рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा: рднाрд╖ा, рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि

- рдЖрд░ рд╕рдкрдиा

рд╣िंрджी рдк्рд░рд╡рдХ्рддा, рд╣िंрджी рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд╣ैрджрд░ाрдмाрдж

рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рднाрд░рдд рдХी рдЖрдд्рдоा рд╣ै рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рднाрд╡рдиा рд╣ै рддрдеा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдордиुрд╖्рдпों рдХा рд╡рд╣ рд╕рдоूрд╣ рд╣ै рдЬो рдЗрд╕ рднाрд╡рдиा рд╕े рдЕрдиुрдк्рд░ाрдгिрдд рд░рд╣рддा рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै- рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдПрдХрддा рдХी рднाрд╡рдиा, рдЬिрд╕рдХा рдЖрдзाрд░ рд╡िрднिрди्рди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╕рдоाрдирддाрдПँ рд╣ैं; рдЬैрд╕े- рдоूрд▓рд╡ंрд╢, рдЬाрддि, рдзрд░्рдо, рднाрд╖ा, рдЗрддिрд╣ाрд╕, рднूрдЧोрд▓, рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ, рдЖрдХांрдХ्рд╖ाрдПँ рдЖрджि। рдпрд╣ рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рднाрд╡рдиा рд╣ै। рдпрд╣ рдЖрдо рдЬрдирддा рдХा рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдЧुрдг рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╡рд░्рдЧों рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рдкрд░ंрдкрд░ाрдУं рддрдеा рдЬीрд╡рди рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рд▓िрдП рдЖрдкрд╕ी рд╕рдж्рднाрд╡рдиा рдФрд░ рд╕рдо्рдоाрди рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै।

‘‘рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдЕंрддрд░ाрдд्рдоा рдЙрд╕ рджेрд╢ рдХी рдЬाрддि, рднाрд╖ा рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рд▓ेрдХрд░ рд╣ी рдЪрд▓рддी рд╣ै рдФрд░ рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдЗрди рддीрдиों рдХी рдЖрдкрд╕ рдоें рдПрдХ рдмреЬी рд╣ी рдЧрд╣рдирддрдо рдЖрдд्рдоीрдпрддा рд╕्рдеाрдпी рд░ूрдк рд╕े рдЖрджि-рдХाрд▓ рд╕े рд╣ी рдЪрд▓ी рдЖ рд░рд╣ी рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдЕрдкрдиी рдПрдХ рднाрд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै рд╡рд╣ рдЙрд╕ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдордиुрд╖्рдпों рдХी рдЕंрддрд░ाрдд्рдоा рдХी рдз्рд╡рдиि рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡े рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдЖрджाрди-рдк्рд░рджाрди рдФрд░ рднाрд╡ों рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХрд░рддे рд╣ै।’’1

рд░рд╡ीрди्рдж्рд░рдиाрде рдЯैрдЧोрд░ рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдХि рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рддрдеा рдЖрдд्рдоाрдиुрд╢ाрд╕рди рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиैрддिрдХ рдЙрдд्рдеाрди рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рдоाрдирд╡-рдорди рдоें рд╕рдж्рдЧुрдг рдФрд░ рд╕рдж्рд╡ृрдд्рддिрдпाँ рдЬрди्рдо рд▓ेрддी рд╣ै рдФрд░ рдЕंрддрддः рдоाрдирд╡ рдХो рдЖंрддрд░िрдХ рдк्рд░рджीрдк्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡े рдоाрдирд╡ рдоाрдд्рд░ рдХी рдПрдХрддा рдоें рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рдеे рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ ‘‘рдоाрдирд╡рддा рдХो рдкрд╣рд▓े рдЕрдзिрдХ рд╡िрд╕्рддृрдд, рднाрд╡ुрдХрддाрдкूрд░्рдг рдФрд░ рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдПрдХрддा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рдХрд░рдиा рд╣ै।’’2 рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рдоाрдирд╡рддा рдкाрд░рд╕्рдкрд░िрдХ рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдХी рдХोрдорд▓ рднाрд╡рдиाрдУं рд╕े рдУрдд-рдк्рд░ोрдд рд╣ोрдХрд░ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдФрд░ рднाрд╡ाрдд्рдордХ рдПрдХрддा рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддा рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХे рджो рд╕्рддंрдн рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣ै। рдоाрдирд╡ рдПрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдк्рд░ाрдгी рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдЙрд╕рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдирд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी।

рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рднाрд╖ाрдд्рдордХ рдк्рд░рдХृрддि рдФрд░ рднाрд╖िрдХ рдЪेрддрдиा рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╣ी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдПрд╡ं рд╕рдорди्рд╡рдпाрдд्рдордХ рд░рд╣ी рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд, рдкाрд▓ी, рдк्рд░ाрдХृрдд рдФрд░ рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рджेрд╢рд╡्рдпाрдкी рд╕ंрдкрд░्рдХ рдХे рд╕ाрдзрди рдмрдиे। рднाрд░рдд рджेрд╢ рдоें рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рднाрд╖ाрдПँ рдмोрд▓ी рдЬाрддी рд╣ै। рдпрд╣ рднाрд╖ाрдПँ рджेрд╢ рдХे рд╡िрднिрди्рди рднाрдЧों рдоें рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ै। рдЗрдирдХा рдЕрдкрдиा рд╢рдм्рдж-рдХोрд╢, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд▓िрдкि рд╣ै। рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЗрди рднाрд╖ाрдУं рдиे рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдк्рд░рдЧрддि рдХी рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдХрд╡िрддा, рдХрд╣ाрдиी, рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдЖрджि рдХा рд╕ंрдмंрдз рд╣ै, рдЗрди рднाрд╖ाрдУं рдоें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдоाрдд्рд░ा рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै। ‘‘рдиाрдеों рдФрд░ рд╕िрдж्рдзों рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкूрд░्рд╡ी рдкрд░ंрдкрд░ा рдФрд░ рд░ाрд╕ों рддрдеा рд╡ीрд░рдЧाрдеाрдУं рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд╢्рдЪिрдоी рдкрд░ंрдкрд░ा рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╣िंрджी рдХी рд╡िрд╢ाрд▓ рдЪेрддрдиा рдоें рдПрдХाрди्рд╡िрдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рджोрд╣ा, рдЪौрдкाрдИ рддрдеा рдЕрди्рдп рд╕рдорд░ूрдк рдЫрди्рджों рдиे рдЗрд╕े рдПрдХ рд╕ूрдд्рд░ рдоें рдмांрдз рджिрдпा рд╣ै, рд╡ैрд╕े рд╣ी рдЬैрд╕े рд╢ैрд╡-рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдкрдж рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рд╕ाрд░ा рджेрд╢ рдЖрдЬ рднी рдмंрдзा рд╣ुрдЖ рд╣ै।’’3 рднाрд░рдд рдоें рднाрд╖ा, рдзрд░्рдо, рдЬрди рдоें рдЬो рднेрдж рд╣ैं, рдк्рд░рдХृрддि рдХी рдУрд░ рд╕े рдЬो рднेрдж-рд╡िрдзाрди рд╣ै, рдЙрди рдкрд░ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХी рд╢рдХ्рддि рд╕े рдоाрдирд╡ों рдиे рд╡िрдЬрдп рдкाрдпी рдФрд░ рдЕрдиेрдХрддा рдоें рдПрдХрддा рдЕрдерд╡ा рднेрджों рдоें рдЕрднेрдж рдХा рд╕ूрдд्рд░ рдЦोрдЬ рдиिрдХाрд▓ा। рднрдХ्рддि рдХाрд▓ीрди рдХрд╡िрдпों рдоें рд╕ूрд░, рддुрд▓рд╕ी, рдоीрд░ा, рдХрдмीрд░, рдЬाрдпрд╕ी рдЬैрд╕े рднेрдж-рднाрд╡ рд░рд╣िрдд, рдЙрджाрд░ рдПрд╡ं рдЙрджाрдд्рдд рдк्рд░ेрдо-рднाрд╡ рд╕े рдкрд░िрдкूрд░्рдг рд╕ंрддों рдХी рд╡ाрдгी рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЕрдоूрд▓्рдп рдиिрдзि рд╣ै। рд╣рд░िрд╡्рдпाрд╕ рдиे рд▓िрдЦा -
‘‘рднрдЧрддिрд╡рди्рдж рдЕрддि рдиीрдЪрдб рдк्рд░ाрдиी।
рдоोрд╣ि рдк्рд░ाрди рдк्рд░िрдп рдЕрд╕ рдордо рдмाрдиी।।’’


рднाрд░рддेрди्рджु рдпुрдЧ рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢ाрд╕рди рдХे рд╡िрд░ूрдж्рдз рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрди рдХी рд╕ंрдЧрдаिрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╡рдиा рдХा рдк्рд░рдердо рдЖрд╣्рд╡ाрди рдеा। рдпрд╣ी рд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХा рдЬрдпрдиाрдж рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ। рд╣िंрджी рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХाрд╡्рдпрдзाрд░ा рдХे рд╕рдорд╕्рдд рдХрд╡िрдпों рдиे рдЕрдкрдиे рдХाрд╡्рдп рдоें рджेрд╢рдк्рд░ेрдо рд╡ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХी рдЙрдд्рдХрдЯ рднाрд╡рдиा рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджी। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ाрдоुрджाрдпिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕ाрдоुрджाрдпिрдХрддा рднाрд╡рдиा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪेрддрдиा рдХा рдЕंрдЧ рд╣ै।
рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╣ी рдоाрдирд╡ीрдп рд╕рдорддा, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдПрдХрддा рддрдеा рдЕрдкрдиे рднाрд╡ाрдд्рдордХ рд╡िрд╕्рддाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╡िрд╢्рд╡рд╡्рдпाрдкी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪेрддрдиा рд╕े рдпुрдХ्рдд рд░рд╣ा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдЕрдкрдиी рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рдкрд╣рдЪाрди рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдмрд╣ुрдЖрдпाрдоी рдПрдХрддा рд╣िंрджी рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдПрд╡ं рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдПрдХрддा рдХा рдоूрд▓ рдЖрдзाрд░ рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬीрд╡рди рдХो рдкрд░िрд╢ुрдж्рдз рдХрд░рдиे рдпा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХो рдкрд░िрд╖्рдХृрдд рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рд╕ाрдзрди рд╣ै। рдоैрде्рдпू рдЖрд░рдиोрд▓्рдб рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░- ‘‘рдХिрд╕ी рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрдо् рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпाँ рд╣ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣ै, рдЬिрдирд╕े рд╕рдоाрдЬ рдПрд╡ं рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ोрддा рд╣ै।’’ рдХिрд╕ी рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рд╕рджिрдпों рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рдХा рд╕рдоुрдЪ्рдЪрдп рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдордиुрд╖्рдп рдХे рдорди рдФрд░ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдХी рд╢्рд░ेрд╖्рдарддрдо् рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рдХा рд╕рдоाрд╣ाрд░ рд╣ै рдЛрд╖िрдпों, рддрдкрд╕्рд╡िрдпों рдФрд░ рдХрд░्рдордпोрдЧिрдпों рдХी рдкुрд░ुрд╖ाрд░्рде рдЧंрдЧा рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдЬрд╣ाँ рд╢ांрддि, рдЕрд╣िंрд╕ा, рдХोрдорд▓рддा, рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा, рдЙрджाрд░рддा, рджрдпा рдХा рдкाрда рдкреЭाрддी рд╣ै рд╡рд╣ीं рд╡िрдкрдд्рддि рдХे рд╕рдордп рд╡рдЬ्рд░ рдХे рд╕рдоाрди рдХрдаोрд░ рд╣ोрдХрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рднी рджेрддी рд╣ै।

‘‘рднाрд░рддीрдп рдзрд░्рдо рдХी рд╕рд░्рд╡ोрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдЧीрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╕्рд╡рдзрд░्рдо рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा, рдХрд░्рддрд╡्рдп-рдХрд░्рдо рдХрд░рдиा, рджाрдпिрдд्рд╡ рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХрд░рдиा рдЖрджि рдХрд░्рдо рдХा рд╕ंрдХेрдд рджेрддे рд╣ै। рд░ाрдоाрдпрдг рдФрд░ рдорд╣ाрднाрд░рдд рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдк्рд░рдгेрддा рд╣ै। рдзрд░्рдо рдХे рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЙрдкाрджाрди рднी рд╣ै। рдкुрд░ाрдг рднी рд╕рдорди्рд╡рдпाрдд्рдордХ рдзрд░्рдо рдХा рд╕ंрдХेрдд рджेрддे рд╣ै। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рд╡िрднिрди्рдирддा рдоें рдПрдХрддा рдФрд░ рдЕрд╕рдоाрдирддा рдоें рд╕рдоाрдирддा рддрдеा рд╡िрд╖рдорддा рдоें рд╕рдорддा рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдиिрдзि рд╣ै।’’4
рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╕ांрдк्рд░рджाрдпिрдХрддा, рдЬाрддिрд╡ाрдж, рднाрд╖ाрд╡ाрдж рдЖрджि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдХे рдЕрд╡рд░ोрдзрдХ рддрдд्рд╡ рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдХी рднौрдЧोрд▓िрдХ рднिрди्рдирддा рдЬिрд╕рдоें рдЕрдиेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рд╡ рдЙрдирдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрднिрди्рди рдЬाрддिрдпों рд╡ рд╕ंрдк्рд░рджाрдпों рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рд╣ै рдпे рд╕рднी рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрдХрддा рдХो рдХрдордЬोрд░ рдмрдиाрддे рд╣ैं।

рдпрд╣ рд╣рдоाрд░ी рдПрдХрддा рдФрд░ рдЕрдЦंрдбрддा рдХी рдмाрдзрдХ рдмрди рдЧрдпी рд╣ै। ‘‘рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ंрдЪेрддрдиा рдХो рдЭрдХрдЭोрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдХाрд╡्рдпрдЬрди рдоाрдирд╕ рдХो рдЖंрджोрд▓िрдд рдХрд░ рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХा рд╕ाрд╣рд╕ рднрд░рддा рд╣ै। рдЙрди рдоूрд▓्рдпों рдХो рдорд╣рдд्рд╡ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдЬिрдирдоें рд╣िंрд╕ा, рдШृрдгा рдХो рдирдХाрд░рдХрд░ рдПрдХ рдЙрди्рдоुрдХ्рдд рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдЙрдд्рдкрди्рди рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे рдФрд░ рдЬिрд╕рдоें рд╕рднी рдзрд░्рдо рдиिрд╢्рдЪिंрдд рд╣ोрдХрд░ рд╕ांрд╕ рд▓े рд╕рдХें। рдпрджि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдзрд░्рдоी рдХाрд╡्рдп рдЕрдкрдиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЕंрджрд░ рд╡्рдпाрдкрдХ рдЙрджाрдд्рдд рднाрд╡ рдФрд░ рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдЙрдд्рдкрди्рди рдХрд░ рд╕рдХें, рддो рдиिрд╢्рдЪрдп рд╣ी рдРрд╕ा рдХाрд╡्рдп рдоाрдирд╡ рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдП рд╣ोрдЧा। рдЕрд░्рдеाрдд् рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп-рдХाрд╡्рдп рдоूрд▓рддः рдоाрдирд╡рддाрд╡ाрджी рдХाрд╡्рдп рд╣ी рд╣ै।’’5

рднाрд░рддीрдп рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХे рдЙрди рдЧौрд░рд╡рдкूрд░्рдг рдиाрдпрдХों, рдЧ्рд░ंрдеों рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдоेрд░ुрджрдг्рдб рдмрдиाрдиा рд╣ोрдЧा рдЬो рд╣рдоाрд░ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдк्рд░рджीрдк्рдд рдФрд░ рд╕्рдеिрд░ рдмрдиाрддे рд╣ै। рдмिрдиा рдЖрджрд░्рд╢ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рди рддो рд╣рдоें рдк्рд░рдЬाрддांрдд्рд░िрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХा рд▓ाрдн рдоिрд▓ेрдЧा рдФрд░ рди рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХी рднाрд╡рдиा рд╣ी рдоुрдЦрд░ рд╣ोрдХрд░ рд╕рд╣ी рдЬрдирдордд рдХो рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░ рд╕рдХेрдЧी। рднाрд░рдд рдХा рд╡ैрд╢िрд╖्рдЯ्рдп рдЙрд╕рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣ै। рд╣рдоाрд░ा рд╕рдоाрдЬ рдЕрдиेрдХ рд░ूрдкों рдоें рд╡рд░्рдЧीрдХृрдд рд╣ै। рдЬिрд╕рдоें рд╡िрднिрди्рди рдзрд░्рдо, рдЬाрддि, рднाрд╖ा, рдордд рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд▓ोрдЧ рд░рд╣рддे рд╣ै। рдпрд╣ी рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╢рдХ्рддि рд╣ै।

рд╕ंрджрд░्рдн :
1. рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рдорд╕्рдпा : рд╡िрд╢ेрд╖ांрдХ (1969), рдкृ.141
2. рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕рдорд╕्рдпा : рд╡िрд╢ेрд╖ांрдХ (1969), рдкृ. 262
3. рд╣िंрджी рднाрд╖ा рд╕ंрд░рдЪрдиा рдПрд╡ं рдк्рд░рдпोрдЧ- рдбॉ. рд▓рдХ्рд╖्рдоीрдХांрдд рдкाрдг्рдбेрдп (рдж्рд╡िрддीрдп рдЦंрдб), рдкृ. 1
4. рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХे рдирдпे рдоाрдирджрдг्рдб- рдбॉ. рдкрд╢ुрдкрддि рдиाрде рдЙрдкाрдз्рдпाрдп, рдкृ.29
5. https://vimisahitya.wordpress.com

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।