рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрдк्рд░ेрдХ्рд╖्рдп рдоें рд╕ंрдд рдХрдмीрд░ рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा

- рд╕ाрдХेрдд рд╕рд╣ाрдп

рд╕ंрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рд╡ рд╕िрдж्рдз, рдЬрди рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рдиाрде рдкंрде рдФрд░ рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рднрдХ्рддि рдЖंрджोрд▓рдиों рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा рд╣ै। рд╕ंрдд рдиाрдорджेрд╡, рдЧुрд░ूрдиाрдирдХ рдорд╣ाрд░ाрдЬ, рджाрджूрджрдпाрд▓, рд╕ुंрджрд░рджाрд╕, рд░рдЬ्рдЬрдмрджाрд╕, рдорд▓ूрдХрджाрд╕, рд╕рд╣рдЬोрдмाрдИ рдЗрдд्рдпाрджि рдХा рд╕ंрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд░рд╣ा рд╣ै। рдкрд░ंрддु рдЗрд╕рдоें рдХोрдИ рджो рд░ाрдп рдирд╣ीं рдХि рд╕ंрдд рдзाрд░ा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдЕрдЧ्рд░िрдо рдЕрдзिрдХाрд░ी рд░рд╣े рд╣ैं। рд╣िंрджी рд╕ंрдд рдХाрд╡्рдп рдХी рджृрдв़ рдиीрд╡ рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдХрдмीрд░рджाрд╕ рд╣ुрдП рд╣ैं। рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХрд░्рдордХांрдб рдХी рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдпों рдХो рджूрд░ рдХрд░ рд╕рдорддाрдоूрд▓рдХ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд░рдиा рд░рд╣ा। рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдПрдХ рд╕ंрддрдХрд╡ि рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдПрдХ рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рдХी рднूрдоिрдХा рдоें рднी рдеे рдФрд░ рдЬाрддिрд╡िрд╣ीрди рд╕рдоाрдЬ рд╡ рдиाрд░ी рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХे рд╕рдЪेрддрдХ рдеे।

рд╕ंрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдк्рд░ाрдг рддрдд्рдд्рд╡ рд╣ै-рд▓ोрдХ рдзрд░्рдо। рд╕рдд рд░ुрдкी рдкрд░рдо рддрдд्рд╡ рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░ рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓े рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕ंрдд рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдбॉ. рдкीрддाрдо्рдмрд░ рджрдд्рдд рдмреЬрде्рд╡ाрд▓ рдиे рд╕ंрдд рдХा рд╕ंрдмंрдз рд╢ांрдд рд╕े рдоाрдиा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде рдиिрд░ूрдкिрдд рдХिрдпा рд╣ै – рдиिрд╡ृрдд्рддि рдоाрд░्рдЧी рдпा рд╡ैрд░ाрдЧी। рд╕ाрдоाрди्рдпрдд: рд╕рджाрдЪाрд░ рдХे рд▓рдХ्рд╖рдгों рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕ंрдд рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬो рдЖрдд्рдоोрди्рдирддि рдПрд╡ं рд▓ोрдХрдоंрдЧрд▓ рдоें рд░рдд рд╣ो। рдЗрд╕ рдЕрд░्рде рдоें рдЕрдЧрд░ рджेрдЦें рддो рдХрдмीрд░рджाрд╕ рднрдХ्рддिрдХाрд▓ рдХे рдорд╣ाрди рдХрд╡ि, рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рдеे; рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдУं рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕рдоाрдЬ рдХो рдПрдХ рдирдИ рджिрд╢ा рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा। рдЖрдЬ рдХी рд╡िрдЪाрд░ाрдзाрд░ाрдд्рдордХ рдЙрдаा-рдкрдардХ рдФрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдмीрдЪ рдЕрдиेрдХ рдмाрд░ рдХрдмीрд░ рдХी рдмाрдиिрдпों рдХे рд╣рд╡ाрд▓े рджिрдП рдЬाрддे рд╣ै। рдЙрдирдХी рдЙрдХ्рддिрдпों рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा рдмрддाрдпी рдЬाрддी рд╣ैं। рдЖрдЬ рднी рд╣िंрджू рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕рд╡рд░्рдг рдпा рджрд▓िрдд рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдпा рдоुрд╕्рд▓िрдо рдХрдЯ्рдЯрд░рдкंрдеी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рд╕े рд▓реЬрдиे рд╣ेрддु рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдЕрдХ्рд╕рд░ рдпाрдж рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं।

рдХрдмीрд░ рднрдХ्рддिрдХाрд▓ рдХे рдорд╣ाрди рдХрд╡ि, рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рдеे; рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдУं рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд╕рдоाрдЬ рдХो рдПрдХ рдирдИ рджिрд╢ा рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा। рдпрд╣ рдХрдмीрд░ рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╣ी рджेрди рд╣ै рдХि рдЗрддрдиे рд╡рд░्рд╖ों рдмाрдж рднी рд╣рдо рдЙрдирдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХा рд╣рд▓ рджेрдЦрддे рд╣ैं। рдХрдмीрд░ рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХрддा рджो рджृрд╖्рдЯिрдпों рд╕े рд╣ै:-
· рдк्рд░рдердордд : рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЪाрд╣े рдХिрд╕ी рднी рдХाрд▓ рдХा рд╣ो рдпрджि рд╡рд╣ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ै рддो рд╕рджा рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд░рд╣ेрдЧा। рдкрдардиीрдп рд░рд╣ेрдЧा।
· рдж्рд╡िрддीрдпрдд: рдЙрд╕рдХा рдХрде्рдп, рд╕ंрджेрд╢ рд╣ैं। рдХрдмीрд░ рдиे рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдУं рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдПрдХ рдХрде्рдп рдФрд░ рд╕ंрджेрд╢ рджेрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рдЬो рдЖрдЬ рднी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै рдФрд░ рдЗрди्рд╣ीं рдХрде्рдп, рд╕ंрджेрд╢ों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХрдмीрд░ рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै।

рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдкрд░ рдмीрддी рдЖрдзी рд╕рджी рдоें рдЖрдЪाрд░्рдп рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдПрд╡ं рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдиे рдХрдмीрд░ рддрдеा рдиाрдорд╡рд░ рд╕िंрд╣ рдиे рджूрд╕рд░ी рдкрд░ंрдкрд░ा рдХी рдЦोрдЬ рдиाрдордХ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдХрдмीрд░ рдХी рдкुрди: рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдоें рдХाрдлी рдХुрдЫ рд▓िрдЦा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдкूрд░्рд╡ рднी рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдЬी рдХे рдКрдкрд░ рдХрд╡िрдЧुрд░ू рд░рд╡ीрди्рдж्рд░рдиाрде рдаाрдХुрд░ рдХी рд░рдЪрдиा рд╡рди рд╣ंрдб्рд░ेрдб рдкोрдпрдо्рд╕ рдСрдл рдХрдмीрд░’, рдЬिрд╕рдоें рд╕ंрдд рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдЬी рдХे рджोрд╣े рдХा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╣ै। рд╡рди рд╣ंрдб्рд░ेрдб рдкोрдпрдо्рд╕ рдСрдл рдХрдмीрд░ рдЕрдкрдиे рдкрд╣рд▓े рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдХे рд╕рдордп рд╕े рд╣ी рд▓рдЧाрддाрд░ рдЫрдк рд░рд╣ी рд╣ै рддрдеा рдЗрд╕рдиे рдкрд╢्рдЪिрдо рдоें рдХрдмीрд░ рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдЫрд╡ि рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рджिрдпा рд╣ै। рд╡рд░्рд╖ 1910 рдоें рд╣ी рдЬрдм рдЯैрдЧोрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рд▓िрдЦ рд░рд╣े рдеे, рддрдм рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрдмीрд░ рдХो рдПрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рддौрд░ рдкрд░ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдХि рдХैрд╕े рднाрд░рддीрдп рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдиे рд╕рдоुрджाрдпों рдХे рдмीрдЪ рд╡िрднाрдЬрди рдХो рдкाрдЯрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдФрд░ рдХрдмीрд░, рдиाрдирдХ рдФрд░ рдЪैрддрди्рдп рдЬैрд╕े рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЧुрд░ुрдУं рдиे рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рд╕рдоुрджाрдпों рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдмीрдЪ рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╕ंрдмंрдзों рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджिрдпा।

рд╡्рдпрдХ्рддि рдФрд░ рдкрд░-рдм्рд░рд╣्рдо рдХे рдмीрдЪ рд╕ंрдмंрдзों рдкрд░ рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЯैрдЧोрд░ рдЕрдХ्рд╕рд░ рдХрдмीрд░ рдХी рд╣ी рд╕рд╣ाрдпрддा рд▓ेрддे рд╣ै। рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиा рдкрд░्рд╕рдиेрд▓िрдЯी рдоें, рдЬो рдХि 1917 рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдЙрдирдХे рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдПрдХ рдХिрддाрдм рд╣ै, рд╡рд╣ рдЬिрдХ्рд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि рдХैрд╕े рдЗंрд╕ाрди рдХो рдПрдХ рд╕े рджूрд╕рд░े рдХे рд╕ाрде рд╕ीрдзे рд╕ंрд╡ाрдж рдХे рд▓िрдП рдЬाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рд╕ंрд╡ाрдж рд░ुрдк рдФрд░ рдмрджрд▓ाрд╡ों рдХी рджुрдиिрдпा рдоें рдирд╣ीं, рджिрдХ् рдФрд░ рдХाрд▓ рдХे рд╡िрд╕्рддाрд░ рдоें рднी рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдпрд╣ рд╕ंрд╡ाрдж рдЪेрддрдиा рдХे рдЙрд╕ рдЕंрддрд░рддрдо рдЕрдХेрд▓ेрдкрди рдоें рд╣ोрддा рд╣ै, рдЬो рдХि рдмेрд╣рдж рдЧрд╣рди рдФрд░ рддीрд╡्рд░ рд╣ोрддे рд╣ैं।

рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рд╡िрдЪाрд░ рдХो рдкुрд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдмीрд░ рдХे рдЕрдкрдиे рд╕ंрдХрд▓рди рдоें рд╕े 76рд╡ें рджोрд╣े рдХो рдЙрдж्рдзृрдд рдХिрдпा। рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЕрдХ्рд╕рд░ рдХрдмीрд░ рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬैрд╕े рдЕрдкрдиी рдХिрддाрдм рдиेрд╢рдирд▓िрдЬ्рдо(1916) рдоें рд╡рд╣ рдпрд╣ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╣ैं рдХि рдХैрд╕े рднाрд░рдд рдоें рд╕ांрдк्рд░рджाрдпिрдХ рд╕ौрд╣ाрд░्рдж рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдлिрд░ рдЕрдкрдиे рд╡िрдЪाрд░ рдХे рд╕рдорд░्рдерди рдоें рдиाрдирдХ, рдХрдмीрд░ рдФрд░ рдЪैрддрди्рдп рдХो рдЙрдж्рдзृрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдХрдмीрд░ рдоें рдЯैрдЧोрд░ рдХी рджिрд▓рдЪрд╕्рдкी рдЙрдирдХे рд╕рд╣рдпोрдЧी рдХ्рд╖िрддिрдоोрд╣рди рд╕ेрди (1880-1960) рд╕े рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдеी। рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиा рдЗंрдбिрдпрди рдоिрд╕्рдЯिрд╕िрдЬ्рдо рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдмрддाрдпा рд╣ै рдХि рдЬрдм рд╡рд╣ 1908 рдоें рд╢ांрддिрдиिрдХेрддрди рдкрд╣ुँрдЪे, рддрдм рд╡рд╣ рдХрдмीрд░ рдХे рдкрджों рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣े рдеे рдФрд░ рдЬрдм рдЯैрдЧोрд░ рдХो рдпрд╣ рдоाрд▓ूрдо рд╣ुрдЖ, рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдирдХो рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा। 1910 рдФрд░ 1911 рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЪाрд░ рдкрд░्рдЪे рдЫрдкрд╡ाрдП, рдЬिрд╕рдоें рдПрдХ рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдкрд░िрдЪрдп, рдмांрдЧ्рд▓ा рд▓िрдкि рдоें рд╣िंрджी рдХे рдкрджों рддрдеा рдмांрдЧ्рд▓ा рдоें рдЙрди рдкрджों рдХी рд╡िрд╕्рддाрд░рдкूрд░्рд╡рдХ рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдеी। рдЯैрдЧोрд░ рдХрдмीрд░ рдХो рднाрд░рдд рдХी рдзाрд░्рдоिрдХ рдПрдХрддा рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рдоाрдирддे рдеे, рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдФрд░ рдХ्рд╖िрддिрдмाрдмू рдХे рдХрдмीрд░ рдкрд░ рдХिрдП рдЧрдП рдХाрдо рдХो рджेрдЦें рддो рдпрд╣ рд╕рдордЭ рдоें рдЖрддा рд╣ै рдХि рдХрдмीрд░ рдХा рдЕрдиुрд╡ाрдж рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдХिрддрдиा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдеा।

рдХрдмीрд░ рдоूрд▓рдд: рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдеे, рднрдХ्рдд рдеे, рд╕ंрдд рдеे। рд╡े рдорди рдХो рдЬीрддрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ंрддों рдФрд░ рднрдХ्рддों рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддे рд░рд╣рддे рдеे। рдХрдмीрд░ рдХा рд╕ाрд░ा рдХा рд╕ाрд░ा рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдЖрд╕рдХ्рддि рдФрд░ рддृрд╖्рдгा рдХे рд╡िрд░ूрдж्рдз рдеा। рдпрд╣ी рдмाрдд рдЙрди्рд╣ें рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рдмрдиाрддी рд╣ै। рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдХрдмीрд░ рдХो рд╕рдоाрдЬ-рд╕ुрдзाрд░рдХ рдирд╣ीं рдоाрдирддे рд╣ै। рдЙрдирдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдХрдмीрд░ рдкрд╣рд▓े рдХрд╡ि рдеे, рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рдмाрдж рдоें। рд╕рдоाрдЬ-рд╕ुрдзाрд░рдХ рди рдоाрдирдиे рдХे рдкीрдЫे рдЖрдЪाрд░्рдп рдЬी рдХे рдЬो рднी рддрд░्рдХ рд╣ों, рдЗрддрдиा рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ै рдХि рдХрдмीрд░ рдХे рд╡िрдЪाрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЪрдХ्рдХी рдоें рдкिрд╕-рдкिрд╕ рдХрд░ рд╣ी рдЗрддрдиे рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдмрдиे рдеे। рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ैं рд╕рдоाрдЬ-рд╕ुрдзाрд░, рдЙрдирдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рди рд░рд╣ा рд╣ो, рд▓ेрдХिрди рдЬिрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдХे рдмाрд╢िंрджों рдХो рд╡рд╣ рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХрд░рддे рдеे, рд╡े рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╣ाрд╢िрдП рдкрд░ рдкреЬे рд╣ुрдП рд▓ोрдЧ рдеे। рдЪрддुрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЬрди рд╕ाрд░ी рдорд▓ाрдИ рдЦुрдж рдоाрд░ рд▓े рдЬाрддे рдеे рдФрд░ рдЫाрдЫ рдЕрдмोрдзों рдХे рд▓िрдП рдЫोреЬ рдЬाрддे рдеे। рдХрдмीрд░ рдХी рд╕ाрд░ी рд▓реЬाрдИ рдЗрд╕ी рдЕрди्рдпाрдп рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдеी। рдХрд╡िрддा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрдмीрд░ рдХी рд╕рдоाрдЬ рдХी рдмुрд░ाрдИрдпों рдкрд░ рдЬो рдЪोрдЯ рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЬ-рд╕ुрдзाрд░ рдХा рд╣ी рддो рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ-рд╕ुрдзाрд░ рдФрд░ рдХ्рдпा рд╣ोрддा рд╣ै?

рдХрд╡िрддा рд░ूрдкी рдЭाреЬू рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЧंрджрдЧी рдХो рд╡े рдмुрд╣ाрд░рддे рдЬाрддे рдеे। рдЖрдзुрдиिрдХ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рддрд░ीрдХों рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡े рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рднрд▓े рд╣ी рди рдХрд╣рд▓ाрдПँ, рд▓ेрдХिрди рдХрдмीрд░ рдХी рдХрд╡िрддाрдУं, рджोрд╣ों, рдкрджाрд╡рд▓िрдпों рдоें рд╕рдоाрдЬ-рд╕ुрдзाрд░ рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े рдпुрдХ्рдд рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рднूрдоि рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рдХрдИ рдмाрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдкрдХ्рд╖ рднाрд░ी рдкреЬрддा рд╣ै। рдХुрд▓ рдоिрд▓ाрдХрд░ рджेрдЦें, рддो рдХрдмीрд░ рдХी рдХрд╡िрддाрдИ рдЗрди рджोрдиों рдХे рдордзुрд░ рдкाрдХ рдХी рддрд░рд╣ рд╣ै।

рдХрдмीрд░ рдЕрдкрдиे рджौрд░ рдХे рдк्рд░ौреЭ рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╣ैं। рдЙрдирдХी рдХрд╡िрддाрдУं рдоें рдк्рд░рдЧрддिрд╢ीрд▓рддा рдХा рддрдд्рд╡ рдк्рд░рдзाрди рд░ूрдк рд╕े рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै। рдЖрдЪाрд░्рдп рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдиे рдХрдмीрд░ рдХो рдХрд╡ि рди рдоाрдирдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рдоाрдиा рд╣ै, рдЬрдмрдХि рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдиे рдЙрди्рд╣ें рдХрд╡ि рдоाрдиा рдФрд░ рдпрд╣ рд╕िрдж्рдз рдХिрдпा рдХि рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░ рдЙрдирдХी рдХрд╡िрддा рдФрд░ рдХрд╡िрдд्рд╡ рдХ्рд╖рдорддा рдХे рдмाрдИ рдк्рд░ोрдбрдХ्рдЯ рдХे рдоाрдиिंрдж рд╣ै।

рдоेрд░ी рджृрд╖्рдЯि рдоें рдЙрдХ्рдд рджोрдиों рдЖрдЪाрд░्рдпों рдХी рдкрд╣рд▓ी рд╕्рдеाрдкрдиा рдаीрдХ рд╣ै। рдЖрдЪाрд░्рдп рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, рдХрдмीрд░ рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рдеे। рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдХे рдордд рдоें рдХрдмीрд░ рдХрд╡ि рд╣ैं। рдЙрдирдХी рджूрд╕рд░ी рд╕्рдеाрдкрдиाрдУं рдоें рдирдХाрд░ाрдд्рдордХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджिрдЦाрдИ рдкреЬрддी рд╣ै। рдЕрдд: рдХрдмीрд░ рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдЙрдирдХी рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рд▓ेрддे рд╣ुрдП рдоेрд░ा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै рдХि рдХрдмीрд░ рдХрд╡ि, рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ, рд╕ंрдд, рднрдХ्рдд рддрдеा рдк्рд░рдЧрддिрд╢ीрд▓ рд╡िрдЪाрд░рдХ рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рд╕ंрдЧ рдоें рдбॉ. рд░ाрдордЪंрдж рддिрд╡ाрд░ी рдХे рдХुрдЫ рд╡ाрдХ्рдп рдЙрдж्рдзृрдд рд╣ैं рдЬो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрдмीрд░ рдХे рдмाрд░े рдоें рд▓िрдЦे рд╣ैं:-
‘’рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдПрдХ рд╕िрдж्рдз рд╕ाрдзрдХ рдПрд╡ं рдЕрдЦंрдб рдЖрд╕्рдеाрд╡ाрджी рдЗрд╕ рд╡िрд░ाрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдоूрд▓ рдоें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд░рд╣рд╕्рдпрдордпी рд╕рдд्рддा рдХी рдХрдг-рдХрдг рдоें рдЕрдиुрднूрддि рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдЪ्рдЪे рд░рд╣рд╕्рдпрд╡ाрджी, рдоाрдирд╡-рдоाрдд्рд░ рдХी рдПрдХрддा рдХा рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрд╡ेрдХрд╢ीрд▓ рд╕рдоाрдЬрдж्рд░рд╖्рдЯा, рдиिрд░्рдЧुрдг-рд╕рдЧुрдг рдХे рднेрдж рд╕े рдКрдкрд░ рд╕рдорддрдд्рд╡ рдХा рдз्рдпाрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдпोрдЧрддрдд्рд╡рд╡िрдж्, рджाрд░्рд╢िрдиिрдХ рдФрд░ рд╕рд╣рдЬ рдоाрдирд╡ीрдп рдЬीрд╡рди рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рдоें рдЕрд╡рд░ोрдзрдХ рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рд╡िрд░ूрдж्рдз рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рдЬ्рдЬ्рд╡рд▓िрдд рдЪेрддрдиा рдХे рдХрд╡ि рдеे।‘’

рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдЖрд▓ेрдЦ рдХा рдХेंрдж्рд░ рд╡िंрджू рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рджौрд░ рдоें рдХрдмीрд░ рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा рдХिрддрдиी рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рджौрд░ рдоें рдХрдмीрд░ рдПрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ, рдзрд░्рдордЧुрд░ू рдХे рд░ूрдк рдЬ्рдпाрджा рджिрдЦाрдИ рдкреЬрддे рд╣ै। рдЬрдмрдХि рд╡рд╣ рдоूрд▓ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдоाрдЬ рд╕ुрдзाрд░рдХ рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рдкूрд░ी рдЬिंрджрдЧी рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╣ाрд╢िрдП рдкрд░ рдкреЬे рд▓ोрдЧों рдХो рдоुрдЦ्рдпрдзाрд░ा рдоें рд▓ाрдиे рд╣ेрддु рд╕ंрдШрд░्рд╖ों рдоें рдмिрддा рджिрдпा। рдХрдмीрд░ рдХी рд╕ाрд░्рдердХрддा рдиिрдо्рди рд╡िंрджूрдУं рд╕े рд╕рдордЭी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै।
· рдХрдмीрд░ рдХी рдмाрдиिрдпों рдоें рджिрдЦाрд╡рдЯी рдзрд░्рдо рд╕े рд╡िрдж्рд░ोрд╣ рдФрд░ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдзрд░्рдо рдХे рдк्рд░рдЪाрд░ рдХा рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдкрд╣рд▓ू рдпрд╣ рдеा рдХि рдЙрд╕рдиे рдордз्рдпрдХाрд▓ рдоें рдордиुрд╖्рдп рдХो рдЖрдд्рдордк्рд░рддिрд╖्рдаा, рдЖрдд्рдорд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рджिрдпा। рдордиुрд╖्рдп рдХो рдордиुрд╖्рдп рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХрд░рдиा рд╕िрдЦाрдпा।
· рдХрдмीрд░ рдХे рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рд╕ंрджेрд╢ рдЖрдЬ рдХे рдордиुрд╖्рдпों рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡्рдпाрдкाрд░ рдФрд░ рд╢िрд▓्рдк рдХी рдЖрдорджрдиी рдкрд░ рд╕ंрддोрд╖ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЖрдо рдЬीрд╡рди рдЬीрдпा। рдЖрдЬ рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд╣рдо рд╕рднी рдХो рдЗрд╕े рд╕ीрдЦрдиे рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै।
· рдЙрд░्рджू рдХे рдк्рд░рдЧрддिрд╢ीрд▓ рд╢ाрдпрд░ рдЕрд▓ी рд╕рд░рджाрд░ рдЬाрдлрд░ी рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, ‘’рд╣рдоें рдЖрдЬ рднी рдХрдмीрд░ рдХे рдиेрддृрдд्рд╡ рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ैं। рдЙрд╕ рд░ोрд╢рдиी рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै рдЬो рдЗрд╕ рд╕ंрдд рдХे рджिрд▓ рд╕े рдкैрджा рд╣ुрдИ рдеी। рдЖрдЬ рджुрдиिрдпा рдЖрдЬाрдж рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ैं। рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рдЕрд╕ाрдзाрд░рдг рдк्рд░рдЧрддि рдиे рдордиुрд╖्рдп рдХा рдк्рд░рднुрдд्рд╡ рдмреЭा рджिрдпा рд╣ै। рдЙрдж्рдпोрдЧों рдиे рдЙрд╕рдХे рдмाрд╣ुрдмрд▓ рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░ рджी рд╣ै। рдлिрд░ рднी рд╡рд╣ рддुрдЪ्рдЫ рд╣ै। рд╕ंрдХрдЯрдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ै। рджुрдЦी рд╣ै। рд╡рд╣ рд░ंрдЧों рдоें рдмंрдЯा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЬाрддिрдпों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рд╣ै। рдЖрдкрд╕ рдоें рдзрд░्рдоों рдХी рджिрд╡ाрд░ें рдЦреЬी рд╣ुрдИ рд╣ै।‘’

рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рдкंрдХ्рддिрдпों рдХो рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рджेрдЦें рддрдеा рднрдХ्рддि рдХाрд▓ рдХे рд╕рдордп рдХी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рджेрдЦें рддो рдкाрдпेंрдЧे рдХि рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рдХрдмीрд░ рдХी рдХिрддрдиी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै। рд╡िрд╖рдп рдФрд░ рд╕ांрдХेрддिрдХ рд╡्рдпंрдЬрдиाрдУं рдХे рдХाрд░рдг рдХрдмीрд░ рдХी рдмाрдиिрдпां рдЖрдЬ рдХे рдкाрдардХों рдХो рд╕рдордХाрд▓ीрди рдЬीрд╡рди рдХे рдмрджрд▓े рд╣ुрдП рд╕ंрджрд░्рднों рдоें рдЭрдХрдЭोрд░рддी рд╣ै рдЬिрддрдиी рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рдпрдеाрд░्рдердмोрдз рдХे рд╕ंрджрд░्рднों рдоें।

рдХрдмीрд░ рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪिंрддрди рдХी рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЙрдирдоें рдПрдХ рдЕрдж्рднुрдд рд╕ंрддुрд▓рди рдоौрдЬूрдж рд╣ै, рдЬो рдХिрд╕ी рднी рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рдХी рд▓ेрдЦрдХीрдп рдИрдоाрдирджाрд░ी рдХा рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै। рдкрд░ рдЙрд╕рд╕े рднी рдмреЬी рдмाрдд рд╣ै рдЙрдирдХा рдордиुрд╖्рдп рд╣ोрдиा। рдЗрд╕ рдПрдХ рдмिंрджु рдкрд░ рдХрдмीрд░ рд╣рдоें рдЖрд╢्рд╡рд╕्рдд рд╣ी рдирд╣ीं рдХрд░рддे, рдмрд▓्рдХि рдХрднी-рдХрднी рддो рдРрд╕ा рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдЙрдирдХा рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдордиुрд╖्рдп рдЙрдирдХे рдХрд╡ि рд╕े рднी рдЬ्рдпाрджा рдорд╣ाрди рд╣ै। рддрднी рддो рд╡े рд╕рдорд╕्рдд рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рдкीреЬा рдХो рдУреЭे рд╣ुрдП рд╣ैं –
рдЪрд▓рддी рдЪाрдХी рджेрдЦि рдХे рджिрдпा рдХрдмीрд░ा рд░ोрдп ।
рджुрдИ рдкाрдЯрди рдХे рдмीрдЪ рдоें рд╕ाрдмुрдд рдмрдЪा рди рдХोрдп ॥

рдЙрдирдХी рдЖрдд्рдо–рдкीреЬा рд▓ोрдХ-рдкीреЬा рдФрд░ рд▓ोрдХाрдиुрднूрддि рд╕े рдиिрд╖्рдкрди्рди рдПрдХ рдРрд╕ी рдЫрдЯрдкрдЯाрд╣рдЯ рд╣ै рдЬो рдЙрдирдХी рдЬीрд╡рди-рд╕ाрдзрдиा рдХा рдЕंрдЧ рдмрди рдЧрдИ рддрдеा рдЬिрд╕рдоें рд╡िрд╖рдкाрди рдХрд░ рдЕрдоृрдд рдмाँрдЯрдиे рдХा рд╕ंрджेрд╢ рд╣ै। рдкрд░ाрдИ рдкीрд░ рдХो рд╕рдордЭрдиा, рдордз्рдпрдХाрд▓ीрди рд▓ोрдХ рдЬाрдЧрд░рдг рдХा рд╡рд╣ рдЧुрд░ूрдоंрдд्рд░ рдеा, рдЬो рд╢рддाрдм्рджिрдпों рд╕े рджрдмी-рдХुрдЪрд▓ी рдоाрдирд╡рддा рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдХ-рд╡ेрдж рдХा рдоंрдд्рд░ рдмрди рдЧрдпा। рдЗрд╕ рдЕрд░्рде рдоें рдХрдмीрд░ рдЧрд░рд▓рдкाрдпी рд╣ैं।

рдХрдмीрд░ рдиे рднेрджрднाрд╡ рдХी рд╕рдорд╕्рдд рд╕ीрдоाрдУं рдХो рддोреЬрдХрд░, рднрдХ्рдд рдХे рд░ूрдк рдоें рдЬिрд╕ рдЖрджрд░्рд╢ рдоाрдирд╡ рдХो рд╕ाрдордиे рд░рдЦा рд╣ै, рд╡рд╣ рдоाрдирд╡ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдиिрд╢्рд╢ेрд╖ рдХрд░ рдЙрд╕े рдИрд╢्рд╡рд░рдд्рд╡ рдХे рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪा рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै। рдЗрд╕ рд░ाрд╕्рддे рдоें рдЬो рднी рдЪीрдЬ рдЙрди्рд╣ें рдмाрдзрдХ рд▓рдЧी, рдЙрд╕ рдкрд░ рдЕрдд्рдпंрдд рд╕ीрдзी-рд╕рдкाрдЯ рднाрд╖ा рдоें рд╡े рддीрдЦी рдЪोрдЯ рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдХрдмीрд░ рдиे рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдмреЬी рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рдордЭ рд▓िрдпा рдеा рдХि рдк्рд░рднुрд╡рд░्рдЧीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╡िрд░ूрдж्рдз рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкंрдбे-рдкुрд░ोрд╣िрддों рдФрд░ рдоुрд▓्рд▓ा-рдоौрд▓рд╡िрдпों рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ–рдзाрд░्рдоिрдХ рд╡рд░्рдЪрд╕्рд╡ рдХो рддोреЬрдиा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдпрд╣ рдХाрд░्рдп, рдЬिрддрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдеा, рдЙрддрдиा рд╣ी рдХрдаिрди рднी। рдкुрд░ोрд╣िрддों рдХे рд▓िрдП рдХрд░्рдордХाрдг्рдбी рд╡िрдзाрдиों рдХा рдмрдиा рд░рд╣рдиा рдЬрд░ूрд░ी рдеा, рддो рдЬрди-рд╕ाрдзाрд░рдг рдХे рд╣िрдд рдЗрдирд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ोрдиे рдоें рдеा। рдЗрд╕ рдХ्рд░рдо рдоें рд╡ाрдж-рд╡िрд╡ाрдж рдХी рддाрд░्рдХिрдХ рд╢ैрд▓ी рдоें рд▓िрдЦी рдЧрдИ рдХрдмीрд░ рдХी рдХрд╡िрддा рдк्рд░ाрдп: рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХрд╡िрддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕рдоें рд╕ंрдмोрдзрди рдХे рддीрди рд╕्рд╡рд░ рд╣ैं, рдЬो рдЙрдирдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪिंрддрди рдХी рджрд╢ा рдФрд░ рджिрд╢ा рдХो рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдк्рд░рдердо рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдХрдмीрд░ рдХी рдХрд╡िрддा рдЕрд╡рдзू рдЕрдерд╡ा рдЕрд╡рдзूрдд рдХो рд╕ंрдмोрдзिрдд рд╣ै, рддो рджूрд╕рд░े рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдкाँреЬे, рдкंрдбिрдд, рдХाрдЬी’, рдФрд░ рдоुрд▓्рд▓ा рдХो। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рддीрд╕рд░ा рд╕्рддрд░ рдЬрдирддा рдХो рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХрд╡िрддा рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рд╕ंрдмोрдзрди рдХे рд╢рдм्рдж рд╣ैं- рд╕ाрдзो рдФрд░ рд╕ंрддो। рд╡्рдпंрдЧ्рдп рдХрд░рдиे рдоें рдЙрдирдХा рдХोрдИ рд╕ाрдиी рдирд╣ीं। рдкंрдбिрдд рд╣ो рдпा рдХाрдЬी, рдЕрд╡рдзू рд╣ों рдпा рдЬोрдЧिрдпा, рдоुрд▓्рд▓ा рд╣ों рдпा рдоौрд▓рд╡ी, рд╕рднी рдХो рд╡े рдЕрдкрдиे рд╡्рдпंрдЧ्рдп рдХे рдиिрд╢ाрдиे рдкрд░ рд░рдЦрддे рдеे। рдФрд░ рдлिрд░ рдЪूंрдХि рднाрд╖ा рдкрд░ рдХрдмीрд░ рдХा рдЬрдмрд░рджрд╕्рдд рдЕрдзिрдХाрд░ рдеा, рдЕрдд: рд╡े рдЬिрд╕ рдмाрдд рдХो рдЬिрд╕ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдХрдЯ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рдеे, рдЙрд╕ी рд░ूрдк рдоें рднाрд╖ा рд╕े рдХрд╣рд▓рд╡ा рд▓ेрддे рдеे। рдХрдмीрд░ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХे рд╕ाрдордиे рднाрд╖ा рдХुрдЫ рдЕрд╕рд╣ाрдп-рд╕ी рджрд░िрдж्рд░ рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдЬो рдмाрдд рдХрд╣рдиी рдЕрд╕ंрднрд╡ рд╣ो, рдЙрд╕рдХो рдирдпा рд╕्рд╡рд░ूрдк рджेрдХрд░ рдордиोрдЧ्рд░ाрд╣ी рдмрдиा рджेрдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдХрдмीрд░ рдХी рднाрд╖ा рдоें рд╣ै। рд╡ैрд╕े рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдХा рдпрд╣ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдХрдерди рд╣ै рдХि ‘’рд╣िंрджी-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╣рдЬाрд░ рд╡рд░्рд╖ों рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдХрдмीрд░ рдЬैрд╕ा рдзрдиी рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд▓ेрдХрд░ рдХोрдИ рдЕрди्рдп рд▓ेрдЦрдХ рдЙрдд्рдкрди्рди рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ।‘’

рдЙрдирдХा рд╡िрд░ोрдз рд╕ांрд╕ाрд░िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджु:рдЦी рд╣ोрдиे рд╕े рд╣ै рдФрд░ рднेрдж-рднाрд╡ рд╕े рднी। рд╡िрд░ोрдз рдХा рд╕्рд╡рд░ рддीрдЦा рд╣ै, рдХреЬрд╡ा рд╣ै। рдХрд╣рддे рд╣ैं рджु:рдЦी рддो рд╕рдм рд╣ैं..........
‘’рдЬोрдЧी рджुрдЦिрдпा рдЬंрдЧрдо рджुрдЦिрдпा рддрдкрд╕ी рдХौ рджुрдЦ рджूрдиा рд╣ो।
рдЖрд╕ा рдд्рд░िрд╕рдиा рд╕рдмрдХो рд╡्рдпाрдкै рдХोрдИ рдорд╣рд▓ рди рд╕ूрдиा рд╣ो। ‘’

рдФрд░ рджु:рдЦ рдХा рдХाрд░рдг рдпे рдЖрд╕ा рдФрд░ рдд्рд░िрд╕рдиा рд╣ी рд╣ैं। рдЕрдд: рдорди рдХे рд╡िрдХाрд░ों- рдЖрд╕ा рдФрд░ рдд्рд░िрд╕рдиा рдХा рд╢рдорди рдХрд░рдиा рд╣ी рд╣ोрдЧा। рдоाрдирд╡-рдоाрдирд╡ рдоें рднेрдж рддो рдкрд░рдо рдЕрдЬ्рдЮाрди рдХा рд╕ूрдЪрдХ рд╣ै। рдЗрд╕ी рддाрдд्рд╡िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрднिрдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдХрдмीрд░ рдиे рдЬाрддि-рдкाँрддि, рдЫुрдЖ-рдЫूрдд, рдКँрдЪ-рдиीрдЪ рдФрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг-рд╢ूрдж्рд░ рдХे рднेрдж рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा рд╣ै। рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рддрдд्рдд्рд╡рдд: рдпे рдоिрде्рдпा рд╣ैं рддрдеा рдПрдХ рд╣ी рдЬ्рдпोрддि рд╕рдмрдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ै, рджूрд╕рд░ा рдХोрдИ рддрдд्рдд्рд╡ рдирд╣ीं-
‘’рдПрдХрд╣ि рдЬोрддि рд╕рдХрд▓ рдШрдЯ рд╡्рдпाрдкрдд рджूрдЬा рддрдд्рдд рди рд╣ोрдИ।
рдХрд╣ै рдХрдмीрд░ рд╕ुрдиौ рд░े рд╕ंрддो рднрдЯрдХि рдорд░ै рдЬрдиि рдХोрдИ॥‘’

рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдиे рдПрдХ рд╣ी рдмूँрдж рд╕े рд╕ाрд░ी рд╕ृрд╖्рдЯि рд░рдЪी рд╣ै, рдлिрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг-рд╢ूрдж्рд░ рдХा рднेрдж рдХ्рдпों? рдпрджि рд╣िंрджू рдФрд░ рддुрд░्рдХ рджो рд╣ोрддे, рддो рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рдЙрдирдоें рдЕंрддрд░ рд╣ोрддा।

рдЫूрдЖрдЫूрдд рдХा рд╡िрд░ोрдз рднी рдХрдмीрд░ рдиे рдЗрд╕ी рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХिрдпा। рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдкрд╡िрдд्рд░ рд╕्рдеाрди рдХौрди-рд╕ा рд╣ै? рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдкрд░ рдоाрддा-рдкिрддा рднी рдЬूрдаे рд╣ैं рдФрд░ рд╡ृрдХ्рд╖ों рдоें рд▓рдЧрдиे рд╡ाрд▓े рдлрд▓ рднी, рдЕрдЧ्рдиि рдФрд░ рдЬрд▓ рднी рдЬूрдаे рд╣ैं। рдЧोрдмрд░ рдФрд░ рдЪौрдХा рднी рдЬुрдаे рд╣ैं। рдФрд░ рддो рдФрд░, рдЕрди्рди рднी рдЬूрдаी рдХрд▓рдЫी рд╕े рд╣ी рдкрд░ोрд╕ा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡рд╕्рддुрдд: рдкрд╡िрдд्рд░ рдФрд░ рд╢ुрдж्рдз рддो рд╡े рд╣ी рд▓ोрдЧ рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд╣рд░ि рдХी рднрдХ्рддि рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рдорди рдХे рд╡िрдХाрд░ों рдХो рджूрд░ рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै। рд╡े рдорди рдХी рдкрд╡िрдд्рд░рддा рдФрд░ рдЖंрддрд░िрдХ рд╢ुрдж्рдзрддा рдкрд░ рдмрд▓ рджेрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рдорди рдХी рдкрд╡िрдд्рд░рддा рднी рдПрдХ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕рдд्рдп рд╣ै।
‘’рдХрд╣ु рдкंрдбिрдд рд╕ूрдЪा рдХрд╡рди рдаाрдК।
рдоाрддा-рдкिрддा рднी рдЬूрдаा-рдЬूрдаे рд╣ी рдлрд▓ рд▓ाрдЧे।
рдХрд╣ै рдХрдмीрд░ рддेрдИ рдЬрди рд╕ूрдЪे।
рдЬे рд╣рд░ि рднрдЬि рддрдЬрд╣िं рд╡िрдХाрд░े।‘’

рдХрдмीрд░ рдиे рд╕ाрдзрди рдХे рд╕рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдмाрд╣्рдпाрдЪाрд░ рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХिрдпा рд╣ै। рдЖрдбंрдмрд░ी рдпोрдЧिрдпों, рддिрд▓рдХрдзाрд░ी рд╡ैрд╖्рдгрд╡ों-рд▓ुंрдЪिрддों-рдоुрдг्рдбिрддों-рдоौрдиिрдпों-рдЬрдЯाрдзाрд░ी рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдкीрд░-рдоुрд░ाрдж-рдХाрдЬी-рдоुрд▓्рд▓ा-рджрд░рд╡ेрд╢ рдЖрджि рд╕рднी рдн्рд░ांрддि рдоें рдкреЬे рд╣ुрдП рд╣ैं। рдпे рдЕрд╣ंрдХाрд░ рдоें рдкреЬрдХрд░ рд╕рдд्рдп рд╕े рд╡िрдоुрдЦ рд╣ैं। рд╡े рддो рдкूрдЬा-рдЕрд░्рдЪрдиा, рддीрд░्рде-рд╡्рд░рдд рддрдеा рд░ोрдЬा-рдирдоाрдЬ, рд╕рднी рдХो рдмाрд╣्рдпाрдЪाрд░ рд╣ी рдоाрдирддे рд╣ैं। рдпрд╣ाँ рдкрд░ рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं:
‘’рдХाँрдХрд░-рдкाрдерд░ рдЬोрд░ि рдХे рдорд╕्рдЬिрдж рд▓िрдпो рдЪुрдиाрдп।
рдд рдЪреЭि рдоुрд▓्рд▓ा рдмाँрдЧ рджे рдХ्рдпा рдмрд╣рд░ो рднрдпो рдЦुрджाрдп ॥‘’

рдпाрдиी рдЕрд▓्рд▓ाрд╣ рдмрд╣рд░े рдирд╣ीं рд╣ैं, рдорди рд╕े рдЖрд╡ाрдЬ рд▓рдЧाрдУ, рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдЖрд╡ाрдЬ рдЙрди рддрдХ рдЬрд░ूрд░ рдкрд╣ुँрдЪेрдЧी। рд╡े рдЖрдЧे рдХрд╣рддे рд╣ैं:
‘’рдкाрд╣рди рдкूрдЬै рд╣рд░ि рдоिрд▓े рддो рдоैं рдкूрдЬूँ рдкрд╣ाрд░।
рддाрддे рд╡ो рдЪाрдХी рднрд▓ी рдкीрд╕ рдЦाрдп рд╕ंрд╕ाрд░॥‘’

рдпрд╣ाँ рдкрд░ рд╡े рдоूрд░्рддि-рдкूрдЬा рдХे рдЖрдбंрдмрд░ рдХो рдк्рд░рд╢्рдирдЪिрд╣्рдиों рдХो рдШेрд░े рдоें рд░рдЦрддे рд╣ैं рдФрд░ рдорди рдХी рдкूрдЬा рддрдеा рдХрд░्рдо рдХी рд╕ाрдзрдиा рдкрд░ рдмрд▓ рджेрддे рд╣ैं। рддрдк-рдЬрдк, рд░ोрдЬा-рдирдоाрдЬ, рдпे рд╕рдм рдорди рдХो рдкрд░िрд╖्рдХृрдд рдХрд░рдиे рдХे рд╕ाрдзрди рд╣ैं। рдпрджि рджिрд▓ рд╕ाрдл рдирд╣ीं, рддो рд╡рдЬू рдХрд░рдиे рд╕े рдХ्рдпा рд▓ाрдн?
‘’рдХ्рдпा рдЙрдЬू рдЬрдк рдоंрдЬрди рдХीрдПँ рдХ्рдпा рдорд╕ीрддि рд╕िрд░ू рдиाрдПँ।
рджिрд▓ рдорд╣िं рдХрдкрдЯ рдиिрд╡ाрдЬ рдЧुрдЬाрд░ै рдХ्рдпा рд╣рдЬ рдХाрдмै рдЬाрдПँ।‘’

рдорд╕्рдЬिрдж рдоें рдЬाрдХрд░ рд╕िрд░ рдирд╡ाрдиे рд╕े рдХ्рдпा рдмрдиेрдЧा? рдирдоाрдЬ рдЧुрдЬाрд░рдиा рдпा рд╣рдЬ рдФрд░ рдХाрдмे рдЬाрдиा рддрднी рд╕ाрд░्рдердХ рд╣ै, рдЬрдм рджिрд▓ рдоें рдХрдкрдЯ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЖрд╢рдЗ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдиे рдЬрд╣ाँ рдХрд╣ीं рдвोंрдЧ, рджिрдЦाрд╡ा, рдХрдкрдЯ, рдзोрдЦ, рдлрд░ेрдм, рдЖрдбрдо्рдмрд░, рд╕्рд╡ांрдЧ, рдк्рд░рдкंрдЪ, рдЫ्рд▓, рдЫрдж्рдо рджेрдЦा, рд╡рд╣ीं рдкрд░ рдиिрд░्рдордо рдк्рд░рд╣ाрд░ рдХिрдпा।

рдЖрдЪाрд░्рдп рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдХрдмीрд░ рдХो рд╕ंрдд рддो рдоाрдирддे рдеे, рдХрд╡ि рдирд╣ीं। рдЬрдмрдХि рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдЙрди्рд╣ें рд╕рд╣рдЬ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХा рдХрд╡ि рдХрд╣рддे рдеे। рдХрдмीрд░ рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдкрдХреЬ рдЗрддрдиी рдЬрдоीрдиी рдФрд░ рдЗрддрдиी рдЧрд╣рд░ी рдеी рдХि рдХрд╡िрддा рдХी рдЕрдЯ्рдЯाрд▓िрдХाрдПँ рдХाрдлी рд╕рд╣рдЬ рдФрд░ рдКँрдЪी рдмрдирддी рдЬाрддी рджिрдЦрддी рд╣ैं। рдЗрд╕ рдоाрдпрдиे рдоें, рдХрдмीрд░ рдХी рдлрдХ्рдХреЬ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдЙрдирдХो рдХाрдлी рд╕ाрдл-рд╕ुрдерд░े рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХा рд╕्рд╡ाрдоी рдПрд╡ं рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рд╕ंрдд рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рд▓ाрддी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдЙрдирдХो рдкाрд░рджрд░्рд╢ी рдХрд╣рдиा рддрд░्рдХрд╕ंрдЧрдд рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣ै рдХि рд╡े рдХрдердиी-рдХрд░рдиी рджोрдиों рдоें рднेрдж рдирд╣ीं рдХрд░рддे рдеे рдФрд░ рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЬीрд╡рди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░-рдХрд░्рдордХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╡े рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рддे рдеे। рдЕрдкрдиी рд▓ेрдЦрдиी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЗрд╕ рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХो рдЦрдд्рдо рдХрд░рдиे рдХी рдоाрдиो рдХрд╕рдо рдЦा рд▓ी рдеी।
‘’рдХрдмिрд░ा рдЦреЬा рдмрдЬाрд░ рдоें рд▓िрдП рд▓ुрдХाрдаी рд╣ाрде।
рдЬो рдШрд░ рдЬाрд░े рдЖрдкрдиा рдЪрд▓ рд╣рдоाрд░े рд╕ाрде॥‘’

рдпрд╣ाँ рдорд╢ाрд▓ рдпाрдиी рд▓ुрдХाрдаी рднрдЧрд╡ाрди рдмुрдж्рдз рдХे рдЕрдк्рдк рджीрдкो рднрд╡’, рдЕрд░्рдеाрдд् рд╕्рд╡рдпं рдХा рдк्рд░рдХाрд╢ рдЦुрдж рдмрдиो рдЙрдХ्рддि рдХी рдУрд░ рдмреЭрддे рд░рд╣рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдЙрдкрдХрд░рдг рд╕рд░ीрдЦा рд╣ै। рд╕ाрде рд╣ी, рдорди рд░ूрдкी рдШрд░ рдоें рдЬो рдЕрдиुрдЪिрдд рднाрд╡рдиाрдПँ рдШрд░ рдХрд░ рдЧрдИ рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рдЬрд▓ाрдиे рдХे рдЬो рд▓ोрдЧ рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рд╣ैं, рд╡े рдХेрд╡рд▓ рдЙрдирдХो рдЕрдкрдиे-рд╕ाрде рдЖрдиे рдХी рдЪुрдиौрддी рджेрддे рд╣ैं। рдРрд╕ी рдЪुрдиौрддिрдпाँ рддो рдЖрдЬ рдХे рдЬрдоाрдиे рдоें рдФрд░ рднी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ो рдЧрдИ рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рддрдм рдХे рдЬрдоाрдиे рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдЕрдм рддрдХ рдорди рдХे рднीрддрд░ рдХाрдИ рдХी рдкрд░рддें рдФрд░ рдЬ्рдпाрджा рдЬрдо рдЧрдИ рд╣ैं। рдХрд╡िрдд्рд╡ рдХा рджंрдн рдХрдмीрд░ рдоें рднрд▓े рди рд░рд╣ा рд╣ो, рдкрд░ंрддु рдЬрдоीрдиी рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдЕрд▓рдЧ рд╡ рдиिрд░ाрд▓े рдЕंрджाрдЬ рдоें рдЬिрд╕ рдХрд╡िрдд्рд╡ рдк्рд░рддिрднा рддрдеा рдкрдЯुрддा рдХे рд╕ाрде рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХी рд╣ै, рд╡рд╣ рд╡ाрдХрдИ рдХाрдмिрд▓े-рдЧौрд░ рддрдеा рдХाрдмिрд▓े-рддाрд░ीрдл рднी рд╣ै।

рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╕े рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддिрдпाँ рдХिрддрдиी рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рд╕рдкाрдЯ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं, рдпрд╣ рдЕрдЧрд░ рджेрдЦрдиा рд╣ो, рддो рдХрдмीрд░ рд╡ाрдЩ्‌рдЧрдордп рдоें рджेрдЦिрдП। рдХैрд╕ा рднी рджुрд░्рдмोрдз рд╡िрдЪाрд░, рдХैрд╕े рднी рдЧूреЭ рдиिрд╣िрддाрд░्рдеों рд╡ाрд▓े рддрде्рдп рдХрдмीрд░ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ-рджाрд░्рд╢рдиिрдХों рдХे рд╕ाрдордиे рдРрд╕े рдкрд░ोрд╕рддे рд╣ैं, рдоाрдиो рдкрдХी-рдкрдХाрдИ рдЦिрдЪреЬी। рдХрдмीрд░ рдЬीрд╡рдиाрдиुрднрд╡ рдХो рд╣ी рдЕрдкрдиी рд▓ेрдЦрдиी рд╕े рдЙрдХेрд░рддे рдеे। рд╕ुрдиी-рд╕ुрдиाрдИ рдмाрддों рдкрд░ рдЙрдирдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╣ीं рдеा। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рд╣ै
‘’рддू рдХрд╣рддा рдХाрдЧрдж рдХे рд▓ेрдЦी,
рдоैं рдХрд╣рддा рдЖँрдЦिрди рдХी рджेрдЦी।‘’

рдХрдмीрд░ рд╕ंрдд рднी рдеे, рдХрд╡ि рднी рдеे। рдиिрдо्рди рдкंрдХ्рддिрдпों рдоें рдЙрдирдХे рджोрдиों рд░ूрдкों рдХा рд╕ंрдЧрдо рджेрдЦें-
‘’ рд╕ाрдзो, рджेрдЦो рдЬрдЧ рдмौрд░ाрдиा।
рд╣िंрджू рдХрд╣рдд рд╣ै рд░ाрдо рд╣рдоाрд░ा, рдоुрд╕рд▓рдоाрди рд░рд╣рдоाрдиा।
рдЖрдкрд╕ рдоें рджोрдК рд▓реЬрддु рдорд░рддु рд╣ैं, рдорд░рдо рдХोрдИ рдирд╣ीं рдЬाрдиा॥‘’

рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рд╕े рдУрдд-рдк्рд░ोрдд рдЙрдирдХी рдиिрдо्рди рдкंрдХ्рддिрдпां рджेрдЦें –
‘’рдЭीрдиी-рдЭीрдиी рдмीрдиी рдЪрджрд░िрдпा।
рдХाрд╣े рдХै рддाрдиा рдХाрд╣ै рдХै рднрд░рдиी, рдХौрди рддाрд░ рд╕े рдмीрдиी рдЪрджрд░िрдпा।
рдЗंреЬा-рдкिंрдЧрд▓ा рддाрдиा рднрд░рдиी, рд╕ुрд╕рдорди рддाрд░ рд╕े рдмीрдиी рдЪрджрд░िрдпा।
рд╕ो рдЪाрджрд░ рд╕ुрд░-рдирд░-рдоुрдиि рдУреЭिрди, рдУреЭि рдХे рдоैрд▓ी рдХीрдиी рдЪрджрд░िрдпा।
рджाрд╕ рдХрдмीрд░ा рдЬрддрди рд╕े рдУреЭिрди, рдЬ्рдпों рдХी рдд्рдпों рдзрд░ рджीрдиी рдЪрджрд░िрдпा।‘’

рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдХрдерди рдоें рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдЬी рдХा рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕ाрдл-рд╕ाрдл рдЭрд▓рдХрддा рд╣ै। рд╡े рдмाрдд рдХो рдЬीрд╡рди рдХे рдаोрд╕ рд╕рдд्рдп рдХे рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рд░рдЦрдХрд░ рдХाрдлी рдХрдаोрд░рддा рд╕े рдХрд╣рдиे рдХे рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рдеे। рдЙрдирдоें рдПрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдиैрддिрдХ рдИрдоाрдирджाрд░ी рдХा рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рдХूрдЯ-рдХूрдЯрдХрд░ рднрд░ा рд╣ुрдЖ рдеा। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг, рдЙрдирдХे рдЕंрджрд░ рдЧрдЬрдм рдХा рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдеा। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЬрдм рдЕрджрдо्рдп рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рд╕ाрде рдбंрдХे рдХी рдЪोрдЯ рдкрд░ рд╡े рдЕрдкрдиी рдмाрдд рдХрд╣рддे рдеे, рддो рд╣реЬрдХंрдк рдордЪ рдЬाрддा рдеा। рдЙрдирдоें рджंрдн рдХा рд▓ेрд╢рдоाрдд्рд░ рднी рдирд╣ीं рдеा। рдЙрдирдХा рд╕्рд╡рднाрд╡, рдЙрдирдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдлрдХ्рдХреЬाрдиा рдеी। рдЙрдирдХी рдЖрджрдд рдЕрдХ्рдЦреЬों рдЬैрд╕ी рдеी। рднрдЧрд╡ाрди рдХे рд╕рдЪ्рдЪे рднрдХ्рддों рдХे рд╕ाрдордиे рд╡े рдиिрд░ीрд╣-рд╕े рд▓рдЧрддे рдеे, рддो рднेрд╖рдзाрд░िрдпों рдХे рдЖрдЧे рдк्рд░рдЪंрдб рд░ूрдк рдоें рдЖ рдЬाрддे рдеे।

рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдоें рдПрдХ рд╕рдЪ्рдЪे рдпुрдЧ рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рдХी рджृреЭрддा рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдеी। рдЙрдирдоें рд╡े рддрдоाрдо рдЧुрдг рдеे, рдЬिрдирдХी рдЪрд░्рдЪा рдЙрдирдХे рдкрд░рд╡рд░्рддी рдХрд░рддे рд░рд╣े рд╣ैं। рдк्рд░ेрдо рд░рд╕ рд╕े рдкрдЧे рд╡े рдРрд╕े рдлрдХीрд░ рдеे, рдЬिрдирдХी рд╡ाрдгी рдЖрдЬ рднी рдЙрддрдиी рд╣ी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै, рдЬिрддрдиी рдХрд▓ рдеी। рд╡े рд╕рдЪ्рдЪे рдЕрд░्рдеों рдоें рдЕрдкрдиे рдпुрдЧ рдХे рдк्рд░рдЧрддिрд╢ीрд▓ рдкुрд░ोрдзा рдеे। рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рджैрди्рдпрддा рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдирд╣ीं рдеी। рдЧрд░ीрдм рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЕрдоीрд░ рдеे। рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдзрди рдкрд░्рдпाрдк्рдд рдоाрдд्рд░ा рдоें рдоौрдЬूрдж рдеा। рдХрдмीрд░ рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХो рднрдХ्рдд рдХрд╣ा। рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рднрдХ्рдд рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд╕ंрдд рдпा рдХрд╡ि рдпा рд╕рдоाрдЬ-рд╕ुрдзाрд░рдХ рдпा рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдХे рдиाрдо рдХो рдЦुрдж рдкрд░ рдЪрд╕्рдкाँ рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рдеा, рдЙрд╕ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдкрд░рд╡рд░्рддी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдиे рдХрдИ-рдХрдИ рдиाрдоों рд╕े рдкुрдХाрд░ा। рдпрд╣ рдХрдмीрд░ рдХो рдЕрднीрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рдеा। рдЙрдирдХो рдЕрднीрд╖्рдЯ рдпрд╣ рдеा рдХि рдХि рд▓ोрдЧ рдЙрдирдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдк्рд░рдХ्рд╖ेрдкिрдд рднाрд╡ों рдХो рдЬрд╕-рдХा-рддрд╕ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ें рддрдеा рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рддрджрдиुрд░ूрдк рдмрдиाрдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░ें рддाрдХि рдКँрдЪ-рдиीрдЪ, рднेрдж-рднाрд╡, рд▓ोрд▓ुрдкрддा, рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдЖрджि рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिрдпों рдХा рдиाрд╢ рд╣ो, рдХ्рд╖рд░рдг рд╣ो рддрдеा рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЬो рддрдоाрдо рджूрд░िрдпाँ рдмрди рдЧрдИ рд╣ैं, рдордиुрд╖्рдп рд╕े рдордиुрд╖्рдп рдХे рдмीрдЪ рдХी рджूрд░िрдпाँ рд╡े рдХрдо рд╣ों। рдордиुрд╖्рдп рдЗрди рднेрдж-рднाрд╡ рдХी рднाрд╡рдиाрдУं рдХा рдк्рд░рддिрдХाрд░ рдЕрдкрдиे рдорди рдХे рднीрддрд░ рдХрд░े рддрдеा рдЙрд╕े рдХрд░्рдо рдФрд░ рдЖрдЪрд░рдг рдХे рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рдЙрддाрд░ рдХрд░ рдЕрдкрдиी рд╕ाрд░्рдердХрддा рд╕िрдж्рдз рдХрд░े।

рдЖрдЪाрд░्рдп рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдХрдмीрд░ рдХो рд╕рдорд╖्рдЯिрд╡ाрджी рди рдоाрдирдХрд░ рд╡्рдпрд╖्рдЯिрд╡ाрджी рдоाрдирддे рдеे। рдпрд╣ाँ рдХрдмीрд░ рдХो рд╡्рдпрд╖्рдЯिрд╡ाрджी рдХрд╣рдиे рдХा рдЙрдирдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рд╢ाрдпрдж рдпрд╣ рд░рд╣ा рд╣ो рдХि рдХрдмीрд░ рдиे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдордиुрд╖्рдп рдХो рдЖрдд्рдоा рддрдеा рдорди рдХो рдкрд╡िрдд्рд░ рдХрд░рдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде, рдиिрд░ंрддрд░ рдЙрдж्рдпрдо рдХрд░рдиे рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рдХिрдпा।
‘’рдорди рдХे рд╣ाрд░े рд╣ाрд░ рд╣ै।
рдорди рдХे рдЬीрддे рдЬीрдд।।‘’

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЙрдХ्рддिрдпों рд╕े рд╡े рд╕рджैрд╡ рдорди рдХो рд╡рд╢ рдоें рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рдЖрдо рдЖрджрдоी рдХो рджेрддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░, рдЬрдм рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдкрдиे рдорди рдХो рдЬीрддрдХрд░ рдЙрдЪ्рдЪ рдЖрджрд░्рд╢ рдХे рдмिंрджु рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪрддा рд╣ै рддрдм рд╕рдоाрдЬ рдХा рдХрд▓्рдпाрдг рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЗрд╕ рд░ूрдк рдоें рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдЕрдЧрд░ рдХрдмीрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдЙрди्рд╣ें рд╕рдорд╖्рдЯिрд╡ाрджी рдХрд╣рдиे рдоें рдХोрдИ рдмुрд░ाрдИ рдирд╣ीं।

рдХрдмीрд░ рдХा рдз्рдпाрди рднेрджрднाрд╡ рдХी рдУрд░ рднी рдЧрдпा, рд▓ेрдХिрди рд╡े рд╡рд╣ाँ рдкрд░ рдПрдХ рдЖрдо рдЖрд╕्рддिрдХ рднाрд░рддीрдп рдХी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рд╣ी рджे рдкाрдП। рдпрджि рд╡े рдРрд╕ा рдХрд░ рдкाрддे, рддो рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрд╕्рддृрдд рддрдмрдХे рдХो рдЕрдзिрдХाрдзिрдХ рд▓ाрдн рдЬрд░ूрд░ рдоिрд▓рддा। рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡िрд╖рдорддा рднी рдордиुрд╖्рдпों рдХी рд╕्рд╡ाрд░्рдерд╡ृрдд्рддि рдХा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै, рдХрдмीрд░ рдЗрд╕े рднी рд╕рдордЭрдиे рдоें рд╕рдлрд▓ рдирд╣ीं рд░рд╣े рдеे। рд╡े рдоाрдирддे рдеे рдХि рднрдЧрд╡ाрди рдиे рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рдЬिрддрдиा рдиिрд╢्рдЪिрдд рдХिрдпा рд╣ै рдЙрд╕рдХो рдЙрддрдиा рд╣ी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧा।

рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ рдЕрдЪ्рдЫे рдХрд░्рдоों рдХा рдФрд░ рдЕрд╕ुрд╡िрдзाрдПँ рдмुрд░े рдХрд░्рдоों рдХा рдкрд░िрдгाрдо рд╣ैं। рдЙрдирдХे рд▓िрдП рд╕ुрдЦ-рджु:рдЦ рдЕрдкрдиे рд╣ी рдХрд░्рдоों рдХा рднोрдЧ рдеा, рдЕрди्рдпрдеा рдмрд░ाрдмрд░ी рдХा рджрд░्рдЬा рджेрдиे рдХे рдХ्рд░рдо рдоें, рдЙрдирдХा рдз्рдпाрди рдЖрд░्рдеिрдХ рдЧैрд░-рдмрд░ाрдмрд░ी рдкрд░ рдирд╣ीं рдЬाрддा, рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै।
‘’рдЬाрдХौं рдЬेрддा рдиिрд░рдордпा рддाрдХौं рддेрддा рд╣ोрдИ।
рд░ाрдИ рдШрдЯे рди рддिрд▓ рдмреЭै, рдЬौ рд╕िрд░ рдХूрдЯै рдХोрдИ॥‘’

рдЕрдЧрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрдП, рддो рдХрдмीрд░ рдиे рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░ी рдРрд╕ी рдмाрддें рдХрд╣ीं рд╣ैं, рдЬिрдирд╕े рд╕рдоाрдЬ-рд╕ुрдзाрд░ рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╡े рдмाрд╣्рдпाрдЪाрд░ рдХे рдШोрд░ рд╡िрд░ोрдзी рдеे। рдмाрд╣्рдпाрдЪाрд░ рд╕े рдоुрдХ्рдд рдордиुрд╖्рдпрддा рдХो рд╣ी рд╡े рдк्рд░ेрдорднрдХ्рддि рдХा рдкाрдд्рд░ рдоाрдирддे рдеे। рдЗрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдпрджि рдЖрдЬ рдХा рдЖрдзुрдиिрдХ рд╡िрдЪाрд░рд╢ीрд▓ рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиे рдЕंрддрд░ рдоें рд▓ा рд╕рдХा, рддो рдпрд╣ीं рдХрдмीрд░ рдХो рд╕рдЪ्рдЪी рд╢्рд░рдж्рдзांрдЬрд▓ि рд╣ोрдЧी। рдХрдмीрд░ рдХी рднрдХ्рддि рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рджрд░рдмाрд░ рдоें рд╕рдоाрдирддा рдФрд░ рдПрдХрддा рдХी рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ंрджрд░्рднों рдоें рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рджेंрдЦे рддो рдЖрдЬ рднी рдоंрджिрд░ों рдоें рдЬाрддि рдХे рдиाрдо рдкрд░ рднेрджрднाрд╡ рдмрд░рддा рдЬाрддा рд╣ैं। рдЖрдЬ рднी рдРрд╕े рдХрдИ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рджрд░рд╡ाрдЬे рд╣ै рдЬрд╣ां рдзрд░्рдо, рдЬाрддि рдХे рдиाрдо рдкрд░ рднेрджрднाрд╡ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдХрдмीрд░рджाрд╕ рд╕рднी рдХो рд╕рдоाрди рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрддे рдеे। рдРрд╕े рдоें рдЖрдЬ рднी рдХрдмीрд░ рдХे рдЙрдкрджेрд╢ों рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै। рдХрдмीрд░ рдиे рдиिрд░्рдЧुрдг рдиिрд░ाрдХाрд░ рд░ाрдо рдХी рдЖрд░ाрдзрдиा рдХрд░ рдпрд╣ рд╕िрдж्рдз рдХिрдпा рдХि рдИрд╢्рд╡рд░ рдиिрд░ाрдХाрд░ рд╣ै। рд╕рд░्рд╡рдЬ्рдЮ рд╣ै। рдРрд╕े рд╕рдордп рдоें рдЬрдм рд╣рдоाрд░ा рд╕рдоाрдЬ рдЗрддрдиा рдЖрдзुрдиिрдХ рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдзрд░्рдо рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдЗрддрдиा рдЙрд▓рдЭा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдоंрджिрд░-рдорд╕्рдЬिрдж рдХे рдЭрдЧреЬों рдоें рдЙрд▓рдЭा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдХрдмीрд░ рдХे рджोрд╣ों рдХो рдЙрднाрд░рдиे рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै।
‘’рдоाрд▓ा рддो рдХрд░ рдоें рдлिрд░े, рдЬीрдн рдлिрд░े рдоुँрд╣ рдоाрд╣ि।
рдордиुрд╡ाँ рддो рджрд╕ рджिрд╕ि рдлिрд░े, рдпрд╣ рддो рд╕ुрдоिрд░рди рдиाрд╣ी॥

рдк्рд░рд╕्рддुрдд рджोрд╣े рд╕े рд╣рдо рд╕рдордЭ рд╕рдорддे рд╣ै рдХि рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдЬी рдиे рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдзाрд░्рдоिрдХ рдЖрдбंрдмрд░ों рдкрд░ рдЪोрдЯ рдХिрдпा рд╣ैं। рд╡े рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдкूрдЬा рдкрд░ рдмрд▓ рджेрддे рд╣ैं। рдРрд╕े рдоें рдоुрдЭे рдкिрдЫ्рд▓े рджिрдиों рд╣ुрдП рдПрдХ рд╕рд░्рд╡े рдХी рдпाрдж рдЖрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╣рдж рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдзाрд░्рдоिрдХ рджिрдЦाрдпा рдЧрдпा рд╣ैं।‘’ рдЗрд╕рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЖрдЬ рд╣рдоाрд░े рдЬीрд╡рди рдоूрд▓्рдп рдЯूрдЯ рд░рд╣े рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рдоाрди्рдпрддाрдпें рдоूрд▓्рдпों рд╕े рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдирд╣ीं рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ैं। рд╣рдо рдзाрд░्рдоिрдХ рдХрдЯ्рдЯрд░рд╡ाрдж рдХे рдЬाрд▓ рдоें рдЬрдХреЬे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рд╣рдоें рдЖрдЬ рдХрдИ рдЬрдЧрд╣ рдРрд╕ी рдЦрдмрд░ें рдкреЭрдиे-рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддी рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рджो рдзрд░्рдоों рдХे рд╕рдоुрджाрдпों рдХे рдмीрдЪ рджीрд╡ाрд░ рдмрдиाрдиे рдХी рдмाрдд рдЖрддी рд╣ै рдРрд╕े рдоें рдХрдмीрд░ рд╕्рд╡рдд: рдпाрдж рдЖрддे рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдХрдмीрд░ рдиे рдЙрд╕ рдЬрдоाрдиे рдоें рдЗрди рджोрдиों рдзрд░्рдоों рдХो рд╣िंрджू-рдоुрд╕рд▓рдоाрди рдХो рдЬोреЬрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХी рдеी; рдРрд╕े рдоें рдЬрдм рдЖрдЬ рд╣рдо рдЬ्рдпाрджा рдЖрдзुрдиिрдХ рд╣ै рддो рдХ्рдпा рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рдлिрд░ рд╕े рд╣ै? рдорддрд▓рдм рд╣рдо рдЖрдЬ рднी рдЕрдкрдиे рдЕंрддрд░ рдоें рдоाрдирд╡ीрдп рдоूрд▓्рдпों рдХो рдЙрддाрд░ рдирд╣ीं рдкाрдП рд╣ैं। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдиे рдзрд░्рдо рдФрд░ рдЬीрд╡рди рдоें рдХोрдИ рднेрдж рд░рд╣рдиे рдирд╣ीं рджिрдпा। рдЬीрд╡рди рдХी рд╕ाрдд्рдд्рд╡िрдХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ी рдзрд░्рдо рд╣ै।
рдХрдмीрд░ рдиे рдирд╡ рдоाрдирд╡рд╡ाрдж рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा। рд╕рднी рдзрд░्рдоों, рдкंрдеों, рд╕рднी рдордд-рдорддांрддрд░ों рдХो рдЦाрд░िрдЬ рдХрд░ рд╡े рдПрдХ рддрдд्рд╡ рдкрд░ рдЬोрд░ рджे рд░рд╣े рдеे। рдЬिрд╕े рдХुрдЫ рд╡िрдж्рд╡ाрди рдПрдХेрд╢्рд╡рд░рд╡ाрдж рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджे рд░рд╣े рдеे। рдХुрдЫ рдиिрд░्рдЧुрдгрд╡ाрдж। рд▓ेрдХिрди рд╕рдЪ рдоाрдпрдиों рдоें рдпрд╣ рдЕрдиुрднрд╡ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдирдпा рдЬ्рдЮाрди рдеा। рдЬिрд╕े рдЕрдиेрдХ рд╡िрдж्рд╡ाрди рдЬ्рдЮाрдирдоाрд░्рдЧ рдХा рдиाрдо рджेрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдХрдмीрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं:-
‘’рд╣рд░ि рд╣ै рдЦांрдб рд░ेрддु рдорд╣ि рдмिрдЦрд░ी, рд╣ाрдеी рдЪुрдиि рди рдЬाрдИ।
рдХрд╣ि рдХрдмीрд░ рдЧुрд░ि рднрд▓ी рдмुрдЭाрдИ, рдХीрдЯी рд╣ोрдИ рдХै рдЦाрдИ॥‘’

рдЕрд░्рдеाрдд् рд╣рд░ि рдЦांрдб рдХी рддрд░рд╣ рд╣ै рдЬो рд╕ंрд╕ाрд░ рд░ुрдкी рд░ेрдд рдоें рдмिрдЦрд░ा рд╣ुрдЖ, рдлैрд▓ा рд╣ुрдЖ рдоौрдЬूрдж рд╣ै। рдЕंрд╣рдХाрд░ рд╕े рдЙрди्рдордд्рдд рд░ुрдкी рд╣ाрдеी рдЙрд╕े рдирд╣ीं рдЪुрди рд╕рдХрддा। рдХрдмीрд░ рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि рдЕрдкрдиी рд╕рд╣рдЬ рдФрд░ рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╢рдХ्рддि рд╕े рдХीрдЯ рдХी рддрд░рд╣ рдпा рдЪीрдЯीं рдХी рддрд░рд╣ рдЙрд╕ рдЦांрдб рдХो рдкाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ैं। рдЕрд░्рдеाрдд् рдИрд╢्рд╡рд░ рддो рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╣ै। рд╕рд░्рд╡рдЬ्рдЮ рд╣ै।
рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рддрдд्рд╡ рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдк्рд░ेрдо рджोрдиों рдХो рдЕрднिрди्рди рдоाрдиा рд╣ैं। рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рдкिрддा рд░ुрдк, рдоाрддा рд░ुрдк, рдоिрдд्рд░ рдХे рд░ुрдк рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдоाрдиा рд╣ै। рдХрдмीрд░ рдиे рдЬाрддि рдк्рд░рдеा рдФрд░ рд╡рд░्рдгाрд╢्рд░рдо рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдкрд░ рдЪोрдЯ рдХिрдпा рд╣ैं। рдХрдмीрд░ рдХा рдпрд╣ рджोрд╣ा рдЖрдЬ рднी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै:-
‘’ рдпрд╣ рдЬрдЧ рдЕंрдзा, рдоैं рдХेрд╣ि рд╕рдордЭाрд╡ौं।
рдШрд░ рдХी рд╡рд╕्рддु рдирдЬрд░ рдирд╣ीं рдЖрд╡рдд,
рджिрдпाрди рдмाрд░ि рдХे реЭूреЭрдд рдЕंрдзा॥‘’

рдЕрд░्рдеाрдд् рдХрдмीрд░ рдмिрдиा рд╡рдЬрд╣ рдкрд░ेрд╢ाрди рд╣ोрдиे рдХो рдоाрдпा рдоाрдирддे рд╣ै рдФрд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд╕рдм рдЖрдкрдХे рдЕंрджрд░ рдмрд╕ा рд╣ै, рдШрд░-рдШрд░ реЭूंреЭрдиे рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рдирд╣ीं। рдпрд╣ рдЖрдЬ рдХे рджौрд░ рдоें рд╕ाрд░्рдердХ рд╣ै। рдХाрд░рдг рдХि рдордиुрд╖्рдп рд╕рдд्рдп рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рдЬрдЧрд╣-рдЬрдЧрд╣ рднрдЯрдХ рд░рд╣ा рд╣ै। рд╡рд╣ рд╕рдд्рдп рдЙрд╕рдХे рдЕंрджрд░ рд╣ी рд╣ै।

рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЖрдЬ рдХे рджौрд░ рдоें рдХрдмीрд░рджाрд╕ рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЪुрдиौрддी рдХे рдоौрдХे рдкрд░ рдмрд╣рд╕ рдХे рдЕрдЦाреЬे рдоें рдоुрд╕्рддैрдж рдЦреЬा рд░рд╣рддा рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рдЙрдкрд░ोрдХ्рдд рддрде्рдпों рдкрд░ рдЧौрд░ рдлрд░рдоाрдП рддो рдкाрддे рд╣ै рдХि рдХрдмीрд░ рдЖрдЬ рдХिрддрдиे рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ैं। рдпрд╣ рдЙрдирдХी рдмाрдиिрдпों, рджोрд╣ों рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЭрд▓рдХрддा рд╣ै। рдЪूँрдХि рдХрдмीрд░ рдиे рдЬिрди рдк्рд░рдеाрдУं рдкрд░ рдЪोрдЯ рдХिрдпा рдеा рд╡ो рдЖрдЬ рднी рдЬिंрджा рд╣ै рдРрд╕े рдоें рдЙрдирдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдлिрд░ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЙрди рдХोреЭों рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдлिрд░ рдЙрдирдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै।

рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖рдд: рд╣рдо рд╕рдордЭ рд╕рдХрддे рд╣ै рдХि рдХрдмीрд░ рдХे рдЙрдкрджेрд╢ों рдХो рдЖрдЬ рдлिрд░ рд╕े рдЙрднाрд░рдиे рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ैं। рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╕рдордд्рд╡ рдХी рднाрд╡рдиा рд▓ाрдиे рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै। рдЫूрдЖ-рдЫूрдд, рдЙँрдЪ-рдиीрдЪ рдХी рднाрд╡рдиा рдХो рдПрдХ рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╕рдоाрдЬ рдХा рдЧुрдг-рддрдд्рдд्рд╡ рдирд╣ीं рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा। рдЗрд╕ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдмुрд░ाрдИ рдХो рд╣рдЯाрдиे рдХी рдЬрд░ुрд░рдд рд╣ै। рдзाрд░्рдоिрдХ рдмुрд░ाрдИ, рдпрдеा рддीрд░्рде-рд╕्рдеाрди, рдХुрд░्рдмाрдиी, рд╢्рд░ाрдж्рдз, рдоूрд░्рддिрдкूрдЬा, рдоुрд╕्рд▓िрдо рдзрд░्рдо рдоें рдХुрд░्рдмाрдиी, рд╣рд▓ाрд▓, рд╕ुрди्рдирдд рдЗрдд्рдпाрджि рдХो рд╡े рдЧрд▓рдд рдоाрдирддे рдеे। рдпрджि рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рд╕ाрдо्рдпрд╡ाрдж рд▓ाрдиा рд╣ै рддो рдХрдмीрд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рд░рдЦрдиी рд╣ोрдЧी। рд╕ाрде рд╣ी рдзाрд░्рдоिрдХ рддрдЯрд╕्рдерддा рднी рд░рдЦрдиी рд╣ोрдЧी। рдХрдмीрд░ рдХी рджृрд╖्рдЯि рддो рдоाрд░्рдХ्рд╕ рд╕े рднी рдкुрд░ाрдиी рдеी। рдЙрдирдХी рдпрд╣ рд╕рдорджрд░्рд╢िрддा рд╣ी рдеी। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг, рд╡े рдзрди рдЬोреЬрдиे рдХो рдЧрд▓рдд рдоाрдирддे рдеे। рд╡े рдХрд░्рдорд╡ाрдж рдХे рдк्рд░рдмрд▓ рд╕рдорд░्рдердХ рдеे। рдмिрдиा рдХрд░्рдо рдХिрдП рдкाрдк рдзुрд▓рддा рдирд╣ीं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕рд░्рд╡-рдзрд░्рдо рд╕рдорднाрд╡, рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рд╕рднी рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдорджृрд╖्рдЯि, рдЕрдкрд░िрдЧ्рд░рд╣, рдХрд░्рдордпोрдЧ, рддрдеा рджрдпा рдЖрджि рдоाрдирд╡ीрдп рдЧुрдгों рдкрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрд▓ рджिрдпा। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╡े рдоाрдирд╡рддाрд╡ाрджी рдХрд╡ि рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ै। рдФрд░ рдЗрди्рд╣ीं рдХाрд░рдгों рд╕े рд╡े рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ै рдФрд░ рд░рд╣ेंрдЧे।

рд╕ंрджрд░्рдн:
  • рдЗрдЧ्рдиू рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕ाрдордЧ्рд░ी
  • рд╕ेрдоिрдиाрд░ рд╕े рд╕ाрднाрд░, рдЕрдиुрд╡ाрдж: рдк्рд░рд╡ीрдг рдк्рд░рднाрдХрд░, рджैрдиिрдХ рд╣िंрджुрд╕्рддाрди, 02 рдордИ, 2015
  • рдЗंрдЯрд░рдиेрдЯ рдПрд╡ं рд╡िрднिрди्рди рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕ाрдордЧ्рд░ी

6 comments :

  1. рдмेрд╣рдж рд╢ाрдирджाрд░ рд▓ेрдЦ । рд╕ंрдд рдХрдмीрд░ рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рдЖрд▓ेрдЦ ।

    ReplyDelete
  2. рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫा

    ReplyDelete
  3. рддрдЯрд╕्рде ,рд╢ोрдз рд▓ेрдЦ,рдмрдзाрдИ।

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।