เค‡เคจ्เคนें เคญी เคฆेเค–िเคฏे Links

เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ*: เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃीเคฏ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคชเคฐ เค—เคนเคจ เคšिंเคคเคจ

เคšंเคฆ्เคฐ เคฎोเคนเคจ เคญเคฃ्เคกाเคฐी

เคœเคจเคคा เค•े เคœीเคตเคจ เค•े เคธंเคตेเคฆเคจ-เคธเคค्เคฏों เค•े เคšिเคค्เคฐों เคธे

เคคเคฅ्เคฏों เค•े เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ-เคธंเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคฌिเคฎ्เคฌों เคธे

เคฌเคจाเค•เคฐ เคงเคฐिเคค्เคฐी เค•ा เคฎाเคจเคšिเคค्เคฐ

เคฆूเคฐ เค•्เคทिเคคिเคœ-เคซเคฒเค• เคชเคฐ เคŸांเค— เคœो เคฆेเคคा เคนै

เคตเคน เคœीเคตเคจ เค•ा เคตैเคœ्เคžाเคจिเค•, เคฏเคถเคธ्เคตी เค•ाเคฐ्เคฏเค•เคฐ्เคคा เคนै

เคฎเคจเคธ्เคตी-เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เคตเคน।

                    -   เค—เคœाเคจเคจ เคฎाเคงเคต เคฎुเค•्เคคिเคฌोเคง

[เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคฒेเค– เคฎें เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•ो เค‡เค•ो เฅžिเคฒॉเคธเคซी (eco-philosophy) เค•े เคธเคฎाเคจाเคฐ्เคฅเค• เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœो เค…เคงिเค• เคธुเค—เคฎ เค”เคฐ เคธเคนเคœ เคœाเคจ เคชเฅœเคคा เคนै; เคธाเคฅ เคนी เคชเคฐ्เคฏा เค•ा เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃीเคฏ เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคจा เคญी เคธुเคตिเคงा เคเคตं เคธเคฐเคฒเคคा เค•े เคฒिเคฏे เคนै।]

เคœीเคตเคจ เค•ा เคตैเคœ्เคžाเคจिเค•

เคเค• เคถिเค•्เคทเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ी เคถिเค•्เคทा เคฆेเคคे เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคเคธे เคฎौเค•े เค†เคคे เคฐเคนे เคœเคฌ เคฒीเค• เคธे เคนเคŸเค•เคฐ เค›ाเคค्เคฐों เคธे เค—ुเคซ्เคคเค—ू เค•ा เค…เคตเคธเคฐ เคฎिเคฒा เค•เคฐเคคा, เค”เคฐ เคคเคฌ เคเค• เคช्เคฐเคถ्เคจ เคœो เค…เค•्เคธเคฐ เคธाเคฎเคจे เค†เคคा, เคตเคน เคฅा: เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ी เคธเคนी เคต เคธाเคฐ्เคฅเค• เคชเคฐिเคญाเคทा เค•्เคฏा เคนै? เคจिเคถ्เคšเคฏ เคนी เคตเคธ्เคคुเคชเคฐเค•เคคा, เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ-เคตिเคงि เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค—, เคช्เคฐाเคฏोเค—िเค• เคธเคค्เคฏाเคชเคจ เค‡เคธเค•े เค†เคตเคถ्เคฏเค• เค…ंเค— เคนैं। เคฒเค—เคญเค— เค‡เคจ्เคนीं เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เค…เคจेเค• เคชเคฐिเคญाเคทाเคँ เคฆेเค–เคจे-เคธुเคจเคจे เค•ो เคฎिเคฒเคคी เคนैं เคœो เค…เคชเคจी เคœเค—เคน เคธเคนी เค”เคฐ เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคญी เคนैं। เคชเคฐ เคœिเคธ เคชเคฐिเคญाเคทा เคจे เคฎुเคे เคตिเคถेเคท เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•िเคฏा เคตเคน เคฎुเค•्เคคिเคฌोเคง เคฐเคšिเคค เค•เคตिเคคा เคฎें เคนै เคœो เคชू्เคฐी เคฌाเคค เค•เคน เคฆेเคคी เคนै। เคชूเคฐी เคฌाเคค- เค•्เคฏोंเค•ि [เค•] เค‡เคธเคฎें เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค”เคฐ เคธंเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคฆोเคจों เค•ो เคนी เคฌเคฐाเคฌเคฐ เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै [เค–] เคฌाเคค เค•ेเคตเคฒ เคธเคค्เคฏों เค•ी เคจเคนीं, เคธंเคตेเคฆเคจ-เคธเคค्เคฏों เค•ी เคนै เค”เคฐ [เค—] เคœीเคตเคจ เค•ा เคตैเคœ्เคžाเคจिเค•, เคœिเคธเค•ा เคœिเค•्เคฐ เคนुเค† เคนै เคœीเคตเคจ เคเคตं เคœीเคจे เค•ी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคธे เคคाเคฒ्เคฒुเค• เคฐเค–เคคा เคนै। เคœीเคต เคเคตं เค‰เคธเค•े เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•े เคœिเคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคนเคฎ เคฌाเคค เค•เคฐเคจे เคœा  เคฐเคนे เคนै เค‡เคธ เคฒेเค– เคฎें, เคฏเคน เคธเคญी เคฌिंเคฆु เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนो เคœाเคคे เคนैं।

เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ: เคตिเคœ्เคžाเคจ-เคตिเคงि เค•ा เค†เคงाเคฐ

เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคฏा เคเคจाเคฒिเคธिเคธ: เค•िเคธी เคตเคธ्เคคु เคฏा เคจिเค•ाเคฏ เค•ो เค‡เคธ เคตिเคงि เคฆ्เคตाเคฐा เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคนเคฎ เคชเคนเคฒे เค‰เคธे เค…เคฒเค— เค–ंเคกों เคฏा เคญाเค—ों เคฎें เคตिเคญเค•्เคค เค•เคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เคคเคฌ เคนเคฐ เคญाเค— เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฎเคถीเคจों เค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคตिเคงि เค•ा เคฏเคน เค…เคตिเคญाเคœ्เคฏ เค…ंเค— เคนै เคฎเคถीเคจ เค•े เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคนिเคธ्เคธों เค•ा เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค”เคฐ เคฐเค–-เคฐเค–ाเคต เคœเคฐूเคฐी เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเคฎें เค–เคฐाเคฌी เค†เคจे เคชเคฐ เคฏเคน เคœाเคจเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคนोเคคा เคนै เค•ि เค•िเคธ เคชुเคฐ्เคœे เคฎें เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนै เคœिเคธे เค ीเค• เค•เคฐเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคนोเค—ी। เค‡เคธเคฎें เค•ोเคˆ เคธंเคฆेเคน เคจเคนीं เค•ि เค†เคงुเคจिเค• เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ी เคœो เคถुเคฐुเค†เคค เคฒเค—เคญเค— เคšाเคฐ เคธौ เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เคนुเคˆ เคฅी เค‰เคธเค•ी เคธเคซเคฒเคคा เคฎें เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ-เคตिเคงि เค•ी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเค•ा เคฐเคนी เคฅी। เค‡เคธ เคตिเคฐाเคŸ เคธเคซเคฒเคคा เคจे เคตिเคœ्เคžाเคจेเคคเคฐ เค…เคจुเคถाเคธเคจों เคชเคฐ เคญी เค…เคชเคจा เคช्เคฐเคญाเคต เคฆिเค–ाเคฏा เค”เคฐ เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ, เคฐाเคœเคจीเคคि เคœैเคธे เค…เคจुเคถाเคธเคจों เค•ो เคตिเคœ्เคžाเคจ-เคตिเคงि เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคฒाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा। เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค•-เค—เคฃिเคคเคœ्เคž เคฆेเค•ाเคฐ्เคค เค•ा เคตिเคšाเคฐ เคฅा เค•ि เคญौเคคिเค• เคœเค—เคค เค•ी เค˜เคŸเคจाเคँ เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•े เคฆाเคฏเคฐे เคฎें เค†เคคी เคนैं।  เค…เคจ्เคฏ เคฌाเคคें เคœिเคธเคฎें เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœीเคตเคจ เคต  เคฎเคจ เคธे เคœुเฅœी เคฌाเคคें เคถाเคฎिเคฒ เคนैं เค‡เคธ เคฆाเคฏเคฐे เคธे เคฌाเคนเคฐ เคนैं เคฆूเคธเคฐे เคฆाเคฏเคฐे เคฎें, เคœिเคธे เคธเคฎाเคœ-เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ा เคจाเคฎ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคฏเคน เคฌाเคค เคคเคฌ เคญเคฒे เคธเคนी เคฐเคนी เคนो เคชเคฐ เค†เคœ เคตिเคœ्เคžाเคจ เคจे เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เค”เคฐ เคฎเคจ เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคœो เคธเคซเคฒเคคा เคนाเคธिเคฒ เค•ी เคนै เค‰เคธเคจे เคฏเคน เคคो เคธाเคฌिเคค เค•เคฐ เคนी เคฆिเคฏा เค•ि เคฎเคจ เค•ी เคฌाเคคों เคธे เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ो เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เค…เค›ूเคคा เคฐเค–เคจा เคเค• เคญूเคฒ เคนी เคนोเค—ी। เคœเคนाँ เคคเค• เคญौเคคिเค• เคœเค—เคค เค•ा เคธเคตाเคฒ เคนै เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ी เคชเค•เฅœ เคธे เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เค•ुเค› เค…เค›ूเคคा เคจเคนीं เคชเคฐ เค•ुเค› เค…เคจुเคถाเคธเคจ เคเคธे เคญी เคฅे เคœो เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•े เคจिเค•เคŸ เคนोเคคे เคญी เคถเคค-เคช्เคฐเคคिเคถเคค เค‰เคจ्เคนीं เคฎाเคจเค•ों เคธे เคธंเคšाเคฒिเคค เคจเคนीं เคนोเคคे เคœो เคญौเคคिเค• เคœเค—เคค เค•े เคฒिเคฏे เคธเคนी เคนैं। เคœीเคตिเคค เคจिเค•ाเคฏ เค‡เคธ เคถ्เคฐेเคฃी เคฎें เคฐเค–े เคœा เคธเค•เคคे เคนैं। เคตเคจเคธ्เคชเคคिเคฏाँ, เคœीเคต-เคœंเคคु เคจिเคถ्เคšเคฏ เคนी เคœीเคตिเคค เคจिเค•ाเคฏों เคฎें เค—िเคจे เคœाเคคे เคนैं।

เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ-เคธंเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคฆोเคจों เคนी

เคฎाเคจเคต เคถเคฐीเคฐ เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐें। เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคตिเคงि เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคถเคฐीเคฐ เค•ो เค‰เคธเค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เค…เคตเคฏเคตों เคฎें เคฌाँเคŸเค•เคฐ  
เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं เคœिเคธเค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคนिเคธ्เคธे เคนैं เคฎเคธ्เคคिเคท्เค•, เคนृเคฆเคฏ, เคซेเคซเฅœे, เค—ुเคฐ्เคฆे, เคชाเคšเคจ-เคคंเคค्เคฐ เค†เคฆि। เค•िเคธी เคตिเคถेเคท เคนिเคธ्เคธे เค•े เคธाเคฅ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนोเคจे เคชเคฐ เค‰เคธ เคฆिเคถा เคฎें เค‰เคšिเคค เคธเคฎाเคงाเคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคจा เคนोเคคा เคนै। เค†เคงुเคจिเค• เคšिเค•िเคค्เคธा เคชเคฆ्เคงเคคि เคจे เค‡เคธ เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคฌเคนुเคค เคช्เคฐเค—เคคि เค•ी เคนै เคœो เค†เคœ เคญी เคœाเคฐी เคนै। เคชเคฐ เคธाเคฅ เคนी เคฏเคน เคญी เคจเคนीं เคญूเคฒเคจा เคšाเคนिเคฏे เค•ि เคถเคฐीเคฐ เคฎाเคค्เคฐ เคฎเคถीเคจ เค•ी เคคเคฐเคน เคจ เคนोเค•เคฐ เค‰เคธ เคธे เค…เคฒเค— เคนै เคตเคน เคฎाเคค्เคฐ เค•ुเค› เค…เคตเคฏเคตों เค•ा เคธเคฎूเคน เคฎाเคค्เคฐ เคจ เคนोเค•เคฐ เคเค• เคœीเคตंเคค เค‡เค•ाเคˆ เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคตिเค•ाเคธ เคฎें เคเค• เคธเคฐ्เคตाเค—ीเคฃ เคฏा เคธเคฎเค—्เคฐाเคค्เคฎเค• เคจเคœเคฐ เคนोเคจा เคœเคฐूเคฐी เคนै เค”เคฐ เค‰เคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคฎเคจ เค•ी เคญी เค…เคชเคจी เคญूเคฎिเค•ा เคนै। 

เคฆेเคน-เคฎเคจ เค•े เค‡เคธ เคจिเค•ाเคฏ เคฎें เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคต เคธंเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคฆोเคจों เค•ी เค…เคชเคจी เคญूเคฎिเค•ा เคนै เค”เคฐ เคฆोเคจों เค•ो เคธाเคฅ เคฒेเค•เคฐ เคšเคฒเคจा เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै। เคฎाเคจเคต เค•ुเค› เค…ंเค—ों เค•ा เคœोเฅœ เคฎाเคค्เคฐ เคจ เคนोเค•เคฐ เคเค• เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคนै เคœिเคธเค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคตिเคงि เคฎें เคถाเคฐीเคฐिเค• เคเคตं เคฎाเคจเคธिเค• เคธเคญी เค—เคคिเคตिเคงिเคฏां เคถाเคฎिเคฒ เคนैं। เคนเคฐ เคฌाเคค เค•ा เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค•เคฐเคจा เคธंเคญเคต เคจเคนीं เคฏाเคจि เค‰เคจ्เคนें เค–ंเคก-เค–ंเคก เคจเคนीं เคฌांเคŸ เคธเค•เคคे। เค†เคจंเคฆ เค•ी เค…เคจुเคญूเคคि เคฏा เคชीเฅœा เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคตिเคญाเคœिเคค เคจเคนीं เคนो เคธเค•เคคी। เค•ुเค› เค‡เคธी เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคฎเคจ:เค•ाเคฏिเค• เคฐोเค—ों (psychosomatic diseases) เคเคตं เคธंเคฌंเคงिเคค เคšिเค•िเคค्เคธा เค•ी เคฌाเคค เคชเคฐ เคฌเคฒ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคฐเคนा เคนै เคœो เค…ंเคคเคฐเคตिเคทเคฏी เค•्เคทेเคค्เคฐ (interdisciplinary area) เคนै เคœिเคธเคฎें เคถाเคฐीเคฐिเค• เคเคตं เคฎाเคจเคธिเค• เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•े เค†เคชเคธी เคธंเคฌंเคงों เค•ा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

เคœैเคต-เคฎंเคกเคฒ เคฏा เคฌाเคฏोเคธ्เคซीเคฏเคฐ  

เคนเคฎाเคฐी เคงเคฐเคคी เค”เคฐ เค‰เคธเค•ा เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคตाเคฏुเคฎंเคกเคฒ เคœैเคต-เคฎंเคกเคฒ เค•เคนเคฒाเคคा เคนै เคœो เค…เคชเคจी เค…เคจेเค• เคตिเคถेเคทเคคाเค“ं เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคœीเคตเคจ เค•े เคฒिเคฏे เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै। เค•ुเค› เคตिเคšाเคฐเค• เคฎाเคจเคคे เคนैं เค•ि เคœैเคต-เคฎंเคกเคฒ เคธ्เคตเคฏं เคเค• เคœीเคตिเคค เคจिเค•ाเคฏ เค•ी เคคเคฐเคน เคนै เค”เคฐ เค‰เคธे เค‡เคธी เคฐूเคช เคฎें เคฒेเคจा เคšाเคนिเคฏे। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคœीเคตเคจ เค•ी เคœเคฌ เคฌाเคค เคนोเคคी เคนै เคคเคฌ เคฆो เคฌाเคคें เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนोเคคी เคนैं เคชเคนเคฒा เคนै เคฆ्เคฐเคต्เคฏ เคเคตं เคŠเคฐ्เคœा เค•ा เคจिเคฏเคฎिเคค เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เคช्เคฐเคตाเคน, เคœो เคเค• เคฌिंเคฆु เคชเคฐ เค†เคฐंเคญ เคนोเคคा เคนै เคธเคฎเคฏ เค•े เคธाเคฅ เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เค…เคชเคจे เค‰เคค्เค•เคฐ्เคท เคชเคฐ เคชเคนुँเคš เค•เคฎเคœोเคฐ เคชเฅœเคจे เคฒเค—เคคा เคนै เค”เคฐ เค…ंเคคเคค: เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เคœाเคคा เคนै। เค†เคฐंเคญ เคฏाเคจि เคœเคจ्เคฎ, เค‰เคค्เค•เคฐ्เคท เคฏाเคจि เคฏुเคตाเคตाเคธ्เคฅा เค”เคฐ เคธเคฎाเคช्เคค्เคคि เคฏाเคจि เคฎृเคค्เคฏु। เค•िเคธी เคธเคฐिเคคा เคฏा เคเค• เคšเค•्เคฐเคตाเคคी เคคूเคซाเคจ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคนเคฎ เคฏเคน เค•เคน เคธเค•เคคे เคนैं। เคฆूเคธเคฐी เคฌाเคค เคœीเคตเคจ เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคœो เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै เคตเคน เคนै เคช्เคฐเคคिเค•ृเคคि เคฌเคจाเคจे เค•ी เค•्เคทเคฎเคคा। เคœीเคตिเคค เคจिเค•ाเคฏ เค…เคชเคจी เคช्เคฐเคคिเค•ृเคคि เคฌเคจा เคธเค•เคคा เคนै। เคฆोเคจों เคฌाเคคें เคœीเคต-เคœเค—เคค เคฎें เคฎौเคœूเคฆ เคนैं เค”เคฐ เคตे เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคœीเคตเคจ เค•ी  เคฆोเคจों เคถเคฐ्เคคें เคชूเคฐी เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं।

เคœैเคธा เคชเคนเคฒे เคšเคฐ्เคšिเคค เคนुเค† เคนै เคœीเคตเคจ เค•ी เคชเคนเคฒी เคถเคฐ्เคค เคฆ्เคฐเคต्เคฏ-เคŠเคฐ्เคœा เค•े เคธंเคคुเคฒिเคค เคช्เคฐเคตाเคน เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคนै เค”เคฐ เค‡เคธ เคฎाเคฏเคจे เคฎें เคธเคฐिเคคा, เคชृเคฅ्เคตी เคฏा เคœैเคต-เคฎंเคกเคฒ เคŠเคฐ्เคœा เคช्เคฐเคตाเคน เค•ो เคšिเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‡เคธी เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคงเคฐเคคी เค”เคฐ เคœैเคต-เคฎंเคกเคฒ เค•ो เคœीเคตिเคค เคจिเค•ाเคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎे เคฒिเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค—्เคฐीเค• เคชौเคฐाเคฃिเค• เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เค—ाเคฏा (Gaia or Gaea) เค•ी เคชเคฐिเค•เคฒ्เคชเคจा เคธเคฆा เคธे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฎाเคจी เคœाเคคी เคฐเคนी เคœिเคธเคฎें  เคงเคฐเคคी เค•ा เคตैเคฏเค•्เคคीเค•เคฐเคฃ เค•เคฐ เค‰เคธे เคœीเคตंเคค เคฎाเคจा เค—เคฏा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธे เคงเคฐเคคी เค•े เคธเคญी เคœीเคตों เค•े เคฒिเคฏे เคฎाเคคृเคฐूเคช เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคญाเคฐเคค เคฎें เค”เคฐ เค…เคจ्เคฏเคค्เคฐ เคญी เค‰เคธे เคฎाเคคृ เคฐूเคช เคฒेเคจे เค•ी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคญी เคฏเคนी เคฆเคฐ्เคถाเคคी เคนै।

เคฎाเคคा เคญूเคฎि: เคชुเคค्เคฐोเคนं เคชृเคฅिเคต्เคฏा -เค…เคฅเคฐ्เคตเคตेเคฆ

เค†เคœ เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•ी เคšเคฐ्เคšा เคนเคฐ เค•เคนीं เคœोเคฐ-เคถोเคฐ เคธे เคธे เคนोเคคी เคฆीเค–เคคी เคนै। เค‡เคธเค•ा เค†เคฐंเคญ เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•े เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคธंเคญเคตเคค: เค…เคฐเคธ्เคคू (เค…เคฐिเคธ्เคŸोเคŸเคฒ) เค•े เคธเคฎเคฏ เคฎें เคนो เคšुเค•ा เคฅा เคฒเค—เคญเค— 2,300 เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे, เคชเคถ्เคšिเคฎी เคœเค—เคค เคฎें เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคœीเคต-เคœเค—เคค เค•ी เค†เคชเคธी เคจिเคฐ्เคญเคฐเคคा เค•ी เคšเคฐ्เคšा เคนुเคˆ เคฅी เคœिเคธเค•े เคธंเค•ेเคค เคญाเคฐเคคीเคฏ เคชौเคฐाเคฃिเค• เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคฎें เคญी เคฎिเคฒเคคे เคนैं।  เคธांเค–्เคฏ-เคฆเคฐ्เคถเคจ เคฎें เคญौเคคिเค• เคœเค—เคค เค•ो เคตिเคถेเคท เคธ्เคฅाเคจ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคœिเคธे เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•เคนเคคे เคนैं। เคธृเคท्เคŸि เคช्เคฐเค•ृเคคि เค”เคฐ เคชुเคฐुเคท เคธे เคจिเคฐ्เคฎिเคค เคนुเคˆ เคนै เคช्เคฐเค•ृเคคि เค”เคฐ เคชुเคฐुเคท เคœเฅœ เค”เคฐ เคšेเคคเคจ เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคคे เคนैं เคœिเคจเคธे เคฎिเคฒเค•เคฐ เคธृเคท्เคŸि เค…เคธ्เคคिเคค्เคตเคตाเคจ เคนुเคˆ เคนै। เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ी เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•ो เคธंเคšाเคฒिเคค เคต เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคคीเคจ เค—ुเคฃ – เคธเคค्เคต, เคฐเคœเคธ เค”เคฐ เคคเคฎเคธ เคนैं। เค…เค—เคฐ เค—ौเคฐ เคธे เคฆेเค–ें เคคो เคคเคฎเคธ เค•ो เคฆ्เคฐเคต्เคฏเคฎाเคจ เค•े เคคुเคฒ्เคฏ เคฒिเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เคœो เคตिเคœ्เคžाเคจ เคฎें เคœเฅœเคค्เคต เคฏाเคจि inertia เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคคा เคนै เคฐเคœเคธ เค—เคคि เคฏा เคŠเคฐ्เคœा เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคนै เค”เคฐ เคธเคค्เคต เคตเคน เคธिเคฆ्เคงांเคค เคนै เคœिเคธเค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคตिเคถ्เคต-เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏाเคँ เคธंเคšाเคฒिเคค เคนोเคคी เคนैं। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธांเค–्เคฏ-เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•िเคธी เคธीเคฎा เคคเค• เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคฆ्เคฆเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เค•े เคจिเค•เคŸ เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै।

เคฆ्เคฐเคต्เคฏ, เคŠเคฐ्เคœा เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคฌीเคš เคนोเคจे เคตाเคฒी เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏाเคँ เคนी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคœीเคตเคจ เค•ा เค†เคงाเคฐ เคนैं เคฏเคน เคฌाเคค เค†เคธाเคจी เคธे เคธเคฎเค เค† เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธเค•े เคฒिเคฏे เคœिเคธ เคญौเคคिเค• เคชเคฐिเคตेเคถ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคนै เคตเคน เคœैเคต-เคฎंเคกเคฒ เคฏाเคจि เคฌाเคฏोเคธ्เคซीเคฏเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคा เคนै। เคเค• เค”เคฐ เคšीเคœ เคœเคฐूเคฐी เคนै เคธूเคฐ्เคฏ เคธे  เคช्เคฐाเคช्เคค เคŠเคฐ्เคœा เค•ा เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เคช्เคฐเคตाเคน। เคฏเคน เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เคช्เคฐเคตाเคน เคตाเคฏुเคฎंเคกเคฒ เค•ी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคนै เคœो เคชृเคฅ्เคตी เค•े เคšाเคฐों เค“เคฐ เคฒเค—เคญเค— 400 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคคเค• เคซैเคฒा เคนै। เคŠเคชเคฐी เคญाเค— เคฏाเคจि เคฒเค—เคญเค— 80 เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เค•े เคฌाเคฆ เค•ा เคตाเคฏुเคฎंเคกเคฒ เค…เคค्เคฏंเคค เคตिเคฐเคฒ เคนै เค”เคฐ เคธूเคฐ्เคฏ เค•ी เคชเคฐाเคฌैंเค—เคจी เค•िเคฐเคฃों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค†เคฏเคจिเคค เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคนै เคœिเคธे เค†เคฏเคจเคฎंเคกเคฒ เคฏा เค†เคฏोเคจोเคธ्เคซीเคฏเคฐ เค•เคนเคคे เคนैं। เคฏเคน เค†เคฏเคจเคฎंเคกเคฒ เคนी เคนै เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฐेเคกिเคฏो เคคเคฐंเค—ें เคชเคฐाเคตเคฐ्เคคिเคค เคนोเค•เคฐ เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคฒौเคŸ เค†เคคी เคนैं เค”เคฐ เคฐेเคกिเคฏो เคช्เคฐเคธाเคฐเคฃ เค•े เคฒिเคฏे เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนैं। เคตाเคฏुเคฎंเคกเคฒ เค•ा เคฆूเคธเคฐा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜เคŸเค• เค“เคœोเคจ เคชเคฐเคค เคนै  เคœो เคงเคฐเคคी เค•े เคŠเคชเคฐ 15 เคธे 35 เค•ि เคฎीเคŸเคฐ เคชเคฐ  เคธ्เคฅिเคค เคนै เค”เคฐ เคธूเคฐ्เคฏ เคธे เค†เคจे เคตाเคฒी เคนเคจिเค•ाเคฐเค• เคชเคฐाเคฌैंเค—เคจी เค•िเคฐเคฃों เค•ा เค…เคงिเค•ांเคถ เค…เคตเคถोเคทिเคค เค•เคฐ เคฒेเคคी เคนै।

เคฌाเคค เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ-เคช्เคฐเคฆूเคทเคฃ เค•ी

เค”เคฆ्เคฏोเค—ीเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เคฌเฅเคคी เค†เคฌाเคฆी เคจे เคฌीเคธเคตीं เคธเคฆी เค•े เค‰เคค्เคคเคฐाเคฐ्เคฆ्เคง เคคเค• เคฏเคน เคธंเค•ेเคค เคฆेเคจा เค†เคฐเคฎ्เคญ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคฅा เค•ि เคœैเคต-เคฎंเคกเคฒ เค•ी เคธ्เคต-เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เคธाเคฎ्เคฏाเคตเคธ्เคฅा เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐ เคธเค•เคจे เค•ी เค•्เคทเคฎเคคा เค•ा เคธीเคฎांเคค เคฒเค—เคญเค— เค† เคชเคนुँเคšा เค”เคฐ เค…เค—เคฐ เค”เคฆ्เคฏोเค—ीเค•เคฐเคฃ เคธเคนिเคค เค…เคจ्เคฏ เคฎाเคจเคต เคธंเคšाเคฒिเคค เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ी เคฐเคซ्เคคाเคฐ เคตैเคธी เคนी เคฌเคจी เคฐเคนी เคคเคฌ เคธंเค•เคŸ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคชैเคฆा เคนो เคธเค•เคคी เคนै। เค˜เคจी เค†เคฌाเคฆी เค”เคฐ เคช्เคฐเคฆूเคทเคฃ เคตाเคฒी เคœเค—เคนों เคชเคฐ เคฒोเค—ों เค•ी เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคธंเคฌंเคงी เคถिเค•ाเคฏเคคों เคฎें เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคตृเคฆ्เคงि เคจे เคช्เคฐเคฆूเคทเคฃ เคธे เคนोเคจे เคตाเคฒे เค–เคคเคฐों เคธे เค†เค—ाเคน เค•เคฐเคจा เค†เคฐเคฎ्เคญ เค•เคฐ เคฆिเคฏा।

เคจเคคीเคœा เคฏเคน เคนुเค† เค•ि เค‡เคธ เคตिเคทเคฏ เคชเคฐ เคšเคฐ्เคšाเคँ, เค—ोเคท्เค िเคฏाँ, เคธเคฎ्เคฎेเคฒเคจ เค†เคฎ เคนो เค—เคฏे เคชเคฐ เคœเคฎीเคจी เคนเค•ीเค•เคค เคฎें เค•ोเคˆ เค ोเคธ  เค•ाเคฐ्เคฏเคตाเคนी เคฆेเค–เคจे เค•ो เคจเคนीं เคฎिเคฒी। เคจिเค•เคŸ เคญเคตिเคท्เคฏ เคฎें เคญी เค‡เคธ เคฆिเคถा เคฎें เคตैเคถ्เคตिเค• เคฏा เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เค•ुเค› เคตिเคถेเคท เคธंเคญाเคตเคจा เคจเคนीं เคจเคœเคฐ เค†เคคी เค”เคฐ เค‡เคธเค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคธเคฎเคเคจा เค•เค िเคจ เคจเคนीं। เคนเคฎ เค•्เคฏों เคจ เค…เคชเคจे เคฆेเคถ เค•ी เคนी เคฌाเคค เค•เคฐें। เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ी เคฌाเคค เค•्เคฏों เคนो เคœเคฌ ‘เค†เคœ’ เคนी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคธे เค—्เคฐเคธिเคค เคนो เคšुเค•ा เคนै। เค…เคชเคจे เคฆेเคถ เค•ी เคฐाเคœเคงाเคจी เคฎें เคตाเคฏु เคช्เคฐเคฆूเคทเคฃ เค…เค•्เคธเคฐ เค–เคคเคฐे เค•े เคธ्เคคเคฐ เคธे เคŠเคชเคฐ เคชเคนुँเคš เคœाเคคा เคนै। เคœเคฒ เค•ा เคนाเคฒ เคญी เค…เคš्เค›ा เคจเคนीं เค”เคฐ เคนเคฎ เค•ौเคจ เคธा เค•เคฆเคฎ เค‰เค ाเคจे เคœा เคฐเคนे เคนैं เคœो เคนเคฎें เคญเคตिเคท्เคฏ เค•े เคช्เคฐเคคि เค†เคถ्เคตเคธ्เคค เค•เคฐ เคธเค•े? เค•्เคฏा เคนเคฎ เค›ोเคŸी-เคฌเฅœी เคนเคœाเคฐों เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค• เค‡เค•ाเค‡เคฏों เค•ो เคฌंเคฆ เค•เคฐ เคธเค•ेंเค—े? เค•्เคฏा เคนเคฎ เค…เคจเคงिเค•ृเคค เคฐूเคช เคธे เค•ाเคฎ เค•เคฐ เคฐเคนी เค‡เค•ाเค‡เคฏों เคชเคฐ เคญी เค•ोเคˆ เค•ाเคฐ्เคฐเคตाเคˆ เค•เคฐ เคธเค•ेंเค—े?

เคฆिเคฒ्เคฒी เคฎें เฅจเฅฆเฅงเฅฏ เค•े เค…ंเคคिเคฎ เคฎเคนीเคจों เคฎें เคนुเค เคญीเคทเคฃ เค…เค—्เคจिเค•ांเคก เคฎें เค‰เคคเคจा เคจुเค•เคธाเคจ เคจ เคนोเคคा เค…เค—เคฐ เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค• เค‡เค•ाเค‡เคฏों เค•े เคฒिเคฏे เคธ्เคตीเค•ृเคค เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฆिเคถा-เคจिเคฐ्เคฆेเคถों เค•ा เค†ंเคถिเค• เคชाเคฒเคจ เคญी เคนो เคชाเคคा। เคฏเคน เคธ्เคฅिเคคि เค•เคฎोเคฌेเคถ เค…เคจ्เคฏ เคจเค—เคฐों เคชเคฐ เคญी เคฒाเค—ू เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธ เคธเคฎเคธ्เคฏा เค•ा เคธเคฎाเคงाเคจ เคคो เคฆूเคฐ เค•ी เคฌाเคค เคนเคฎाเคฐे เคจेเคคृเคค्เคต เค•ो เค‡เคจ เคฌाเคคों เคธे เค•ोเคˆ เค–ाเคธ เคฒเค—ाเคต เคนै เคญी เคจเคนीं। เคนเคฎें เคœीเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค†เคœ เคญเคฐ เค•ा เคธोเคšเคจे เค•ी เคธाเคฎเคฐ्เคฅ्เคฏ เคนै เค•เคฒ เคคो เค…เคญी เคฆूเคฐ เคนी เคฒเค—เคคा เคนै। เค•เคฒ เคธे เคชเคนเคฒे เค†เคœ เคธाเคฎเคจे เคœो เค–เคกा เคนै เคฎुँเคน เคฌाเคฏे।  เคฏเคนी เคฌाเคค เคฐाเคœเคจीเคคि เคธे เคœुเฅœी เคชाเคฐ्เคŸिเคฏों เค•े เคฒिเคฏे เคญी เคธเคนी เคนै เค•เคฒ เค•ी เคšिंเคคा เคฎें เค†เคœ เค•ो เคตे เคจเคนीं เคฌिเค—ाเฅœเคจा เคšाเคนเคคे। เคฌเคธ เค†เคœ เค‰เคจ्เคนें เคœो เค…เคชเคจे เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•े เคฒिเคฏे เคœเคฐूเคฐी เคฒเค—เคคा เคนै เคตे เค•ेเคตเคฒ เค‡เคคเคจा เคนी เคฆेเค– เค”เคฐ เคธोเคš เคชाเคคे เคนैं। 

เคœเคฐूเคฐเคคों เคเคตं เค†เคฆเคคों เค•ा เคฆुเคท्เคšเค•्เคฐ

เคฎाเคจเคต เค•ी เคตिเค•ाเคธ เคฏाเคค्เคฐा เค•ी เคฆเคถा เค”เคฐ เคฆिเคถा เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เค•เคฐเคจे เคฎें เคœो เคธเคฌเคธे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜เคŸเค• เคฅा เค”เคฐ เคนै เคตเคน เคนै เคฎाเคจเคต-เคฎเคจ เค•ी เคฌเคจाเคตเคŸ เค”เคฐ เคฌुเคจाเคตเคŸ। เค‡เคธ เคฌเคจाเคตเคŸ เคต เคฌुเคจाเคตเคŸ เค•ी เค–ूเคฌिเคฏां เคญी เคนैं เค”เคฐ เค•เคฎिเคฏां เคญी เคœिเคจเค•ा เคœिเค•्เคฐ เคชเคนเคฒे เค•े  เคฒेเค–ों [เฅง, เฅจ] เคฎें เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœिเคธเค•ा เค•ेเคตเคฒ เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคตिเคตเคฐเคฃ เคนी เคฏเคนाँ เคฆेเคจा เคธंเคญเคต เคนोเค—ा। เคฎाเคจเคต เคฎเคจ เค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคถैเคฒी เคฎें เคชैเคŸเคฐ्เคจ เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนै। เคนเคฎाเคฐे เคธंเคธ्เค•ाเคฐ, เค†เคฆเคคें เคเค• เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคนैं เคœो  เคนเคฎाเคฐे เค•ाเคฎों เค•ो เค†เคธाเคจ เคญी เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं เค”เคฐ เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคญी। เคฏे เคชैเคŸเคฐ्เคจ เคนเคฎाเคฐा เค•ाเคฎ เค†เคธाเคจ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं เคชเคฐ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฏเคน เคฎเคจ เค•ो เค…เคชเคจी เค—िเคฐเคซ्เคค เคฎें เคฒे เคฒेเคคे เคนै เคœिเคจเคธे เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒเคจा เค•เค िเคจ เคนो เคœाเคคा เคนै। เคนเคฎाเคฐी เค†เคงुเคจिเค• เคœीเคตเคจ เคถैเคฒी เค•े เคญी เคนเคฎ เคฒเคคी เคนो เคšुเค•े เคนैं เคœैเคธे เคนเคฎ เคธเคฆिเคฏों เคธे เค‰เคจเค•े เคฒाเคญ เคฒेเคคे เคฐเคนे เคนों เคœเคฌเค•ि เคฌाเคค เค•ुเค› เคนी เคธเคฎเคฏ เคชเคนเคฒे เค•ी เคนै เคœเคฌ เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค• เค•्เคฐांเคคि เคจे เคฎाเคจเคต เค•ी เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคตिเค•ाเคธ เคฏाเคค्เคฐा เคฎें เคฆूเคธเคฐी เคฌाเคฐ เคตिเคฐाเคŸ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा। เคชเคนเคฒा เคตिเคฐाเคŸ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•ृเคทि-เค•्เคฐांเคคि เค•े เคธाเคฅ เคนुเค† เคฅा।

เคฒाเค–ों เคตเคฐ्เคทों เคธे เคฎाเคจเคต เค…เคชเคจे เค‡เคธी เคฐूเคช เคฎें เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนै เคชเคฐ เค‰เคธเค•ी เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เคจे เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•े เคธंเคคुเคฒเคจ เค•ो เค…เคงिเค• เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคจเคนीं เค•िเคฏा। เคฒेเค•िเคจ เค”เคฆ्เคฏोเค—िเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•े เคฌाเคฆ เค•ेเคตเคฒ เคฆो-เคคीเคจ เคธเคฆिเคฏों เคฎें เคนाเคฒाเคค เคฒเค—เคญเค— เคฌेเค•ाเคฌू เคนोเคคे เคจเคœเคฐ เค†เคจे เคฒเค—े। เคฅोเฅœे เคธเคฎเคฏ เคฎें เคนी เคฎाเคจเคต เค•ी เคจเคˆ เคœीเคตเคจ เคถैเคฒी เคจे เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•ो เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐ เค…เคชूเคฐ्เคฃीเคฏ เค•्เคทเคคि เคชเคนुँเคšाเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคฒाเค–ों, เค•เคฐोเฅœों เคตเคฐ्เคทों เคฎें เคœो เคธंเคคुเคฒเคจ เคฌเคจा เคฐเคนा เคตเคน เคฎเคนเคœ เคฆो เคธौ เคธाเคฒों เคฎें เคกเค—เคฎเค—ाเคคा เคฆीเค–เคจे เคฒเค—ा।

เคธเคฎเคฏ เค•े เคธाเคฅ เคฎाเคจเคต เค•ी เคœเคฐूเคฐเคคों เค•ी เคซेเคนเคฐिเคธ्เคค เคฒเคฎ्เคฌी เคนो เคšुเค•ी เคนै เค”เคฐ เค†เคฌाเคฆी เคญी เคœिเคธ เคฐเคซ्เคคाเคฐ เคธे เคฌเคขी เคนै เคตเคน เคงเคฐเคคी เค•े เคธीเคฎिเคค เคธंเคธाเคงเคจों เคชเคฐ เค…เคจाเคตเคถ्เคฏเค• เคฆเคฌाเคต เคฌเฅा เคฐเคนी เคนै เค”เคฐ เคœैเคต-เคฎंเคกเคฒ เค•े เคธंเคคुเคฒเคจ เค•ो เคญी เค…เคตांเค›िเคค เคฐूเคช เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐ เคฐเคนी เคนै। เคธाเคฐी เคตिเคถ्เคต เค†เคฌाเคฆी เค•े เคฒिเคฏे เคฏเคน เคœीเคตเคจ เคถैเคฒी เคธिเคฆ्เคงांเคค เคฐूเคช เคฎे เคฎाเคจ्เคฏ เคนोเคคे เคญी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจเคนीं เคนो เคธเค•เคคी। เค‡เคธเค•ी เคเค• เคตเคœเคน เคคेเคœी เคธे เคฌเฅ เคฐเคนी เค‰เคชเคญोเค•्เคคा เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคญी เคฎाเคจी เคœा เคธเค•เคคी เคนै เคœिเคธे เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เค•ोเคˆ เคคเคฐीเค•ा เค–ोเคœ เคชाเคจा เคฒเค—เคญเค— เค…เคธंเคญเคต เคฒเค—เคคा เคนै। เคเค• เคคเคฐเคน เค•ा เคฆुเคท्เคšเค•्เคฐ เคฏा เค•เคนें เคญूเคฒเคญुเคฒैเคฏा เคนै เคœिเคธเคฎें เคนเคฎ เคœाเคจเค•เคฐ เคญी เคซंเคธเคคे เคœा เคฐเคนे เคนैं เค”เคฐ เคšाเคนเคคे เคนुเค เคญी เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒเคจे เค•ा เคฐाเคธ्เคคा เคจเคนीं เค–ोเคœ เคชाเคคे। เคฏเคน เคฌाเคค เคธिเคฐ्เคซ เค†เคœ เคฏा เค•เคฒ เคญเคฐ เค•े เคฒिเคฏे เคจเคนीं เค…เคชिเคคु เค†เคจे เคตाเคฒे เคฆीเคฐ्เค˜เค•ाเคฒ เค•े เคฒिเคฏे เคนै। เคนเคฎाเคฐी เค†เคฌाเคฆी เค•ा เคเค• เคฌเฅœा เคนिเคธ्เคธा เค‰เคจ เคฒोเค—ों เค•ा เคนै เคœिเคจ्เคนें เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เค•े เคฒिเคฏे เค•เฅœी เคฎेเคนเคจเคค เค•เคฐเคจी เคชเฅœเคคी เคนै। เค†เคœ เคฎीเคกिเคฏा เค•े เคช्เคฐเคญाเคต เคธे เค‰เคชเคญोเค•्เคคा เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เคคเฅœเค•-เคญเฅœเค• เค‰เคจ्เคนें เคญी เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒเคคी เคนै เค”เคฐ เค–ाเคธ เค•เคฐ เค•िเคถोเคฐ เคฎเคจ เค•ो เคเค• เคธ्เคตเคช्เคจिเคฒ เคธंเคธाเคฐ เค•ी เค“เคฐ เค†เค•ृเคท्เคŸ เค•เคฐเคคी เคนै เคœो เคœเคฎीเคจी เคนเค•ीเค•เคค เคธे เคฆूเคฐ เคนै เค”เคฐ เคฆीเคฐ्เค˜ เคชเคฐिเคธเคฐ เคฎें เค•ुंเค ा เคเคตं เคคเคจाเคต เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै।

เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃीเคฏ-เคฆเคฐ्เคถเคจ เคฏा เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ

เค…เคฌ เคคเค• เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•ी เคนเคฎाเคฐी เคšिंเคคा เคนเคฎाเคฐे เค…เคชเคจे เคนिเคค เค•े เคฒिเคฏे เคฐเคนी เคนै เค”เคฐ เคšू्ंเค•ि เคนเคฎाเคฐा เคนिเคค เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•े เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เคธे เคœुเฅœा เคนै เคนเคฎें เคธिเคฆ्เคงांเคค เคฐूเคช เคฎें เคฏเคน เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคฎเคœเคฌूเคฐ เคนोเคจा เคชเฅœा เคนै เค•ि เคฎाเคจเคต เค•ी เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เค•ो เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคนै। เคฏเคน เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เคธ्เคตैเคš्เค›िเค• เคญी เคนो เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เคญी।

เค—เคนเคจ เคชเคฐ्เคฏा-เคšिंเคคเคจ เคฌเคจाเคฎ เคธเคคเคนी เคชเคฐ्เคฏा-เคšिंเคคเคจ

เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•ी เคšिंเคคा เคฎเคนเคœ เค‡เคธเคฒिเคฏे เค•ि เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคช्เคฐเคฆूเคทเคฃ เคฎाเคจเคต เค•े เคฒिเคฏे เคนाเคจिเค•เคฐ เคนो เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธे เคฎाเคจเคต เค•ी เคœเคฐूเคฐเคคों เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เคคे เคนुเค เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•िเคฏा เคœाเคจा เคนै เคเค• เคธ्เคตाเคฐ्เคฅเคชूเคฐ्เคฃ เคเคตं เคธเคคเคนी เคธोเคš เคนै เคœเคฌเค•ि เคœเคฐूเคฐเคค เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ी เคนै เค•ि เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เค•ी เคฐเค•्เคทा เคฒเค—เคญเค— เคตैเคธे เคนी เค•ी เคœाเคจी เคšाเคนिเคฏे เคœैเคธे เค•िเคธी เคœीเคตिเคค เคจिเค•ाเคฏ เค•ी। เคฏเคน เคเค• เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคฆเคฐ्เคถเคจ เคนै เคœो เคฎाเคจเคต เคเคตं เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•े เคฐिเคถ्เคคे เค•ी เคฌुเคจिเคฏाเคฆ เคจिเคฐ्เคงाเคฐिเคค เค•เคฐเคคा เคนै। เค†เคฐ्เคจे เคจैเคธ [เฅฉ] เคจे เค—เคนเคจ เคชाเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเค•ी ( deep ecology) เค•ी เค‡เคธ เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เค•ो เคตिเค•เคธिเคค เค•िเคฏा เคœिเคธे เคนเคฎ เค—เคนเคจ เคชเคฐ्เคฏा-เคšिंเคคเคจ เคญी เค•เคน เคธเค•เคคे เคนैं।  เคตाเคฐเคตिเค• เคซाเค•्เคธ [เฅช] (Warwick Fox) เคจे เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•े เค…เคจुเคญเคตों เค•ो เค†เคค्เคฎเคธाเคค เค•เคฐ เคเค• เคจเคˆ เคชเคฐ्เคฏा-เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เค•े เคตिเค•ाเคธ เคชเคฐ เคฌเคฒ เคฆिเคฏा เค”เคฐ เค‰เคธे เคจिเคœेเคคเคฐ เคชाเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเค•ी (Transpersonal Ecology) เคฏा เคจिเคœेเคคเคฐ เคชเคฐ्เคฏा-เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เค•ी เคธंเคœ्เคžा เคฆी เคœिเคธे เค•เคˆ เคตिเคšाเคฐเค•ों เคจे เคจिเคœेเคคเคฐ เคฎเคจोเคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคธंเคฆเคฐ्เคญों [เฅซ] เค•े เคชเคฐिเคช्เคฐेเค•्เคท्เคฏ เคฎें เคฆेเค–เคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा।

เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคชเคฐ्เคฏा-เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เคต เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ

เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคญ्เคฏเคคा เค•े เคฎूเคฒ เคคเคค्เคตों เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคจเค—เคฐों เคฎें เคจเคนीं เค…เคชिเคคु เคฆूเคฐเคธ्เคฅ เค…ंเคšเคฒों เคฎें เคนुเค† เค”เคฐ เค‡เคธीเคฒिเคฏे เค•िเคธी เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐीเคฏ เคธเคค्เคคा เค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เค‰เคจเคชเคฐ เคจเค—เคฃ्เคฏ เคนी เคฅा। เคฏเคน เคฌाเคค เคง्เคฏाเคจ เคฆेเคจे เค•ी เคนै เค•ि เคญाเคฐเคคीเคฏ เคšिंเคคเคจ เคฎें เคตिเคตिเคงเคคा เค•ो เคธ्เคตीเค•ृเคคि เคฎिเคฒเคจे เค•ा เค†เคงाเคฐ เคญी เคฏเคนी เคนै เคœो เค…เคจ्เคฏเคค्เคฐ เคจเคนीं เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा। เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค• เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคชเคฐ्เคฏा-เคšिंเคคเคจ เคฏเคนाँ เค•े เคฒिเคฏे เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคฅा เคชเคฐ เค†เคงुเคจिเค• เคœीเคตเคจ เคถैเคฒी เค•े เคšเคฒเคคे เค‰เคธเคชเคฐ เคญी เค…เคตांเค›िเคค เคช्เคฐเคญाเคต เคชเฅœเคจा เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคนै। เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸृीเคฏ เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคช्เคฐเคคिเคธ्เคชเคฐ्เคฆ्เคงा เคต เคช्เคฐเคคिเคฏोเค—िเคคा เคจे เคฐเคนी เคธเคนी เค•เคธเคฐ เคญी เคชूเคฐी เค•เคฐ เคฆी เค”เคฐ เคจ เคšाเคนเคคे เคญी เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी-เคฆौเฅœ เคจें เคธเคฌเค•ो เคถाเคฎिเคฒ เคนोเคจा เคฒाเคœเคฎी เคนो เค—เคฏा। เคฏเคน เคนाเคฒाเคค เค•ी เคฎเคœเคฌूเคฐी เคฌเคจ เคšुเค•ा เคนै। เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เค—เคนเคฐाเคˆ เคธे เคธเคฎเคเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐेंเค—े।         

เค…เคนिंเคธा เคชเคฐ เค†เค—्เคฐเคน

เค—ांเคงी เคœी เค•े เค…เคช्เคฐเคคिเคฎ เคช्เคฐเคฏोเค— – เคธเคค्เคฏ เคต เค…เคนिंเคธा เค•े -  เค•เคฎ เคนी เคธเคฎเคे เคœा เคธเค•े, เค•ुเค› เค†ंเคถिเค• เคฐूเคช เคฎें เคธैเคฆ्เคงांเคคिเค• เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคธ्เคตीเค•ाเคฐ  เค•िเคฏे เคœा เคธเค•े। เคชเคฐ เคœเคฎीเคจी เคนเค•ीเค•เคค เคชเคฐ เคจเคœเคฐ เคกाเคฒें เคคो เคธाเคซ เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•े เคงเคฐाเคคเคฒ เคชเคฐ เค‰เคจเค•ा เค…เคธเคฐ เคจเคนीं เค•े เคฌเคฐाเคฌเคฐ เคนै। เคธिเคฆ्เคงांเคค เคฐूเคช เคฎें เค…เคนिंเคธा เค•ो เคธ्เคตीเค•ृเคคि เคฆेเคจे เคตाเคฒे เคฒोเค—ों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค…เคชेเค•्เคทाเค•ृเคค เคฌเฅœी เคนै เคชเคฐ เค†เคœ เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ, เคธเคฎाเคœ เคฏा เคฆेเคถ เคฎें เค‰เคธे เคฒाเค—ू เค•เคฐ เคธเค•เคจा เคฒเค—เคญเค— เค…เคธंเคญเคต เคนै। เคฎाเคจ เคญी เคฒें เค•ि เค•ोเคˆ เคฆेเคถ เค…เคนिंเคธा เคชเคฐ เค†เค—्เคฐเคน เค•ो เคœเคฎीเคจी เคนเค•ीเค•เคค เคฎें เคฒाเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐเคคा เคนै เคคो เค‰เคธเค•ी เค…เคชเคจी เค†เคœाเคฆी เคญी เค–เคคเคฐे เคฎें เคชเฅœ เคฒाเคฏเค—ी। เคฏเคน เคเค• เคคเคฐเคน เค•ी เค…ंเคคเคฐ्เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคฎเคœเคฌूเคฐी เคนै เคœिเคธเค•ा เค•ोเคˆ เคจिเคฆाเคจ เค…เคญी เคจเคนीं เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा। เค‡เคธเค•ा เค…เคจुเคช्เคฐเคฏोเค— เค—เคนเคจ เคฏा เคจिเคœेเคคเคฐ เคชाเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเค•ी (deep or transpersonal ecology) เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เค†ंเคถिเค• เคฐूเคช เคฎें เคธ्เคตीเค•ृเคค เคนो เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เค•ुเค› เคนเคฆ เคคเค• เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•े เคงเคฐाเคคเคฒ เคชเคฐ เคญी। เคฏเคน เคจिเคถ्เคšिเคค เคนै เค•ि เคœो เคญी เค‡เคธ เคฆिเคถा เคฎें เคชเคนเคฒ เค•เคฐेเค—ा เคตเคน เคคเคฅाเค•เคฅिเคค เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เคฎें เคชिเค›เฅœ เคœाเคฏเค—ा।

เค—ांเคงी เคœी เค‡เคจ เคฌाเคคों เค•ो เคจ เค•ेเคตเคฒ เคธเคฎเคเคคे เคฅे เค…เคชिเคคु เค…เคนिंเคธा เค•े เคฎूเคฒ เคตिเคšाเคฐ เค•ो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคต्เคฏाเคชเค• เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคชเคนเคšाเคจा เคฅा। เคชเคนเคฒे เคšเคฐ्เคšिเคค เค—เคนเคจ เคชเคฐ्เคฏा-เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เคฏा เคจिเคœेเคคเคฐ เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•ी เคนी เคคเคฐ्เคœ เคชเคฐ เค‰เคจเค•ा เค…เคนिंเคธा เค•ा เคต्เคฏाเคชเค•ीเค•ृเคค เคธिเคฆ्เคงांเคค เค‰เคจเค•े เคธाเคฎाเคœिเค• เค•ाเคฐ्เคฏों เค•े เคธाเคฅ เคšเคฒเคคा เคฐเคนा เคฅा। เค‡เคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เค‰เคจเค•ा เค•เคฅเคจ เคšเคฐ्เคšिเคค เคนुเค† เคฅा- เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค•-เคธंเคธाเคงเคจ เคนเคฎाเคฐी เคœเคฐूเคฐเคคों เค•े เคฒिเคฏे เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคนैं เคชเคฐ เคนเคฎाเคฐी เคฒाเคฒเคธा เคชूเคฐ्เคคि เค•े เคฒिเคฏे เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคจเคนीं (Nature has enough for our need but not so for our greed)। เคชเคนเคฒे เค—เคนเคจ เคต เคจिเคœेเคคเคฐ เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•ा เคœिเค•्เคฐ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฅा เค‰เคธ เค•เฅœी เคฎें เค…เคนिंเคธเค• เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ เคญी เคœुเฅœ เคœाเคคा เคนै। เคจैเคธ, เคซाเค•्เคธ เค”เคฐ เค—ांเคงी เคธे เคœुเฅœे เคคीเคจ เคตिเคšाเคฐ – เค—เคนเคจ, เคจिเคœेเคคเคฐ เคเคตं เค…เคนिंเคธเค• เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ – เค‰เคจ เค†ंเคฆोเคฒเคจों เค•े เคœเคจเค• เคฅे เคœिเคจ्เคนें เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคจाเคฎों เคธे เคฒोเค—ों เคจे เคธैเคฆ्เคงांเคคिเค• เคธ्เคตीเค•ृเคคि เคคो เคฆी เคชเคฐ เค‰เคธเคชเคฐ เคšเคฒเคจे เค•ा เคจ เค•ोเคˆ เคฐाเคธ्เคคा เคตे เคคเคฏ เค•เคฐ เคธเค•े เค”เคฐ เคจ เคนी เค‰เคจเค•ी เค‡เคš्เค›ाเคถเค•्เคคि เคฎें เคตเคน เคฆเคฎ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆिเคฏा। เค—ांเคงी เคœी เค•े เคธाเคฅ เคเค• เคฌाเคค เค”เคฐ เคญी เคฅी เค•ि เคญाเคฐเคค เค•ी เค†เคœाเคฆी เค”เคฐ เคธांเคช्เคฐเคฆाเคฏिเค• เคธौเคนाเคฐ्เคฆ เคœैเคธी เคœ्เคตเคฒंเคค เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เคจे เคนी เค‰เคจเค•ा เคธाเคฐा เคธเคฎเคฏ เคฒे เคฒिเคฏा। เคเคธा เคจเคนीं เค•ि เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•ो เค•เคญी เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เคฎें เคจเคœเคฐเค…ंเคฆाเคœ เค•िเคฏा เคนो เคฏा เค‰เคธเคชเคฐ เค…เคชเคจे เคธ्เคชเคท्เคŸ เคตिเคšाเคฐ เคธाเคा เคจ เค•िเคฏे เคนों เคชเคฐ  เค†เคœाเคฆी เคต เคธाเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคฏिเค• เคธौเคนाเคฐ्เคฆ्เคฐ เคœैเคธी เคตिเคฐाเคŸ เค”เคฐ เคœ्เคตเคฒंเคค เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เคธे เคจिเคœाเคค เคชाเคจा เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคœ्เคฏाเคฆा เคœเคฐूเคฐी เคนो เค—เคฏा เคฅा।

 เคฏเคนी เคจเคนीं เคฅी เคฌाเคชू เคชूเคฐी เคชเคนเคšाเคจ เคคुเคฎ्เคนाเคฐी

เคธเคค्เคฏ เค…เคนिंเคธा เค•े เค‡เคคเคฐ เค…เคจ्เคฏ เคฎเคธเคฒों เค•ी เคญी

เคต्เคฏเคธ्เคค เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคœीเคตเคจ เคฎें เค†เคฏी เคฅी เคฌाเคฐी।

เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃ เคช्เคฐเคฆूเคทเคฃ เคฌเคจ เค—เคฏा เคเค• เคšुเคจौเคคी

เคธเคนเคœ เคฐूเคช เคฎें เคคुเคฎเคจे เค‰เคธเค•ी เคจींเคต เคฐเค–ी เคฅी

เค•ुเคฆเคฐเคค เคธे เคญी เคจा เคนो เคนिंเคธा เคเคธी เคคुเคฎเค•ो เคธोเคš เคฎिเคฒी เคฅी

เคฏเคน เค…เคฐ्เคฅ เค—เคนเคจ, เคฏเคน เคญाเคต เคช्เคฐเค–เคฐ

เคช्เคฐเคฆूเคทเคฃ เคœीเคตเคจ เค•े เคช्เคฐเคคि เคนिंเคธा เคนी เคนै

เคฏเคน เค—เคนเคจ เคธเคฎเค เคจिเคœेเคคเคฐ เคฎंเคคเคต्เคฏों เคฎें

เคœीเคต เคœเค—เคค เค•े เคธाเคฅ เคœैเคต เคฎंเคกเคฒ เคญी เคถाเคฎिเคฒ

เคœ्เคžाเคจ เคจिเคœेเคคเคฐ เคธंเคฌंเคงों เค•ा เคนोเคจा เคฅा เค†เคฆเคฐ्เคถ เคธเคญी เค•ा

เคชเคฐ เคนै เค•िเคคเคจा เค…เคจुเค•เคฐเคฃीเคฏ

เคฆौเคก เคญाเค— เค•ी เค‡เคธ เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เค•เคนเคจा เคฎुเคถ्เค•िเคฒ;

เคตเคน เคฆเคฐ्เคถเคจ, เคตเคน เคฎंเคคเคต्เคฏ เคธเคค्เคฏ เค…เคนिंเคธा เค•เค िเคจ เคกเค—เคฐ

เคฆूเคฐ เคฆीเค–เคคा เค•เคญी เค•เคญी เคงुंเคงเคฒा เคธा เค—ंเคคเคต्เคฏ।

 

เค…เค•्เคธเคฐ เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เคฎुเคเค•ो

เคฏเคน เคธเคฌ เคเค• เคตिเคฐाเคธเคค เคธी เคนै

เค…เคฐे เคฏाเคฆ เคนै เคนเคฎें เคฎเคจीเคทी เค†เค‡ंเคธ्เคŸाเค‡เคจ เค•ा เค•เคฅเคจ

 “เค•ि เคตเค•्เคค เคฎें เค†เคจे เคตाเคฒे เคฒोเค— เคฏเค•ीเคจ เคจ เค•เคฐ เคชाเคฏेเค—े

เคœเคจ्เคฎा เค”เคฐ เคšเคฒा เคฅा เค‡เคธ เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคคुเคฎเคธा เค•ोเคˆ’’।

   (เคฏुเค—ांเคคเคฐ เค…เคญिเคช्เคฐाเคฏ, เคธेเคคु เคชเคค्เคฐिเค•ा, เคœुเคฒाเคˆ 2018) 

 

เค—ांเคงी เคชाเคฐเคฎ्เคชเคฐिเค• เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคจเคนीं เคฅे เค‡เคธเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคฏเคน เคชเคฐ्เคฏाเคตเคฐเคฃीเคฏ เคฆ्เคฆเคท्เคŸि เค•िเคธी เคญी เคฎाเคฏเคจे เคฎें เคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคฆ्เคฆเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคธे เค…เคฒเค— เคจเคนीं เคฎाเคจी เคœा เคธเค•เคคी। เค•ुเค› เคฏเคนी เคฌाเคค เคจैเคธ เค”เคฐ เคซाเค•्เคธ เค•े เคฒिเคฏे เคญी เค•เคน เคธเค•เคคे เคนैं. เค…ंเคงाเคงुंเคง เค”เคฆ्เคฏोเค—ीเค•เคฐเคฃ เค•ा เค—ांเคงी เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคคे เคฅे เค”เคฐ เคœिเคธ เค—्เคฐाเคฎ-เคธ्เคตเคฐाเคœ เค•े เคตे เคชเค•्เคทเคงเคฐ เคฅे เคตเคน เค†เคœ เคญเคฒे เคนी เค…เคจुเค•เคฐเคฃीเคฏ เคจ เคนो เคชเคฐเคจ्เคคु เคฆीเคฐ्เค˜ เคชเคฐिเคธเคฐ เคฎें เคตเคน เคธंเคญเคตเคค: เคเค• เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคตिเค•เคฒ्เคช เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐ เคธเค•เคจे เคฎें เคธเค•्เคทเคฎ เคนै เค•ुเค› เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคธंเคถोเคงเคจों เค•े เคธाเคฅ। เค…เค—เคฐ เคฌाเคค เค•ेเคตเคฒ เคตिเคœ्เคžाเคจ เคเคตं เคช्เคฐौเคฆ्เคฏोเค—िเค•ी เค•ी เคนी เคนो เคคเคฌ เคœीเคตเคจ เคธे เคœुเฅœे เคฎเคธเคฒे เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคชเคฐिเคญाเคทिเคค เคจเคนीं เคนो เคธเค•ेंเค—े, เค‡เคธเคฒिเค เคธเคค्เคฏ เค•ी เค–ोเคœ เค•े เคธाเคฅ เคœीเคตเคจ เคธे เคœुเฅœे เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒ เคฎเคธเคฒे เคญी เคธाเคฅ เคฒेเค•เคฐ เคšเคฒเคจा เคนोเค—ा เคฏाเคจि เคฌाเคค เคธंเคตेเคฆเคจ-เคธเคค्เคฏों เค•ी เคนो เคคเคฌ เคฌाเคค เคชूเคฐी เคนो เคธเค•ेเค—ी। เคฏเคน เคชूเคฐी เคฌाเคค เค—เคนเคจ, เคจिเคœेเคคเคฐ เคฏा เค…เคนिंเคธเค• เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ เคธे เค…ंเคคเคฐंเค— เคฐूเคช เคธे เคœुเฅœ เคœाเคคी เคนै।

เค…เคฒ्เคกुเคตเคธ เคนเค•्เคธเคฒे เค•े เคšเคฐ्เคšिเคค เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ ‘เคฆ เค†เค‡เคฒैंเคก’ เคฎें เคเค• เคฏूเคŸोเคชिเคฏा [6] เคฏाเคจि เค†เคฆเคฐ्เคถ เคธเคฎाเคœ เค•ी เค•เคฒ्เคชเคจा เคนै  เคœो เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ा เคชเค•्เคทเคงเคฐ เคนै เคชเคฐ เค…เคงिเค• เค”เคฆ्เคฏोเค—ीเค•เคฐเคฃ เค•ा เคจเคนीं, เคธเคญी เคถिเค•्เคทिเคค เคนैं เคชเคฐ เคตिเค•ाเคธ เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคจเคนीं। เค•्เคฏा เคฏเคน เคธเคฌ เค—ांเคงी เค•े เค—्เคฐाเคฎ เคธ्เคตเคฐाเคœ เคธे เคฎेเคฒ เคจเคนीं เค–ाเคคा? เคจाเคฎ เค‰เคธे เค•ुเค› เคญी เคฆें เคจिเคœेเคคเคฐ เคฏा เค—เคนเคจ เคฏा เค…เคนिंเคธเค• เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ, เค‡เคธ เคฆिเคถा เคฎें เคธाเคฐ्เคฅเค• เคช्เคฐเคฏाเคธ เคฎाเคจเคต เค•े เค…เคชเคจे เคนिเคค เคฎें เคนोเค—ा। เคเคธा เคจ เคนोเคจे เคชเคฐ เคธंเคญाเคตिเคค เคธ्เคฅिเคคि เคฐเคธ्เค•िเคจ เคฌाเคจ्เคก [7] เค•ी เคจเคœเคฐ เคฎें:

เคฆेเคฐ เคนो เคšुเค•ी เค•ुเค› เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเคฏे
เค†เคฌाเคฆी เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฐ, เคœเคฐूเคฐเคคों เค•ा เค…ंเคฌाเคฐ
เคงเคฐเคคी เค‰เคคเคจी เคนी เคชเคนเคฒे เคœैเคธी;
เค•ुเคฆเคฐเคค เค•ी เคซिเค•्เคฐ เคฎเคค เค•เคฐो เคฆोเคธ्เคค
เค•ुเค› เคฆेเคฐ เคญเคฒे เคนो
เคตเคน เค–ुเคฆ เค•ो เคซिเคฐ เคธंเคญाเคฒ เคฒेเค—ी
เค‡ंเคธाเคจ เค•े เคšเคฒे เคœाเคจे เค•े เคฌाเคฆ।

* เค‡เค•ोเคฒोเคœी เค•े เคฒिเคฏे เคนिंเคฆी เคฎें เคธเคฎाเคจाเคฐ्เคฅी เคถเคฌ्เคฆ เคนै เคชाเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเค•ी, เค‡เค•ोเคฒोเคœिเค•เคฒ เค•े เคฒिเคฏे เคนเคฎें เคชाเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเค•ीเคฏ เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคจा เคนोเค—ा; เคธเคฐเคฒเคคा เค•े เคฒिเคฏे เค‡เค•ो เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคชเคฐ्เคฏा เคถเคฌ्เคฆ เคฒेเคจे เคธे เคชเคฐ्เคฏा-เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•ो เค‡เค•ो-เคซिเคฒाเคธเคซी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै।


เคธंเคฆเคฐ्เคญ

[1] เคตी เคฐाเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐเคจ, The Emerging Mind, Profile Books Ltd., 2003.
[2] เคšเคจ्เคฆ्เคฐเคฎोเคนเคจ เคญंเคกाเคฐी, เค…ंเคง-เค—ुเคซाเค“ं เค•ा เค•ैเคฆी, เคธेเคคु เคนिंเคฆी, เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 2019.
[3] Arne Naess,”The shallow and the deep, Long-range ecology movement”, Inquiry 16:95-100 (1973).
[4] Warwick Fox,”Transpersonal Ecology”, ’pychologising’ ecophilosophy, Journal of Transpersonal psychology, 22 (1), 59 (1990).
[5] Ken Wilber, The Spectrum of Consciousness, M B Publishers Pvt Ltd, Delhi (2002),
Published by arrangements with Theosophical Pub House, USA (1977).
[6] Alduous Huxley, The Island, Harper and Row Publishers (1962).
[7] Ruskin Bond’s poem:
     Too late to do anything now/For we are too many and the earth is no bigger,
     Do gooders’ don’t sespair, Nature will repair her own/Long after we are dust.

เคธेเคคु, เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 2020

No comments:

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।