рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рдоाँ

рдЕрд░ुрдг рдХुрдоाрд░ рдиिрд╖ाрдж 
рдбॉ.рдЕрд░ुрдг рдХुрдоाрд░ рдиिрд╖ाрдж
рдЕрд╕िрд╕्рдЯेрдг्рдЯ рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ (рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡िрднाрдЧ)
рдорджрд░ рдЯेрд░ेрд╕ा рдорд╣िрд▓ा рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп,
рдХрдЯрдХाрдЦाрдирдкुрд░, рдж्рд╡ाрд░िрдХाрдЧंрдЬ, рд╕ुрд▓्рддाрдирдкुрд░


‘рдоाँ’ рдПрдХ рдРрд╕ा рд╢рдм्рдж рд╣ै, рдПрдХ рдРрд╕ी рдз्рд╡рдиि рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЗрд╕ рдЪрд░ाрдЪрд░ рдЬрдЧрдд рдоें рдЬрди्рдо рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓ा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░ाрдгी рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ै। рджुрдиिрдпा рдХा рд╣рд░ рдЬीрд╡ рдЬрди्рддु рдХрд╣ीं-рдиा-рдХрд╣ीं рдЕрдкрдиी рдоाрддा рд╕े рдЬुрдб़ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдоाрддा рдХो рд╕рдоाрдЬ рдоें рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рдеाрди рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдоाँ рдХी рдЕрд╣рдо् рднूрдоिрдХा рд╣ोрддी рд╣ै। рдоाँ рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рдк्рд░рдердо рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЖрдЬрддрдХ рд╣рд░ рднाрд╖ा рдХे рдХрд╡ि рдиे рдоाँ рдХे рдКрдкрд░ рджो рдЪाрд░ рдкंрдХ्рддिрдпाँ рдЬрд░ूрд░ рд▓िрдЦी рд╣ैं। рдРрд╕े рдоें рднрд▓ा рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХा рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХैрд╕े рдкीрдЫे рд░рд╣рддा। рдЖрдзुрдиिрдХ рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХे рд░рдЪрдиाрдХाрд░ों рдиे рднी рдоाँ рдХे рдКрдкрд░ рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░ी рдХрд╡िрддाрдПँ рд▓िрдЦीं рд╣ैं рдХुрдЫ рдк्рд░рдоुрдЦ рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдФрд░ рдЙрдирдХी рдХрд╡िрддाрдПँ  рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं-
рдкрдж्рдорд╢्рд░ी рд░рдоाрдХाрди्рдд рд╢ुрдХ्рд▓ ‘рдордо рдЬрдирдиी’ рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рд▓िрдЦрддे рд╣ैं рдХि - рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдоाँ рдЕрдкрдиे рдЧрд░्рдн рдоें рдирд╡ рдорд╣ीрдиे рдмрдЪ्рдЪे рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╕ाрд░े рдЧृрд╣рдХाрд░्рдп рдХрд░рддी рд░рд╣рддी рд╣ै।
рдоां рдзृрдд्рд╡ा рдЧрд░्рднे рдирд╡рдоाрд╕ाрди्
рдЧृрд╣рдХрд░्рдордкрд░ा рдиिрдд्рдпं рд╣ृрд╖्рдЯा।
рднрдЧрд╡рди्рддं рдз्рдпाрдпрди्рддी рдХुрд╢рд▓ं
рдоे рдХांрдХ्рд╖рди्рдд्рдпाрд╕ीрди्рдордо рдЬрдирдиी।[1]

рд╡ाрдд्рд╕рд▓्рдпрдордпी рдоाрддा рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдк्рд░рд╕рд╡ рдкीреЬा рдХो рд╕рд╣рддी рд╣ै рдФрд░ рдЕрдкрдиे рджूрдз рд╕े рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдкाрд▓рди-рдкोрд╖рдг рдХрд░рддी рд╣ै।            
рдоाрдордЬीрдЬрдирдж् рд╡ाрдд्рд╕рд▓्рдпрдордпी
рд╕ोрдврдпा рдк्рд░рд╕рд╡рд╕्рдп рдкрд░ां рдкीрдбाрдо्
 рдоाрдордкाрдпрдпрдд् рд╕्рд╡ीрдпं рд╕्рддрди्рдпं
             рдордо рдкुрд╖्рдЯрдпै рддुрд╖्рдЯрдпै рдордо рдЬрдирдиी।[2]                

рдоाँ рдЕрдкрдиे рдмाрд▓рдХ рдХी рд╣рд░ рдЫोрдЯी-рдмреЬी рдЧрд▓рддी рдХो рдХ्рд╖рдоा рдХрд░ рджेрддी рд╣ै। рдЙрд╕ी рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд╡ि рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै।
рд╕ा рдк्рд░िрдпंрд╡рджा рдк्рд░िрдпрдХрд░्рдордкрд░ा
рд╕ा рдХ्рд╖рдоाрдордпी рд╕ा рджрдпाрдордпी
рдЫрдд्рд░ं рдкрд░िрд╡ाрд░рд╢िрд░рд╕्рдпाрд╕ीрдд्
рд╕ुрдЦрджा рд╢ुрднрджा рд╕ा рдордо рдЬрдирдиी।[3]        

рдк्рд░ो. рдмрдЯुрдХрдиाрде рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдЦिрд╕्рддे ‘рдХрд▓्рд▓ोрд▓िрдиी’ рдХाрд╡्рдпрд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рд▓िрдЦрддे рд╣ैं-
рд╡िрдкुрд▓ं рд╡рдЪрдиं рд░рдЪрдиं рдк्рд░рдоिрддं
рд╣рд╕िрддं рд▓рд╕िрддं рднрд╕िрддрд╢्рдЪ рд╕िрддрдо्
рдкुрд░рдд: рдкुрд░рддोрд╖рдХрд░ी рдЪ рдХрдеां
     рдмुрдзрдиीрддिрд░िрдпं рд╕ुрдпрд╢ोрдЬрдирдиी।[4]       

‘рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдЧीрддрдоाрд▓िрдХा’ рдХाрд╡्рдпрд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рдбॉ. рдордиोрд░рдоा рддिрд╡ाрд░ी рд▓िрдЦрддी рд╣ैं। рд╡े рдХрд╣рддी рдХि- рдоेрд░े рд╕ुрдЦ-рджुःрдЦ рдХी рд╕ाрдеी рд╣े рдоाрддा! рддुрдо рдХрд╣ाँ рд╣ो। рдЖрдУ рдоेрд░ा рд╣ृрджрдп рдЖрдЬ рддुрдо्рд╣ें рдкुрдХाрд░ рд░рд╣ा рд╣ै।
рдордо рдЬрдирдиि! рдк्рд░िрдп рдоाрдд!
рд╢ोрдХрд╕ाрдЧрд░े рдиिрдордЬ्рдЬрдп рдд्рд╡ं рдоाрдо्।
рдХुрдд्рд░ рдЧрддा рдоे рдоाрддा:।
рдХрдердорд░्рдЪрдиा рдХрд░рд╡ाрдгि рддрд╡।
рдиाрд╕्рддि рд╡рдЪो рдоे рдоाрдд:!
рдЪेрддो рд░ोрджिрддि рдХрдг्рда рд░ोрджिрддि।
рд╣ृрджрдпं рд╕ीрджрддि рдоाрдд।
рдордо рдЬрдирдиि! рдк्рд░िрдп рдоाрдд![5]   

рдбॉ. рдоिрдеिрд▓ेрд╢ рдХुрдоाрд░ी рдоिрд╢्рд░ा ‘рдХाрд╡्рдпाрдпрдиी’ рдХाрд╡्рдпрд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рд▓िрдЦрддी рд╣ैं-
рдЬрдп рдЬрдп рдЬрдирдиि! рдЬрдпрддु рддे рдордорддा
рдоाрддा рдд्рд╡рдорд╕ि рдд्рд╡рдорд╕ि рдоे рдзाрддा
рд╕рдд्рдпं рдд्рд╡рдорд╕ि рддु рднाрдЧ्рдп рд╡िрдзाрддा
рд▓ाрд▓рди-рдкाрд▓рди-рд╕ाрдзрди рд╣ेрддो
рд╕्рдд्рд╡рдорд╕ि рд╕рджैрд╡ рд╕рдорд░्рдеा।
рдЬрдп рдЬрдп ...
рднрд╡рддि рддрдеा рдкृрдеिрд╡ी рд░ुрдкा рдд्рд╡ं
рдЬ्рдЮाрддा рдм्рд░рдо्рд╣рд╕्рд╡рд░ूрдкा рд╣ि рдд्рд╡рдо्
рдкाрда्рдпрдпрд╕ि рдд्рд╡ं рдЬ्рдЮाрдирд╡िрдзाрдиं
рдмрд╣ुрдзा рд╡्рдпाрдкрдХ рд╕рдд्рддा।
рдЬрдп рдЬрдп ... [6]          

рдбॉ. рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд╕рдХ्рд╕ेрдиा рд▓िрдЦрддी рд╣ैं рдХि - рд▓ोрд░ी рдФрд░ рднрдХ्рддि рдЧीрддों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ुрд▓ाрдиे рд╡ाрд▓ी рдоेрд░ी рдк्рдпाрд░ी рдоाँ рддुрдо्рд╣ाрд░ा рд╣ी рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рд╕्рд╡рд░ рдоेрд░े рдХрд░्рдг рд╡िрд╡рд░ों рдоें рдЧूंрдЬा рдеा। рд╣े рдоाрддा рддुрдо्рд╣ीं рдиे рдоुрдЭे рдмोрд▓рдиा-рдЪрд▓рдиा рд╕िрдЦाрдпा рд╣ै।
рд╣े рдЬрдирдиि
рд╢ैрд╢рд╡े рдд्рд╡рдд्рдд:
рд╢्рд░ुрддाрдиां рднрдХ्рддिрдЧीрддाрдиाрдо्
рд╕्рд╡ाрдкрдЧीрддाрдиाрдо् рдЪ рдЧुрдЮ्рдЬрдирдоेрд╡
‘рд╕्рдлोрдЯрд░ूрдкेрдг’
рдордо рдоाрдирд╕ाрдХाрд╢े
рдк्рд░рддि рдз्рд╡рдиिрддрдо्
рднрд╡рддि
рддрд╡ेрдж рдирд╡рдЧीрддрд░ूрдкेрдг
рдордо рдЕрдзрд░ाрдн्рдпाрдо्
рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддं рднрд╡рддि
рдПрд╡ं рдирд╡рд╢рдм्рджाрд░्рдердпुрддो
рдЧीрддрдЮ्рдЬрд▓ि:
рд╕ंрднрд╡рддि।[7]         

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ैं рднिрди्рди-рднिрди्рди рдХрд╡िрдпों-рдХрд╡рдпिрдд्рд░िрдпों рдиे рдЕрдкрдиी-рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдоाँ рдХे рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд░ूрдкों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдЕрдкрдиी рдХрд╡िрддा рдоें рдХिрдпा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдиे рдпрд╣ рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рд╣ै рдХि - рдоाँ рдХे рдмिрдиा рдЙрдирдХा рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рдпं рдХा рдХोрдИ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡рд╣ рдоाँ рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЬिрд╕ рд░ूрдк рдоें рдЪाрд╣े рдвाрд▓ рджे। рдХिрд╕ी рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдиे рдоें рдЙрд╕рдХी рдоाँ рдХी рдмрд╣ुрдд рдмреЬी рднूрдоिрдХा рд╣ोрддी рд╣ै। рдХिрддрдиा рднी рднाрд░ी рд╕ंрдХрдЯ рд╣ो рдоाрддा рд╕्рд╡рдпं рдЭेрд▓рдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд╣ोрддी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪे рдкрд░ рдЖँрдЪ рдирд╣ीं рдЖрдиे рджेрддी।                      



[1] рдордо рдЬрдирдиी (рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣) рдк्рд░ो. рд░рдоाрдХाрди्рдд рд╢ुрдХ्рд▓, рджेрд╡рд╡ाрдгी рдкрд░िрд╖рдж् рджिрд▓्рд▓ी, рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг 2013 рдИ., рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 1     
[2] рдордо рдЬрдирдиी (рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣) рдк्рд░ो. рд░рдоाрдХाрди्рдд рд╢ुрдХ्рд▓, рджेрд╡рд╡ाрдгी рдкрд░िрд╖рдж् рджिрд▓्рд▓ी, рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг 2013 рдИ., рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 1     
[3] рдордо рдЬрдирдиी (рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣) рдк्рд░ो. рд░рдоाрдХाрди्рдд рд╢ुрдХ्рд▓, рджेрд╡рд╡ाрдгी рдкрд░िрд╖рдж् рджिрд▓्рд▓ी, рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг 2013 рдИ., рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 3  
[4] ‘рдХрд▓्рд▓ोрд▓िрдиी’ рдХाрд╡्рдпрд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рдк्рд░ो. рдмрдЯुрдХрдиाрде рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдЦिрд╕्рддे, рд╢ाрд░рджा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╕ंрд╕्рдеाрди рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी, рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг 1987 рдИ., рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 28
[5] ‘рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдЧीрддрдоाрд▓िрдХा’ рдХाрд╡्рдпрд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рдбॉ. рдордиोрд░рдоा рддिрд╡ाрд░ी, рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕ंрд╕्рдеाрди рдорд╣िрд▓ा рд╢ाрдЦा рд▓рдЦрдирдК, рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг 1981 рдИ., рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 28  
[5] рдХाрд╡्рдпाрдпрдиीрдХाрд╡्рдпрд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рдбॉ. рдоिрдеिрд▓ेрд╢ рдХुрдоाрд░ी рдоिрд╢्рд░ा, рд╡ाрдгी рд╡ाрдЯिрдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдкрдЯрдиा, рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг 1998 рдИ., рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 25  
[7] рдЕрдиुрднूрддि: (рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХрд╡िрддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣), рдбॉ. рдк्рд░рд╡ेрд╢ рд╕рдХ्рд╕ेрдиा, рдкрд░िрдорд▓ рдкрдм्рд▓िрдХेрд╢рди рджिрд▓्рд▓ी, рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг 1996 рдИ., рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 6      

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।