค เคญाเคฐเคคीเคฏ เคृเคทเค เคी เคฆीเคจ-เคนीเคจ เคฆเคถा เคा เคिเคค्เคฐเคฃ เคนै। ‘เคोเคฆाเคจ’ เคฎें เคนोเคฐी เคे เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคिเคค्เคฐเคฃ เคฎें เคตे เคชूเคฐ्เคฃเคคเคฏा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆी เคฐเคนे เคนैं। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคฎें เคिเคธाเคจ เคे เคถोเคทเคฃ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนै। ‘เคोเคฆाเคจ’ เคा เคจाเคฏเค เคนोเคฐी เคिเคธाเคจ เคนै। เคตเคน เคเคฐ เคเคธเคा เคชเคฐिเคตाเคฐ เคฆिเคจ-เคฐाเคค เคนाเคก़-เคคोเคก़ เคฎेเคนเคจเคค เคเคฐเคคे เคนैं, เคซिเคฐ เคญी เคนोเคฐी เคा เคชเคฐिเคตाเคฐ เคตिเคชเคจ्เคจ เคนैं। เคตे เค เคชเคจी เคฎूเคฒเคญूเคค เค เคจिเคตाเคฐ्เคฏเคคाเคँ เคญी เค ीเค เคธे เคชूเคฐी เคจเคนीं เคเคฐ เคชाเคคे। เคนोเคฐी เคी เคเค เคोเคी-เคธी เคฎเคนเคค्เคค्เคตाเคांเค्เคทा เคนै-เคเค เคाเคฏ เคชाเคฒเคจा। เค เคชเคจी เคเคธ เคเคांเค्เคทा เคो เคตเคน เคเคฒเคเคจ्เคฆ เคธे เคชूเคฐी เคญी เคเคฐเคคा เคนै, เคฒेเคिเคจ เคตเคนी เคเคธเคी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคा เคฎुเค्เคฏ เคाเคฐเคฃ เคฌเคจเคคी เคนै। เคนोเคฐी เคนเคคाเคถ เคจเคนीं เคฆिเคเคคा เคนै, เคเคฌ เคธ्เคฅिเคคि เคुเค เคธुเคงเคฐเคคी เคฆिเคเคคी เคนै เคคो เคตเคน เคซिเคฐ เคธे เคเคธ เคฎเคนเคค्เคตाเคांเค्เคทा เคो เคชाเคฒ เคฒेเคคा เคนै। เคตเคน เค เคชเคจी เคเคธी เคฒाเคฒเคธा เคो เคชूเคฐा เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคिเคธाเคจ เคธे เคฎเคเคฆूเคฐ เคฌเคจเคคा เคนै। เคฆिเคจ เคฎें เคธเคก़เค เคे เคฒिเค เคฒू-เคงूเคช เคธเคนเคคा เคนुเค เคเค เคเคจे เคฐोเค เคी เคฎเคเคฆूเคฐी เคชเคฐ เคเคธเคฐ เคฎें เคंเคเคก़ों เคी เคुเคฆाเคฐ्เค เคเคฐเคคा เคนै, เคเคฐ เคฐाเคค เคो เคขिเคฌเคฐी เคे เคธाเคฎเคจे เคฌैเค เคเคฐ เคธुเคคเคฒी เคाเคคเคคा เคนै। เคเค เคฆिเคจ เคนोเคฐी เคो เคฒू เคฒเค เคाเคคी เคนै เคเคฐ เคตเคน เค เคชเคจी เคฒाเคฒเคธा เคชूเคฐी เคिเค เคฌिเคจा เคนी เคฎเคฐ เคाเคคा เคนै। เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคงเคจिเคฏा เคธे เคเคนเคคा เคนै เคि เคตเคน เคोเคฆाเคจ เคเคฐा เคฆे। เคงเคจिเคฏा เคฏเคจ्เคค्เคฐเคตเคค เคเค เคเคฐ เค เคจ्เคฆเคฐ เคเคฐ्เค เคเคฐ เคธुเคคเคฒी เคฌेเคเคเคฐ เคฒाเค เคเค เคฌीเคธ เคเคจे เคนोเคฐी เคे เค ंเคกे เคนाเคฅ เคชเคฐ เคฐเคเคเคฐ เคธाเคฎเคจे เคเคก़े เคฆाเคคाเคฆीเคจ เคธे เคฌोเคฒी-“เคฎเคนाเคฐाเค, เคเคฐ เคฎें เคจ เคाเคฏ เคนै, เคจ เคฌเคिเคฏा, เคจ เคชैเคธे เคนैं, เคฏเคนी เคเคจเคा เคोเคฆाเคจ เคนै। เคเคฐ เคชเคाเคก़ เคाเคเคฐ เคिเคฐ เคชเคก़ी।”[5]
เคเคก़ी เคฎेเคนเคจเคค, เคจिเคฐเคจ्เคคเคฐ เคฆैเคจ्เคฏ, เค เคชूเคฐ्เคฃ เคเคांเค्เคทाเคँ เคฏเคนी เคนोเคฐी เคे เคीเคตเคจ เคा, เคเคाเคฆ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคिเคธाเคจ เคे เคीเคตเคจ เคा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคนै। เคถเคนเคฐ เคฎें เคเคจ्เคฎे, เคชเคฒे-เคฌเคข़े, เคธ्เคตเคฆेเคถ เคे เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคตिเคฆेเคถों เคฎें เคญी เคถिเค्เคทिเคค เค เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐी เคเคฐ เคชूँเคीเคชเคคि เคญเคฒे เคนी เคฏเคน เคเคนें เคि เคญाเคฐเคคीเคฏ เคिเคธाเคจ เคธเคฎ्เคชเคจ्เคจ เคนो เคเคฏा เคนै, เคฒेเคिเคจ เคธ्เคตाเคงीเคจเคคा เคे เคฌाเคตเคूเคฆ เคเค เคญी เคिเคธाเคจ เคे เคीเคตเคจ เคा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคจเคนीं เคฌเคฆเคฒा เคนै। เคोเคฆाเคจ เคा เคนोเคฐी เค เคจ्เคค เคคเค เคจिเคฐाเคถ เคจเคนीं เคนुเค, เคฒेเคिเคจ เคช्เคฐेเคฎเคเคจ्เคฆ เค เคชเคจे เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค เคจुเคญเคตों เคे เคाเคฐเคฃ เคจिเคฐाเคถ เคนो เคเค เคฅे। เคถाเคฏเคฆ เคเคธเคฒिเค เคนी เคเคจ्เคนोंเคจे เคोเคฆाเคจ เคो เคฆुเคाเคจ्เคค เคฌเคจाเคฏा। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคจे เคฏเคน เคฎเคนเคธूเคธ เคिเคฏा เคि เคिเคธाเคจ เคा เคถोเคทเคฃ เคเคฐเคจेเคตाเคฒे เคเคฎींเคฆाเคฐ เคฐाเคฏ เคธाเคนเคฌ เค เคฎเคฐเคชाเคฒ เคธिंเคน, เคชเคเคตाเคฐी เคฒाเคฒा เคชเคेเคถ्เคตเคฐी, เคชुเคฐोเคนिเคค เคฆाเคคाเคฆीเคจ, เคฆाเคฐोเคाเคी, เคฎเคนाเคเคจ เคिเคुเคฐी เคธिंเคน เคเคฆि เคे เคฐเคนเคคे เคนोเคฐी เคฎเคฐ เคนी เคธเคเคคा เคนै, เคธुเคी เคเคฐ เคธเคฎ्เคชเคจ्เคจ เคคो เคจเคนीं เคนो เคธเคเคคा। เคเค เคฎुเค्เคฏเคค: เคिเคธाเคจ เคธเคฌเคธे เค เคงिเค เค เคงिเคाเคฐ เคตंเคिเคค เคเคฐ เคเคค्เคชीเคก़िเคค เคคเคฌเคा เคนैं। เคนเคฒ्เคू เคเคฐ เคงिเคธू เคฎाเคงเคต เคैเคธे เคिเคธाเคจ เค เคชเคจी เคซเคธเคฒों เคต เคฎेเคนเคจเคคाเคจे เคो เคฒेเคเคฐ เคเค เคญी เคฌुเคฐी เคคเคฐเคน เคिंเคคिเคค เคเคฐ เคค्เคฐเคธ्เคค เคนैं। เคเคธเคธे เคญी เคฆुเคเคฆ เคนै เคจ เคคो เคตเคน เคธंเคเค िเคค เคนो เคชा เคฐเคนे เคนैं เคเคฐ เคจ เคนी เคเคจเคे เคเคจเคช्เคฐเคคिเคจिเคงि เคเคจเคे เคช्เคฐเคคि เคोเค เคिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคจिเคญा เคชा เคฐเคนे เคนैं। เคชूंเคी เคเคฐ เคธเคค्เคคा, เคฆเคฒाเคฒ เคเคฐ เคจौเคเคฐเคถाเคนी เคोเคฒी เคฆाเคฎเคจ เคฌเคจे เคฌैเค े เคนैं। เคเคธे เคฎें เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे เคธเคชเคจों เคी เคนिเคซाเคเคค เคเคฐเคจे เคตाเคฒा เคौเคจ เคนोเคा? เคฏเคน เคช्เคฐเคถ्เคจ เคตिเคाเคฐเคฃीเคฏ เคนै? เคเคाเคฆी เคे 72 เคธाเคฒ เคฌाเคฆ เคญी เคธเคนी เคธ्เคตเคฐाเค เคคो เคเคจ्เคนीं เคฒोเคों เคा เคนै เคो เค ंเค्เคฐेเคों เคे เคถाเคธเคจ เคाเคฒ เคฎें เค ंเค्เคฐेเคों เคे เคृเคชाเคชाเคค्เคฐ เคฌเคจเคเคฐ เคงเคจी เคฅे เคเคฐ เคเค เคญी เคเคाเคฆ เคญाเคฐเคค เคฎें เคจैเคคिเคเคคा, เคฆेเคถ-เคช्เคฐेเคฎ เคเคฐ เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจ เคो เคूँเคी เคชเคฐ เคांเคเคเคฐ เคฆोเคจों เคนाเคฅों เคธे เคเคฐीเคฌों เคो เคฒूเค เคฐเคนे เคนैं। เคเค เคाँเคตों เคฎें เคฌเฅเคคी เคेเคคिเคนเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐों เคी เคฒाเคเคจें, เคเคฐीเคฌी, เคฌेเคाเคฐी-เคฌेเคฐोเคเคाเคฐी, เคธाเคฅ เคฎें เคฎเคนाเคฎाเคฐी เคต เคฌीเคฎाเคฐी เคे เคเคฒเคคे เคเคเคธ्เคฎिเค เคฎृเคค्เคฏु เคนो เคฐเคนी เคนै, เคเคจเคे เคฒिเค เคเคाเคฆी เคा เค्เคฏा เค เคฐ्เคฅ เคนै?
เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคे เคชूเคฐ्เคต เคญाเคฐเคค เคे เค्เคฐाเคฎीเคฃ เคीเคตเคจ เคी เคो เคธ्เคฅिเคคि เคฅी, เคเคธเคे เคเค เคोเคฐ เคชเคฐ เคนोเคฐी เคนै เคो เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคตिเคถ्เคตเคฏुเคฆ्เคง เคे เคชเคนเคฒे เคนी เคซैเคฒे เค ंเคงเคाเคฐ เคธे เคฎौเคจ-เคธंเคเคฐ्เคท เคเคฐเคคे เคนुเค เคฎเคฐ เคाเคคा เคนै। เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคा เคธเคฌเคธे เคเคค्เคृเคท्เค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคोเคฆाเคจ’ เคฎाเคจा เคाเคคा เคนै। เคिเคธाเคจों เคे เคीเคตเคจ เคे เค เคฒเค-เค เคฒเค เคชเคนเคฒुเคं เคो เคฒेเคเคฐ เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฒिเค เคुเคे เคฅे เคฒेเคिเคจ เคเคฐ्เค เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคฒेเคเคฐ เคฏเคน เคชเคนเคฒा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคช्เคฐเคाเคถ เคฎें เคเคฏा। เคเคฐ्เค เคเคธी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนै เคिเคธเคा เคोเค เค ंเคค เคจเคนीं เคนै เคนोเคฐी เคฏเคน เคเคนเคคा เคนै –“เคเคฐ्เค เคตเคน เคฎेเคนเคฎाเคจ เคนै เคो เคเค เคฌाเคฐ เคเคเคฐ เคाเคจे เคा เคจाเคฎ เคจเคนीं เคฒेเคคा।”[6] ‘เคोเคฆाเคจ’ เคा เคนोเคฐी เคญाเคฐเคคीเคฏ เคिเคธाเคจ เคे เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคीเคตเคจ เคी เคธเคฎเคธ्เคค เคตिเคญीเคทिเคाเคं, เคฆुเคฐ्เคฌเคฒเคคाเคं เคคเคฅा เคฆुเค เคฆเคฐ्เคฆ เคो เคตाเคฃी เคฆेเคคा เคนै। 1936 เคे เคเคธเคชाเคธ เคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคंเคฆोเคฒเคจ เคा เคธ्เคตเคฐूเคช เคธ्เคฅिเคฐ เคนो เคुเคा เคฅा। เคเค เคช्เคฐเคाเคฐ เคธे เคฏเคน เคจिเคถ्เคिเคค เคนो เคเคฏा เคฅा เคि เค เคฌ เคिเคธाเคจ เคเคฎींเคฆाเคฐ เค เคงिเค เคฆिเคจ เค เคชเคจे เคंเคुเคฒ เคฎें เคซंเคธा เคเคฐ เคिเคธाเคจों เคा เคถोเคทเคฃ เคจเคนीं เคเคฐ เคธเคเคคे เคฒेเคिเคจ เคिเคธाเคจ เคเคฎीเคฆाเคฐों เคे เคंเคुเคฒ เคธे เคจिเคเคฒเคเคฐ เคธूเคฆเคोเคฐ เคฎเคนाเคเคจ เคे เคाเคฒ เคฎें เคซँเคธเคคा เคा เคฐเคนा เคฅा। เคเคฎींเคฆाเคฐ เคคो เคเค เคฅा เคฒेเคिเคจ เคฎเคนाเคเคจ เคคो เคเค เคฅे। เค เคคः เคฎเคนाเคเคจों เคे เคाเคฒ เคธे เคिเคธाเคจों เคे เคฒिเค เคจिเคเคฒเคจा เคเค िเคจ เคฅा। เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा เคเคนเคคे เคนैं – “เคญाเคฐเคค เคे เคฆुเคी เคฆเคฐिंเคฆ्เคฐ เคिเคธाเคจों เคे เค เคจूเค े เคिเคค्เคฐเคाเคฐ เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคो เคตिเคถ्เคต เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคเคเคน เคจ เคฎिเคฒेเคी เคคो เคिเคธे เคฎिเคฒेเคी।’’[7]
เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคฏुเค เคฎें เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคคीเคจ เคคเคฐเคน เคे เคिเคธाเคจ เคฅे เคเคฐ เคोเคฆाเคจ เคฎें เคฏเคน เคคीเคจों เคธ्เคคเคฐ เคฆिเคाเค เคฆेเคคा เคนै। เคช्เคฐเคฅเคฎ เคिเคจเคे เคชाเคธ เคเคฎीเคจ เคोเคคเคจे เคा เค เคงिเคाเคฐ เคฅा เคฒेเคिเคจ เคเคธ เคชเคฐ เคेเคคी เคจเคนीं เคเคฐเคคे เคฅे। เคฆाเคคाเคฆीเคจ เคเคธा เคนी เคिเคธाเคจ เคฅा। เคฆूเคธเคฐी เคถ्เคฐेเคฃी เคे เคตเคน เคिเคธाเคจ เคฅे เคिเคจเคे เคชाเคธ เคเคฎीเคจ เคोเคคเคจे เคा เค เคงिเคाเคฐ เคจเคนीं เคนोเคคा เคตे เคฆूเคธเคฐों เคे เคेเคคों เคชเคฐ เคाเคฎ เคเคฐเคคे เคนैं เคเคจ्เคนें เคนी เคेเคคीเคนเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐ เคเคนเคคे เคนैं। เคคीเคธเคฐी เคถ्เคฐेเคฃी เคเคจ เคिเคธाเคจों เคी เคนै เคिเคจเคे เคชाเคธ เคเคฎीเคจ เคोเคคเคจे เคा เค เคงिเคाเคฐ เคนोเคคा เคนै เคฅा เคเคฐ เคตเคน เคธ्เคตเคฏं เค เคชเคจे เคेเคคी เคฎें เคाเคฎ เคเคฐเคคे เคนैं เคเคฐ เคฒเคाเคจ เคฆेเคคे เคนैं। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคจे เคเคจ्เคนें เคนी เคตाเคธ्เคคเคตिเค เคिเคธाเคจ เคा เคฆเคฐ्เคा เคฆिเคฏा เคนै। เคฏเคนी เคिเคธाเคจ เค เคชเคจी เคเคฎीเคจ, เคेเคค เคฌเคाเคจे เคे เคฒिเค เคธंเคเคฐ्เคท เคเคฐเคคे เคนैं। เคนเคฎ ‘เคोเคฆाเคจ’ เคे เคนोเคฐी เคो เคญाเคฐเคคीเคฏ เคिเคธाเคจ เคा เคช्เคฐเคคिเคจिเคงि เคฎाเคจ เคธเคเคคे เคนैं เค्เคฏोंเคि เค ंเคคเคคः เคนोเคฐी เคตเคน เคिเคธाเคจ เคนै เคिเคธเคा เคฎเคฐเคจा เคจिเคถ्เคिเคค เคนै।
เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे ‘เคोเคฆाเคจ’ เคा เค เคจुเคเคฐเคฃ เค เคธंเคญเคต เคฅा เคเค เคคเค เคตเคน เคนो เคจเคนीं เคชाเคฏा เคนै। เคฒेเคिเคจ เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे เคเคฒ्เคชเคจा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคौเคคूเคนเคฒ เคा เค เคจुเคเคฐเคฃ เคคो เคिเคธाเคจ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคเคฎोเคฌेเคถ เค เคตเคถ्เคฏ เคนुเค เคนै। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคฏुเค เคฎें เค เคจेเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐों เคा เคเคฆเคฏ เคนुเค เคिเคจเคฎें เคเคคुเคฐเคธेเคจ เคถाเคธ्เคค्เคฐी, เคช्เคฐเคคाเคชเคจाเคฐाเคฏเคฃ เคถ्เคฐीเคตाเคธ्เคคเคต, เคตृंเคฆเคฒाเคฒ เคตเคฐ्เคฎा, เคैเคจेंเคฆ्เคฐ เคुเคฎाเคฐ, เคเคฒाเคเคจ्เคฆ्เคฐ เคोเคถी เคเคฆि। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคी เคชเคฐंเคชเคฐा เคे เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐ เคीเคตเคจ เคे เคฌเคนुเคเคฏाเคฎी เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคो เคตाเคฃी เคฆी เคนै เคเคฐ เคฏเคน เคฌเคคाเคฏा เคนै เคि เคถ्เคฐเคฎिเค เคตเคฐ्เค เคिเคธ เคคเคฐเคน เค เคชเคจा เคญเคฐเคฃ-เคชोเคทเคฃ เคเคฐ เคฆเคฏเคจीเคฏ เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคนै। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคी เคชเคฐंเคชเคฐा เคो เคเคे เคฌเฅाเคจे เคตाเคฒे เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐों เคฎें เค เคฎृเคคเคฒाเคฒ เคจเคเคฐ เคเคฐ เคฐांเคेเคฏ เคฐाเคเคต เคนैं। เคिเคจเคे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคเคฅाเคตเคธ्เคคु เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคนै।
เคฐांเคेเคฏ เคฐाเคเคต เคे ‘เคตिเคทाเคฆ เคฎเค ’ (1946) เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें 1943 เคे เคฌंเคाเคฒ เคे เคฆुเคฐ्เคญिเค्เคท เคो เคिเคค्เคฐिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै। เคฆुเคฐ्เคญिเค्เคท เคธे เคเคฒเคเคค्เคคा เคถเคนเคฐ เคเคฐ เคाँเคต เคฆोเคจों เคชीเฅिเคค เคนै เคिเคธाเคจों เคी เคธ्เคค्เคฐिเคฏां เค เคชเคจे เคฌเค्เคों เคो เคธเคก़เค เคชเคฐ เคोเคก़ เคฆेเคคी เคนै เคเคฐ เคธ्เคตเคฏं เคเคฒเคเคค्เคคा เคे เคเคเคฒा เคเคฐों เคฎें เค เคชเคจी เคญूเค เคถांเคค เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคถเคฐเคฃ เคฒेเคคी เคนैं। เคเคฎीเคจ เคเคฐ เคธเคฌ เคฒเคाเคจ เคฎें เคเคฒे เคเค เคเคฎींเคฆाเคฐ เคी เคुเคฒाเคฎी เคเคฐเคจी เคชเคก़ी เคिเคธाเคจों เคो เคเคฎींเคฆाเคฐ เคถोเคทเคฃ เคเคฐเคคे เคฅे เคคो เคฆूเคธเคฐी เคคเคฐเคซ เคฎเคนाเคเคจ เคธूเคฆ เคชเคฐ เคชैเคธा เคฆेเคเคฐ เคเคฐीเคฌ เคिเคธाเคจों เคो เคฎเคเคฆूเคฐ เคฌเคจा เคฐเคนे เคฅे เคเคฐ เคซिเคฐ เคिเคธाเคจ เคฎเคเคฆूเคฐ เคธे เคญिเคाเคฐी เคฌเคจเคคे เคा เคฐเคนे เคฅे।
เค เคฎृเคคเคฒाเคฒ เคจाเคเคฐ เคा ‘เคฎเคนाเคाเคฒ’ (1947) เคเคธเคा เคตिเคทเคฏ เคฌंเคाเคฒ เคा 1947 เคฎें เคชเคข़เคจे เคตाเคฒा เคฎाเคจเคต เคृเคค เคฆुเคฐ्เคญिเค्เคท เคนै เคเคนเคคे เคนैं เคि เคฐुเคชเคฏा เคिเคธाเคจ เคो เคฌเคนुเคค เคช्เคฏाเคฐा เคนोเคคा เคนै เคเคธเคฒिเค เคเคฌ เคงाเคจ เคे เคญाเคต 3 เคी เคฌเคाเคฏ 13 เคฐुเคชเค เคฎเคจ เคนुเค เคคो เคिเคธाเคจ เคธเคฌ เคงाเคจ เคเค ाเคเคฐ เคฎเคนाเคเคจों เคो เคฌेंเค เคฆिเค เคฒेเคिเคจ เคเคฌ เคงाเคจ เคा เคญाเคต 40 เคฐुเคชเคฏा เคนो เคเคฏा เคคो เคिเคธाเคจ เค เคชเคจे เคाเคจे เคे เคฒिเค เคเคฐ-เคฆ्เคตाเคฐ, เคेเคค-เคเคฒिเคนाเคจ, เคเคชเคก़े-เคฒเคค्เคคे, เคฌเคฐ्เคคเคจ เคฏเคนां เคคเค เคि เค เคชเคจी เคฌเคนू เคฌेเคिเคฏों เคो เคฌेเคा เคिเคธเคा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคिเคค्เคฐเคฃ เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคฎिเคฒเคคा เคนै।
เคूंเคि เคธाเคนिเคค्เคฏเคाเคฐ เคा เคाเคฎ เคจिเคฆृเคค เคธเคฎाเค เคो เค เคชเคจी เคฒेเคเคจी เคธे เคाเคृเคค เคเคฐเคจा เคนोเคคा เคนै। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคो เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคเคฐ, เคाँเคต เคो เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคเคฐ เค เคจेเค เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เคिเคค्เคฐिเคค เคนैं। เคเคจ เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคा เคธเคฎाเคงाเคจ เคญी เคนोเคคा เคฅा เคญเคฒे เคนी เคตเคน เคธเคฎाเคงाเคจ เคคเคค्เคाเคฒीเคจ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคे เค เคจुเคूเคฒ เคธिเคฆ्เคง เคจเคนीं เคนुเค। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคो เคเคชเคค्เคคि เคฅी เคि ‘เค्เคฏा เคฏเคน เคถเคฐ्เคฎ เคि เคฌाเคค เคจเคนीं เคिเคธ เคฆेเคถ เคฎें เคจเคฌ्เคฌे เคซीเคธเคฆी เคเคฌाเคฆी เคिเคธाเคจों เคी เคนो, เคเคธ เคฆेเคถ เคฎें เคोเค เคिเคธाเคจ เคธเคญा, เคोเค เคिเคธाเคจों เคी เคญเคฒाเค เคा เคंเคฆोเคฒเคจ, เคोเค เคेเคคी เคा เคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เคिเคธाเคจों เคी เคญเคฒाเค เคा เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅिเคค เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เคจ เคนो।’(เคเคฎाเคจा-เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ, เคซเคฐเคตเคฐी1919)
เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคिเคธाเคจों เคी เคเคฐीเคฌी เคा เคฎुเค्เคฏ เคाเคฐเคฃ เคเคฎींเคฆाเคฐी เคช्เคฐเคฅा เคเคฐ เคฒเคाเคจ เคो เคฎाเคจเคคे เคฅे। เคฒेเคिเคจ เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคเคฎींเคฆाเคฐी เคช्เคฐเคฅा เคญी เคจเคนीं เคนै เคเคฐ เคฒเคाเคจ เคญी เคจเคนीं เคฆेเคจा เคชเฅ เคฐเคนा เคนै। ‘เคोเคฆाเคจ’ เคฎें เคเคฃ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคชเคฐ เคोเคฐ เคฆिเคฏा เคฅा। เคเค เคिเคธाเคจों เคो เคธเคธ्เคคे เคฆเคฐ เคชเคฐ เคเคฃ เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคต्เคฏाเคตเคธाเคฏिเค เคฌैंเค เคญी เคนै। เคธिเคाเค เคी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคญी เคนो เคฐเคนी เคนै। เคเคจ्เคจเคค เคिเคธ्เคฎ เคे เคฌीเค เคญी เคฆिเค เคा เคฐเคนे เคนैं। เคृเคทि เคฎें เคตैเค्เคाเคจिเค เคฏंเคค्เคฐों เคा เคช्เคฐเคฏोเค เคญी เคนो เคฐเคนा เคนै। เคซिเคฐ เคญी เคिเคธाเคจ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐ เคฐเคนा เคนै। เคฏเคน เคตिเคाเคฐเคฃीเคฏ เคช्เคฐเคถ्เคจ เคนै? เคฏोเคเคจाเคाเคฐों เคเคฐ เคธเคฐเคाเคฐ เคธे เคช्เคฐเคถ्เคจ เคญी?
เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคฏुเค เคฎें เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคชเคฐ เคेंเคฆ्เคฐिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคธเคฎเค्เคฐเคคा เคे เคธाเคฅ เคเคฏा। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे เคฌाเคฆ เค เคจ्เคฏ เคฒेเคเคों เคจे เคญी เค เคชเคจे เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคे เคฌเคนुเคเคฏाเคฎी เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคो เคตाเคฃी เคฆी เคฒेเคिเคจ เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคชเคฐเคตเคฐ्เคคी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคिเคธाเคจ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เฅเคค्เคฎ เคนोเคจे เคฒเคा เคเคฐ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคชเคฐ เคฌुเคฆ्เคงिเคตाเคฆ เคा เคช्เคฐเคญाเคต เคชเฅเคจे เคฒเคा เค เคฌ เค เคงिเคเคคเคฐ เคฒेเคเค เค เคชเคจे เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคธเคฌเคธे เคฌเฅा เคตเคฐ्เค เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคो เคोเฅ เคต्เคฏเค्เคคिเคตाเคฆी เคเคฐ เคธैเคฆ्เคงांเคคिเค เคญूเคฎिเคा เค เคชเคจाเค เคैเคธे- เคเคฒाเคंเคฆ เคोเคถी, เคैเคจेंเคฆ्เคฐ, เคฏเคถเคชाเคฒ, เคฐाเคนुเคฒ เคธांเคृเคค्เคฏाเคฏเคจ เคเคฐ เคตृंเคฆाเคตเคจเคฒाเคฒ เคตเคฐ्เคฎा (เคเคชเคฏोเคिเคคाเคตाเคฆ) เคคो เคเคाเคฐ्เคฏ เคเคคुเคฐเคธेเคจ เคถाเคธ्เคค्เคฐी (เคเคคिเคนाเคธिเค) เคฒเคाเคต เคนै। เค เคคः เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคे เคฌाเคฆ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคชเคฐ เคฏूเคฐोเคชीเคฏ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคा เคช्เคฐเคญाเคต เคชเฅा। เคเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคนिเคจ्เคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคจे เค เคชเคจी เคตिเคाเคธ เคฏाเคค्เคฐा เคฎें เคเค เคชเฅाเคต เคกाเคฒे เคนैं।
เคธเคจ् 1947 เค. เคे เคฌाเคฆ เคธाเคนिเคค्เคฏเคाเคฐों เคा เคง्เคฏाเคจ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เคृเคคि เคे เคฎूเคฒ เค्เคทेเคค्เคฐ เคाँเคต เคी เคคเคฐเคซ เคเคฏा। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเค เคฌाเคฐ เคซिเคฐ เคธे เคงเคฐเคคी เคธे เคुเฅเคเคฐ เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคธे เคเคเคฐाเคฏा เคिเคธे เคंเคเคฒिเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคा เคจाเคฎ เคฆिเคฏा เคเคฏा।
เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคช्เคฐाเคช्เคคि เคे เคฌाเคฆ เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคฎें เคฌเคนुเคค เคธे เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคนुเค เคนैं เคเคจ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจों เคो เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคเคฐ เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคो เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै। เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคो เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคเคฐ เคฒเค्เคท्เคฎीเคจाเคฐाเคฏเคฃ เคฒाเคฒ เคฆ्เคตाเคฐा 1951 เคฎें ‘เคงเคฐเคคी เคी เคंเคें’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฒिเคा เคเคฏा। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคเคฎींเคฆाเคฐ เคเคฐ เคिเคธाเคจ เคा เคเคชเคธी เคธंเคเคฐ्เคท เคนै। เคो เคชเคฐिเคตेเคถ เคชเคนเคฒे เคค्เคฏाเค, เคธंเคเคฐ्เคท เคเคฐ เคจैเคคिเคเคคा เคธे เคชเคฐिเคชूเคฐ्เคฃ เคฅा; เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคे เคฌाเคฆ เคตเคน เคूเคเคจीเคคिเค เคช्เคฐเคคिเคฆ्เคตंเคฆ्เคตिเคคा, เคाเคฒाเคी เคเคฐ เค เคจैเคคिเค เคฆांเคต-เคชेंเค เคธे เคฌเคฆเคฒ เคเคฏा เคนै। เคंเคเคฒिเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคाเคคि-เคชाँเคคि, เคँเค-เคจीเค เคे เคธंเคเคฐ्เคท, เคेเคค-เคเคฒिเคนाเคจ เคงเคจी-เคจिเคฐ्เคงเคจ เคे เคเคเคก़े-เค ंเคงเคตिเคถ्เคตाเคธ เคा เคीเคตंเคค เคिเคค्เคฐเคฃ เคนुเค เคนै।
1952 เคจाเคाเคฐ्เคुเคจ เคृเคค ‘เคฌเคฒเคเคจเคฎा’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคเคฎींเคฆाเคฐों เคธे เคिเคธाเคจों เคे เคธंเคเคฐ्เคท เคी เคเคฅा เคเคนी เคเค เคนै เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคा เคिเคธाเคจ เคंเคฆोเคฒเคจ เคो เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा เคนै। เคฌเคฒเคเคจเคฎा เคจिเคฐ्เคงเคจ เคेเคคिเคนเคฐ เคจिเคฎ्เคจเคตเคฐ्เคीเคฏ เคिเคธाเคจ เคฎเคเคฆूเคฐ เคนै เคो เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคฎเคเคฆूเคฐ เคธे เคिเคธाเคจ เคฌเคจเคจे เคे เคธเคชเคจे เคฆेเคเคคा เคนै। เคुเค เคนเคฆ เคคเค เคตเคน เค เคชเคจे เคธเคชเคจे เคธाเคाเคฐ เคเคฐเคคा เคนै। เคชเคนเคฒे เคคो เคตเคน เคांเค्เคฐेเคธ เคเคฐ เคांเคงी เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคคा เคนै เคฒेเคिเคจ เคฌाเคฆ เคฎें เคเคธเคा เคुเคाเคต เคธเคฎाเคเคตाเคฆी เคंเคฆोเคฒเคจ เคी เคคเคฐเคซ เคนोเคคा เคนै। เคซिเคฐ เคตเคน เค เคชเคจे เคฎुเค्เคคि เคी เคฒเคก़ाเค เคฒเคก़เคจे เคे เคฒिเค เคिเคธाเคจ เคी เคฒाเคฒ เคชाเคฐ्เคी เคธे เคुเฅเคคा เคนै। เคฌเคฒเคเคจเคฎा เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคธे เค ीเค เคชเคนเคฒे เคा เคนै। เคเคธเคी เคธ्เคฅिเคคिเคฏाँ เคเคธे เคนเคฐाเคคी เคจเคนीं เคฌเคฒ्เคि เคฎเคเคฌूเคค เคเคฐ เคฎुเคเคฐ เคเคฐเคคी เคนैं। เคฌเคฒเคเคจเคฎा เค เคจेเค เคถोเคทเคฃ เคเคฐ เค เคจ्เคฏाเคฏों เคो เคญोเคเคคा เคนुเค เค เคชเคจे เคจंเคे, เคญूเคे เคถ्เคฐเคฎ เคे เคฌเคฒเคฌूเคคे เคชเคฐ เคเคฐเคตाเคนे เคธे (เคชुเคถ्เคคैเคจी เคुเคฒाเคฎ) เคाँเค्เคฐेเคธी เคตाเคฒंเคिเคฏเคฐ, เคธ्เคตเคฏं เคธेเคตเค, เคจौเคเคฐ เคธे เคेเคค เคฎเฅเคฆूเคฐ, เคेเคค เคฎเฅเคฆूเคฐ เคธे เคिเคธाเคจ เคเคฐ เคिเคธाเคจ เคธे เคिเคธाเคจ เคจेเคคा เคฌเคจเคคा เคนै। เคเคฎींเคฆाเคฐों เคे เค เคค्เคฏाเคाเคฐों เคो เคธเคนเคคे-เคธเคนเคคे เคฌเคฒเคเคจเคฎा เคฎें เคตिเคฐोเคง เคे เคธ्เคตเคฐ เคเคญเคฐเคคे เคนैं। เคเคाเคฆी เคी เคฒเฅाเค เคฎें เค เคชเคจे เคจिเคी เคธ्เคตाเคฐ्เคฅों เคे เคฒिเค เคฒเฅเคคे เคเคฎींเคฆाเคฐ เคเคฐ เคญเคฆ्เคฐ เคॉเค्เค्เคฐेเคธी เคी เค เคธเคฒी เคธ्เคฅिเคคि เคो เคฆेเคเคเคฐ เคฌเคฒเคเคจเคฎा เคो เคฐाเคเคจैเคคिเค เคेเคคเคจा เคเคคी เคนै। เคเคธे เคฏเคน เคฏเคीเคจ เคนो เคाเคคा เคนै เคि- “เคเคाเคฆी เคी เคช्เคฐाเคช्เคคि เคे เคฒिเค เคो เคญाเคฐเคค เคธंเคเคฐ्เคท เคเคฐ เคฐเคนा เคนै เค เคชเคจा เคฌเคฒिเคฆाเคจ เคฆे เคฐเคนा เคนै เคเคธเคธे เคเคฐीเคฌों เคा เคคो เคोเค เคญเคฒा เคนोเคจे เคตाเคฒा เคจเคนीं เคนै। เคธ्เคตเคฐाเค เคฎिเคฒเคจे เคชเคฐ เคฌाเคฌू เคญैเคฏा เคฒोเค เคเคชเคธ เคฎें เคฆเคนी เคฎเค्เคฒी เคฌाँเค เคฒेंเคे। เคฏे เคฒोเค เคเค เคญी เคฎाเคฒिเค เคฌเคจे เคฌैเค े เคนैं। เคเคे เคญी เคฏเคนी เคฎाเคฒिเค เคนोंเคे เคฌाเคी เคเคฐीเคฌों เคे เคนिเคธ्เคธे เคคो เคธीเค ी เคนी เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒी เคนै।”[8] เคांเคงीเคी เคे เค เคจुเคธाเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐ เคो เคฎिเคฒ เคे เคฎाเคฒिเค เคा เคเคฐ เคिเคธाเคจ เคो เคเคฎींเคฆाเคฐ เคा เคนृเคฆเคฏ เคिเคคเคจा เคाเคนिเค। เคฒेเคिเคจ เคฌเคฒเคเคจเคฎा เคो เคฏเคน เคेเคคเคจा เค เคाเคคी เคนै เคि เคฎाเคฒिเค เคฒोเคों เคा เคชैเคฐ เคชเคเฅเคจे เคธे เคूเคคा เคाเคจे เคो เคฎिเคฒेเคा เคจ เคि เคเคจเคा เคนृเคฆเคฏ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคนोเคा। ‘เคฌเคฒเคเคจเคฎा’ เคฎें เคจाเคाเคฐ्เคुเคจ เคฏเคน เคธ्เคชเคท्เค เคเคฐเคคे เคนैं เคि เค เคชเคจे เค เคงिเคाเคฐ เคे เคฒिเค เคिเคธाเคจ เคो เคเคฎींเคฆाเคฐों, เคชूंเคीเคชเคคिเคฏों เคธे เคธंเคเค เคจ เคฌเคจाเคเคฐ เคฒเฅเคจा เคนोเคा। เคเคจ्เคนें เคिเคธाเคจ-เคธเคญा เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคा เคนै। เคฌिเคจा เคเคเคुเค เคนुเค เคिเคธाเคจ เคฒเฅ เคจเคนीं เคธเคเคคा।
เคเคธी เคฆเคถเค 1954 เคเคธเคตी เคฎें เคซเคฃीเคถ्เคตเคฐ เคจाเคฅ เคฐेเคฃु เคा ‘เคฎैเคฒा เคंเคเคฒ’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคंเคเคฒिเคเคคा เคी เคถ्เคฐेเคฃी เคा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคนै। เคिเคธเคฎें เคเคฎींเคฆाเคฐों เคा เคถोเคทเคฃ เคเคฐ्เคฅिเค เคต เคชुเคฐाเคจे เคจเคฏे เคฎूเคฒ्เคฏों เคी เคเคเคฐाเคนเค, เคเคฎींเคฆाเคฐी เคเคจ्เคฎूเคฒเคจ เคเคฐ เคธเคฎाเคจเคคा, เคญूเคฎि เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा, เคฐाเคเคจीเคคि, เคงเคฐ्เคฎ เคคเคฅा เคธเคฎाเค เคे เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคเคฐ เคตिเคงाเคจ เคी เคเคฅा เคฒिเค เคนुเค เคนैं। เคฎूเคฒเคคः เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคญूเคฎि เคธเคฎเคธ्เคฏा เคชเคฐ เคेंเคฆ्เคฐिเคค เคนै। เคฆो เคंเคกों เคฎें เคตिเคญाเคिเคค เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคเคाเคฆी เคे เคชเคนเคฒे เคต เคฌाเคฆ เคे เคीเคตเคจ เคเคฐ เคฌเคฆเคฒเคคे เคाँเคต เคा เคिเคค्เคฐเคฃ เคนुเค เคนै।
1954 เคฎें เคจाเคाเคฐ्เคुเคจ เคा เคฆूเคธเคฐा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคंเคเคฒिเคเคคा เคो เคธเคฎेเคे เคนुเค เคนैं। ‘เคฌाเคฌा เคฌเคेเคธเคฐเคจाเคฅ’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เค ंเค्เคฐेเคों เคी เคธाเคฎ्เคฐाเค्เคฏเคตाเคฆी เคจीเคคि เคเคฎींเคฆाเคฐों เคा เคถोเคทเคฃ เคจीเคคि, เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคธंเค्เคฐाเคฎ เคฎें เคांเคงीเคी เคा เคฏोเคเคฆाเคจ, เคตเคฐ्เค เคธंเคเคฐ्เคท เคी เคฐाเคเคจीเคคि เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคฆूเคธเคฐे เคญाเค เคฎें เคเคฎींเคฆाเคฐी เคช्เคฐเคฅा เคा เคเคจ्เคฎूเคฒเคจ เคเคฐ เคांเค्เคฐेเคธ เคी เคฆोเคนเคฐी เคจीเคคि เคो เคญी เคिเคค्เคฐिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै।
เคซเคฃीเคถ्เคตเคฐ เคจाเคฅ เคฐेเคฃु เคा เคฆूเคธเคฐा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคชเคฐเคคी เคชเคฐिเคเคฅा’ 1957 เคฎें เคคเคฌ เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคนुเค เคเคฌ เคจेเคนเคฐू เคธเคฐเคाเคฐ เคो เคाเคฆ्เคฏाเคจ्เคจ เคจे เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคนเคฒ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคนเคฐिเคค เค्เคฐांเคคि เคा เคตिเคเคฒ्เคช เคोเคเคจा เคชเคก़ा। เคญाเคฐเคค เคฎें เคเคฌ เคชเคนเคฒी เคชंเคเคตเคฐ्เคทीเคฏ เคฏोเคเคจा เคฌเคจी เคคเคฌ เคृเคทि เคो เค เคงिเค เคฎเคนเคค्เคต เคฆिเคฏा เคเคฏा। เคชเคฐเคคी เคชเคก़ी เคนुเค เคเคฎीเคจ เคो เคोเคก़เคเคฐ เคซเคธเคฒ เคเคाเคจा, เคฐूเคข़िเคตाเคฆी เคिเคธाเคจों เคो เคตैเค्เคाเคจिเค เคตिเคงि เคธे เคृเคทि เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคช्เคฐेเคฐिเคค เคเคฐเคจा, เคाเคฆ เคฌीเค เคฏंเคค्เคฐों เคी เคธुเคตिเคงा เคช्เคฐเคฆाเคจ เคเคฐเคจा, เคจเคฆिเคฏों เคชเคฐ เคฌांเคง เคฌเคจाเคจा เคृเคทि เคธंเคฌंเคงों เคा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคคเคฅा เคตृเคคเคिเคค्เคฐ เคฆिเคाเคจा, เคेเคคी-เคिเคธाเคจी เคी เคเคฒ्เคฏाเคฃเคाเคฐी เคฏोเคเคจाเคं เคा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคिเคค्เคฐเคฃ เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคนुเค เคนै। ‘เคชเคฐเคคी เคชเคฐिเคเคฅा’ เคฎूเคฒเคคः เคเคฎींเคฆाเคฐी เคเคจ्เคฎूเคฒเคจ เคเคฐ เคญूเคฎि เคे เคชुเคจเคฐ्เคตिเคญाเคเคจ เคी เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคฎें เคชเคฐเคคी (เคชเคฐाเคจเคชुเคฐ เคाँเคต เคी) เคे เคชुเคจเคฐ्เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคी เคเคฅा เคนै।
เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคो เคฒेเคเคฐ เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคे เค्เคฐเคฎ เคฎें เคฐाเคฎเคฆเคฐเคถ เคฎिเคถ्เคฐ เคा 1961 เคฎें เคฒिเคिเคค ‘เคชाเคจी เคे เคช्เคฐाเคीเคฐ’ เคนै। เคिเคธเคฎें เคช्เคฐเคฎुเค เคฐूเคช เคธे เคฌाเคข़ เคเคฐ เคเคฃ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคต เคธूเคा เคो เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा เคนै। เคिเคธाเคจों เคी เคซเคธเคฒ เคฌเคฐ्เคฌाเคฆ เคธूเคे เคธे เคฌเคเคคी เคนै เคคो เคोเคฐों เคी เคोเคฒी เคฎें เคเคฒी เคाเคคी เคนै। เคฎिเคถ्เคฐ เคी เคจे เค्เคฐाเคฎीเคฃ เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคे เคเคจ เคชเค्เคทों เคो เคช्เคฐเคाเคถ เคฎें เคฐเคा เคนै เคिเคธเคธे เคिเคธाเคจ เคจिเคฐ्เคงเคจ เคนोเคคे เคाเคคे เคนैं เคเคฐ्เคเคฆाเคฐ เคฌเคจเคคे เคเคฒे เคाเคคे เคนैं। เคเคธी เคธเคฎเคฏ เคฌाเคข़ เคเคฐ เคธूเคे เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคกाเคฏเคฐी เคถैเคฒी เคฎैं เคตिเคตेเคी เคฐाเคฏ เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเคिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคฌเคฌूเคฒ’ 1964 เคเคธ्เคตी เคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคนै। เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคเคฅा เคฎें เคฌाเคข़ เคเคฐ เคธूเคे เคे เคाเคฐเคฃ เคฒोเคों เคो เคฎเคเคฆूเคฐी เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคी เคนै เคिเคธเคे เคाเคฐเคฃ เคाँเคต เคूเค เคฐเคนा เคนै เคฒोเค เคถเคนเคฐ เคी เคคเคฐเคซ เคญाเคฐी เคธंเค्เคฏा เคฎें เคชเคฒाเคฏเคจ เคเคฐ เคฐเคนे เคนैं।
เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคी เคिเคธाเคจी เคชเคฐंเคชเคฐा เคा เค เค्เคฐเคฃी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคถिเคตเคช्เคฐเคธाเคฆ เคธिंเคน เคा ‘เค เคฒเค-เค เคฒเค เคฌैเคคเคฐเคฃी’ เคนै เคो 1967 เคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคนुเค เคฅा। เคเคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคे เค्เคฐाเคฎीเคฃ เคीเคตเคจ เคो เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคिเคค्เคฐिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै। เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคเค เคคเคฐเคน เคे เคिเคธाเคจों เคी เคเคฅा เคนै เคैเคธे เคो เค เคชเคจी เคेเคคी เคธ्เคตเคฏं เคोเคคเคคे เคนैं, เคฌเคก़े เคเคฎींเคฆाเคฐ เคा เคธिเคฐเคตाเคน เคिเคธเคी เคोเค เคเคฎीเคจ เคจเคนीं เคนो เคตเคน เคเคฎींเคฆाเคฐों เคे เคेเคค เคोเคคเคคा-เคฌोเคคा เคนै เคเคฐ เค เคชเคจा เคिเคธी เคคเคฐเคน เคเคฐ เคเคฒाเคคा เคนै। เคคीเคธเคฐा เคตเคน เคिเคธाเคจ เคนै। เคिเคธเคी เคोเคค เคเคฎ เคนै เคฒेเคिเคจ เคซिเคฐ เคญी เคเคธी เคเคฎीเคจ เคी เคुเคเคก़े เคธे เคुเคเคฐ เคฌเคธเคฐ เคนोเคคा เคนै। เคเคธ เคเคก़ी เคฎें เคฐाเคฎเคฆเคฐเคถ เคฎिเคถ्เคฐ เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคเคฒ เคूเคเคคा เคนुเค’ 1963 เคฎें เคฒिเคा เคเคฏा เคนै। เคो เคชूเคฐ्เคตी เคเคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคी เคฌाเคข़ เคी เคญเคฏाเคตเคนเคคा เคो เคฐेเคांเคिเคค เคเคฐเคคा เคนै। เคเค เค เคฐ्เคฅ เคฎें เคฏเคน ‘เคชाเคจी เคे เคช्เคฐाเคीเคฐ’ เคा เคฆूเคธเคฐा เคญाเค เคนै। เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคा เคाँเคต เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคा เคाँเคต เคนै। เคो เคเคाเคฆी เคे เคธเคชเคจे เคो เคूเคเคคा เคนुเค เคฆेเคเคคा เคนै เคเคฐ เคฎोเคนเคญंเค เคนोเคคा เคนै। เคเคाเคฆी เคจाเคฎเค เคถเคฌ्เคฆ เคธे।
เคเคจเคाเคคिเคฏों เคฎें เคेเคคी เคเคฐเคจे เคी เคชเคฐंเคชเคฐा เคाเคซी เคชुเคฐाเคจी เคนै। เคंเคเคฒ เคฎें เคเค เคฒเคाเคเคฐ เคเคธे เคेเคคी เคฏोเค्เคฏ เคฌเคจाเคจा เคเคฐ เคुเคเคी (เคงाเคจ เคी เคเคเคน) เคी เคेเคคी เคเคฐเคจा เคซिเคฐ เคคीเคจ เคธाเคฒ เคฌाเคฆ เคฆूเคธเคฐी เคเคเคน เคฌเคธเคจा เคฏเคนी เคเคจเคा เคธिเคฒเคธिเคฒा เคนै। เคเคจเคाเคคीเคฏ เคीเคตเคจ เคชเคฐ เคเคงाเคฐिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคถाเคจी เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคถाเคฒ เคตเคจों เคे เคฆ्เคตीเคช’ เคชเคนाเคก़ी เคฎเคกिเคฏा เคोंเคก เคाเคคि เคชเคฐ เคเคงाเคฐिเคค เคนै।
1972 ‘เคงเคฐเคคी เคงเคจ เคจ เค เคชเคจा’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคिเคค्เคฐिเคค เคिเคธाเคจों เคी เคตเคนी เคนाเคฒเคค เคนै เคो เค เคจ्เคฏ เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคो เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคเคฐ เคฒिเคे เคเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคी เคนै। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคเคฐ्เค-เคฌंเคงเค, เคถ्เคฐเคฎ เคช्เคฐเคฅा เคा เคिเคค्เคฐเคฃ เคญी เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฆเคฒिเคค เคญूเคฎिเคนीเคจ เคฎเคเคฆूเคฐ เคिเคธाเคจ เคी เคเคฅा เคो เคเคนเคคा เคนै। เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคी เคिเคธाเคจी เคชเคฐंเคชเคฐा เคธे เคฅोเคก़ा เคธा เคเคे เคเคฐ เคंเคเคฒिเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคธे เคฅोเคก़ा เค เคฒเค เคนै เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ। เคเคเคฆीเคถ เคंเคฆ्เคฐ เคी เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคे เคธाเคฎाเคिเค เคธंเคเคฐ्เคท เคเคฐ เคेเคคिเคนเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคฐेเคांเคिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै।
‘เคเคญी เคจ เคोเคก़े เคेเคค’ 1976 เคी เคเคฅा เคญूเคฎि เค เคฐ्เคง เคธाเคฎंเคคी เคธเคฎाเค เคे เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคे เคฌिเคเคฐเคคे เคคाเคจे-เคฌाเคจे เคเคฐ เคจเค เคฌिเคเคก़เคคे เคฌเคจเคคे เคนैं। เคธंเคชเคจ्เคจ เคाเค เคिเคธाเคจों เคे เคธाเคฎंเคคी เคญूเคฎि เคเคตं เคธंเคฌंเคงों เคी เคฆाเคธ्เคคाเคจ เคนै। เคเคธी เคตเคฐ्เคท ‘เคฎुเค्เค ी เคญเคฐ เคा เคांเคเคฐ’ 1976 เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเคฏा। เคเคธเคी เคเคฅाเคตเคธ्เคคु เคตिเคญाเคเคจ 1947 เคे เคฌाเคฆ เคถเคฐเคฃाเคฐ्เคฅिเคฏों เคो เคฌเคธเคจे เคे เคฒिเค เคेเคคी เคी เคเคชเคाเค เคเคฎीเคจ เคा เค เคงिเค्เคฐเคนเคฃ, เคธे เคिเคธाเคจों เคी เคฌेเคฆเคเคฒी เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคเคฐเคคा เคนै। ‘เคฎुเค्เค ी เคญเคฐ เคाเคเคฐ’ เคा เค เคเคฒा เคชเคก़ाเคต 1985 เคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค ‘เคाเคธ เคोเคฆाเคฎ’ เคนै เคिเคธเคฎें เคถเคนเคฐ เคे เคจเคเคฆीเค เคे เคाँเคต เคी เคเคเคก़เคจे เคी เคเคฅा เคนै।
เคตिเคตेเคी เคฐाเคฏ เคจे 1977 เคฎें เคเค เค เคชเคจे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคฒोเค เคเคฃ’ เคฎें เคฏเคน เคธंเคेเคค เคฆेเคคे เคนैं। เคि เคिเคธเคे เคชाเคธ เคชैเคธा เคนै เคเคธी เคी เคेเคคी เคนी เค เค्เคी เคซเคธเคฒ เคฆे เคธเคเคคी เคนै। เคฏเคน เคฆृเคท्เคเคต्เคฏ เคนै เคि เคเคाเคฆी เคी เคฌाเคฆ เคृเคทि เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคเคฏा เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคงเคจी เคिเคธाเคจ เคคเค เคนी เคธीเคฎिเคค เคนोเคเคฐ เคฐเคน เคเคฏा เคนै।
เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคชเคฐ เคเคงाเคฐिเคค เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคชเคฐंเคชเคฐा เคฎें เคญैเคฐเคต เคช्เคฐเคธाเคฆ เคुเคช्เคค เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคंเคा เคฎैเคฏा’ (1959) เคเคฐ ‘เคธเคคी เคฎैเคฏा เคा เคौเคฐा (1967) เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคธांเคช्เคฐเคฆाเคฏिเคเคคा เคी เคुเคจौเคคी เคे เคธाเคฅ เคนी เคเคฎींเคฆाเคฐों เคเคฐ เคिเคธाเคจों เคे เคธंเคเคฐ्เคท เคเคจเคी เคेเคคเคจा เคी เค เคญिเคต्เคฏเค्เคคि เคนुเค เคนै।
เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคเคฎींเคฆाเคฐों เคเคฐ เคेเคคिเคนเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐ เคो เคिเคธाเคจ เคจเคนीं เคฎाเคจเคคे เคฅे เคเคฌเคि เคฏे เคฆोเคจों เคนी เคृเคทि เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคे เคนी เค ंเค เคฅे। เคฌाเคตเคूเคฆ เคเคธเคे เคฏเคน เคฆोเคจों เคตเคฐ्เค เคिเคธाเคจ เคจเคนीं เคฅा। เคเคฎींเคฆाเคฐों เคเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐों เคे เคाเคฐเคฃ เคญाเคฐเคค เคृเคทि เคธंเคธ्เคृเคคि เคा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคจเคนीं เคนुเค เคนै। เคฌเคฒ्เคि เคेเคตเคฒ เคिเคธाเคจों เคธे เคนुเค เคนै। “เคนिंเคฆी เคฎें เคिเคธाเคจों เคी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคชเคฐ เค เคงिเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฒिเคे เคนी เคจเคนीं เคเค เคो เคฒिเคे เคเค เคนैं เคเคจเคฎें เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคी เคธूเค-เคฌूเค เคा เค เคญाเคต เคนै।”[9]
1966 เคฎें เคฐाเคนी เคฎाเคธूเคฎ เคฐเคा เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคเคงा เคाँเคต’ เคเคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคे เคชूเคฐ्เคตाเค्เคเคฒ เคे เคाँเคตों เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคเคฎींเคฆाเคฐ เคเคฐ เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เคीเคฏ เคिเคธाเคจों เคी เคिंเคฆเคी เคे เคนाเคฆเคธों เคो เคिเคค्เคฐिเคค เคเคฐเคจे เคตाเคฒा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคนै। เคเคฎींเคฆाเคฐों เคเคฐ เคिเคธाเคจों เคी เคฌिเคเคฐเคคे เคीเคตเคจ เคिเคค्เคฐเคฃ เคा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคนैं।
เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคฏूँ เคคो เคธाเค เคे เคฌाเคฆ เค्เคฐाเคฎीเคฃ เคीเคตเคจ เคเคฐ เคเคจเคी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคชเคฐ เคฒिเคเคจे เคตाเคฒे เค เคงिเคांเคถเคคः เคฒेเคเค เคฎเคนाเคจเคเคฐों เคฎें เคฌเคธเคจे เคฒเคे, เคถเคนเคฐी เคीเคตเคจ เคीเคจे เคฒเคे,เคाँเคต เคฆेเคนाเคคों เคธे เคเคเคจे เคฒเคे। 1970 เคธे 1990 เคे เคฌीเค เคเคเคฆीเคถเคเคจ्เคฆ्เคฐ, เคตिเคตेเคी เคฐाเคฏ เคो เคोเฅเคเคฐ เคिเคธी เคฒेเคเค เคจे เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคो เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคเคฐ เคोเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคจเคนीं เคฒिเคा। เคเคจ เคธเคฎเคฏों เคे เคฌीเค เคเค เคฒंเคฌा เคैเคช เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคเคธเคे เค เคจेเค เคाเคฐเคฃ เคนो เคธเคเคคे เคนैं। เคूंเคि เคนเคฐिเคค เค्เคฐांเคคि เคा เคชเคฆाเคฐ्เคชเคฃ เคญाเคฐเคค เคฎें เคนो เคुเคा เคฅा, เค เคจ्เคจ เคे เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคญाเคฐเคค เคเคค्เคฎเคจिเคฐ्เคญเคฐ เคนोเคจे เคฒเคा เคฅा। เคญाเคฐเคค เคी เคเคฐ्เคฅिเค-เคธाเคฎाเคिเค เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เคी เคธंเคญाเคตเคจा เคช्เคฐเคฌเคฒ เคฆिเคाเค เคฆे เคฐเคนी เคฅी। เคเคฎเคฐเคेंเคธी เคเคฐ เคैเคฐ เคोंเค्เคฐेเคธी เคธเคฐเคाเคฐ เคे เคเคจे เคธे เคฐाเคเคจीเคคिเค เคฐूเคช เคธे เคฏเคน เคฆเคถเค เคाเคซी เคเคฅเคฒ-เคชुเคฅเคฒ เคा เคฐเคนा เคนै। เคเคธเคฒिเค เค เคฌ เคฒेเคเคจ เคा เคตिเคทเคฏ เคเคชाเคคเคाเคฒ เคเคฐ เค เคจ्เคฏ เคฐाเคเคจीเคคिเค-เคธाเคฎाเคिเค เคฎुเคฆ्เคฆे เคนो เคเค। เคจेเคนเคฐुเคตिเคฏเคจ เคฎॉเคกเคฒ เคง्เคตเคธ्เคค เคนो เคฐเคนा เคฅा। เคिเคธाเคจों เคी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เคคเคฌ เคญी เคตैเคธी เคนी เคฌเคจी เคนुเค เคฅीं। เค เคฌ เคคो เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฎเคนँเคाเค เคฌเฅเคคी เคा เคฐเคนी เคฅी เคฒेเคिเคจ เคिเคธाเคจों เคी เคเคจเคเคฎ เคฎें เคोเค เคเคाเคซा เคจเคนीं เคนो เคฐเคนा เคฅा। เคिเคธाเคจों เคे เค เคจाเคों เคे เคฎूเคฒ्เคฏ เคเคฎ เคนी เคฐเคนे เคोเค เคฌเฅเคค เคจเคนीं เคนुเค। เคธเคฐเคाเคฐें เคง्เคฏाเคจ เคจเคนीं เคฆे เคฐเคนी เคฅीं เคเคฐ เคฒेเคเค เคเคจ เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคो เคฒिเค เคจเคนीं เคชा เคฐเคนा เคฅा। 1990 เคคเค เคฏเคน เคธ्เคฅिเคคि เคฌเคจी เคฐเคนी। 90 เคे เคฌाเคฆ เคญाเคฐเคค เคฎें เคเคฐ्เคฅिเค เคเคฆाเคฐीเคเคฐเคฃ เคเคจे เคธे เคจเค เคคเคฐเคน เคा เคธंเคเค เคชूเคฐे เคญाเคฐเคค เคชเคฐ เคा เคเคฏा เคिเคธเคे เคเคฒเคคे เคเคธ เคจเค เคฌเคเคฐเคตाเคฆ เคा เคเคฆเคฏ เคนुเค। เคिเคธเคे เคเคฒเคคे เคिเคธाเคจों เคी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เคเคฐ เคตिเคเคฐाเคฒ เคฐूเคช เคงเคฐเคฃ เคเคฐ เคฒी। เค เคฌ เคธเคฐเคाเคฐ เคे เคตिเคाเคธ เคी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเคเคคा เคाँเคต เคจเคนीं เคถเคนเคฐ เคฅे। เคृเคทि เคी เคเคเคน เคเคฆ्เคฏोเค เคो เคฌเฅाเคตा เคฆिเคฏा เคเคฏा। เคฌเฅเคคा เคเคฆ्เคฏोเคीเคเคฐเคฃ เคเค เคेเคคी เคिเคธाเคจी เคो เคจिเคเคฒเคจे เคे เคฒिเค เคคैเคฏाเคฐ เคนै। เคเคฆ्เคฏोเค เคे เคจाเคฎ เคชเคฐ เคिเคธाเคจों เคी เฅเคฎीเคจें เคเคฌเคฐเคฆเคธ्เคคी เคธเคฐเคाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เค เคงिเค्เคฐเคนीเคค เคเคฐ เคเคฆ्เคฏोเคเคชเคคिเคฏों เคो เคौเฅिเคฏों เคे เคฆाเคฎ เคชเคฐ เคฆी เคा เคฐเคนी เคนै। เค เคฌ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคเคค เคฌीเค เคเคाเฅ เคฆिเคฏे เคเค เคिเคธाเคจ เคซเคธเคฒों เคธे เคฌीเค เคญी เคจเคนीं เคคैเคฏाเคฐ เคเคฐ เคธเคเคคे, เคाเคฐเคฃ เคนाเคเคฌ्เคฐिเคก เคฌीเค เคฌाเคाเคฐ เคฎें เคเคชเคฒเคฌ्เคง เคนै เค เคงिเค เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคे เคฒिเค เคเคจ เคชूंเคीเคชเคคिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เคคैเคฏाเคฐ เคฌीเคों เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคนोเคจा เคนै। เคเคจ เคฌीเคों เคी เคीเคฎเคค เค เคงिเค เคคो เคนै เคนी เคเคธเคे เคฒिเค เค เคค्เคฏเคงिเค เคीเคเคจाเคถเค, เคชाเคจी เคเคฐ เคฐाเคธाเคฏเคจिเค เคाเคฆ เคी เคเคตเคถ्เคฏเคเคคा เคนोเคคी เคนै। เคिเคธाเคจ เคฆूเคธเคฐों เคी เคฎเคฐ्เคी เคธे เคेเคคी-เคिเคธाเคจी เคเคฐเคจे เคो เคตिเคตเคถ เคนुเค เคนै। เคฏเคน เคเค เค्เคฐूเคฐ เคธเคฎเคฏ เคนै, เคเคนाँ เคिเคธाเคจ เคฒเคाเคคाเคฐ เคนाเคถिเคฏे เคชเคฐ เคงเคेเคฒा เคा เคฐเคนा เคนै। 21เคตीं เคธเคฆी เคी เคเคจ เคुเคจौเคคिเคฏों เคจे เคिเคธाเคจों เคे เคธाเคฎเคจे เคฌเฅे เคธเคตाเคฒ เคชैเคฆा เคिเค เคนैं। เคธเคฐเคाเคฐ เคे เคเคेंเคกे เคฎें เคेเคคी-เคिเคธाเคจी เคต เคिเคธाเคจों เคा เคตिเคाเคธ เคจ เคนोเคเคฐ เคेเคตเคฒ เคเคฆ्เคฏोเค เคเคฐ เคชूंเคीเคชเคคिเคฏों เคे เคตिเคाเคธ เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆिเคฏा เคाเคจे เคฒเคा। เคตिเคाเคธ เคी เคเคธ เค ंเคงी เคฆौเฅ เคฎें เคญाเคฐเคค เคी เคेเคคी เคเคฐ เคिเคธाเคจ เคฆोเคจों เคเคคเคจे เคชिเคเฅ เคเค เคी เคญाเคฐเคค เคा เคिเคธाเคจ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐเคจे เคฒเคा। เคธเคจ 1990-91 เคे เคฌाเคฆ เคเคฐ्เคฅिเค เคเคฆाเคฐीเคเคฐเคฃ เคे เคฆौเคฐ เคฎें เคญाเคฐเคคीเคฏ เคृเคทि เคเคฐ เคिเคธाเคจ เคฆोเคจों เคธंเคเคเค्เคฐเคธ्เคค เคนैं । เคธंเคเค เคी เคชुเคท्เคि เคिเคธाเคจों เคी เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏाเคं เคธे เคนोเคคी เคนै। เคेเคคी-เคฌाเฅी เคे เคฒिเค เคฒिเคฏा เคเคฏा เคเคฐ्เค เคिเคธाเคจ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคे เคฎूเคฒ เคाเคฐเคฃ เคนैं। เคเคธे เคญीเคทเคฃ เคธเคฎเคฏ เคฎें เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคเค เคญी เคนเคฎाเคฐे เคฒिเค เคช्เคฐाเคธंเคिเค เคเคฐ เคธเคฎเคाเคฒीเคจ เคนैं, เค्เคฏोंเคि เคिเคธाเคจों เคी เคเคฎीเคจ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนเคฒ เคจเคนीं เคนुเค เคนै, เคจ เคนी เคญूเคฎिเคนीเคจ เคृเคทเค เคฎเคเคฆूเคฐ เคो เคถ्เคฐเคฎ เคถोเคทเคฃ เคธे เคฎुเค्เคคि เคฎिเคฒी เคนै। เคเค เคा เคนोเคฐी เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐ เคฐเคนा เคนै। เคเค เคธाเคนिเคค्เคฏ เคी เคฆुเคจिเคฏा เคธे เคญी เคिเคธाเคจ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคाเคฏเคฌ เคนोเคคा เคा เคฐเคนा เคนै। เคจिเคฐाเคถा เคी เคธ्เคฅिเคคि เคญी เคจเคนीं เคนै เคนाँ เคोเค เคोเคฆाเคจ เคैเคธा เคเคชिเค เคฒेเคเคจ เคคो เคจเคนीं เคนुเค เคนै। เคเคธ เคคเคฐเคน เคी เคृเคคि เคชเคฐ เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคชुเคฐเคธ्เคाเคฐ เคญी เคจเคนीं เคฎिเคฒा เคนै। เคชเคฐंเคคु เคธเคเค เคฐเคเคจाเคाเคฐों เคจे เค เคชเคจी เคเคฒเคฎ เคเคฒाเค เคนै เคिเคจเคฎें เคเค เคจाเคฎ เคเคฒ्เคฒिเคिเคค เคนैं- เคฏूँ เคคो เคिเคธाเคจ เคेंเคฆ्เคฐिเคค เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें 1990 เคे เคฌाเคฆ เคฌเคฆเคฒाเคต เคฆेเคเคจे เคो เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคเคฆाเคฐीเคเคฐเคฃ เคा เคृเคทि เค เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคชเคฐ เคช्เคฐเคญाเคต เคชเฅा เคนै เคเคธी เคคเคฐเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เค เคฌ เคเคฎींเคฆाเคฐी เคเคจ्เคฎूเคฒเคจ, เคฌाเฅ, เคเคฐीเคฌी, เคเคเคฌंเคฆी, เคंเคฆोเคฒเคจ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคฒेเคเคฐ เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคชเคฐ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคจเคนीं เคฒिเคे เคा เคฐเคนे เคนैं। เค เคฌ เคธเคฎเคฏ เคฌเคฆเคฒเคจे เคे เคธाเคฅ เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เคญी เคฌเคฆเคฒी เคนैं। เคญाเคฐเคค เคเค เคจเค เคคเคฐเคน เคा เคเคชเคจिเคตेเคถ เคฌเคจ เคเคฏा เคนै। เค เคฌ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคी เคฎूเคฒ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคญूเคฎि เค เคงिเค्เคฐเคนเคฃ, เคिเคธाเคจों เคा เคตिเคธ्เคฅाเคชเคจ, เคिเคธाเคจों เคी เคเคฎीเคจों เคो เค เคชाเคฐ्เคเคฎेंเค เคฎें เคฌเคฆเคฒเคจा, เคेเคคी เคชเคฐ เคจเคนीं เคंเคชเคจिเคฏों เคा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคเคฐเคจा, เคธेเค เคे เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฌเฅे-เคฌเฅे เคฌांเคง เคฌเคจाเคจे เคे เคฒिเค เค เคงिเค्เคฐเคนीเคค เคเคฎीเคจ เคเคฐ เคชुเคจเคฐ्เคตाเคธ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा, เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคे เคเคฒ, เคंเคเคฒ, เคเคฎीเคจ เคเคค्เคฏाเคฆि เคो เคตिเคทเคฏ เคฌเคจाเคเคฐ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฒिเคे เคा เคฐเคนे เคนैं।
1991 เคฎें เคตीเคฐेंเคฆ्เคฐ เคैเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเคिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคกूเคฌ’ เคเคฐ เคเคธเคी เค เคเคฒी เคเฅी ‘เคชाเคฐ’ เคฌुंเคฆेเคฒเคंเคก เคी เคธीเคฎा เคชเคฐ เคฌेเคคเคตा เคจเคฆी เคชเคฐ เคฌांเคง เคฌเคจाเคจे เคी เคฏोเคเคจा เคे เคฆुเคท्เคชเคฐिเคฃाเคฎों เคी เคเคฅा เคเคนเคคा เคนै। เคเคธी เคธเคฎเคฏ เคเคฎเคฒाเคांเคค เคค्เคฐिเคชाเค ी เคจे เค เคชเคจे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคชाเคนीเคเคฐ’ เคฎें 1857 เคे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เคे เคเคคिเคนाเคธिเคเคคा เคो เคเคงाเคฐ เคฌเคจाเคเคฐ เคธเคฎเคाเคฒीเคจ เคीเคตเคจ เคो เคตाเคฃी เคฆी เคนै। 1857 เคे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เคชเคฐ เคเคงाเคฐिเคค เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคिเคธाเคจों เคी เคฌเคฆเคนाเคฒी เคเคฐ เคเคฎींเคฆाเคฐी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคो เคเคฆ्เคाเคिเคค เคเคฐเคคा เคนै। ‘เคชाเคนीเคเคฐ’ เคी เค เคเคฒी เคเฅी ‘เคฌेเคฆเคเคฒ’ (1997) เคฎें เค เคตเคง เคी เคคเคค्เคाเคฒीเคจ เคธ्เคฅिเคคि เคเคฐ เคฌाเคฌा เคฐाเคฎเคंเคฆ्เคฐ เคเคฐ เค เคตเคง เคฒเคाเคจ เคाเคจूเคจ เคी เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคो เคฌเฅी เคुเคถเคฒเคคा เคธे เคเคคिเคนाเคธिเค เคเคงाเคฐ เคฌเคจाเคเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै। ‘เคฌेเคฆเคเคฒ’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคคाเคฒुเคेเคฆाเคฐों เคเคฐ เคเคฎींเคฆाเคฐों เคे เค เคค्เคฏाเคाเคฐों เคเคฐ เคोเคคเคฆाเคฐ เคिเคธाเคจों เคी เคตिเคตเคถเคคा เคเคฐ เคฆुเค เคो เคช्เคฐเคเค เคเคฐเคคा เคนै। ‘เคฌेเคฆเคเคฒ’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคोเคी เคोเคค เคเคฐ เคชिเคเฅे เคเคฐ เคฆเคฒिเคค เคเคนे เคाเคจे เคตाเคฒे เคिเคธाเคจ เคเคฐ เคेเคค เคฎเคเคฆूเคฐों เคจे เค เคชเคจे เคธाเคฎूเคนिเค เคช्เคฐเคคिเคตाเคฆ เคเคฐ เคจेเคคृเคค्เคต เคे เคฌเคฒ เคชเคฐ เค เคชเคจे เคเคคिเคนाเคธ เคो เคชैเคฆा เคिเคฏा เคนै। เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเคธ เคช्เคฐเคถ्เคจ เคो เคช्เคฐเคญाเคตी เคขंเค เคธे เคฐेเคांเคिเคค เคเคฐเคคा เคนै เคि เคिเคธाเคจों เคा เคंเคฆोเคฒเคจ เคिเคธाเคจों เคे เคฆเคฎ เคเคฐ เคชैเคธों เคชเคฐ เคนी เคเคฒेเคा।
เคถ्เคฏाเคฎ เคฌिเคนाเคฐी เคถ्เคฏाเคฎเคฒ เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคงเคชेเคฒ’ 1993 เคฎें เคชเคฒाเคฎू เคिเคฒे เคे เค เคाเคฒ-เคธूเคा เคช्เคฐเคธंเค เคो เคेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคเคเคฐ เคฐเคा เคเคฏा เคนै। เค เคจ्เคฏाเคฏ, เคเคค्เคชीเฅเคจ, เคถोเคทเคฃ, เคฌंเคงुเค เคฎเคเคฆूเคฐी, เคธूเคा, เคญुเคเคฎเคฐी, เคंเคเคฒों เคी เค เคตैเคง เคเคाเคจ, เคชเคถु เคคเคธ्เคเคฐी เคैเคธे เค्เคฐूเคฐเคคเคฎ เค เคฎाเคจเคตीเคฏ เคृเคค्เคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เคงเคจ เคเคाเคนเคจे เคฒूเคเคจे เคी เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เคा เคเคธा เคงเคชेเคฒीเคเคฐเคฃ เคนो เคฐเคนा เคนै เคि เคชूเคฐे เคชเคฒाเคฎू เคिเคฒे เคฎें เคฐुเคเคคा เคจเคนीं เคฌเคฒ्เคि เคฆिเคจ-เคช्เคฐเคคिเคฆिเคจ เคฌเฅเคคा เคाเคคा เคนै। เคชिเคเฅे เคเคฆिเคตाเคธी เค्เคทेเคค्เคฐों เคे เคธीเคงे, เคญोเคฒे, เคเคฎाเคจเคฆाเคฐ เคฒोเค เคตृเค्เคทों เคी เคฆुเคฐ्เคฒเคญ เคตเคจ เคเคทเคงिเคฏों เคी เคคเคฐเคน, เคตเคจ्เคฏเคเคฐों เคी เคाเคคिเคฏों-เคช्เคฐเคाเคคिเคฏों เคी เคคเคฐเคน เคเคค्เคฎ เคนोเคคे เคा เคฐเคนे เคนैं।
เคจीเคฒเคांเคค เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเคिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคเค เคฌीเคा เคेเคค’ (1995) เคเคเคฌंเคฆी เคเคฐ เคธीเคฎांเคค เคिเคธाเคจ เคी เคเคฅा เคเคนเคคा เคนै। เคเคธเคे เคชเคนเคฒे เคนी เคจीเคฒเคांเคค เคจे เคธเคจ 1992 เคฎें ‘เคฌंเคงुเค เคฐाเคฎเคฆाเคธ’ เคฒिเค เคुเคे เคฅे। เคฌंเคงुเค เคฎเคเคฆूเคฐी เคชเคฐ เคฒिเคे เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคญूเคฎिเคนीเคจ เคฌเคाเคนी เคชเคฐ เคฒेเคเคฐ เคेเคคी เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคชुเคฐुเคทोเคค्เคคเคฎ เคจाเคฎเค เคธ्เคตाเคตเคฒंเคฌी เคिเคธाเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เคเคฎींเคฆाเคฐ เคธे 51 เคฐुเคชเค เคा เคเคงाเคฐ เคเคฐ เคเคธเคे เคฆो เคฌेเคों เคฐเคค्เคคเคจ เคเคฐ เคฎเคค्เคคเคจ เคा เคเคธ เคเคงाเคฐ เคฒिเค เคชैเคธों เคो เคญเคฐเคจे เคฎें เคคीเคจ เคชीเฅिเคฏों เคी เค เคฐ्เคฅाเคค เคेเคคिเคนเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐ เคी เคต्เคฏเคฅा เคเคฅा เคนै।
เคुเคฐ्เคฎेंเคฆु เคถिเคถिเคฐ เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคฌเคนुเคค เคฒंเคฌी เคฐाเคน’ 2003 เคฎें เคเคฏा เคो เคाเคซी เคเคฐ्เคिเคค เคฐเคนा เคนै। เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเค เคญूเคฎिเคนीเคจ เคेเคคिเคนเคฐ เคฎเคเคฆूเคฐ เคฎเคนเคคो เคी เคต्เคฏเคฅा-เคเคฅा เคเคนเคคा เคนै। เค्เคฐाเคฎीเคฃ เคธเคฎाเค เคी เคตिเคृเคคिเคฏों, เค्เคทुเคฆ्เคฐเคคाเคं เคเคฐ เคธंเคเคฐ्เคทों เคा เคीเคตंเคค เคฆเคธ्เคคाเคตेเค ‘เคฌเคนुเคค เคฒंเคฌी เคฐाเคน’ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคเคฐเคคा เคนै। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคा เคाเคฒเคंเคก เคธाเคคเคตें-เคเค เคตें เคฆเคถเค เคे เคเคธ-เคชाเคธ เคा เคนै। เคเคाเคฆी เคे เคฌाเคฆ เคเคฎींเคฆाเคฐी เคช्เคฐเคฅा เคเคค्เคฎ เคคो เคนुเค เคฒेเคिเคจ เคต्เคฏเคตเคนाเคฐिเค เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคธे เคเคฎींเคฆाเคฐों เคा เคाเคค्เคฎा เคจเคนीं เคนुเค। เคชुเคฐाเคจे เคเคฎींเคฆाเคฐ เคเคฐ เคจเค เคงเคจी เคฒोเค เคฌเฅे เคिเคธाเคจ เคे เคฐूเคช เคฎें เค เคงिเค เคถोเคทเคฃ เคเคฐเคจे เคฒเคे। เค เคคः เคญूเคฎिเคนीเคจों เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เค्เคฏों เคी เคค्เคฏों เคฌเคจी เคฐเคนी। เคाँเคต เคे เคชเคฐเคคी-เคชเค ाเคฐ, เคชोเคเคฐ เคเคฐ เคैเคฐเคฎเคเคฐूเค เคเคฎीเคจ เคชเคฐ เคญी เคฎाเคฒिเคों เคा เคเคฌ्เคा เคฌเคจा เคนी เคฐเคนा। เคฌिเคนाเคฐ เคฎें เคเคฎींเคฆाเคฐ-เคชुเคฒिเคธ เคเค เคोเฅ เคจे เคเคธ เค เคจ्เคฏाเคฏ เคो เคชเคฐเคตाเคจ เคเฅाเคจे เคฎें เคฎเคนเคคी เคญूเคฎिเคा เค เคฆा เคी। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคฎूเคฒ เคฎें เคธाเคฎाเคिเค-เคเคฐ्เคฅिเค เคตिเคทเคฎเคคा เคนै। เคตिเคถ्เคตเคจाเคฅ เคค्เคฐिเคชाเค ी เคा เคเคนเคจा เคนै เคि- “เคोเคฆाเคจ เค्เคฐाเคฎीเคฃ เคธंเคธ्เคृเคคि เคे เคง्เคตंเคธ เคी เคเคฅा เคนै เคคो เคฌเคนुเคค เคฒंเคฌी เคฐाเคน เค्เคฐाเคฎ-เคธंเคธ्เคृเคคि เคे เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคी।”[10] เคฒेเคเค เคเคนเคคा เคนै เคि เคฎुเค्เคคि เคी เคฐाเคน เคฌเคนुเคค เคฒंเคฌी เคนै เคเคธเคी เคช्เคฐाเคช्เคคि เคे เคฒिเค เคฒเฅเคจा เคนोเคा เคธंเคเคฐ्เคท เคเคฐเคจा เคนोเคा।
เคธเคจ 2006 เคฎें เคฐाเคू เคถเคฐ्เคฎा เคा เคเคฐ्เคिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคนเคฒเคซเคจाเคฎे’ เคฎुเค्เคฏเคคः เคिเคธाเคจ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคे เคธाเคฅ เคนी เคเคฒเคธंเคเค เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคเคฐเคคा เคนै। เคिเคธाเคจ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคชเคฐ เคนिंเคฆी เคฎें เคฏเคน เคช्เคฐเคฅเคฎ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคนै เคो เคंเคง्เคฐเคช्เคฐเคฆेเคถ เคे เคिเคธाเคจी เคीเคตเคจ เคต เคเคธเคी เคฎुเค्เคฏเคคः เคเคฒ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคฆिเคाเคคा เคนै। เคฐिเคถ्เคตเคค เคाเคนे เคोเคी เคนो เคฏा เคฌเฅी เคนो เคเคธเคे เคฌिเคจा เคोเค เคญी เคต्เคฏเค्เคคि เค เคชเคจा เคाเคฎ เคोเคฐ्เค-เคเคเคนเคฐी, เคाँเคต, เคเคธ्เคฌे, เคคเคนเคธीเคฒ, เค เคฆाเคฒเคค เคฎें เคจเคนीं เคเคฐा เคธเคเคคा เคนै। ‘เคนเคฒเคซเคจाเคฎे’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคนเคฒเคซเคจाเคฎों-เคเฅिเคกेเคตिเค เคी เค เคธเคฒिเคฏเคค เคญी เคोเคฒी เคเคฏी เคนै। เคฎเคเคเคฐाเคฎ เค เคชเคจे เคชिเคคा เคी เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคो เคฒेเคเคฐ 19 เคนเคฒเคซเคจाเคฎे เคเคฎिเคถ्เคจเคฐ เคो เคช्เคฐเคถाเคธเคจिเค เคญ्เคฐเคท्เคाเคाเคฐ เคा เคฐाเคเคจीเคคिเค เคเค เคोเฅ เคे เคเคฒเคคे เคฆेเคคा เคนै।
เคธूเคฐ्เคฏเคฆीเคจ เคฏाเคฆเคต เคा 2006 เคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค ‘เคเคฎीเคจ’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคเคฎीเคจ เคो เคเคงाเคฐ เคฌเคจाเคเคฐ เคฆो เคตिเคถेเคท เค ंเคเคฒ เคी เคฌाเคค เคी เคเคฏी เคนै। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคถुเคฐुเคเคค เคญूเคฎिเคा เคฎें เคธूเคฐ्เคฏเคฆीเคจ เคฏाเคฆเคต เคเคนเคคे เคนैं- ‘เคเคฎीเคจ เคिเคธी เคी เคจिเคी เคฌเคชौเคคी เคจเคนीं เคนोเคคी เคตเคน เคธाเคฐ्เคตเคเคจिเค เคธเคฐ्เคตเคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคฌเคฒ्เคि เคตिเคถ्เคต เคी เคงเคฐोเคนเคฐ เคนोเคคी เคนै। เคงเคฐเคคी เคฏा เคเคฎीเคจ เคी เคोเคฆ เคเคฐ เคเคाเคถ เคी เคเคค्เคฐเคाเคฏा เคे เคฌिเคจा เคนเคตा เคी เคोเค เคธे เค เคธंเค्เคฏ เคीเคต เคธृเคท्เคि เคฎें เคเคจ्เคฎ เคฒेเคคे เคนैं เคเคฐ เคเคธे เคนเคฎ เคฎाเคจ्เคฏ เคฐเคเคคे เคนैं। เคธ्เคตीเคाเคฐ เคเคฐเคคे เคนैं เคนเคฎ เคिเคธे เคैเคฐ เคी เคจाเคाเคฏเค เคीเค เคธเคฎเคเคเคฐ เค เคธ्เคตीเคाเคฐ เคเคฐเคคे เคนैं เคเคธ เคเคฎीเคจ เคी เคเคชเค เคฏเคน เคृเคคि เคนै।’ (เคธूเคฐ्เคฏเคฆीเคจ เคฏाเคฆเคต เคเคฎीเคจ เคी เคญूเคฎिเคा เคธे เคเคฆ्เคृเคค)
เคธूเคฐ्เคฏเคฆीเคจ เคฏाเคฆเคต เคा เคฆूเคธเคฐा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคฎाँ เคा เคँเคเคฒ’ เคो 1992 เคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคนुเค เคฅा เคिเคธे เคुเคเคฐाเคคी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค เคाเคฆเคฎी เคจे 1992 เคฎें เคจเคกिเคฏाเคก เคช्เคฐเคाเคถเคจ เคธे เคชुเคฐเคธ्เคृเคค เคिเคฏा। เคฏเคน เคธुเคฒ्เคคाเคจเคชुเคฐ เค ंเคเคฒ เคी เคเคฅा เคเคนเคคा เคนै। เคเคธเคी เคเคนाเคจी เคเคเคคा เคเคฐ เคซเคुเคจी เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคเคे เคฌเฅเคคी เคนै। เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคाเคคि-เคชाเคคि, เคँเค-เคจीเค, เคुเค-เคूเคค, เคธाเคฎाเคिเค เคตिเคทเคฎเคคा, เค ंเคงเคตिเคถ्เคตाเคธ เคเคฆि เคुเคฐीเคคिเคฏों เคा เคชเคฐ्เคฆाเคซाเคถ เคเคฐเคคा เคนै। เคिเคธाเคจी เคीเคตเคจ เคी เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคฏเคน เคนै เคि เคจिเคฐ्เคงเคจเคคा เคฆเคฐिเคฆ्เคฐเคคा เคเคฐ เคเคฐीเคฌी เคाเคนे เคिเคคเคจी เคญी เคนो เคตเคน เค เคชเคจे เคฆुเค เคฆเคฐ्เคฆ เคो เคธเคนเคคे เคนुเค เค เคชเคจी เคฎिเค्เคी เค เคชเคจी เค ंเคเคฒ เคो เคोเฅเคจा เคจเคนीं เคाเคนเคคा เคนै।
เคธीเคฎांเคค เคिเคธाเคจ เคो เคเคฐ्เคฅिเค เคเคฆाเคฐीเคเคฐเคฃ เคी เคจीเคคिเคฏों เคจे เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคธे เคฌเคฐ्เคฌाเคฆ เคिเคฏा เคนै เคเคธเคा เคिเคค्เคฐเคฃ เคถिเคตเคฎूเคฐ्เคคि เคจे ‘เคเคिเคฐी เคเคฒांเค’ (2008) เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคिเคฏा เคนै। เคिเคธाเคจ เคเคฐ เคृเคทि เคธเคฎเคธ्เคฏा เคเคฐ เคेเคคी เคी เคจเคฏी เคเคฐ เคชुเคฐाเคจी เคคเคเคจीเค เคो เค เคชเคจाเคจे เคชเคฐ เคเคงाเคฐिเคค ‘เคเคฒเคคी เคाเคी’ (2011) เคนै। เคญूเคฎंเคกเคฒीเคृเคค เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฎें เคाँเคต เคी เคฌเคฆเคฒเคคी เคคเคธ्เคตीเคฐ, เคฌाเคाเคฐเคตाเคฆ เคी เคธ्เคฅिเคคिเคฏाँ เคเคฆि เคช्เคฐเคถ्เคจों เคธे เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเคเคฐाเคคा เคนै। เคญूเคฎि เค เคงिเค्เคฐเคนเคฃ เคैเคธी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคธे เคूเคเคคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคเค เคฅी เคฎैเคจा เคเค เคฅा เคुเคฎ्เคนाเคฐ’ (2014) เคเคฆाเคฐीเคเคฐเคฃ, เคญूเคฎंเคกเคฒीเคเคฐเคฃ เคी เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคฎें เคीเคจเคคी เคा เคฐเคนी เคिเคธाเคจ เคी เคเคฎीเคจ เคो เคिเคค्เคฐिเคค เคเคฐเคคा เคนै। เคจเคฌ्เคฌे เคे เคฌाเคฆ เคนเคฐ เคต्เคฏเค्เคคि เคो เคฌाเคाเคฐ เคธंเคाเคฒिเคค เคเคฐ เคฐเคนा เคนै เคเคฐ เคต्เคฏเค्เคคि เคฌाเคाเคฐ เคฎें เคिเคฒौเคจे เคी เคคเคฐเคน เคนो เคเคฏा เคนै।
เคตिเคाเคธ เคฌเคจाเคฎ เคตिเคจाเคถ เคी เคเคนाเคจी เคเคนเคคा เคธुเคจीเคฒ เคเคคुเคฐ्เคตेเคฆी เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคाเคฒी เคाเค’ (2015) เคเค เคจเค เคธเคฎเคธ्เคฏा เคेเคคी เคा เคंเคชเคจीเคเคฐเคฃ เคเคฐ เคจเคเคฆी เคซเคธเคฒों เคे เค เคคिเคฐिเค्เคค เคेเคนूँ เคเคฐ เคงाเคจ เคเคชเคाเคจे เคตाเคฒे เคिเคธाเคจों เคे เคเคฐ्เค เคฒेเคจे เคเคฐ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐเคจे เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคเค ाเคคा เคนै। เคฌाเคाเคฐ เคे เคเคจे เคธे เคจเค เคคเคฐเคน เคे เคฌिเคौเคฒिเค เคชैเคฆा เคนुเค เคนै। เคเคจ เคฌिเคौเคฒिเคฏों เคी เคुเคธเคชैเค เคธเคฐเคाเคฐ เคे เค ंเคฆเคฐ เคคเค เคนो เคเค เคนै।
เคธंเคीเคต เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคซाँเคธ’ เคตिเคฆเคฐ्เคญ เคिเคธाเคจ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคो เคเคाเคเคฐ เคเคฐเคคा เคนै। ‘เคซाँเคธ’ เคी เคเคฅा เคตเคธ्เคคु เคฎें เคिเคธाเคจों เคे เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคा เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคฎूเคฒ्เคฏ, เคตीเคी เคॉเคเคจ, เคाเคฆ เคฌीเค เคीเคเคจाเคถเค, เคชाเคจी เคी เคเคฎी, เคฎเคนिเคฒा เคिเคธाเคจ เคธเคฎเคธ्เคฏा, เคीเคเคจाเคถเค เคชीเคเคฐ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐเคคा เคिเคธाเคจ, เคेเคคों เคฎें เคชेเฅों เคชเคฐ เคซांเคธी เคฒเคाเคเคฐ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐเคคा เคนुเค เคिเคธाเคจ เคเคฆि เค เคจेเค เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เคนैं। เคिเคธाเคจ เคธे เคฎเคเคฆूเคฐ เคฌเคจเคคा เคเคฐ เค ंเคค เคฎें เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐเคคा เคिเคธाเคจ เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคฎूเคฒ เคฎें เคนै।
เคชंเคเค เคธुเคฌीเคฐ เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เค เคाเคฒ เคฎें เคเคค्เคธเคต’ (2017) เคฎें เคเคฐ्เค เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคो เคชीเฅी เคฆเคฐ เคชीเฅी เค्เคฐांเคธเคซเคฐ เคนोเคคे เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा เคนै। เคธเคฐเคाเคฐी เคฏोเคเคจाเคं เคต เคญ्เคฐเคท्เค เคถाเคธเคจ เคคंเคค्เคฐ เคा เคชोเคฒ เคोเคฒเคคा เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคिเคธाเคจों เคी เคค्เคฐाเคธเคฆ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคเคฐเคคा เคนै। เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅाเคं เคा เคฎाเคฐा เคिเคธाเคจ, เคจเคเคฆी เคซเคธเคฒ เคे เค เคคिเคฐिเค्เคค เคेเคนूँ, เคाเคตเคฒ เคी เคेเคคी เคเคฐเคจे เคตाเคฒा เคिเคธाเคจ เคธเคฐเคाเคฐ เคी เคเคฒเคค เคฏोเคเคจाเคं เคต เคिเคธाเคจ เคจीเคคिเคฏों เคे เคเคฒเคคे เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคฐ เคฐเคนा เคนै।
เคฆेเคถ เคी เค เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคे เคตिเคाเคธ เคฎें เคिเคธाเคจों เคा เค เคนเคฎ เคฏोเคเคฆाเคจ เคนै। เคเค เคिเคธाเคจों เคी เคเคค्เคชाเคฆเคจ เค्เคทเคฎเคคा เค เคค्เคฏเคงिเค เคฌเฅ เคเคฏी เคนै। เคฒेเคिเคจ เคธเคฐเคाเคฐ เคเคจเคे เคซเคธเคฒों เคो เคเคिเคค เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคฎूเคฒ्เคฏ เคจเคนीं เคฌเคฒ्เคि เคจ्เคฏूเคจเคคเคฎ เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคฎूเคฒ्เคฏ เคฆे เคฐเคนी เคนै। เคซเคธเคฒ เคจुเคเคธाเคจ เคนोเคจे เคชเคฐ เคชुเค्เคคा เคธเคฐเคाเคฐी เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เคจเคนीं เคนै। เคซเคธเคฒ เคฌीเคฎा เคा เคฒाเคญ เคेเคตเคฒ เคुเค เคฌเฅे เคिเคธाเคจ เคนी เคฒे เคชा เคฐเคนे เคนैं। เคฒเคु เคเคฐ เคธीเคฎांเคค เคिเคธाเคจ เคे เคฒिเค เคธเคฐเคाเคฐ เคी เคोเค เคฏोเคเคจा เคจเคนीं เคนै। เคเคฌเคि เคเคเฅों เคे เค เคจुเคธाเคฐ- “เคญाเคฐเคค เคฎें 60 เคเคฐोเฅ เค เคจुเคฎाเคจिเคค เคिเคธाเคจ เคนैं เคिเคธเคฎें เคธे 80% เคिเคธाเคจ เคोเคे เคिเคธाเคจ เคนैं, เคถेเคท 20% เคฌเฅे เคिเคธाเคจ เคนैं।....เคिเคธाเคจ เค्เคฐेเคกिเค เคाเคฐ्เคก เคเคฐ्เค เคฎें เคซเคธाเคจें เคा เคเค เคคเคฐीเคा เคนै। เคिเคธाเคจ เคเคฐ्เค เคฎें เคกूเคฌเคจा เคจเคนीं เคाเคนเคคा เคฒेเคिเคจ เคธเคฐเคाเคฐ เคเคธे เคเคฐ्เค เคฆेเคเคฐ เคกूเคฌा เคฐเคนी เคนै। เคซिเค्เคी (เคเคซ.เคธी.เคธी.เคเค.) เคเคฐ เคเคธोเคेเคฎ เค ेเคे เคชเคฐ เคेเคคी เคเคฐाเคจे เคฎें เคฒเคे เคนुเค เคนैं।”[11] เค ेเคे เคी เคेเคคी เคฎें เคเคฎीเคจ เคो เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคฌंเคเคฐ เคเคฐाเคจे เคे เคฌाเคฆ เคฆूเคธเคฐे เคेเคค เคो เค ेเคा เคชเคฐ เคฒेเคเคฐ เคฌंเคเคฐ เคฌเคจाเค เคाเคจे เคी เค เคฎेเคฐिเคा เคी เคธाเคिเคถ เคนै। เคเคจे เคตाเคฒे เคธเคฎเคฏ เคฎें เคชूเคฐे เคฆेเคถ เคा เคिเคธाเคจ เคเคธเคी เคเคฎीเคจ เคธเคฌ เคฌंเคเคฐ เคนोเคจे เคे เคเคाเคฐ เคชเคฐ เคนोंเคे। เคธเคฐเคाเคฐ เคญी เคिเคธाเคจों เคे เคตिเคชเค्เคท เคฎें เคเคธ เคคเคฐเคน เคे เคैเคฐ-เคिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐाเคจा เคซैเคธเคฒे เคฒे เคฐเคนी เคนै เคिเคธเคธे เคिเคธाเคจों เคी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เคเคฎ เคนोเคจे เคी เคฌเคाเค เคฆिเคจ เคฌ เคฆिเคจ เคฌเฅी เคต เคเคिเคฒ เคนो เคฐเคนी เคนैं।
เคเคธเคे เค เคคिเคฐिเค्เคค เคเคธ เคเคฐ เคนเคฐเคจोเค เคा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคนिเคกिंเคฌ’ เคเค เคธเคฐोเคाเคฐ เคฒिเค เคนुเค เคนै। เคเคกंเคฌเคฐ เคชूเคฐ्เคฃ เคงเคฐ्เคฎเคाเคฐ เคे เคตिเคฐोเคง เคฎें เค ंเคเคฒ เคตिเคถेเคท เคी เคเคฅा เคนै เคนिเคกिंเคฌ। เคฏเคน เคนिเคฎांเคเคฒ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคी เคเคฅा เคเคนเคคा เคนै। เคเคฅाเคाเคฐ เคญीเคฎเคธेเคจ เคค्เคฏाเคी เคे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคเคฎीเคจ’ เคฎें เคाँเคตों เคे เคीเคตเคจ เคฎें เคคेเคी เคธे เคเคฏे เคฌเคฆเคฒाเคต เคा เคिเคค्เคฐเคฃ เคนै। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคธ्เคตाเคงीเคจเคคा เคे เคฌाเคฆ เคจेเคนเคฐू เคฏुเค เคे เคตिเคाเคธ เค्เคฐเคฎ เคे เคธ्เคตเคช्เคจ-เคाเคฒ เคी เคเคฅा เคเคนเคคी เคนै। เคจिเคฐ्เคงเคจ เคिเคธाเคจ เคญूเคฎिเคนीเคจ เคนो เคฐเคนा เคนै เคเคฐ เคญूเคฎिเคนीเคจ เคी เคฏाเคคเคจाเคँ เคฌเคข़ เคฐเคนी เคนैं। เคธเคฎเคฏ เคे เคธाเคฅ เคाँเคต เคा เคฌाเคน्เคฏ เคนी เคจเคนीं, เค เคจ्เคคเคฐ เคญी เคฌเคฆเคฒ เคเคฏा เคนै। เคธ्เคตเคฐाเค्เคฏ เคा เคो เคธเคชเคจा เคฆिเคाเคฏा เคเคฏा เคฅा, เคตเคน เคเค เคตिเคเคฃ्เคกिเคค เคนो เคเคฏा เคนै। เคเคธ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคा เคจाเคฏเค เคธ्เคตเคฏं เคเคธเคा เคธเคฎเคฏ เคฏा เคซिเคฐ เคाँเคต เคเคฃेเคถเคชुเคฐ เคนै।
เคฆेเคा เคाเคฏे เคคो เคเค्เคฒैंเคก เคธे เคญाเคฐเคค เคा เค ंเค्เคฐेเคों เคต เคเคฆ्เคฏोเคिเค เค्เคฐांเคคि เคा เคธเฅเคฐ เคเคฐ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคญाเคฐเคค เคฎें เคนเคฐिเคค เค्เคฐांเคคि เคนोเคจे เคธे เคृเคทि เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคा เคฌเคฆเคฒाเคต เคนुเค เคนै, เคชเคฐเคจ्เคคु เคिเคธाเคจ เคिเคธी เคจ เคिเคธी เคฐूเคช เคธे เคถोเคทिเคค เคเคฐ เคช्เคฐเคคाเฅिเคค เคฐเคนा เคนै। เคिเคธเคी เค เคญिเคต्เคฏเค्เคคि เค เคจेเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐों เคจे เคी เคนै। เคिเคธाเคจों เคे เคธंเคเคฐ्เคทเคฎเคฏ เคीเคตเคจ เคो เคेเคจ्เคฆ्เคฐीเคฏ เคฌिंเคฆु เคฌเคจाเคเคฐ เคเคाเคฆी เคธे เคชเคนเคฒे เคช्เคฐेเคฎเคเคจ्เคฆ เคธे เคฒेเคเคฐ เคฐाเคू เคถเคฐ्เคฎा (เคนเคฒเคซเคจाเคฎा), เคเคเคฆीเคถ เคुเคช्เคค (เคเคญी เคจ เคोเฅे เคेเคค), เคตिเคตेเคी เคฐाเคฏ (เคธोเคจा เคฎाเคी) เคเคฎเคฒाเคांเคค เคค्เคฐिเคชाเค ी (เคฌेเคฆเคเคฒ) เคคเคฅा เคाเคถीเคจाเคฅ เคธिंเคน (เคฐेเคนเคจ เคชเคฐ เคฐเค्เคू), เคถिเคตเคช्เคฐเคธाเคฆ เคธिंเคน(เค เคฒเค-เค เคฒเค เคตैเคคเคฐเคฃी), เคธเค्เคिเคฆाเคจंเคฆ ‘เคงूเคฎเคेเคคु’ (เคฎाเคी เคी เคฎเคนเค), เคฐाเคนी เคฎाเคธूเคฎ เคฐเคा (เคเคงा เคाँเคต), เคฆเคฏाเคจाเคฅ เคा (เคเคฎींเคฆाเคฐ เคा เคฌेเคा), เคฏเค्เคเคฆเคค्เคค เคถเคฐ्เคฎा (เคंเคธाเคซ), เคฎाเคฐ्เคเคฃ्เคกेเคฏ (เค เค्เคจिเคฌीเค), เคถ्เคฐीเคฒाเคฒ เคถुเค्เคฒ (เคตिเคถ्เคฐाเคฎเคชुเคฐ เคा เคธंเคค), เคซเคฃीเคถ्เคตเคฐ เคจाเคฅ ‘เคฐेเคฃु’ (เคฎैเคฒा เคँเคเคฒ), เคเคฅाเคाเคฐ เคธंเคीเคต เคเคฐ เคชंเคเค เคธुเคฌीเคฐ เคคเค เคเค เคฒเคฎ्เคฌी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคเคฒเคคी เค เคฐเคนी เคนै। เคเคจ เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐों เคจे เคธाเคฎเคจ्เคคी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा, เคฎเคนเคเคจी เคธเคญ्เคฏเคคा, เคเคฎींเคฆाเคฐी เคช्เคฐเคฅा, เคเคฎीเคจ เคเคเคฌंเคฆी, เคเคฎीเคจ เคธे เคฌेเคฆเคเคฒी, เคญूเคฎिเคนीเคจ เคนोเคจा, เคฌाเฅ, เคธूเคा, เค เคाเคฒ เคैเคธे เคช्เคฐाเคृเคคिเค เคเคชเคฆा เคคเคฅा เคจเคฏी เคเคฐ्เคฅिเค เคจीเคคि เคे เคฆौเคฐ เคฎें เคฌाเคाเคฐเคตाเคฆ เคा เคธाเคงाเคฐเคฃ เคिเคธाเคจों เคी เคเคाเคौंเคง เคธे เคฌเคฆเคฒเคคी เคธंเคธ्เคृเคคि, เคेเคคी เคा เคंเคชเคจीเคเคฐเคฃ, เคญूเคฎि เค เคงिเค्เคฐเคนเคฃ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा, เคธเคฐเคाเคฐी เคฌैंเคों เคฎें เคเคฐ्เค เค เคฆाเคฏเคी เคฃ เคเคฐเคจे เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा, เคคเคฅा เคिเคธाเคจ เคเคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เคเคจ เคธाเคฐी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคो เคฒेเคเค เคจे เค เคชเคจी เคฐเคเคจाเคं เค เคญिเคต्เคฏเค्เคคि เคฆी เคนै। เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธเคฎเคฏ เคฎें เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคชเคฐ เคเคงाเคฐिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเคฐ เคเคนाเคจी เคฒिเคे เคा เคฐเคนे เคนैं। เคเคจ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคिเคธाเคจ เคीเคตเคจ เคी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคเคจเคी เคเคฆ्เคฆोเคเคนเคฆ เคो เคธाเคนिเคค्เคฏเคाเคฐ เคฒिเค เคฐเคนे เคนैं। เคนिंเคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เค เคญिเคต्เคฏเค्เคค เคृเคทเคों เคी เคธाเคฎाเคिเค, เคเคฐ्เคฅिเค เคเคฐ เคฐाเคเคจीเคคिเค เคธ्เคฅिเคคि เคคเคฅा เคฆเคฏเคจीเคฏ เคเคฐ เคญเคฏाเคตเคน เคธ्เคฅिเคคि เคो เคฆिเคाเคฏा เคा เคฐเคนा เคนै। เคนाँ เคเค เคญเคฒे เคนी เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคैเคธा เคिเคธाเคจों เคเคฐ เค्เคฐाเคฎ्เคฏ เคीเคตเคจ เคธे เคจिเคฌเคฆ्เคง เคเคคเคจा เคฌเฅा เคฒेเคเค เคญเคฒे เคนी เคนเคฎाเคฐे เคฌीเค เคฎें เคจเคนीं เคนै, เคฒेเคिเคจ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฎें เคเคธे เคฒेเคเคों เคी เคोเค เคเคฎी เคจเคนीं เคนै เคो เคिเคธाเคจ เคตिเคฐोเคงी เคฐाเคเคจीเคคि เคो เคจ เคธเคฎเคเคคा เคนो। เคเค เคฏเคนी เคฒेเคเค เคธाเคนिเคค्เคฏเคाเคฐ เคเคธ เคฐाเคเคจीเคคि เคा เคตिเคฐोเคง เคเคฐเคคे เคนैं เคเคฐ เค เคชเคจी เคฐเคเคจाเคं เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคเคธเคा เคช्เคฐเคคिเคाเคฐ เคญी เคเคฐเคคे เคนैं। เคเค เคे เคฒेเคเค เคे เคธाเคฎเคจे เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคा เคธเคฎเคฏ, เค्เคฐाเคฎ เคเคฐ เคीเคตเคจ เคจเคนीं เคนै,เคถाเคฏเคฆ เคเคธเคฒिเค เคญी เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคนोเคจा เคเค िเคจ เคญी เคนै। เคिเคจ्เคคु เคธंเคคोเคท เคเคฐ เคเคถा เคญी เคนै เคि เคช्เคฐเคเคคिเคถीเคฒ, เคเคจเคตाเคฆी เคฒेเคเค เค เคชเคจी เคฒेเคเคीเคฏ เคช्เคฐเคคिเคฌเคฆ्เคงเคคाเคं เคे เคธाเคฅ เคเค เคिเคธाเคจों เคि เคธเคฎเคธ्เคฏाเคं เคो เคฒेเคเคฐ เคฒเคाเคคाเคฐ เค เคชเคจी เคฒेเคเคจी เคे เคธाเคฅ เคเคชเคธ्เคฅिเคค เคนैं।
เคธंเคฆเคฐ्เคญ เค्เคฐंเคฅ เคธूเคी
[1] เคชांเคกेเคฏ เคฎैเคจेเคเคฐ, เคธंเคชเคค्เคคि เคถाเคธ्เคค्เคฐ (เคช्เคฐเคธ्เคคाเคตเคจा เคธे) เคชृเคท्เค -14 เคेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคนिंเคฆी เคจिเคฆेเคถाเคฒเคฏ, เคฆिเคฒ्เคฒी[2] เคถเคฐ्เคฎा เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ, เคฎเคนाเคตीเคฐ เคช्เคฐเคธाเคฆ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी เคเคฐ เคนिंเคฆी เคจเคตเคाเคเคฐเคฃ (เคญूเคฎिเคा) 2008 2nd เคฐाเคเคเคฎเคฒ เคช्เคฐเคाเคถเคจ 1 เคฌी เคจेเคคाเคी เคธुเคญाเคท เคฎाเคฐ्เค เคจเคฏी เคฆिเคฒ्เคฒी 110002 เคชृเคท्เค -31
[3] เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ : เคเคฆ्เคญเคต เคเคฐ เคตिเคाเคธ- เคนเคाเคฐीเคช्เคฐเคธाเคฆ เคฆ्เคตिเคตेเคฆी, เคชृเคท्เค - 229, เคช्เคฐเคाเคถเคจ- เคฐाเคเคเคฎเคฒ เคช्เคฐเคाเคถเคจ เคช्เคฐा. เคฒि. 1 เคฌी., เคจेเคคाเคी เคธुเคญाเคท เคฎाเคฐ्เค, เคฆเคฐिเคฏाเคंเค, เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी- 110002, เคธंเคธ्เคเคฐเคฃ- 2003
[4] เคถเคฐ्เคฎा เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ, เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคเคฐ เคเคจเคा เคฏुเค, เคชृเคท्เค -55
[5] เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ, เคोเคฆाเคจ - เคชृเคท्เค -309
[6] เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ, เคोเคฆाเคจ, เคชृเคท्เค - 138
[7] เคถเคฐ्เคฎा เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ, เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคเคฐ เคเคจเคा เคฏुเค, เคชृเคท्เค -171
[8] เคจाเคाเคฐ्เคुเคจ, เคฌเคฒเคเคจเคฎा, เคชृเคท्เค - -55
[9] เคช्เคฐेเคฎเคंเคฆ เคเคฐ เคเคจเคा เคฏुเค, เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा, 1993 เคฐाเคเคเคฎเคฒ เคช्เคฐเคाเคถเคจ, เคจเคฏी เคฆिเคฒ्เคฒी เคชृเคท्เค -44
[10] เคฐเคตींเคฆ्เคฐเคจाเคฅ เคฐाเคฏ, เคฎुเค्เคคि เคा เคตिเคฎเคฐ्เคถ, เคธाเค्เคทाเคค्เคाเคฐ, เคฎเค 2004 เคชृเคท्เค -125
[11] เค เคिเคฒ เค เคिเคฒेเคถ, เคฎीเคกिเคฏा เคตेเคถ्เคฏा เคฏा เคฆเคฒाเคฒ, เคนเคฒเคाเคจ เคिเคธाเคจ, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธंเคธ्เคเคฐเคฃ 2009 เคจเคเคฐाเค เคช्เคฐเคाเคถเคจ 4878/4 เคฌी 306 เคे เคเคฎ เคกी เคนाเคเคธ เค ंเคธाเคฐी เคฐोเคก เคฆเคฐिเคฏाเคंเค เคจเคฏी เคฆिเคฒ्เคฒी 110002 เคชृเคท्เค -288-289
เคเคाเคฐ्เคฏ เคถुเค्เคฒ เคจे เคชเคฐीเค्เคทा เคुเคฐु เคो เคนी เคช्เคฐเคฅเคฎ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎाเคจा। เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฆें เคि เคญाเค्เคฏเคตเคคी เคो เคฎाเคจा।
ReplyDeleteเคฎुเคे เคญी เคฏे เคนी เคฒเค เคฐเคนा
Deleteเคฌเคนुเคค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคाเคฃเคाเคฐी เคฆि เคนै เคเคชเคฃे
ReplyDeleteGood
ReplyDeleteเคฌเคนुเคค เคนी เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคिเคค्เคฐเคฃ . เคฌเคข़िเคฏा
ReplyDeleteMa'am AAP เค เคชเคจा Insta I'd de เคฆो
ReplyDelete