рдоुрдЦ्рдп рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╡рд░्рдгिрдд-рдиाрд░ी рд╡िрдорд░्рд╢

рд╡ंрджрдиा рдж्рд╡िрд╡ेрджी
рдпрд╣ рд╕рдд्рдп рд╣ै рдХि рдХрд╡ि рдХ्рд░ाрди्рддि рдж्рд░рд╖्рдЯा рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬैрд╕ा рдЙрдирдХो рд╕рдоाрдЬ рдоें рджिрдЦрддा рд╣ै рд╡ैрд╕ा рд╣ी рд╡े рдЕрдкрдиे рдордиोрднाрд╡ों рдХो рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рдо्рдоुрдЦ рд▓ाрдиे рдХा рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдеा рдЕрдкрдиी рдоाрди्рдпрддाрдУं рдХी рдк्рд░рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЬैрд╕ा рдХि рдХрд╣ा рднी рдЧрдпा рд╣ै рдХि, “рдХрд╡िрд░्рдордиीрд╖ी рдкрд░िрднूः рд╕्рд╡рдпंрднूः рддрдеा рдЕрдкाрд░े рдХाрд╡्рдп рд╕ंрд╕ाрд░े рдХрд╡ि рд░ेрдХः рдк्рд░рдЬाрдкрддिः। рдпрдеाрд╕्рдоै рд░ोрдЪрддे рд╡िрд╢्рд╡ं рддрдеैрд╡ рдкрд░िрд╡рд░्рддрддे।"

рдЕрддीрдд рдХे рджाрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╕ाрдорди्рддी рд╕рдоाрдЬ рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЖрдЬ рднी рдкूрдЮ्рдЬीрд╡ाрджी рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рдЙрдкेрдХ्рд╖िрдд, рд╢ोрд╖िрдд, рдФрд░ рдкрд░рддंрдд्рд░ рд░рд╣ी рд╣ै рдиाрд░ी рд╕рджैрд╡ рдкुрд░ुрд╖ рд╡рд░्рдЧ рдХे рдордиोрд╡िрдиोрдж рдХा рд╕ाрдзрди рд░рд╣ी рд╣ै рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рджाрд╕ी рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ो рдпा рдкрдд्рдиी рдХे рд░ूрдк рдоें рдпा рд╡ेрд╢्рдпा рдХे рд░ूрдк рдоें। рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рдкुрд░ुрд╖ рдк्рд░рднुрдд्рд╡ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рд╢ोрд╖िрдд рд░рд╣ी рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЖрджिрдХрд╡ि рд╡ाрд▓्рдоीрдХि, рд╡्рдпाрд╕, рдХाрд▓िрджाрд╕, рднрд╡рднूрддि рдХे рдЧ्рд░рди्рдеों рдХो рджेрдЦें рддो рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдиाрд░ी рдЕрд╕्рдоिрддा рдХे рд▓िрдпे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдпों рдкрд░ рдк्рд░рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдиाрд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХो рдЙрдЪ्рдЪ рдкрдж рдкрд░ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬैрд╕े-рд╕ीрддा-рд░ाрдо, рд░ाрдзा-рдХृрд╖्рдг, рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдиाрд░ाрдпрдг рдЖрджि- рд╕्рдд्рд░ी рдкाрдд्рд░ों рдХा рдиाрдо рдкुрд░ुрд╖ рдХे рдиाрдо рдХे рдкूрд░्рд╡ рд▓рдЧाрдиा рд╣ी рд╕्рдд्рд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЙрдЪ्рдЪрддा рдХो рджрд░्рд╢ाрддा рд╣ै। рдЖрджि рдХрд╡ि рд╡ाрд▓्рдоीрдХि, рдХाрд▓िрджाрд╕ рднрд╡рднूрддि рдЬрди рдоाрдирд╕ рдХे рдХрд╡ि рд╣ैं рдЗрди рд▓ोрдЧों рдиे рдЕрдкрдиे рдЪрддुрд░्рджिрдХ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХो рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдиिрдХрдЯ рд╕े рджेрдЦा рдПрд╡ं рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा। рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЗрди рдХрд╡िрдпों рдХे рдХाрд╡्рдпों рдоें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╡िрд╖рдп рд╡ैрд╡िрдз्рдп рд╣ै।

рдиाрд░ी рд╢рдм्рдж рдиृ $ рдЕрдЮ् $ рдбीрд╖् рдиि рд╕े рдмрдиा рд╣ै। рдиाрд░ी рдХी рд╕्рдд्рд░ी рд╕ंрдЬ्рдЮा рдЙрд╕рдХे рд▓рдЬ्рдЬाрд╢ीрд▓ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╣ै рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें "рдиृ" рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░рдиे, рджाрди рджेрдиे рдФрд░ рд╡ीрд░рддा рдХрд░рдиे рдХे рдЕрд░्рде рдоें рдЧ्рд░рд╣рдг рдХिрдпा рд╣ै। рд╕्рдд्рд░ी рд╢рдм्рдж "рд╕рдд्рдпै" рдзाрддु рд╕े рдмрдиा рд╣ै। рдпोрдЧ рджрд░्рд╢рди рдХे рдк्рд░рдгेрддा рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, “рд╕рдд्рдпाрд╕्рддि рдЕрд╕्рдпां рдЧрд░्рдн" рдЗрддि। рд╕्рдд्рд░ी рдХे рдЙрд╕рдХे рднीрддрд░ рдЧрд░्рдн рдХी рд╕्рдеिрддि рд╣ोрдиे рд╕े рдЙрд╕े "рд╕्рдд्рд░ी" рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै।1

рдорд╣िрд▓ा рд╢рдм्рдж рдорд╣ा$рдЗрд▓рдЪ$рдЖ рдд्рд░ рдорд╣िрд▓ा рд╣ै। рдиाрд░ी рдХो рд╕рд░рд╕्рд╡рддी, рдзрди рдХी рджेрд╡ी, рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рдХी рджेрд╡ी рджुрд░्рдЧा рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рд╢्рд░ी рджुрд░्рдЧाрд╕рдк्рддрд╕рддी рдоें "рд╢्рд░ी рдорд╣ाрдХाрд▓ी, рдорд╣ाрд▓рдХ्рд╖्рдоी, рдорд╣ाрд╕рд░рд╕्рд╡рдд्рдпो рджेрд╡рддाः, рд╢्рд░ी рджुрд░्рдЧा, рдк्рд░ीрдд्рдпрд░्рдеं... рдХрд╣рдХрд░ рджेрд╡ी рдХे рд╡िрд╡рдз рд░ूрдкों рдХो рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдордиुрд╕्рдоृрддि рдоें рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै-
"рд╕्рдд्рд░िрдпः рд╢्рд░िрдпрд╢्рдЪ рдЧेрд╣ेрд╖ु рдиा рд╡िрд╢ेрд╖ोрд╜рд╕्рддि рдХрд╢्рдЪрди" рдЕрд░्рдеाрдд рдордиु рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि (рдордиु 9/26) рд╕्рдд्рд░ी рдФрд░ рд╢्рд░ी рдоें рдХोрдИ рднेрдж рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै।

"рд╕ंрд╕्рдХृрддि" рд╢рдм्рдж рд╕рдо् рдЙрдкрд╕рд░्рдЧ рдкूрд░्рд╡рдХ рдХृ рдзाрддु рддृрдЪ рдк्рд░рдд्рдпрдп рд╕े рдиिрд╖्рдкрди्рди рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै-рд╕ुрдзाрд░рдиा, рд╕ुрди्рджрд░ рдмрдиाрдиा-рдкрд░िрдкूрд░्рдг рдмрдиाрдиा-рдХिрд╕ी рджेрд╢ рдХी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╡рд╣ां рдХे рд░ीрддि-рд░िрд╡ाрдЬ рдкрд░рдо्рдкрд░ा, рд░рд╣рди-рд╕рд╣рди, рдЖрдЪाрд░-рд╡िрдЪाрд░, рдЦाрди-рдкाрди, рдзрд░्рдо-рдХрд░्рдо, рджрд░्рд╢рди-рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдЖрджि рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рдмрдирддी рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдЖрджрд░्рд╢, “рд╕рдд्рдпं рд╢िрд╡ं рд╕ुрди्рджрд░ं" рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै-рдХрд░ूрдгा, рджрдпा, рдЙрджाрд░рддा, рдкрд░ोрдХाрд░-рдд्рдпाрдЧ рдмрди्рдзрдд्рд╡, рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा рдЖрджि рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдЖрдзाрд░ рд╢िрд▓ा рдЧंрдЧा, рдЧाрдпрдд्рд░ी-рдЧौ-рдЧीрддा рдЪाрд░ ‘рдЧ’ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै।2 рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдЙрдж्рдШोрд╖ рд╣ै-рдИрд╢ा рд╡ाрд╕्рдпрдоिрджं рд╕рд░्рд╡рдо् рдпрдд्рдХिрди्рдЪ рдЬрдЧрдд्рдпां рдЬрдЧрдд्। рддेрди рдд्рдпрдХ्рддेрди рднुрдЮ्рдЬीрдеाः рдоा рдЧृрдзः рдХрд╕्рдпрд╕्рд╡िрдзрдирдо्।।" (рдИрд╢ा0)।

рд╣рдоाрд░ा рдЪिрди्рддрди "рдЖрдд्рдорд╡ेрдд् рд╕рд░्рд╡рднूрддेрд╖ु, рд╕рд░्рд╡ेрднрд╡рди्рддु рд╕ुрдЦिрдиः рд╕рд░्рд╡ेрд╕рди्рддु рдиिрд░ाрдордпः........।3 рдоाрддा рднूрдоिः рдкुрдд्рд░ोрд╜рд╣рдо् рдкृрдеिрд╡्рдпा4 рд╡рд╕ुрдзैрд╡ рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо् рдХा рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдк्рд░рдзाрди, рд╕рд░्рд╡рд╕рдоाрд╡ेрд╢ी, рд╕рдорди्рд╡рдпрд╡ाрджी, рдЧрддिрд╢ीрд▓ рд╢ाрд╢्рд╡рдд рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рд░्рд╡ोрдд्рдХृрд╖्рдЯ рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдЬ्рдЮाрди рд╣ी рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╣ै। рд╕ाрд░ी рджुрдиिрдпा рдХा рдЬ्рдЮाрди-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдЬрд╣ां рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै рд╡рд╣ीं рд╕े рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рд╕ूрд░्рдпोрджрдп рд╣ोрддा рд╣ै рдпрджि рд╣рдо рд╡िрдиाрд╢ рд╕े рдмрдЪрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ै рддो рд╣рдоें рдЕрдкрдиी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХी рдпрдд्рдирдкूрд░्рд╡рдХ рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиी рдЪाрд╣िрдпे। рд╕ंрд╕्рдХृрддि "рдХрд▓्рдЪрд░" рдиीрддिрдЧрдд рдмाрд╣्рдп рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕рдд्рдп рд╢ोрдзрдХ рдЖрди्рддрд░िрдХ рд░рд╕рдордпрддा рдХा рдк्рд░рд╡ाрд╣ рд╣ै।

рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рдд्рдпाрдЧ рддрдеा рддрдкрд╕्рдпा рдХी рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рдордиुрд╕्рдоृрддिрдХाрд░ рдордиु рдХे рдЗрд╕ рд╡рдЪрди рд╕े рдиाрд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХो рдПрдХ рдирд╡ीрди рдКрд░्рдЬा рдХी рдк्рд░ाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै।
рдпрдд्рд░ рдиाрд░्рдпрд╕्рддु рдкूрдЬ्рдпрди्рддे рд░рдорди्рддे рддрдд्рд░ рджेрд╡рддाः।
рдпрдд्рд░ рдПрддाрд╕्рддु рди рдкूрдЬ्рдпрди्рддे рд╕рд░्рд╡ाрд╕्рддрдд्рд░ाрдлрд▓ा рдХ्рд░िрдпाः।।
(рдордиु0 3/56)

рдЬрд╣ाँ рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХी рдкूрдЬा рдХी рдЬाрддी рд╣ै, рдЙрдирдХा рд╕рдо्рдоाрди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рд╡рд╣ां рджेрд╡рддा рд▓ोрдЧ рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬрд╣ां рдкूрдЬा рди рдХрд░рдХे рдЕрдкрдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдорд░्рдпाрджा рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд╕्рдеाрди рдирд╣ीं рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рд╡рд╣ां рд╕ाрд░ी рдХ्рд░िрдпांрдП рдиिрд╖्рдлрд▓ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै।

рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХा рдкूрдЬрди рджेрд╡рддाрдУं рдХे рд╕рдоाрд░ाрдзрди рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдзрди рд╣ै। рдпрджि рд╡ैрджिрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рдкрд▓рдЯрдХрд░ рджेрдЦें рддो рдиाрд░ी рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЕрддीрд╡ рдЙрди्рдирдд рдЧौрд░рд╡ рдХी рдЕрдзिрдХाрд░िрдгी рд╕рджा рд╕े рд░рд╣ी рд╣ै। рд╕्рдд्рд░ीрдд्рд╡ рдХे рдиाрддे рдЙрд╕рдоें рд╕्рд╡рднाрд╡рд╡рд╢ाрдд् рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рджुрд░्рдмрд▓рддाрдПं рд╕्рд╡рддः рд╡िрдж्рдпाрдоाрди рд░рд╣рддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬрд╢ाрд╕्рдд्рд░िрдпों рдиे , “рди рд╕्рдд्рд░ी рд╕्рд╡ाрддрди्рдд्рд░рдпрдорд░्рд╣рддि" рдХा рдЙрджрдШोрд╖ рдХिрдпा рд╣ै।5

рдЗрд╕ рдХрдерди рд╕े рдПрдХ рдн्рд░ाрди्рддि рд╣ोрддी рд╣ै рдХि рдпрд╣ рд╕्рдд्рд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХी рдиिрди्рджा рдпा рдЕрдкрдоाрди рд╕ूрдЪрдХ рд╣ै рдХिрди्рддु рдпрджि рддрдд्рдХाрд▓िрдХ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рднी рдз्рдпाрди рджिрдпा рдЬाрдп рддो рдЙрд╕ рд╕рдордп рд╕рдоाрдЬ рддрдд्рдЬрди्рдп рд╡рд╕्рддुрд╕्рдеिрддि рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рд░рд╣ा рд╣ोрдЧा। рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдоाрд░ा рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдкुрд░ुрд╖ рдк्рд░рдзाрди рд╕рдоाрдЬ рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рдкुрд░ुрд╖ рдк्рд░рдзाрди рд╕рдоाрдЬ рд╣ोрдиे рдХे рдиाрддे рдмрд▓ рдПрд╡ं рдкौрд░ूрд╖ рдХा рд╕рдоूрдЪा рд╕्рд░ोрдд рдкुрд░ुрд╖ рдХो рд╣ी рдоाрдиा рдЬाрддा рдеा। рдЗрд╕рд▓िрдП рдзрд░्рдорд╢ाрд╕्рдд्рд░िрдпों рдиे рдиाрд░ी рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХा рднाрд░ рд╢рдХ्рддि рдХे рд╕्рд░ोрдд рдкुрд░ुрд╖ рдкрд░ рд╣ी рдЫोреЬ рджिрдпा рд╣ै।

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рдХे рддीрди рд░ूрдк рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं-(1) рдХрди्рдпाрд░ूрдк (2) рднाрд░्рдпाрд░ूрдк (3) рдоाрддृрд░ूрдк

рдордиु рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХो рдХрджाрдкि рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рддे рджिрдЦрддे рд╣ैं рдЙрдирдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╣ै рдХि рдкрддि рдХो рд╕्рдд्рд░ी рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдпे рд╕рджैрд╡ рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे।
рдкिрддा рд░рдХ्рд╖рддि рдХौрдоाрд░े, рднрд░्рддा рд░рдХ्рд╖рддि рдпौрд╡рдиे।
рд░рдХ्рд╖рди्рддि рд╕्рдерд╡िрд░े рдкुрдд्рд░ा, рди рд╕्рдд्рд░ीрд╕्рд╡ाрди्рдд्рд░рдпрдорд░्рд╣рддि।।
(рдордиुрд╕्рдоृрддि 9/2)

рдХौрдоाрд░ рдХाрд▓ рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ाрдзрдиाрд╡рд╕्рдеा рд╣ै рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ рдХाрд▓ рдЙрд╕ рдЬीрд╡рдиे рдХी рд╕िрдж्рдзाрд╡рд╕्рдеा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдоें рдкिрддा рдХрди्рдпा рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЬрдм рдпुрд╡ाрд╡рд╕्рдеा рдоें рдХрди्рдпा рдХा рдкрджाрд░्рдкрдг рд╣ोрддा рд╣ै рддрдм рдЙрд╕рдХा рдкрддि рдЙрд╕рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рд╡ृрдж्рдзाрд╡рд╕्рдеां рдоें рдкुрдд्рд░ рдиाрд░ी рдХे рдЬीрд╡рди рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд╣ै рд╕्рдд्рд░ी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд╡ाрдХ्рдп рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдЬрди्рдп рд╕рдд्рдп рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдХिрди्рддु рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп рдоें рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдмрди्рдзрди рдиाрд░ी рдЕрд╕्рдоिрддा рдкрд░ рдк्рд░рд╢्рдирд╡ाрдЪрдХ рдЪिрд╣्рди рд╣ै। рдЖрдЬ рдХे рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп рдоें рдЙрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ै।
рдЕрд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░ाः рд╕्рдд्рд░िрдпः рдХाрд░्рдпाः рдкुрд░ुрд╖ैः рд╕्рд╡ैрд░्рджिрд╡ाрдиिрд╢рдо।
рд╡िрд╖рдпेрд╖ु рдЪ рд╕рдЬ्рдЬрдирддрдпः рд╕ंрд╕्рдеाрдк्рдпाрджрдд्рдордиो рд╡рд╢े।।  (рдордиु0 9/3)

рдкुрд░ाрддрди рдХाрд▓ рд╕े рдкुрд░ुрд╖ рдиे рдиाрд░ी рдХो рдЕрдкрдиी рдкैрддृрдХ рд╕рдо्рдкрдд्рддि рдоाрдиा рд╣ै рдкрд╣рд▓े рдкुрд░ुрд╖ рдШрд░-рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рдкाрд▓рди-рдкोрд╖рдг рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдзिрдХ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддी рдеी рдФрд░ рдиाрд░ी рдШрд░ рдХे рдХाрд░्рдпो рдоें рдЙрд▓рдЭी рд░рд╣рддी рдеी।

рдиाрд░ी рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдирд╣ीं рдеी рдФрд░ рдХाрд▓ाрди्рддрд░ рдоें рдЗрд╕ рдХрдордЬोрд░ी рдХे рдХाрд░рдг рд╢ोрд╖िрдд рд╣ोрддी рдЧрдпी।
рдиाрд░ी рдХрди्рдпा рд░ूрдк рдоेंः- рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдорд╣ाрдХрд╡ि рдХाрд▓िрджााрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा рдХुрдоाрд░ рд╕ंрднрд╡рдо् рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдоें рдкाрд░्рд╡рддी рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдиाрд░ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЖрд░्рдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдк्рд░рддिрдиिрдзि рдХрд╡ि рдХाрд▓िрджाрд╕ рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं। рдЖрд░्рдп рдХрди्рдпा рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рдХो рдкाрд░्рд╡рддी рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрд▓्рд▓िрдЦिрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдкाрд░्рд╡рддी рдЖрд░्рдп рдХрди्рдпा рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рддिрдоाрди рдмрдиी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд▓िрдпे рдЖрд░्рдп рдХрди्рдпा рдХो рдЕрджрдо्рдп, рдЕрдЬेрдп рддрдеा рдЬिрддेрди्рдж्рд░िрдп, рдмрдиाрдиे рдХा рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдзрди рддрдкрд╕्рдпा рд╣ी рд╣ै। рдХुрдоाрд░ рд╕ंрднрд╡рдо рдХे рдкंрдЪрдо рд╕рд░्рдЧ рдоें рднрдЧ्рди рдордиोрд░рдеा рдкाрд░्рд╡рддी рд╢िрд╡ рдХो рдкрддि рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдЬрдЧрдд рдХी рд╕рднी рднौрддिрдХ рд╕ुрдЦ-рд╕ुрд╡िрдзाрдУं рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдХрдаोрд░ рддрдкрд╕्рдпा рдХी рд╕ाрдзрдиा рдоें рдЬुрдЯ рдЧрдпी। рдкाрд░्рд╡рддी рдХी рддрдкрд╕्рдпा рджिрди-рдк्рд░рддिрджिрди рдЗрддрдиी рдХрдаोрд░ рд╣ोрддी рдЬा рд░рд╣ी рдеी рдХि рддрдкोрд╡рди рдоें рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдоुрдиिрдпों рдХी рддрдкрд╕्рдпा рднी рдк्рд░рднाрд╡рд╣ीрди рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧी рдеी। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХрдаोрд░ рд╕े рдХрдаोрд░ рддрдкрд╕्рдпा рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рдЕрдХीрд╖्рдЯ рд╢िрд╡ рдХो рдкрддि рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा। рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдеा-
рдЗрдпेрд╖ рд╕ा рдХрд░्рддुрдордмрди्рдз्рдпрд░ूрдкрддां
рд╕рдоाрдзिрдоाрд╕्рдеाрдп рддрдкोрднिрд░ाрдд्рдордиः।
рдЕрд╡ाрдк्рдпрддे рдХрдеाрдорди्рдпрдеा рдЗрдпं
рддрдеा рд╡िрдзं рдк्рд░ेрдо рдкрддिрд╢्рдЪ рддाрджृрд╢ः।।
   (рдХुрдоाрд░ рд╕рдо्рднрд╡ 5/2)

рдкाрд░्рд╡рддी рдХी рддрдкрд╕्рдпा рдХा рдлрд▓ рдеा-рдЙрдд्рдХрдЯ рдХोрдЯि рдХा рдЕрд▓ौрдХिрдХ рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рддाрджृрд╢ः рдкрддिः рддрдеा рдоृрдд्рдпुрдХो рдЬीрддрдиे рд╡ाрд▓ा рдкрддि-рдЬрдЧрдд рдХे рд╕рдорд╕्рдд рдкрддि рдоृрдд्рдпु рдХे рдХ्рд░ीрдд рджाрд╕ рд╣ै рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдоृрдд्рдпु рдХो рдЬीрддрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ рд╣ै рдоृрдд्рдпुрдЬрдп рдорд╣ाрджेрд╡। рдЖрдЬ рддрдХ рдХोрдИ рдЕрди्рдп рдХрди्рдпा рдоृрдд्рдпुंрдЬрдп рдорд╣ाрджेрд╡ рдХो рдкрддि рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡рд░рдг рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдорд░्рде рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрдпी рдЬो рдХाрд░्рдп рдкाрд░्рд╡рддी рдиे рддрдкрд╕्рдпा рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕िрдж्рдз рдХрд░рдХे рджिрдЦाрдпा рд╣ै। рддрдеाрд╡िрдзं рд╢рдм्рдж рдоें рдЧंрднीрд░ рдЕрд░्рде рдХी рдЕрднिрд╡्рдпंрдЬрдиा рд╣ुрдИ рд╣ै рднрдЧрд╡ाрди рд╢ंрдХрд░ рдиे рдкाрд░्рд╡рддी рдХो рдЙрдЪिрдд рдЖрджрд░-рд╕рдо्рдоाрди рджिрдпा рд╣ै। рдкрдд्рдиी рдХो рдЬिрддрдиा рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рдеाрди рднрдЧрд╡ाрди рд╢ंрдХрд░ рдиे рджिрдпा рд╣ै рдЙрддрдиा рдХिрд╕ी рдЕрди्рдп рджेрд╡рддा рдиे рдирд╣ीं рджिрдпा рд╣ै। рдХाрд▓िрджाрд╕ рдХे рддрдд्рдХाрд▓िрдХ рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХो рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдеी рдЕрдкрдиा рд╡рд░ рд╕्рд╡рдпं рд╡рд░рдг рдХрд░рддी рдеी-рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди рд╢ाрдХुрди्рддрд▓рдо् рдоें рд╢рдХुрди्рддрд▓ा, рдХुрдоाрд░ рд╕ंрднрд╡рдо् рдоें рдкाрд░्рд╡рддी рдФрд░ рд░рдШुрд╡ंрд╢ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдоें рдЗрди्рджुрдорддी рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рдкूрд░्рдгрддः рдЙрдирдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╡िрдзрд╡ा рд╕्рдд्рд░ी рдХी рдЙрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдеिрддि рдХा рдЬ्рдЮाрди рд░рдШुрд╡ंрд╢ рдХे рдЙрди्рдиीрд╕рд╡ें рд╕рд░्рдЧ рдоें рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдм рд░ाрдЬा рдЕрдЧ्рдиिрд╡рд░्рдг рдХी рдоृрдд्рдпु рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рддрдм рдЙрдирдХी рд╡िрдзрд╡ा рд░ाрдиी рдХा рд░ाрдЬ्рдп рдоंрдд्рд░िрдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдо्рдоाрди рдПрд╡ं рдЕрдзिрдХाрд░ рдХे рд╕ाрде рд╡िрдзिрд╡рдд् рд░ाрдЬ्рдпाрднिрд╖ेрдХ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।10

"рдоाрд▓рд╡िрдХाрдЧ्рдиिрдоिрдд्рд░рдо" рдоें "рдкрд░िрдм्рд░ाрдЬिрдХा" рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬो рд╡िрдзрд╡ा рдеी рд▓ेрдХिрди рд╡िрджुрд╖ी рдЗрддрдиी рдеी рдХि рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдХा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рднी рдХрд░рддी рдеी।

рдорд╣ाрдХрд╡ि рдХाрд▓िрджाрд╕ рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди рд╢ाрдХुрди्рддрд▓рдо рд╕рдк्рддрдо рд╕рд░्рдЧ рдоें рд╕्рд╡рдпं рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд╕рд╣рдзрд░्рдоिрдгी рдХा рдкрд░िрдд्рдпाрдЧ рдкाрдк рд╣ोрддा рд╣ै, “рдХрд╕्рддрд╕्рдп рдзрд░्рдорджाрд░ рдкрд░िрдд्рдпाрдЧिрдиो рдиाрдо рд╕ंрдХीрд░्рддрдпिрддुं рдЪिрди्рддрдпिрд╖्рдпрддि।"11

рдкрдд्рдиी рдХो рдЗрддрдиा рдЙрдЪ्рдЪ рд╕्рдеाрди рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा рд╕рдд्рдХाрд░ рдХा рдорд╣ाрди рдк्рд░рдХрд░्рд╖ рд╣ै, рдЖрджрд░ рдХी рдкрд░ाрдХाрд╖्рдаा рд╣ै। рдЧौрд░ी рдХी рдпрд╣ рд╕ाрдзрдиा рднाрд░рддीрдп рдХрди्рдпाрдУं рдХे рд▓िрдпे рдЕрдиुрдХрд░рдгीрдп рд╡рд╕्рддु рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╕े рднाрд░рддीрдп рдХрди्рдпाрдУं рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рдорд╣ाрди рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╕े рднाрд░рддीрдп рдХрди्рдпाрдУं рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рдорд╣ाрди рдЖрджрд░्рд╢ рдХोрдИ рдпрджि рд╣ै рддो рд╡рд╣ рд╣ै рдкाрд░्рд╡рддी। рдЖрдЬ рднी "рдЧौрд░ी рдкूрдЬрди" рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдкूрдЬा рдоें рдЖрджрд░्рд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЖрджрд░ рдПрд╡ं рд╕рдо्рдоाрди рднाрд╡ рдЖрдЬ рднी рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।
рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡ाреЬрдЧ्рдордп рджेрджीрдк्рдпрдоाрди рдЬрдЧрдд рдоें рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рдПрд╡ं рд╡ेрджрд╡्рдпाрд╕ рдХे рдмाрдж рдЬिрди рдорд╣ाрдХрд╡िрдпों рдиे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╕рдо्рдоाрди рдПрд╡ं рд▓ोрдХ рдк्рд░िрдпрддा рдЕрд░्рдЬिрдд рдХी рд╣ै рдЙрд╕рдХा рдиाрдо рд╣ै рдХाрд▓िрджाрд╕ рднрд╡рднूрддि। рдЗрди рд▓ोрдЧों рдиे рдЕрдкрдиे рдХाрд╡्рдпों рдоें рдиाрд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╕рдо्рдпрдХ् рджिрдЧ्рджрд░्рд╢рди рдХिрдпा рд╣ै। рдХाрд▓िрджाрд╕ рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╕ांрдЧोрдкांрдЧ рд╡рд░्рдгрди рд╣ुрдЖ рд╣ै рддрдеा рдЙрдирдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдиाрд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХा рдПрдХ рдРрд╕ा рд╕्рд╡рд░ूрдк рджृрд╖्рдЯिрдЧрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рднिрдд्рддि рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдкूрд░्рдг рдЕंрдЧ рдеी рдЬिрд╕рдХी рд╕рд╣рднाрдЧिрддा рд╕рднी рдХाрд░्рдпों рдоें рдеी। рд╕рднी рдЖрд╢्рд░рдоों рдоें рдЧृрд╣рд╕्рде рдЖрд╢्рд░рдо рдХो рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╕рдордЭा рдЬाрддा рдеा рдЗрд╕ рдЖрд╢्рд░рдо рдХा рдЖрдзाрд░ рдкрдд्рдиी рд╣ोрддी рдеी рдХ्рдпोंрдХि рдЧृрд╣рд╕्рде рдЙрд╕ी рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рд╕े рдЕрдкрдиे рдзाрд░्рдоिрдХ рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рдХा рд╕рдо्рдкाрджрди рдХрд░рддा рдеा।

рд░рдШुрд╡ंрд╢ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдХे рдЪрддुрд░्рджрд╢ рд╕рд░्рдЧ рдоें рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд░ाрдо рдиे рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдпрдЬ्рдЮ рдХे рд╕рдордп рдЕрдкрдиे рд╡ाрдорднाрдо рдоें рдЕрдж्рдзाрд░्рдЧिंрдиी рд╕ीрддा рдХी рд╕्рд╡рд░्рдгрдордпी рдоूрд░्рддि рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдеी।6

рдХुрдоाрд░ рд╕ंрднрд╡рдо рдХे рдЫрдаे рд╕рд░्рдЧ рдоें рд╣िрдоाрд▓рдп рд░ाрдЬ рдкाрд░्рд╡рддी рдХे рд╡िрд╡ाрд╣ рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдЕрди्рддिрдо рдиिрд░्рдгрдп рдоेрдиा рд╕े рд╕ुрдирдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। "рд╢ैрд▓ः рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдХाрдоोрд╜рдкि рдоेрдиाрдоुрдЦрдоुрджैрдХ्рд╖рдд рдк्рд░ाрдпेрдг рдЧृрд╣рдгी рдиेрдд्рд░ः, рдХрди्рдпाрд░्рдеेрд╖ु рдХुрдЯुрдо्рдмिрдиः।"7

рдХाрд▓िрджाрд╕ рдХे рддрдд्рдХाрд▓ीрдХ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиाрд░ी рдХे рд╡рдЪрдирдмрдж्рдзрддा рдХा рдоाрдирдиा рдкुрд░ुрд╖ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдзрд░्рдо рдеा рдЬैрд╕े рдХैрдХेрдпी рдХे рд╡рдЪрди рдХा рдЕрдиुрдкाрд▓рди рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рд░ाрдЬा рджрд╢рд░рде рд░ाрдо рдХो рдЪैрджрд╣ рд╡рд░्рд╖ рдХा рд╡рдирд╡ाрд╕ рджेрддे рд╣ैं।8

рдХुрдоाрд░ рд╕ंрднрд╡рдо् рд╕े рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдкाрд░्рд╡рддी рдХो рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХो рдЬ्рдЮाрди рдеा рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди рд╢ाрдХुрди्рддрд▓рдо् рдоें рдк्рд░िрдпं рд╡рджा, рдЕрдиुрд╕ूрдпा, рд╢рдХुрди्рддрд▓ा рд╢िрдХ्рд╖िрддрд╕्рдпिा рд╣ै рдЬो рдХрдг्рдг рдк्рд░рдд्рддрд╖ि рдж्рд╡ाрд░ा рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ुрдП рдеे।
рдЧृрд╣рдгी рд╕рдЪिрд╡ः рд╕рдЦी рдоिрдеः рдк्рд░िрдпрд╢िрд╖्рдпा рд▓рд▓िрддा рдХрд▓ाрд╡िрдзौ।
рдХрд░ूрдгрд╡िрдоुрдЦेрди рдоृрдд्рдпुрдиा рд╣рд░рддां рдд्рд╡ां рд╡рдж рдХिं рди рдоे рд╣ृрддрдо्।।9

рдХाрд▓िрджाрд╕ рдХे рддрдд्рдХाрд▓िрдХ рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдк्рд░ाрдк्рдд рдеी, рдЕрдкрдиा рд╡рд░ рд╕्рд╡рдпं рд╡рд░рдг рдХрд░рддी рдеी-рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди рд╢ाрдХुрди्рддрд▓рдо् рдоें рд╢рдХुрди्рддрд▓ा, рдХुрдоाрд░ рд╕ंрднрд╡рдо् рдоें рдкाрд░्рд╡рддी, рдФрд░ рд░рдШुрд╡ंрд╢ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдоें рдЗрди्рджुрдорддी рдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рдкूрд░्рдгрддः рдЙрдирдХी рдЗрдЪ्рдЫा рд╕े рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╡िрдзрд╡ा рд╕्рдд्рд░ी рдХी рдЙрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕्рдеिрддि рдХा рдЬ्рдЮाрди рд░рдШुрд╡ंрд╢ рдХे 19рд╡ें рд╕рд░्рдЧ рдоें рд╣ोрддा рд╣ै। рд░ाрдЬा рдЕрдЧ्рдиिрд╡рд░्рдг рдХी рдоृрдд्рдпु рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рддрдм рд░ाрдЬ्рдп рдоंрдд्рд░िрдпों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдо्рдоाрди рдПрд╡ं рдЕрдзिрдХाрд░ рдХे рд╕ाрде рдЙрдирдХी рд╡िрдзрд╡ा рд░ाрдиी рдХा рд╡िрдзिрд╡рдд рд░ाрдЬ्рдпाрднिрд╖ेрдХ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।10

рдоाрд▓рд╡िрдХाрдЧ्рдиिрдоिрдд्рд░рдо рдоें "рдкрд░िрд╡्рд░ाрдЬिрдХा" рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै рдЬो рд╡िрдзрд╡ा рдеी рд▓ेрдХिрди рд╡िрджुрд╖ी рдЗрддрдиी рдеी рдХि рд╡िрдж्рдзाрдиों рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдХा рдкрд░ीрдХ्рд╖рдг рднी рдХрд░рддी рдеी।

рдорд╣ाрдХрд╡ि рдХाрд▓िрджाрд╕ рдиे рдЕрднिрдЬ्рдЮाрди рд╢ाрдХुрди्рддрд▓рдо् рд╕рдк्рддрдо рд╕рд░्рдЧ рдоें рд╕्рд╡рдпं рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд╕рд╣рдзрд░्рдоिрдгी рдХा рдкрд░िрдд्рдпाрдЧ рдкाрдк рд╣ोрддा рд╣ै-
"рдХрд╕्рддрд╕्рдп рдзрд░्рдорджाрд░ рдкрд░िрдд्рдпाрдЧिрдиों рдиाрдо рд╕ंрдХीрд░्рддрдпिрддुं рдЪिрди्рддрдпिрд╖्рдпрддि।"11

рд╕ीрддा рд░ाрдо рдХे рдк्рд░рд╢्рди рдХा рдк्рд░рдд्рдпुрдд्рддрд░ рджेрддे рд╣ुрдпे рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि- рдордиुрд╖्рдп рдЙрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХे рд▓िрдпे рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬिрд╕ рдкрд░ рдЙрд╕рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै рдоैं рдХेрд╡рд▓ рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХी рд╕्рд╡ाрдоिрдиी рд╣ूँ рдЙрд╕ी рдкрд░ рдоेрд░ा рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рд╕े рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд╣ै рдЬो рдХि рд╕рджैрд╡ рдЖрдкрдХा рдЪिрди्рддрди рдХрд░рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрдЧ рдоेрд░े рд╡рд╢ рдоें рдирд╣ीं рд╣ै рд╡рд╣ рдкрд░ाрдзीрди рд╣ोрддे рд╣ैं। рдпрджि рд░ाрд╡рдг рдиे рдмрд▓ाрдд् рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ो рддो рдоेрд░ा рдЗрд╕рдоें рдХोрдИ рджोрд╖ рдирд╣ीं рд╣ै।

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдоेрд░े рдЪрд░िрдд्рд░ рдкрд░ рд▓ांрдЫрди рд▓рдЧाрдиा рдХрдердордкि рдЙрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ाрд▓्рдоीрдХिं рд╕ीрддा рд╕े рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं рдХि рдЖрдкрдиे рдоेрд░े рдиिрд░्рдмрд▓ рдЕंрд╢ рдХो рдХ्рдпों рдкрдХреЬ рд▓िрдпा рд╣ै рдоेрд░े рд╕рдмрд▓ рдЕंрд╢ рдХो рдХ्рдпों рдкीрдЫे рдврдХेрд▓ рджिрдпा рд╣ै। рдиाрд░ी рдХा рджुрд░्рдмрд▓ рдЕंрд╢ рд╣ै рдЙрд╕рдХा рдиाрд░ीрдд्рд╡ -рд╕्рдд्рд░ीрдд्рд╡ рдХा рд╕рдмрд▓ рдЕंрд╢ рд╣ै рдкрдд्рдиीрдд्рд╡ рдФрд░ рдкрддिрд╡्рд░рддा рд╕ीрддा рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рд╣े рдирд░рд╢ाрд░्рджूрд▓! рдЖрдк рдордиुрд╖्рдпों рдоें рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ैं рдкрд░рди्рддु рдХ्рд░ोрдзाрд╡ेрд╢ рдоें рдЖрдХрд░ рдЖрдк рдЬो рдЕрдиुрдЪिрдд рдмाрддें рдХрд╣ рд░рд╣े рд╣ैं рд╡े рд╕ाрдзाрд░рдг рдЬрди рдХे рд╕рдоाрди рд╣ैं। рд╕ीрддा рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рдоेрд░ा рд╕्рд╡рднाрд╡ рдФрд░ рд╣ृрджрдп рджोрдиों рдиिрд╢्рдЫрд▓ рд╣ै рдкрд╡िрдд्рд░ рд╣ै рдоैं рд╣ृрджрдп рд╕े рдЖрдкрдХी рднрдХ्рддि рдХрд░рддी рд╣ूँ - рд╕ीрддा рдХे рдорд░्рдорд╕्рдкрд░्рд╢ी рд╢рдм्рдж рдХिрддрдиे рдУрдЬрд╕्рд╡ी рдПрд╡ं рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ैं рд╕्рдд्рд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे -
рдд्рд╡рдпा рддु рдирд░рд╢ाрд░्рджूрд▓ рдХ्рд░ोрдзрдоेрд╡ा рдиुрд╡рд░्рддрддा।
рд▓рдШुрдиेрд╡ рдордиुрд╖्рдпेрдг рд╕्рдд्рд░ीрдд्рд╡рдоेрд╡ рдкुрд░рд╕्рдХृрддрдо्।।
рди рдк्рд░рдоाрдгीрдХृрддः рдкाрдгिрд░्рдмाрд▓्рдпे рдмाрд▓ेрди рдкीреЬिрддः।
рдордо рднрдХ्рддिрд╢्рдЪ рд╢ीрд▓рд╢्рдЪ рд╕рд░्рд╡ рддे рдкृрд╖्рдарддः рдХृрддрдо।।
(рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рд░ाрдоाрдпрдг)

рд╕ीрддा рдХे рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╡рдЪрди рдХो рд╕ुрдирдХрд░ рд╕рд╣ृрджрдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЖँрдЦों рдоें рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдХे рдЖँрд╕ू рдиिрдХрд▓ рдкреЬрддे рд╣ैं।

рдХाрд▓िрджाрд╕ рдиे рд╕ीрддा рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рдЪिрдд्рд░рдг рдЬिрд╕ рд╡ैрджрдЧ्рдзрд╡ाрдгी рд╕े рдХिрдпा рд╣ै рд╡рд╣ рдЖрдЬ рднी рдоाрдирд╡ рдЪिрдд्рдд рдХो рдоोрд╣िрдд рдХрд░ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै।

рдк्рд░рдЬाрдкाрд▓рди рдХी рд╡ेрджी рдкрд░ рднрд╡рд╡ाрди рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдиे рдЕрдкрдиा рд╕рд░्рд╡рд╕्рд╡ рди्рдпोрдЫाрд╡рд░ рдХрд░ рдХे рд╕рдоाрдЬ рдоें рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХिрдпा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдкрд░िрдд्рдпрдХ्рддा рд╡ैрджेрд╣ी рдиे рдЕрдкрдиा рдЖрджрд░्рд╢ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдШрдиे рдЬंрдЧрд▓ рдоें рдЬрдм рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдЬी рд╕ीрддा рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдЬाрдиे рд▓рдЧे рддो рд╕ीрддा рдиे рдЬो рдЖрдд्рдордиिрд╡ेрджрди рдХिрдпा рд╣ै рд╡рд╣ рднाрд░рддीрдп рдиाрд░ी рдХे рдЧौрд░рд╡, рдорд░्рдпाрджा рддрдеा рдд्рдпाрдЧ рдХा рдЬ्рд╡рд▓рди्рдд рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै।

рд▓ोрдХрдоंрдЧрд▓ рдХी рд╡ेрджी рдкрд░ рдЖрдд्рдоोрдд्рд╕рд░्рдЧ рднाрд░рддीрдп рдирд░ेрд╢ों рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рдк्рд░рдЬाрдкाрд▓рди рд╡्рд░рдд рд╣ै।

рдк्рд░рдЬा рдЕрдиुрд░ंрдЬрди рдХे рд▓िрдпे рд░ाрдо рдиे рдЕрдкрдиी рдк्рд░ाрдгрд╡рд▓्рд▓рднा рд╕ीрддा рдХो рдЫोреЬрдиे рдоें рдеोреЬा рднी рджेрд░ рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЧрд░्рднрднाрд░ рд╕े рдЖрдХ्рд░ाрди्рдд рд╕ीрддा рд░ाрдо рдХी рдмुрд░ाрдИ рди рдХрд░рдХे рдЗрд╕ рд╣ृрджрдп рд╡िрджाрд░рдХ рджृрд╢्рдп рдХे рдФрдЪिрдд्рдп рдХो рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рдордЭ рд░рд╣ी рд╣ै рдХिрди्рддु рдлिрд░ рднी рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рд╡рд╢ рдЙрд▓ाрд╣рдиा рджेрдиे рдоें рджेрд░ рдирд╣ीं рд▓рдЧाрддी рд╣ै рдФрд░ рд▓рдХ्рд╖्рдордг рд╕े рдкूрдЫрддी рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╡िрдХрдЯ рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдоें рдкрд░िрдд्рдпाрдЧ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдЕрдиुрдХूрд▓ рд╣ै рдХ्рдпा? рдпрд╣ी рдЗрдХ्рд╖्рд╡ाрдХुрд╡ंрд╢ рдХी рдорд░्рдпाрджा рд╣ै? рдлिрд░ рднी рд╕ीрддा рд╕ोрдЪрддी рд╣ै рдХि рд░ाрдо рддो рдХिрд╕ी рдХा рдЕрд╣िрдд рдирд╣ीं рд╕ोрдЪ рд╕рдХрддे рд╣ैं рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдпрд╣ рдоेрд░े рдХिрд╕ी рдЬрди्рдо рдХे рдХрд░्рдо рдХा рдлрд▓ рд╣ो। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ीрддा рдХрд░्рдорд╡ाрдж рдХे рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рд╕े рдЖрдд्рдорддुрд╖्рдЯि рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं।
рдХрд▓्рдпाрдг рдмुрдж्рд░्рдзेрд╢्рдерд╡ा рддрд╡ाрдпं рди рдХाрдордЪाрд░ो рдордпिрд╢реЬрдХ्рдиीрдпः।
рдордоैрд╡ рдЬрди्рдоाрди्рддрд░ рдкाрддрдХाрдиां рд╡िрдкाрдХ рд╡िрд╕्рдлूрд░्рдЬ рдзुрд░ рдк्рд░рдоेрдпः।।

рд╕ीрддा рдЬी рд╕ोрдЪ рд░рд╣ी рд╣ै рдХि рдоुрдЭे рдЕрдкрдиे рдкाрдкों рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХा рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд╕ाрдзрди рд╣ै рддрдкрд╕्рдпा рдФрд░ рд╕ाрдзрдиा рднाрд░рддीрдп рдиाрд░िрдпों рдХे рд▓िрдпे рдЖрджрд░्рд╢ рдПрд╡ं рдд्рдпाрдЧ рдХी рдк्рд░рддिрдоूрд░्рддि рд╕ीрддा рдЬी рдХी рдПрдХ рд╡िрд╖ाрдж рднрд░ी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдЬो рд╕рдоााрдЬ рдоें рд╕ीрддा рдХो рдФрд░ рдЙрдЪ्рдЪрд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддी рд╣ै рдд рдмрд╡рд╣ рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि рд░ाрдЬा рд░ाрдо рдЕрдпोрдз्рдпा рдХे рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд╣ै рдФрд░ рдк्рд░рдЬाрдУं рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕ोрдЪрдиा рдПрдХ рд░ाрдЬा рдХा рдзрд░्рдо рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдпे рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рдк्рд░рдЬा рдХी рд╣ी рднाॅрддि рдоुрдЭे рддрдкрд╕्рд╡िрдиी рдХी рднी рдЪिрди्рддा рдХрд░े। рдЬрдирдХ рдирди्рджिрдиी рд╕ीрддा рдХी рдЗрд╕ рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдоें рдХिрддрдиा рдУрдЬ рдПрд╡ं рдорд░्рдорд╕्рдкрд░्рд╢िрддा рднрд░ी рд╣ै рддрдеा рдЖрдд्рдо рдд्рдпाрдЧ рдХी рднाрд╡рдиा рддрдеा рдЗрд╕рд╕े рднी рдЬ्рдпाрджा рдХрд░ूрдгा рдХ्рдпा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै-
"рддрдкрд╕्рд╡िрд╕ाрдоाрди्рдпрдорд╡ेрдХ्рд╖рдгीрдпा।"
рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдЬीрд╡рди рд╕рджैрд╡ рд╕े рд╣ी рдиाрд░िрдпों рдХा рдЖрдд्рдордд्рдпाрдЧ рдХा рдЬीрд╡рди рд░рд╣ा рд╣ै।

рдЗрддिрд╣ाрд╕ рднी рд╕ाрдХ्рд╖ी рд╣ै рдХि рдЬिрддрдиा рдЖрдд्рдо рдд्рдпाрдЧ рдиाрд░िрдпों рдоें рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рд╣ोрддा рд╣ै рдЙрддрдиा рдФрд░ рдХिрд╕ी рдоें рдирд╣ीं। рдиाрд░ी рдкрд╢ुрдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХी рдк्рд░рддीрдХ рдирд╣ीं рд╣ै рд╡рд╣ рддो рджिрд╡्рдп рдЧुрдгों рдХी рдк्рд░рддिрдоा рд╣ै। рдЕрд▓ौрдХिрдХ рдЧुрдгों рдХी рдоूрд░्рддि рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╣рдоाрд░ी рддाрди्рдд्рд░िрдХ рдкूрдЬा рдоें рд╢рдХ्рддि рдпा рдоुрдж्рд░ा рдХी рдорд╣рддी рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рд╣ै।12 рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ै рдХि рд╕ीрддा рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рдЬिрддрдиे рднी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ै рд╕рднी рдоें рд╕ीрддा рдХे рд▓िрдпे рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧुрдгों рдХा рд╕рдоाрдпोрдЬрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрди рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЧुрдгों рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рднाрд░рддीрдп рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд▓िрдпे рд╕ीрддा рд╕рд░्рд╡ोрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै рдФрд░ рдЖрдЬ рднी рд╕ीрддा рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рдЕрдиुрдХрд░рдгीрдп рд╣ै। рдиाрд░ी рдЪिрдд्рд░рдг рдХे рдЬिрддрдиे рднी рднाрд░рддीрдп рдЖрджрд░्рд╢ рд╣ै рд╡े рд╕рднी рд╕ीрддा рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рд╕े рд╣ी рдк्рд░ाрд░्рджूрднूрдд рд╣ुрдпे рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЖрд░्рдпाрд╡рд░्рдд рдоें рд╕рд╣рд╕्рд░ों рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рдоाँ рд╕ीрддा рдХी рдкूрдЬा рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै।

рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдПрд╡ं рд╕рдоाрдЬ рдоें "рд╕ीрддा" рд╢рдм्рдж рдкрд░рдо рдкрд╡िрдд्рд░рддा, рд╡िрд╢ुрдж्рдзрддा рддрдеा рдЕрддि рдиिрд░्рдорд▓рддा рддрдеा рд╡िрд╢ुрдж्рдз рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рд╣ी рд╕ूрдЪрдХ рд╣ै। рдХोрдИ рд╡рд░िрд╖्рда рдпा рд╡ृрдж्рдз рдЬрди рдпрджि рдХिрд╕ी рдХрди्рдпा рдпा рд╡рдзू рдХो рдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рджेрддे рд╣ै рддो рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि "рд╕ीрддा рдмрдиो" рдЗрд╕рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╣ै рдХि рд╕ीрддा рд╕ी рдкрд╡िрдд्рд░, рдкрддिрдкрд░ाрдпрдг рдкрддिрд╡्рд░рддा, рд╡िрд╢ुрдж्рдз рдЖрдЪрд░рдг рд╕рд░्рд╡рд╕рд╣िрд╖्рдгु рд╕рдорднाрд╡ рдпुрдХ्рдд рдмрдиो।

рднाрд░рдд рд╡рд░्рд╖ рдоें рдкाрд░рдо्рдкрд░िрдХ рдоाрди्рдпрддा рд╣ै рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмाрд▓िрдХा рдХो рд╕ीрддा рдХा рд░ूрдк рддрдеा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмाрд▓рдХ рдХो рд╢्рд░ीрд░ाрдо рдХा рд░ूрдк  рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै-
рдЪрди्рджрди рд╣ै рдЗрд╕ рджेрд╢ рдХी рдоाрдЯी рддрдкोрднूрдоि рд╣рд░ рдЧ्рд░ाрдо рд╣ै
рд╣рд░ рдмाрд▓ा рджेрд╡ी рдХी рдк्рд░рддिрдоा рдмрдЪ्рдЪा рдмрдЪ्рдЪा рд░ाрдо рд╣ै।13

рдЖрджрд░्рд╢ рднाрд╡ рдХी рдк्рд░рддिрдиिрдзि рд╕ीрддा:-
  рднाрд░рддीрдп рдиाрд░िрдпों рдХे рд▓िрдпे рдЖрдЬ рднी рдоाрддा рд╕ीрддा рдЖрджрд░्рд╢ рднाрд╡ рдХी рдк्рд░рддिрдиिрдзि рд╣ै। рд╕ीрддा рдоूрд░्рддिрдордпी рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд рднाрд░рдд рдоाрддा рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдиाрд░िрдпों рд╕े рд╕ीрддा рдХे рдЪрд░рдгрдЪिрд╣्рди рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХрд░ाрдХрд░ рдЕрдкрдиी рдЙрди्рдирддि рдХрд░рдиी рд╣ोрдЧी, рдпрд╣ी рдПрдХрдоाрдд्рд░ рдкрде рд╣ै।
рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХрд╣рддे рд╣ै, “рдоैं рджिрд╡्рдп рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦ рд░рд╣ा рд╣ूॅ рдХि рдпрджि рднाрд░рдд рдХी рдиाрд░िрдпाँ рджेрд╢ी рдкोрд╢ाрдХ рдкрд╣рдиे рднाрд░рддीрдп рдЛрд╖िрдпों рдХे рдоुрдЦ рд╕े рдиिрдХрд▓े рд╣ुрдпे рдзрд░्рдо рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рдХрд░े рддो рдПрдХ рдРрд╕ी рдмреЬी рддрд░ंрдЧ рдЙрдаेрдЧी рдЬो рд╕ाрд░े рдкрд╢्рдЪिрдоी рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рдбुрд╡ा рджेрдЧी।

рднाрд░рддीрдп рдоें рд╕्рдд्рд░ीрдЬीрд╡рди рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рдоाрддृрдд्рд╡ рд╣ै "рд╕्рдд्рд░ी" рд╢рдм्рдж рдХे рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдоाрдд्рд░ рд╕े рднाрд░рддीрдпों рдХे рдорди рдоें "рдоाрддृрдд्рд╡" рднाрд╡ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै।

рдЬैрд╕ा рдХि рд╣िрддोрдкрджेрд╢ рдоें рд╕्рдд्рд░ी рдХो рдоाँ рдХे рд░ूрдк рдоें рджेрдЦрдиे рдХा рдЙрдкрджेрд╢ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдоाрддृрд╡рдд рдкрд░ рджाрд░ेрд╖ु рдкрд░рдж्рд░рд╡्рдпेрд╖ु рд▓ोрд╖्рдард╡рдд्।
рдЖрдд्рдорд╡рдд् рд╕рд░्рд╡рднूрд░्рддрд╖ु рдпः рдкрд╢्рдЪрддि рд╕ рдкрдг्рдбिрддः ।।14

рдЕрд░्рдеाрдд рдЬो рдкрд░рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХो рдоाрддा рдХे рд╕рдоाрди рдкрд░рджृрд╡्рдп рдХो рдоिрдЯ्рдЯी рдХे рдвेрд▓े рдХे рд╕рдоाрди рддрдеा рд╕рд╡ рднूрддрдк्рд░ाрдгिрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рд╣ी рд╕рдоाрди рджेрдЦрддा рд╣ै рд╡рд╣ी рдпрдеाрд░्рде рджेрдЦрддा рд╣ै рдФрд░ рд╡рд╣ी рдкрдг्рдбिрдд рд╣ै। рдкрд╢्рдЪिрдоी рджेрд╢ों рдоें рднाрд░рддीрдп рдоाрддृ рд╕ंрдХрд▓्рдкрдиा рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рд╣ै рд╡рд╣ाँ рдкрд░ рд╕्рдд्рд░ी рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рдоाрддृрдд्рд╡ рди рд╣ोрдХрд░ рдкрдд्рдиीрдд्рд╡ рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд╣ै। рдХिрди्рддु рднाрд░рдд рдоें рд╕рдорд╕्рдд рд╕्рдд्рд░ीрдд्рд╡ рдХो рдоाрддृрдд्рд╡ рд░ूрдк рдоें рдХेрди्рдж्рд░ीрднूрдд рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЧृрд╣ рдХी рд╕्рд╡ाрдоिрдиी рд╢ाрд╕िрдХा рдкрдд्рдиी рд╣ै, рд╡рд╣ी рднाрд░рддीрдп рдЧृрд╣ों рдоें рд╕्рд╡ाрдоिрдиी рдФрд░ рд╢ाрд╕िрдХा рдоाрддा рд╣ै। рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдоाрддा рдХो рд╡рд╣ рдЧौрд░рд╡ рд╕्рдеाрдкिрдд рдирд╣ीं рд╣ै рдЬो рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдоाँ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рдиिрд░्рдорд▓ рджूрд╕рд░ा рдХौрди рд╕ा рдиाрдо рд╣ै? рдоाँ рддो рдд्рдпाрдЧ, рдкрд╡िрдд्рд░рддा рджिрд╡्рдпрддा рдордорддा рдЖрджि рдЧुрдгों рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд░рд╣ी рд╣ै।

рдоाрддा рд╣ी рд╢िрд╢ु рдХी рдк्рд░рдердо рдЧुрд░ू рд╢िрдХ्рд╖िрдХा рд╣ोрддी рд╣ै рдФрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдк्рд░рдердо рдкाрдард╢ाрд▓ा рд╣ोрддा рд╣ै।

рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рдоें рдЧाрд░्рдЧी, рдоैрдд्рд░ेрдпी, рд╡िрджुрд╖ी рдЕрдкाрд▓ा, рдШोрд╖ा рдЖрджि рд╡िрджुрд╖ी рдорд╣िрд▓ाрдПं рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдХिрд╕ी рднेрдж рднाрд╡ рдХे рдмिрдиा рдкुрд░ुрд╖ों рдХे рд╕рдоाрди рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХी рдеी। рд╡ैрджिрдХ рдоंрдд्рд░ों рдХी рд░рдЪрдиा рддрдеा рд╢ाрд╕्рдд्рд░ाрд░्рде рдоें рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рднाрдЧ рд▓ेрдиे рдХा рдЖрдЦ्рдпाрди рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ोрддा рд╣ै।
1- рд╕рд░рдоाрдкाрдгि рд╕ंрд╡ाрдж-10/108 (рдЛрдЧ्рд╡ेрдж)
2- рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ्рдп рдоैрдд्рд░ेрдпी рд╕ंрд╡ाрдж।
3- рдкुрд░ुрд░рд╡ा-рдЙрд░्рд╡рд╢ी рд╕ंрд╡ाрдж-
4- рдпрдо-рдпрдоी рд╕ंрд╡ाрдж-10/10
5- рд╡िрд╢्рд╡ाрдоिрдд्рд░ рдирджी рд╕ंрд╡ाрдж- 3/33

рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдоें рдмाрд▓िрдХाрдУं рдХे рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдЬ्рдпाрджा рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╣ुрдИ рд╣ै рдФрд░ рд╕рднी рдмाрд▓िрдХाрдУं рдХो рднेрдж-рднाрд╡ рдХे рдмिрдиा рдмाрд▓рдХ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै।

рдХाрд▓ рд╡िрд╢ेрд╖ рдПрд╡ं рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рд╡िрд╢ेрд╖ рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рджेрдЦे рддो рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд╕ाрде рднेрджрднाрд╡ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЕрдиेрдХ рджेрд╢ों рдоें рд░рд╣ा рд╣ै। рднाрд░рдд рд╕े рдХрд╣ी рдЕрдзिрдХ рднेрджрднाрд╡ рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рджेрд╢ों рдоें рдеा рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕ рдмाрдд рдХी рдкुрд╖्рдЯि рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдХे рдХрдерди рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै-

“рдпрд╣ рдЖрд╢्рдЪрд░्рдп рдХी рдмाрдд рд╣ै рдХि рдХैрдо्рдм्рд░िрдЬ рдФрд░ рдЖрдХ्рд╕рдлोрд░्рдб рд╡ि0рд╡ि0 рдХे рджрд░рд╡ाрдЬे рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд▓िрдпे рдЖрдЬ рднी рдмрди्рдж рд╣ै рдпрд╣ी рд╕्рдеिрддि рд╣ाрд╡рд░्рдб рдФрд░ рдпेрд▓ рдХे рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдХी рднी рд╣ै рдкрд░ рдХрд▓рдХрдд्рддा рд╡ि0рд╡ि0 рдиे рдмीрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рд╡ рд╣ी рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиा рдж्рд╡ाрд░ рдЦोрд▓ рджिрдпा рдеा। рдоुрдЭे рд╕्рдорд░рдг рд╣ै рдХि рдЬिрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдоैं рдмी0рдП0 рдоें рдЙрдд्рддीрд░्рдг рд╣ुрдЖ рдеा, рдЙрд╕ рд╕ाрд▓ рдХрдИ рд▓реЬрдХिрдпाँ рднी рдоेрд░े рд╕ाрде рдмी0рдП0 рдоें рдЙрдд्рддीрд░्рдг рд╣ो рд╣ुрдИ рдеी। рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХी рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХे рдФрд░ рдЕрди्рдпाрди्рдп рд╡िрд╖рдп рд▓реЬрдХों рдХे рд╣ी рд╕рдоाрди рдеे। рдлिрд░ рднी рдмрд╣ुрдд рд╕ी рд▓реЬрдХिрдпाँ рд╕рдлрд▓рддा рдкूрд░्рд╡рдХ рдЙрдд्рддीрд░्рдг рд╣ुрдИं।

рд╕्рд╡ाрдоी рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рдЬी рдЖрдЧे рдХрд╣рддे рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░े рдзрд░्рдо рдоें рддो рд▓реЬрдХिрдпों рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдХा рдиिрд╖ेрдз рд╣ै рд╣ी рдирд╣ीं। рдк्рд░ाрдЪीрди рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рд╡िрдж्рдпाрдкीрдаों рдоें рд▓реЬрдХे рд▓реЬрдХिрдпाँ рджोрдиों рд╣ी рдЬाрддे рдеे।

рдорд╣ाрдХрд╡ि рднрд╡рднूрддि рдиे рдпрджि рд░ाрдо рдХो рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рд░ाрдЬा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рдХिрдпा рд╣ै рддो рдоाрддा рд╕ीрддा рдХो рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рд╕рддी рд╕्рдд्рд░ी, рддрдкрд╕्рд╡िрдиी, рдХुрд╢рд▓ рд╡рд╣ू рдЖрджि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рд╣ै।

рджाрдо्рдкрдд्рдп рдЬीрд╡рди рдХा рдЬिрддрдиा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдФрд░ рдоाрд░्рдоिрдХ рд╡рд░्рдг рднрд╡рднूрддि рдиे рдХिрдпा рд╣ै рдЙрддрдиा рдЕрди्рдпрдд्рд░ рджुрд░्рд▓рдн рд╣ै। рджाрдо्рдкрдд्рдп рднाрд╡ рд╕ुрдЦ-рджुрдЦ рдоें рдПрдХ рд░ूрдк рд░рд╣рддा рд╣ै рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рднी рдЕрд╡рд╕्рдеाрдУं рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд╣ृрджрдп рдХो рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдоिрд▓рддा рд╣ै। рд╡ृрдж्рдзाрд╡рд╕्рдеा рдЗрд╕рдХे рд░рд╕ рдХो рд╣рд░ рдирд╣ीं рд╕рдХрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрд╡ाрд╣ рд╕े рдоृрдд्рдпु рддрдХ рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рдк्рд░ेрдорд░ूрдк рдоें рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡ рдЗрд╕рдХी рдХाрдордиा рдХी рдЬाрддी рд╣ै।

рднрд╡рднूрддि рдХрд╣рддे рд╣ैं, “рд╕्рдиेрд╣рд╢्рдЪ рдиिрдоिрдд्рддрд╕рд╡्рдп рдкेрдХ्рд╖рд╢्рдЪ рдЗрддि рд╡िрдк्рд░рддिрд╖िрдж्рдзрдоेрддрдд" рдк्рд░ेрдо рд╣ो рдФрд░ рдлिрд░ рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рдХाрд░рдг рдкрд░ рдЖрд╢्рд░िрдд рд╣ो, рдпे рджोрдиों рдмाрддें рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рд╕рд░्рд╡рдеा рд╡िрд░ूрдж्рдз рд╣ै। рдк्рд░ेрдо рддрдд्рд╡ рдПрдХ рджुрд░ूрд╣ рддрдд्рд╡ рд╣ै рдЬिрд╕े рдпрдеाрд░्рдерддः рдЬाрдирдиा рдЙрддрдиा рдХрдаिрди рдирд╣ीं рд╣ै рдЬिрддрдиा рдЙрд╕рдХा рдЖрдЪрд░рдг рдоें рд▓ाрдиा। рдЧृрд╣рд╕्рде рдЬीрд╡рди рдоें рдЗрд╕ी рдк्рд░ेрдо рддрдд्рд╡ рдХी рд╕ाрдзрдиा рд╕िрдЦрд▓ाрдпी рдЬाрддी рд╣ै-рдорд╣ाрдХрд╡ि рднрд╡рднूрддि рдиे рдЗрд╕ी рддрдд्рд╡ рдХी рд╕ुрди्рджрд░ рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдХी рд╣ै-
рдЕрдж्рд╡ैрддं рд╕ुрдЦрджुःрдЦрдпोрд░ рдиुрдЧुрдгं рд╕рд░्рд╡ाрд╕्рд╡рд╕्рдеाрд╕ु рдпрдж
рд╡िрд╢्рд░ाрдоो рд╣ृрджрдпрд╕्рдп рдпрдд्рд░ рдЬрд░рд╕ा рдпрд╕्рдоिрди्рдирд╣ाрд░्рдпो рд░рд╕ः।
рдХाрд▓ेрдиाрд╡рд░рдгाрдд्рдпрдпाрдд् рдкрд░िрдгрддे рдпрдд्рд╕्рдиेрд╣рд╕ाрд░े рд╕्рдеिрддं
рднрдж्рд░ं рдк्рд░ेрдо рд╕ुрдоाрдиुрд╖рд╕्рдп рдХрдердо्рдк्рдпेрдХं рд╣ि рддрдд् рдк्рд░ाрдк्рдпрддे।।
рдЙрдд्рддрд░ рд░ाрдордЪрд░िрддрдо् (1/39)

рднрд╡рднूрддि рдХрд╣рддे рд╣ैं рдк्рд░ेрдо рдХा рд░рд╣рд╕्рдп рддो рдХेрд╡рд▓ рд╣ृрджрдп рд╣ी рдЬाрдирддा рд╣ै-
рд╣ृрджрдпं рдд्рд╡ेрдп рдЬाрдиाрддि рдк्рд░ीрддिрдпोрдЧं рдкрд░рд╕्рдкрд░рдо् (6/32)
(рдЙрдд्рддрд░ рд░ाрдордЪрд░िрддрдо्)

рдЬीрд╡ рдХो рднрдЧрд╡ाрди рдХी рдУрд░ рдЙрди्рдоुрдЦ рдХрд░рдиे рдХा рд╕ाрдзрди рдиाрд░ी рд╣ै।

рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдЕрд▓ंрдХाрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╢рдм्рдж рдоाрдиे рдЧрдпे рд╣ैं-
1-рдк्рд░рднुрд╕рдо्рдоिрдд рд╢рдм्рдж 2- рд╕ुрд╣ृрдд рд╕рдо्рдоिрдд рд╢рдм्рдж 3- рдХाрди्рддा рд╕рдо्рдоिрдд рд╢рдм्рдж
рдХाрд╡्рдп рдХे рд▓рдХ्рд╖рдг рдоें-рдЖрдЪाрд░्рдпрдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдХाрди्рддा рд╕рдо्рдоिрдд рд╢рдм्рдж рд╡े рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬो рдк्рд░िрдпрддрдоा рдХे рдХрдордиीрдп рд╡рдЪрди рдХे рд╕рдоाрди рдЬो рд╢рдм्рдж рд░рд╕рдордп рд╣ोрдиे рд╕े рд╢ीрдШ्рд░ рд╣ी рд╣ृрджрдп рдкрд░ рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕рд╣ृрджрдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдоाрдирдиे рдХे рд▓िрдпे рдмाрдз्рдп рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।
рдЬैрд╕े-рд░рд╕ рдк्рд░рдзाрди рдХाрд╡्рдп।

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдиाрд░ी рдХो рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рдорд╣рдд्рд╡ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡िрдорд░्рд╢ рдХे рдХेрди्рдж्рд░ рдоें рдиाрд░ी рдХो рдХेрди्рдж्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдХाрд╡्рдпं рдпрд╢рд╕े рдЕрд░्рде рдХृрддे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░рд╡िрджे...
рдХाрди्рддा рд╕рдо्рдоिрдд рддрдпोрдкрджेрд╢рдпुрдЬे।11

рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡्рдпाрд╕ рдХे рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдорд╣ाрднाрд░рдд рдоें рдиाрд░िрдпों рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рд╣ुрдЖ рд╣ै рд▓ेрдХिрди рд░ाрдоाрдпрдг рдХाрд▓ीрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╕рдоाрди рд╕рдоुрди्рдирдд рдПрд╡ं рд╕ुрд╕ंрд╕्рдХृрдд рдирд╣ीं рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдзाрд░्рдоिрдХ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдФрд░ рдиैрддिрдХ рдиिрдпрдоों рдоें рднी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рди рд╣ो рдЧрдпा рдеा। рд░ाрд╡рдг рд╕ीрддा рдХा рдмрд▓ाрдд рдЕрдкрд╣рд░рдг рдХрд░рддा рд╣ै рдкрд░ рдЬрдм рд╣рдиुрдоाрди рд╕ीрддा рдХो рд░ाрдо рдХे рдкाрд╕ рдЕрдкрдиी рдкीрда рдкрд░ рдмैрдаाрдХрд░ рд▓े рдЬाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддрдм рд╕ीрддा рдкрд░ рдкुрд░ुрд╖рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХे рднрдп рд╕े рдпрд╣ рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдЕрд╕्рд╡ीрдХााрд░ рдХрд░ рджेрддी рд╣ै। рд░ाрд╡рдг рд╡рдз рдХे рдЕрдирди्рддрд░ рд╕ीрддा рдХो рдЕрдкрдиी рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдХा рдк्рд░рдоाрдг рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЕрдЧ्рдиि рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рджेрдиी рдкреЬी рд╣ै। рдХिрди्рддु рдХाрдо्рдпрдХ् рд╡рди рдоें рдЬрдм рдЬрдпрдж्рд░рде рдж्рд░ोрдкрджी рдХा рдмрд▓ाрдд् рдЕрдкрд╣рд░рдг рдХрд░рддा рд╣ै рддрдм рдЙрд╕рдХे рдкрддिрдЧрдг рдж्рд░ोрдкрджी рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдоें рдХुрдЫ рднी рд╕рди्рджेрд╣ рдирд╣ीं рдХрд░рддे। рдЗрд╕рд╕े рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд░ाрдо рдХे рд╕рдордп рдкрддिрд╡्рд░рдд рдХी рднाрд╡рдиा рдЕрдзिрдХ рдХрдаोрд░ рдеी рддрдеा рдиैрддिрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдЕрдд्рдпुрдЪ्рдЪ рдеा।

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣рдо рджेрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ाрд▓्рдоीрдХि, рдХाрд▓िрджाрд╕, рд╡्рдпाрд╕, рдорд╣ाрдХрд╡ि рднрд╡рднрддि рдиे рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдиाрд░ी рдкрдХ्рд╖ों рдХे рдк्рд░рддि рдЖрджрд░ рднाрд╡ рдк्рд░рдХрдЯ рдХिрдпा рд╣ै рд╕ीрддा, рдкाрд░्рд╡рддी, рдЧौрддрдоी рдзाрд░िрдгी, рд╢рдХुрди्рддрд▓ा, рдпрдХ्рд╖िрдгी, рдж्рд░ोрдкрджी рдЖрджि рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рднी рдЕрдиुрдХрд░рдгीрдп рд╣ै рдФрд░ рдпुрдЧों-рдпुрдЧों рддрдХ рдЗрди рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рдиाрд░ी рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдпे рдЖрджрд░्рд╢ рдмрдиा рд░рд╣ेрдЧा।

рд╕рди्рджрд░्рдн рдЧ्рд░рди्рде-
1- рднाрд░рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдЪिрди्рддрди- рд░ाрдордЬрди्рдо рд╕िंрд╣ рдкृрд╖्рда-45
2- рджुрдЖ (рд╢्рд░ीрдорддी) рд╕рд░рд▓ा, рдЖрдзुрдиिрдХ рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдиाрд░ी рдкृрд╖्рда-149
3- рдЧрд░ूрдг рдкुрд░ाрдг рдЙ0 рдЦрдг्рдб
4- рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж
5- рднा0 рдзрд░्рдо рдФрд░ рджрд░्рд╢рди рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡рд▓्рджेрд╡ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп рдкृрд╖्рда-438
6- рдбा0 рдХृрд╖्рдг рдордгि рдд्рд░िрдкाрдаी 14/87 рдЪौрдЦрдо्рднा рд╕ुрд░рднाрд░рддी, рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी।
7- рдкाрдг्рдбेрдп рдк्рд░рдж्рдпुрдо्рди- рдХुрдоाрд░ рд╕ंрднрд╡рдо् рдкृрд╖्рда 6/85 рдЪौрдЦрдо्рднा
8- рдд्рд░िрдкाрдаी рдбा0 рдХृрд╖्рдг рдордгि, рд░рдШुрд╡ंрд╢рдо् 12/5, 6-рдЪौрдЦрдо्рднा рд╕ुрд░рднाрд░рддी, рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी।
9- рд╡рд╣ी 8/67
10- рдкाрдг्рдбेрдп рдбा0 рд░рдоाрд╢ंрдХрд░, рдоाрд▓рд╡िрдХाрдЧ्рдиि рдоिрдд्рд░рдо-рдЪौрдЦрдо्рднा рд╕ुрд░рднाрд░рддी рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी рдкृрд╖्рда-39
11- рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдбा0 рдХрдкिрд▓рджेрд╡, рдЖрднिрдЬ्рдЮाрди рд╢ाрдХुрди्рддрд▓рдо्-рд╕рдк्рддрдо рдЕंрдХ-рдкृрд╖्рда 421
12- рдЖрдЪाрд░्рдп рдмрд▓्рджेрд╡ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп-рднा0 рдзрд░्рдо рдФрд░ рджрд░्рд╢рди-рдкृрд╖्рда 445
13- рдмाрд▓ рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рдкाрдард╢ाрд▓ा, рдЧीрддा рдкрд░िрд╡ाрд░-рд╕ंрдЧрдордиेрд░, рдкुрд░्рдг рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕ंрд╡рдд् 2066 рдкृрд╖्рда-9
14- рд╣िрддोрдкрджेрд╢
15- рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдЕрдж्рд╡ैрдд рдЖрд╢्рд░рдо рдХोрд▓рдХाрддा рд╡рд░्рд╖-1963 рдИ рдкृрд╖्рда рд╕ं0 320-21
16- рд╡рд╣ी-рдкृрд╖्рда рд╕ं0 321
17- рдХाрд╡्рдп рдк्рд░рдХाрд╢ः рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡िрд╢्рд╡ेрд╢्рд╡рд░

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।