рдЬैрди рд╡िрд╢्рд╡рднाрд░рддी рд╕ंрд╕्рдеाрди, рд▓ाрдбрдиूं, рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди
рд╕рдоीрдХ्рд╖िрдд рдХृрддि: рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि
рд╕ंрдкाрджрдХ: рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’
рдк्рд░рдХाрд╢рди: рд╕ंрдЬीрд╡ рдк्рд░рдХाрд╢рди, рдирдпी рджिрд▓्рд▓ी
рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा: 234, рдоूрд▓्рдп: ₹ 595/
рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдоूрд▓ाрдзाрд░ ‘рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо’ рд╣ै, рдЬो рди рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा, рдмрд▓्рдХि рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХे рд╕рдордЧ्рд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХा рднी рд╕ंрд╡ाрд╣рдХ рд╣ै। рдЗрд╕ी рд╕рдиाрддрди рдкрд░ंрдкрд░ा рдХी рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рдЧрд╣рд░ाрдИ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╡्рдпाрдкрдХрддा рдФрд░ рдЬीрд╡рди-рджрд░्рд╢рди рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा рдХो рдХेंрдж्рд░ рдоें рд░рдЦрдХрд░ рд╕ंрдкाрджрдХ рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’ рдиे ‘рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि’ рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╕े рдПрдХ рдЕрдд्рдпंрдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЧ्рд░ंрде рдХा рд╕ंрдкाрджрди рдХिрдпा рд╣ै।
рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें 32 рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдж्рд╡ाрд░ा рд░рдЪिрдд 32 рд╢ोрдзрдкрд░рдХ рдПрд╡ं рд╡िрдЪाрд░ोрдд्рддेрдЬрдХ рд▓ेрдЦ рд╕ंрдХрд▓िрдд рд╣ैं, рдЬो рд╡िрднिрди्рди рджृрд╖्рдЯिрдпों рд╕े рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рд╕рдн्рдпрддा рдФрд░ рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХी рдЕрдорд░ рдзाрд░ा рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдоें рдХेрд╡рд▓ рдзाрд░्рдоिрдХ рдпा рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдФрд░ рдиाрд░ी рд╡िрдорд░्рд╢ рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рд╕े рднी рд╕рдиाрддрди рдкрд░ंрдкрд░ा рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрд╣ рдЧ्рд░ंрде рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा рдкрд░ рдЧंрднीрд░ рд╕ंрд╡ाрдж рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдЖрд░ंрдн рдкрдж्рдорд╢्рд░ी рдбॉ. рд░рд╡ींрдж्рд░ рдХुрдоाрд░ рдХे рд▓ेрдЦ ‘рд╕рдиाрддрди - рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि’ рд╕े рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХो ‘рдоाрдирд╡рддा рдХी рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा’ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдпिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рд╡े рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рдпрд╣ рдзрд░्рдо рдХिрд╕ी рд╕ंрдк्рд░рджाрдп рдпा рд╡рд░्рдЧ рд╡िрд╢ेрд╖ рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕рдорд╕्рдд рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХा рдоाрд░्рдЧ рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рдбॉ. рд╕ोрдорджрдд्рдд рд╢рд░्рдоा рдХा рд▓ेрдЦ ‘рднाрд░рддीрдп рд╕рдиाрддрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдПрд╡ं рд╕рдн्рдпрддा’ рднाрд░рддीрдп рдкрд░ंрдкрд░ा рдХी рдиिрд░ंрддрд░рддा, рд╡िрд╡िрдзрддा рдоें рдПрдХрддा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдЬीрд╡рди рдк्рд░рдгाрд▓ी рдХो рдХेंрдж्рд░ рдоें рд░рдЦрдХрд░ рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рд▓ेрдЦрдХ рдиे рд╡ेрдж, рдЙрдкрдиिрд╖рдж рдФрд░ рдкुрд░ाрдгों рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдгों рд╕े рдпрд╣ рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХिрдпा рд╣ै рдХि рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХрднी рдирд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд╣ोрддी, рдХेрд╡рд▓ рд░ूрдкांрддрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдкुрдиः рдирд╡ीрди рд╕्рдлूрд░्рддि рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддी рд╣ै। рдбॉ. рдк्рд░рднा рдкंрдд рдХा рд▓ेрдЦ ‘рд╕्рдд्рд░ी рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि’ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдиाрд░ी рдХे рд╕्рдеाрди рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП ‘рд╢рдХ्рддि’ рдФрд░ ‘рдоाрддृрдд्рд╡’ рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै। рд╡े рдпрд╣ рднी рдмрддाрддी рд╣ैं рдХि рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдиे рдиाрд░ी рдХो ‘рд╕ृрдЬрди рдХी рд╕рд╣рдзрд░्рдордЪाрд░िрдгी’ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕рдо्рдоाрди рджिрдпा рд╣ै, рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рдЙрд╕ рдоूрд▓ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХी рдкुрдирд░्рд╕्рдеाрдкрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।
![]() |
| рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’ |
рдбॉ. рдЖрднा рдкांрдбे рдХा рд▓ेрдЦ ‘рд╢ाрд╢्рд╡рдд, рдЪिрд░ंрддрди рдзрд░्рдо – рд╕рдиाрддрди’ рдзрд░्рдо рдХी рдоूрд▓ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХो рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдзрд░्рдо рдХेрд╡рд▓ рдкूрдЬा рдпा рдХрд░्рдордХांрдб рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╡рд╣ рдиिрдпाрдордХ рддрдд्рд╡ рд╣ै рдЬो рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ंрддुрд▓рди рдФрд░ рдиैрддिрдХ рджिрд╢ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХрдб़ी рдоें рдбॉ. рд╣рд░ेंрдж्рд░ рд╣рд░्рд╖ рдХा рд▓ेрдЦ ‘рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХ्рдпा рд╣ै’ рдоूрд▓ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдоें рд╕рд░рд▓, рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рдФрд░ рддрд░्рдХрд╕ंрдЧрдд рд╡िрд╡ेрдЪрди рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрддाрдпा рд╣ै рдХि ‘рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо’ рдХा рдЕрд░्рде рдХिрд╕ी рд╕ंрд╕्рдеाрдЧрдд рдзрд░्рдо рд╕े рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдЕрдиाрджि рдиिрдпрдоों рд╕े рд╣ै, рдЬो рд╕рдд्рдп, рдЕрд╣िंрд╕ा, рджрдпा, рд╕ंрдпрдо рдФрд░ рд╕ेрд╡ा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ैं। рдЕрд▓рдХा рдк्рд░рдоोрдж рдХा рд▓ेрдЦ ‘рд╕рд░्рд╡рдЬрди рд╣िрддाрдп – рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि’ рдоें рдзрд░्рдо рдХी рд▓ोрдХрдоंрдЧрд▓ рднाрд╡рдиा рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХिрдпा рд╣ै рдХि рд╕рдиाрддрди рджृрд╖्рдЯि рдХा рд╕ाрд░ рд╣ी рд╣ै — “рд╕рд░्рд╡े рднрд╡рди्рддु рд╕ुрдЦिрдиः”, рдЕрд░्рдеाрдд् рд╕рдорд╕्рдд рдк्рд░ाрдгी рдоाрдд्рд░ рдХा рдХрд▓्рдпाрдг। рдбॉ. рдЖрдиंрдж рдк्рд░рдХाрд╢ рдд्рд░िрдкाрдаी рдХा рд▓ेрдЦ ‘рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп’ рдЗрд╕ рдЧ्рд░ंрде рдХा рдЕрдд्рдпंрдд рдЧрд╣рди рдПрд╡ं рдЖрдзुрдиिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╡ाрд▓ा рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡ेрджांрдд рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдмीрдЪ рдХे рдЕंрддрд░्рд╕ंрдмंрдз рдХो рд░ेрдЦांрдХिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдмрддाрдпा рд╣ै рдХि рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╡िрд░ोрдзी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдкрд░िрдкूрд░рдХ рддрдд्рд╡ рд╣ैं। рдЗрд╕ рд▓ेрдЦ рдоें рдХ्рд╡ांрдЯрдо рд╕िрдж्рдзांрдд, рдпोрдЧ рдФрд░ рдЪेрддрдиा рдХे рд╕ंрджрд░्рднों рд╕े рд╕рдиाрддрди рд╡िрдЪाрд░ рдХी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХрддा рдХा рдк्рд░рдоाрдг рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдбॉ. рдЙрдоेрд╢ рдЪंрдж рд╢рд░्рдоा рдХा рд▓ेрдЦ ‘рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдФрд░ рд╕рджाрдЪाрд░’ рдиैрддिрдХрддा рдФрд░ рдЖрдЪрд░рдг рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдзрд░्рдо рдХी рднूрдоिрдХा рдХो рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдпрджि рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕рджाрдЪाрд░ рдирд╣ीं рд░рд╣ेрдЧा, рддो рдзрд░्рдо рдХेрд╡рд▓ рдмाрд╣्рдп рдЖрдбंрдмрд░ рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ рдЬाрдПрдЧा। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЕрди्рдп рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХे рд▓ेрдЦों рдоें рдзрд░्рдо рдФрд░ рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг, рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЕрд╣िंрд╕ा рдХी рднूрдоिрдХा, рднाрд░рддीрдп рд▓ोрдХрдЬीрд╡рди рдоें рд╕рдиाрддрди рдоूрд▓्рдп, рдпुрд╡ा рдкीрдв़ी рдФрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЪेрддрдиा рдЖрджि рдХो рдХेंрдж्рд░ рдоें рд░рдЦрдХрд░ рд╡िрд╢рдж рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рд╕ंрдкाрджрдХ рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’ рдиे рдЗрди рд╡िрд╡िрдз рд▓ेрдЦों рдХो рдЕрдд्рдпंрдд рд╕ंрддुрд▓िрдд рд░ूрдк рдоें рд╕ंрдпोрдЬिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЙрдирдХी рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рджृрд╖्рдЯि рд╡िрд╖рдп рдХी рдЧрд╣рд░ाрдИ, рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा рдФрд░ рд╕ंрддुрд▓िрдд рднाрд╖ा рдоें рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЭрд▓рдХрддी рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд▓ेрдЦ рдХे рдЪрдпрди рдоें рдпрд╣ рджेрдЦा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ो, рдмрд▓्рдХि рдкाрдардХ рдХे рдорди рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдк्рд░рддि рд╢्рд░рдж्рдзा рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░ोрдд्рддेрдЬрдиा рджोрдиों рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░े।
рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рднाрд╖ा рд╕ुрд╕ंрд╕्рдХृрдд, рдЧंрднीрд░ рдФрд░ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ीрдп рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рд╕े рд╕рдоृрдж्рдз рд╣ै, рдХिंрддु рд╕ाрде рд╣ी рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдП рд╕рд╣рдЬ рдФрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╣рдкूрд░्рдг рднी рдмрдиी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд▓ेрдЦ рдоें рд╕ंрджрд░्рдн рдФрд░ рдЙрдж्рдзрд░рдгों рдХी рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा, рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рддाрд░्рдХिрдХрддा рдФрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдХी рд╢ाрд▓ीрдирддा рджृрд╖्рдЯрд╡्рдп рд╣ै। ‘рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि’ рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╕ंрдкाрджिрдд рдкुрд╕्рддрдХ рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рд╡िрдЪाрд░–рдЧ्рд░ंрде рд╣ै, рдЬो рднाрд░рддीрдп рдЬीрд╡рдирджрд░्рд╢рди рдХी рдЬрдб़ों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд 32 рд▓ेрдЦ рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдХे рдкाрдардХ рдХो рдпрд╣ рд╕рдордЭाрдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ैं рдХि рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдХोрдИ рдЕрддीрдд рдХी рд╡рд╕्рддु рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рдЬीрд╡рдирд╢ैрд▓ी рдХा рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рдХ рд╕िрдж्рдзांрдд рд╣ै।
рдЗрд╕ рдЧ्рд░ंрде рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╕рдиाрддрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдЖрдзाрд░ ‘рд╕рд╣рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡’, ‘рд╕рд░्рд╡рдХрд▓्рдпाрдг’ рдФрд░ ‘рдзрд░्рдо–рд╕рдоाрдирддा’ рд╣ै। рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рд╢िрдХ्рд╖ाрд╡िрджों, рд╢ोрдзाрд░्рдеिрдпों, рдЕрдз्рдпेрддाрдУं рдПрд╡ं рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рд░ुрдЪि рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╕िрдж्рдз рд╣ोрдЧा।
рд╕ाрд░ांрд╢рддः рдпрд╣ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдбॉ. ‘рд╢рд╢ि’ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдкाрджिрдд ‘рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдо рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि’ рдЖрдзुрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рд╕рдиाрддрди рдЪिंрддрди рдХी рдкुрдирд░्рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдХा рдПрдХ рд╕рд╢рдХ्рдд рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ै। рдпрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рддीрдпрддा рдХे рдЧौрд░рд╡ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै, рдмрд▓्рдХि рднाрд╡ी рдкीрдв़ी рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рджीрдкрд╢िрдЦा рднी рд╣ै, рдЬो рдЙрди्рд╣ें рдпрд╣ рд╕्рдорд░рдг рдХрд░ाрддी рд╣ै-
“рдЬो рд╕рдиाрддрди рд╣ै, рд╡рд╣ी рд╕рдд्рдп рд╣ै;
рдЬो рд╕рдд्рдп рд╣ै, рд╡рд╣ी рдзрд░्рдо рд╣ै;
рдФрд░ рдЬो рдзрд░्рдо рд╣ै, рд╡рд╣ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдк्рд░ाрдг рд╣ै।”
***
рд▓ेрдЦрдХ-рдкрд░िрдЪрдп: рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ рдЖрдиंрджрдк्рд░рдХाрд╢ рдд्рд░िрдкाрдаी 'рд░рдд्рдиेрд╢'
рдЬрди्рдо рддिрдеि: 15 рдЕрдЧрд╕्рдд, 1960
рдЬрди्рдо рд╕्рдеाрди: рдЧ्рд░ाрдо-рдкूрд░ा рдХोрджрдИ, рдкोрд╕्рдЯ- рдмाрд▓рд╡рд░рдЧंрдЬ, рдЬिрд▓ा- рдЬौрдирдкुрд░, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢
рдкिрддा/ рдоाрддा рдХा рдиाрдо: рд╕्рд╡рд░्рдЧीрдп рдЫोрдЯेрд▓ाрд▓ рддिрд╡ाрд░ी, рд╕्рд╡рд░्рдЧीрдп рд╢्рдпाрдоा рджेрд╡ी
рд╢िрдХ्рд╖ा: рдПрдо рдП (рджрд░्рд╢рди рдПрд╡ं рдЗрддिрд╣ाрд╕), рдкी-рдПрдЪ рдбी
рдХाрд░्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░: рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░
рд▓ेрдЦрди рд╡िрдзा: рдХрдеा, рд▓рдШु рдХрдеा, рдмाрд▓ рдХрдеा , рдиाрдЯрдХ рдПрд╡ं рдХाрд╡्рдп рд╡िрдзा
рдкрддा: рдЯाрд╡рд░ 1/ 801, рд░ूрдж्рд░ा рд╕ंрдЧрдо рдЕрдкाрд░्рдЯрдоेंрдЯ рдЕंрдзाрд╡ा рдЪौрд░ाрд╣ा рдХे рдкाрд╕ , рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ, рдЙрдд्рддрд░рдк्рд░рджेрд╢
рдЪрд▓рднाрд╖: 9414870428
рдИрдоेрд▓: dr.aptripathi@rediffmail.com



No comments :
Post a Comment
We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।