เคจिเคฐाเคฒा เค•ी เคธाเคฎाเคœिเค• เคšेเคคเคจा

- เคฒเคฏा เคเคจ.

เคชांเคกिเคšेเคฐी เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ - layasasidharan93@gmail.com

เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคธเคฎाเคœ เคธे เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธी เค•ो เคชเคฐिเคฒเค•्เคทिเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เค•เคนा เคœाเคคा เคนै เค•ि เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธเคฎाเคœ เค•ा เคช्เคฐเคคिเคฌिเคฎ्เคฌ เคนोเคคा เคนै। เคญเคฐเคคเคฎुเคจि เคจे เคญी เคจाเคŸเค• เค•े เคชเคฐिเคช्เคฐेเค•्เคท्เคฏ เคฎें เค•เคนा เคนै - ‘เคฒोเค•ाเคตृเคค्เคคाเคจुเค•เคฐเคฃเคฎ् เคจाเคŸ्เคฏเคฎेเคคเคจเคฎเคฏा เค•ृเคคเคฎ्’। เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎाเคจเคต เคšेเคคเคจा เค•े เคเค• เคตिเคถिเคท्เคŸ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงि เคนै เค”เคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เคธเคฆเคฐ्เคญो เคธे เคœुเฅœा เคนोเคคा เคนै। เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคนी เคถाเคฏเคฆ เคนเคฎाเคฐे เคช्เคฐाเคšीเคจ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคจाเคŸเค• เค•े เคช्เคฐेเค•्เคทเค• เค•ो ‘เคธाเคฎाเคœिเค•’ เค•เคนा เค—เคฏा เคนोเค—ा। “เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ा เคœीเคตเคจ เค•ा เคช्เคฐเคตाเคน เคช्เคฐเคคिเคฒเค•्เคทिเคค เคนोเคคा เคนै। เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธ्เคตเคฏं เค‡เคธ เคช्เคฐเคตाเคน เค”เคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เค•्เคฐเคฎเคถः เคตिเคธ्เคคाเคฐिเคค เคนोเคคी เคนुเคˆ เคšेเคคเคจा เค•ा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนै। เค•เคˆ เค…เคฐ्เคฅों เคฎें เคตเคน เค‡เคธ เคช्เคฐเคตाเคน เค•ी เคฆिเคถा เค”เคฐ เค—เคคि เค•ो เคญी เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐเคคा เคนै। เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคจीเคนिเคค เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค”เคฐ เคฎूเคฒ्เคฏांเค•เคจ เค•ेเคตเคฒ เคธौंเคฆเคฐ्เคฏ เค”เคฐ เคฐเคธाเคจुเคญूเคคि เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคคเค• เคธीเคฎिเคค เคจเคนीं เคนोเคคे, เค‰เคจเค•ा เคธाเคฎाเคœिเค• เค…เคฐ्เคฅ เค”เคฐ เคช्เคฐเคญाเคต เคฌเฅœा เคต्เคฏाเคชเค• เคนोเคคा เคนै। เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เคธ्เคตเคฏं เคšेเคคเคจा เค”เคฐ เคœीเคตเคจ-เคšेเคคเคจा เคฎें เคœเคจ्เคฎ เคฒेเคคा เคนै।”

เคซ्เคฐंเคšेเคธ्เค•ा เค†เคฐ्เคธिเคจी เคจे เคจिเคฐाเคฒा เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคฒिเค–ा เคนै, “ ‘เค›ाเคฏाเคตाเคฆ’ เค•े เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคช्เคฐเคฏोเค—ाเคค्เคฎเค• เค”เคฐ เคตिเคธ्เคคृเคค เค•เคตि, เค”เคฐ เคฎौเคฒिเค• เคฐेเค–ाเคšिเคค्เคฐों, เค•เคนाเคจिเคฏों, เคคเคฅा เคฒเค˜ु เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธों เค•े เคฒेเค–เค• ‘เคจिเคฐाเคฒा’ เค•ो เค…เคฌ เค‡เคธ เคถเคคाเคฌ्เคฆी เค•े เคธเคฌเคธे เค…เค—्เคฐเคฃी เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เคฎें เค—िเคจा เคœाเคคा เคนै।” เค†เคงुเคจिเค• เค•ाเคฒ เคฎें เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคตिเคธ्เคคृเคค เคšेเคคเคจा เคธंเคชเคจ्เคจ เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เคจिเคฐाเคฒा เคœी เคนैं। เคจिเคฐाเคฒा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธाเคฎाเคœिเค• เคช्เคฐเคถ्เคจों เคธे เคนเคฎेเคถा เคฆो-เคšाเคฐ เค•เคฐเคคा เคฐเคนा เคนै। เค‡เคธी เค•ाเคฐเคฃ เค†เคงुเคจिเค• เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคตिเคตाเคฆिเคค, เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•े เคช्เคฐเคคीเค• เค”เคฐ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เค•े เคฒिเค เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เค•เคตिเคคाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เค—เคฆ्เคฏเค•ाเคฐ เคจिเคฐाเคฒा เคœी เคนी เคนैं। เคญाเคฐเคคेंเคฆु เค•े เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคœिเคธ เคœเคจเคตाเคฆ เค•ा เคฌीเคœ เคฆिเค–ाเคˆ เคชเฅœเคคा เคนै เคตเคน เคจिเคฐाเคฒा เคฎें เคตिเคถाเคฒ เคตृเค•्เคท เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เคจिเคฐाเคฒा เค•ा เคœीเคตเคจ เคธंเค˜เคฐ्เคท เคฆोเคนเคฐे เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคฐเคนा เคนै- เคธाเคฎाเคœिเค• เค”เคฐ เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค เคฆोเคจों เคฐूเคชों เคธे। ‘เคฆुःเค– เคนी เคœीเคตเคจ เค•ी เค•เคฅा เคฐเคนी’ เคชंเค•्เคคि เคจिเคฐाเคฒा เค•े เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคœीเคตเคจ-เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•ा เคจिเคšोเฅœ เคนै। เคจिเคฐाเคฒा เคœी เค•े เคธाเคนिเคค्เคฏिเค•-เคšिंเคคเคจ เค•ा เคฆाเคฏเคฐा เค…เคคिเคตिเคธ्เคคृเคค เคฅा। เค›ाเคฏाเคตाเคฆी เค•ाเคฒ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคœเคนाँ เค›ाเคฏाเคตाเคฆी-เคญाเคตเคฌोเคง เคธे เคฏुเค•्เคค เค•เคตिเคคाเคฏे เคฒिเค–े เคตเคนी ‘เคฌाเคฆเคฒ-เคฐाเค—’ เคœैเคธा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆी เค•ाเคต्เคฏ เคญी เคฒिเค–े। เคช्เคฐเค—เคคिเคตाเคฆी เคญเคฒे เคนी เคšिเคฒ्เคฒाเคฏे เค•ि เคตे เคช्เคฐเค—เคคिเคถीเคฒ เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เค•े เคนैं เคชเคฐเคจ्เคคु เคจिเคฐाเคฒा เคœैเคธी เค–เคฐी เคช्เคฐเค—เคคिเคถीเคฒเคคा เค‰เคจเคฎें เคจเคนीं เคนै। เคจिเคฐाเคฒा เค•ी เคช्เคฐเค—เคคिเคถीเคฒเคคा เคฎाเคฐ्เค•्เคธ เค•े เคชเฅเค•เคฐ เคจเคนीं เคตिเค•เคธिเคค เคนुเคˆ เคนै เคตเคน เคธौ เค†เคจे เคนिंเคฆी เคธเคฎाเคœ เคธे เค‰เคจเค•े เคœुเฅœाเคต เค”เคฐ เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค เคธंเค˜เคฐ्เคท เคธे เค…เคจुเคช्เคฐाเคฃिเคค เคนै เคจ เค•ि เคชเคจ्เคค เคœैเคธे เคธैเคฆ्เคงांเคคिเค• เค…เคจुเคตाเคฆ เคฎाเคค्เคฐ। เค‡เคธीเคฒिเค เค‰เคจเค•े เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•ा เคคीเค–ाเคชเคจ เคนै। “เคช्เคฐเค—เคคिเคถीเคฒ เคšेเคคเคจा เคธे เคต्เคฏाเคช्เคค เค‰เคจเค•ा เค•เคฅा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคเค• เค“เคฐ เคœเคนाँ เค‰เคจ्เคนें เคธाเคฎाเคœिเค• เคญूเคฎिเค•ाเค“ं เค•ी เคธเคคเคนों เค•ो เคญेเคฆเคจे เคตाเคฒी เคฆृเคท्เคŸि เคฆेเคคा เคนै। เคตเคนीं เค…เคจ्เคฏ เค•ाเคต्เคฏเคฐूเคชों เคฎें เค‰เคจเค•े เคช्เคฐเค–เคฐ เคชांเคกिเคค्เคฏ, เค•เคฒाเคฎเคฐ्เคฎเคœ्เคžเคคा เคคเคฅा เค—เคนเคฐी เคธूเค-เคฌूเค เค•ा เคชเคคा เคšเคฒเคคा เคนै। เคจिเคฐाเคฒा เค•ी เคฌौเคฆ्เคงिเค•เคคा เค…เคคिเคถเคฏเคคा เคฅी। เคช्เคฐเค–เคฐ เค•เคฒ्เคชเคจा เคถเค•्เคคि เค•ो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌौเคฆ्เคงिเค•เคคा เค•ा เคธเคฌเคฒ เค†เคงाเคฐ เคฆिเคฏा เคฅा।”

เคจिเคฐाเคฒा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธाเคฎाเคœिเค• เคšेเคคเคจा เคธे เคธंเคชเคจ्เคจ เคนै। เค‰เคจเค•े เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคธाเคฎाเคœिเค• เคตिเคธंเค—िเคคिเคฏों เคธे เคนเคฎेเคถा เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•िเคฏा เคนै। เคธเคนी เคฎाเคฏเคจे เคฎें เคจिเคฐाเคฒा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคจเคตเคœाเค—เคฐเคฃ เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคนै। เค•เคฌीเคฐ เค•े เคฌाเคฆ เค…เค—เคฐ เค•िเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคช्เคฐเคคिเคฐोเคง เค•ा เคธ्เคตเคฐ เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคฆिเค–ाเคˆ เคชเฅœเคคा เคนै เคคो เคจिเคฐाเคฒा เค•े เคนी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें। เคจिเคฐाเคฒा เค•ी เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เคตिเคถेเคทเคคा เคฒेเค–เคจ เค”เคฐ เคœीเคตเคจ เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เคฆ्เคตैเคค เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจा เคนै। เคจिเคฐाเคฒा เคจे เค•ेเคตเคฒ เคฒिเค–ा เคนी เคจเคนीं เคนै เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคธเค•ो เคœिเคฏा เคญी เคนै। เค‡เคธी เคธे เคกॉ. เคถिเคตเค—ोเคชाเคฒ เคฎिเคถ्เคฐ เคฌเคคाเคคे เคนैं, “เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœ เค•ुเคฒ เคฎें เคฎांเคธाเคนाเคฐ เคคเคฅा เคถเคฐाเคฌ เคชीเคจा เคตैเคง เคนै। เคจिเคฐाเคฒा เค–ुเคฒเค•เคฐ เคฎांเคธ เคคเคฅा เคฎเคฆ्เคฏ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคे। เคœो เคฒोเค— เคšिเคข़เคคे เค‰เคจ्เคนें เคšिเคข़ाเคจे เค•े เคฒिเค เคฎांเคธ-เคฎเคฆ्เคฏ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค…เคตเคถ्เคฏ เค•เคฐเคคे।”

เคจिเคฐाเคฒा เคจे เคธाเคฎाเคœिเค• เคตिเคธंเค—िเคคिเคฏों เคชเคฐ เคœเคฎเค•เคฐ เคช्เคฐเคนाเคฐ เค•िเคฏा เคนै। เคธाเคฎाเคœिเค• เคถोเคทเคฃ เค•ा เคชเคฐ्เคฆाเคซाเคธ เค•เคฐเคจे เคฎें เค•ोเคˆ เค•เคธเคฐ เคจเคนीं เค›ोเฅœा เคนै। ‘เคคोเฅœเคคी เคชเคค्เคฅเคฐ’ เคจाเคฎเค• เค•เคตिเคคा เคฎें เคธเคค्เคคाเคงाเคฐी เคตเคฐ्เค— เค”เคฐ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคถ्เคฐเคฎเคถीเคฒ เคœเคจเคคा เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคฎเคนिเคฒा เค•ा เค–ीเคšा เค—เคฏा เคšिเคค्เคฐ เค…เคค्เคฏंเคค เคนी เคช्เคฐเคญाเคตเคถाเคฒी เคนै เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เค•े เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคธाเคฎเคจे เคฐเค– เคฆेเคคी เคนै –
เค•ोเคˆ เคจ เค›ाเคฏाเคฆाเคฐ
เคชेเฅœ เคตเคน เคœिเคธเค•े เคคเคฒे เคฌैเค ी เคนुเคˆ เคธ्เคตीเค•ाเคฐ,
เคถ्เคฏाเคฎ เคคเคจ, เคญเคฐा เคฌंเคงा เคฏौเคตเคจ,
เคจเคค เคจเคฏเคจ, เคช्เคฐिเคฏ-เค•เคฐ्เคฎ-เคฐเคค-เคฎเคจ,
เค—ुเคฐु เคนเคฅौเฅœा เคนाเคฅ,
เค•เคฐเคคी เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคช्เคฐเคนाเคฐ :-
เคธाเคฎเคจे เคคเคฐु เคฎเคฒिเค•ा เค…เคŸ्เคŸाเคฒिเค•ा, เคช्เคฐाเค•ाเคฐ।”

เคจिเคฐाเคฒा เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค…เคชเคจी เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคฒเคฎ्เคฌी เค•เคตिเคคा ‘เค•ुเค•ुเคฐเคฎुเคค्เคคा’ เคฎें เคชूंเคœीเคตाเคฆी เคถोเคทเค• เค”เคฐ เคธเคฐ्เคตเคนाเคฐा เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœเคจ เค•े เคถोเคทिเคค เคšเคฐिเคค्เคฐ เค•ा เค‰เคฆ्เค˜ाเคŸเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं –
“เค…เคฌे, เคธुเคจ, เคฌे, เค—ुเคฒाเคฌ,
เคญूเคฒ เคฎเคค เคœो เคชाเคˆ เค–ुเคถเคฌू, เคฐंเค—ोเค†เคฌ,
เค–ूเคจ เคšूเคธा เค–ाเคฆ เค•ा เคคूเคจे เค…เคถिเคท्เคŸ,
เคกाเคฒ เคชเคฐ เค‡เคคเคฐाเคคा เคนै เค•ेเคชिเคŸเคฒिเคธ्เคŸ!
เค•िเคคเคจों เค•ो เคคूเคจे เคฌเคจाเคฏा เคนै เค—ुเคฒाเคฎ”

เคจिเคฐाเคฒा เคจे เคธाเคฎाเคœिเค• เคถाเคธเค•ों เค•े เคšเคฐिเคค्เคฐ เค•ा เคชเคฐ्เคฆाเคซाเคถ เค•เคฐเคจे เคฎें เค•ोเคˆ เค•เคธเคฐ เคจเคนीं เค›ोเฅœเคคे เคนैं। เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं- , “เคธเคฎाเคœ เคœเคฌ เคคเค• เค—เคคिเคถीเคฒ เคนै เคธृเคท्เคŸि เค•े เคจिเคฏเคฎों เคฎें เคฌंเคงा เคนुเค† เคนै, เคคเคฌ เคคเค• เคตเคน เคจिเคท्เค•เคฒुเคท เคจเคนीं, เค•ाเคฐเคฃ เคตเคนी เคธृเคท्เคŸि เคธเคฆोเคท เคนै। เคชเคฐंเคคु เคšुँเค•ि เคธเคฎाเคœ เคจिเคฐ्เคฎเคฒเคค्เคต เค•ी เค“เคฐ เค—เคคिเคถीเคฒ เคนै, เค‡เคธीเคฒिเค เค‰เคธเค•े เค…ंเค—ो เคธे เคนเคฐ เคคเคฐเคน เค•ी เค•เคฒुเคท เคจिเค•ाเคฒเคจे เค•ी เคšेเคท्เคŸाเคँ เค•ी เค—เคˆ। เค‡เคธीเคฒिเค เคธเคฎाเคœ เคถाเคธเค•ों เคจे เค…เคจेเค•ाเคจेเค• เคตिเคงाเคจों เคฆ्เคตाเคฐा เค‰เคธे เคฌเคšाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•िเคฏा।”

“เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธเคฎाเคœ เค•े เคฆเคฐ्เคชเคฃ เคฎाเคค्เคฐ เคจเคนीं เคนोเคคा। เค‰เคธเคฎें เคธเคฎाเคœ เค•ी เคชเคฐंเคชเคฐा, เคœीเคตเคจ เคฆृเคท्เคŸि เค”เคฐ เคฆเคฐ्เคถเคจ, เคคเคฅा เคธเคฎเคธाเคฎเคฏिเค• เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค”เคฐ เคตिเคธंเค—เคคिเคฏों เค•े เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•े เคธाเคฅ เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ा เคชूเคฐ्เคตाเคญाเคธ เค”เคฐ เคฆिเคถा เคธंเค•ेเคค เคญी เคนोเคคा เคนै।” เคจिเคฐाเคฒा เคจे เคชเคฐंเคชเคฐा เค•ा เค…เคจुเค•เคฐเคฃ เค•िเคฏा เคชเคฐ เค…ंเคงाเคจुเค•เคฐเคฃ เคจเคนीं। เค…เคจ्เคงाเคจुเค•เคฐเคฃ เค‡เคธเคฒिเค เคจเคนीं เค•ि เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคตिเคธंเค—เคคिเคฏों เค•ा เคชเคนเคšाเคจा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ा เคฎाเคฐ्เค— เคญी เคšेเคคाเคฏा เคนै। เคšेเคคเคจाเคถीเคฒ เคฐเคšเคจाเค•ाเคฐ เค•ी เค—เคคिเคฎเคฏเคคा เค‡เคธी เคฎें เคนै เค•ि เคตเคน เคธเคฎाเคœ เค•ो เค—เคคिเคถीเคฒ เค•เคฐे, เคจ เค•ि เค‰เคธी เคšौเคฐाเคนे เคชเคฐ เค›ोเฅœ เคฆे เคœเคนाँ เค‰เคธเค•ो เคฐाเคธ्เคคा เคจ เคฎिเคฒे। เคจिเคฐाเคฒा เคจे ‘เคคुเคฒเคธीเคฆाเคธ’ เค”เคฐ ‘เคฐाเคฎ เค•ी เคถเค•्เคคि เคชूเคœा’ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฎिเคฅเค•ीเคฏ เคšेเคคเคจा เค•ा เคจเคตเคธंเคฆเคฐ्เคญ เค”เคฐ เคจเคตเคฆृเคท्เคŸि เคฆेเค•เคฐ เค†เคงुเคจिเค• เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•ी เคชीเค िเค•ा เคคैเคฏाเคฐ เค•ी เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เค•ी เคšेเคคเคจा เค•ो เค—เคคिเคถीเคฒ เค•िเคฏा।

เคจिเคฐाเคฒा เคธเคฎाเคœ เค•े เคฐुเฅिเคตाเคฆी เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค•े เคœเคฐ्เคœเคฐ เคฎเคจोเคตृเคค्เคคि เคธे เคชเคฐिเคšिเคค เคฅे। เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœเคจเคฎाเคจเคธ เค•े เคตเคฐ्เคฃเคตाเคฆी เค•เคฎเคœोเคฐी เค•ी เค“เคฐ เค‡เคถाเคฐा เค•เคฐเคคे เคนैं, “เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ो เคคो เค—ाเคฒिเคฏाँ เคธเคญी เคฆेเคคे เคนैं, เคชเคฐ เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคฌเคจเคจे เค•ा เค‡เคฐाเคฆा เค•ोเคˆ เคญी เคจเคตीเคจ เคธंเค—เค िเคค เคœाเคคि เคจเคนीं เค›ोเคก़เคคी। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•ी เคช्เคฐเคคिเคท्เค ा เคฌเคข़เคคी เคนी เคœाเคคी เคนै। เคฒोเค—ों เคฎें เคœैเคธे เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃเคค्เคต เค•ा เคฒाเคฒเคš เคฌเคข़ เค—เคฏा เคนो।” เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เคœीเคตเคจ เค•ी เคฐूเคข़िเคฏों เคเคตं เคชเคฐंเคชเคฐा เค•ी เคธंเค•ुเคšिเคค เคจเฅ›เคฐिเค เค•ो เคฏे เคฌिเคฒ्เคฒेเคธुเคฐ เคฌเค•เคฐिเคนा เคฎें เคšुเคจौเคคी เคฆेเคคे เคนैं। เค”เคฐ เค‡เคธ เคฎเคจोเคตृเคค्เคคि เค•ी เคคोเคก़เคคे เคญी เคนैं। เคœो เค•ाเคฎ เค•ाเคจ्เคฏเค•ुเคฌ्เคœों เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃों เค•े เคฒिเค เคจिเคทिเคฆ्เคง เค”เคฐ เค˜ृเคฃिเคค เคฅा। เค‰เคธे เคฌिเคฒ्เคฒेเคธुเคฐ เคธे เค•เคฐเคตाเค•े เคตे เค—ाँเคต เค•े เคฒोเค—ों เค•ी เคธंเค•ुเคšिเคค เคœीเคตเคจ-เคช्เคฐเคฃाเคฒी เค•ो เคฎिเคŸाเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं เคœो เค•ि เคฎाเคจเคตीเคฏเคคा เคชूเคฐ्เคฃ เคจिเคฐाเคฒा เค•ी เคฎूเคฒ्เคฏ เคฆृเคท्เคŸि เค•ो เคฌเคคाเคคी เคนै। เคœाเคคि-เคชाँเคคि เคธंเคฌंเคงी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ो เคตे เค…เคชเคจे เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ुเคฒ्เคฒी เคฎें เค•ुเคฒ्เคฒीเคญाเคŸ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคœिเคธเคฎें เค•ुเคฒ्เคฒी เคจिเคฎ्เคจ เคตเคฐ्เค— เค•े เคฒเคก़เค•ों เค•ो เคถिเค•्เคทा เคฆेเคจे เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เคถुเคฐु เค•เคฐเคคा เคนै। เค‰เคธ เคฆृเคถ्เคฏ เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคจिเคฐाเคฒा เค•เคนเคคे เคนैं , “เค—เคก़เคนे เค•िเคจाเคฐे เคŠँเคšी เคœเค—เคน เคชเคฐ เคฎเค•ाเคจ เค•े เคธाเคฎเคจे เคเค• เคšौเค•ोเคฐ เคœเค—เคน เคนै, เค•ुเค› เคชेเคก़ เคนैं...। เค‰เคธ เคชเคฐ เค…เค›ूเคค เคฒเคก़เค•े เคถ्เคฐเคฆ्เคงा เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เคฌเคจे เคฌैเค े เคนैं... เคฏे เคชुเคถ्เคค เคฆเคฐ เคชुเคถ्เคค เคธे เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคฆेเค•เคฐ เคจเคคเคฎเคธ्เคคเค• เคนी เคธंเคธाเคฐ เคธे เคšเคฒे เค—เค เคนैं। เคธंเคธाเคฐ เค•ी เคธเคญ्เคฏเคคा เคฎें เค‡เคจเค•ा เคธ्เคฅाเคจ เคจเคนीं เคนै। เคฏे เคจเคนीं เค•เคน เคธเค•เคคे, เคนเคฎाเคฐे เคชूเคฐ्เคต เค•เคถ्เคฏเคช, เคญाเคฐเคฆ्เคตाเคœ, เค•เคชिเคฒ, เค•เคฃाเคฆ เคฅे, เคฐाเคฎाเคฏเคฃ เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค‡เคจเค•ी เค•ृเคค्เคคिเคฏाँ เคนैं; เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ, เค•ाเคฎเคธूเคค्เคฐ เค‡เคจ्เคนोंเคจे เคฒिเค–े เคนैं; เค…เคถोเค•, เคตिเค•्เคฐเคฎाเคฆिเคค्เคฏ, เคนเคฐ्เคทเคตเคฐ्เคงเคจ, เคชृเคฅ्เคตीเคฐाเคœ เค‡เคจเค•े เคตंเคถ เคนैं। เคซिเคฐ เคญी เคฏे เคฅे เค”เคฐ เคนैं... เคธเคฎाเคœ เค•ा เคธाเคฐा เคตिเคฐोเคง เคธเคนเค•เคฐ เค•ुเคฒ्เคฒी เคจे เคœो เค•िเคฏा เคนै เคตเคนी เคจिเคฐाเคฒा เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคฎें เค‰เคจ्เคนें เคเค• เคคेเคœเคธ्เคตी เคจाเคฏเค• เค•ा เค—ौเคฐเคต เคฆेเคคा เคนै।”

เคจिเคฐाเคฒा เคจे เคถोเคทिเคค เค”เคฐ เค…เคงिเค•ाเคฐ เคตंเคšिเคค เค†เคงी เค†เคฌाเคฆी เค•े เคธเคฎाเคœ เค•े เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•ो เคญी เค…เคชเคจे เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธों เคฎें เคตाเคฃी เคฆी เคนै। เค‰เคจเค•ी เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธों เค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคฐाเคฎเค–ेเคฒाเคตเคจ เคšौเคงเคฐी เคจे เคฒिเค–ा เคนै , “เคจिเคฐाเคฒा เค•े เคคीเคจों เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธों เค•ी เค•เคฅाเคँ เคจाเคฐी เคœीเคตเคจ เค•े เคธंเค˜เคฐ्เคท เคธे เคธंเคฌंเคง เคฐเค–เคคी เคนैं। เค…เคช्เคธเคฐा เคฎें เคตेเคถ्เคฏा เคชुเคค्เคฐी เค•เคจเค• เค•ो เค…เคชเคจे เคœเคจ्เคฎ เคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•े เคตिเคฐूเคฆ्เคง เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•เคฐเคจा เคชเคก़เคคा เคนै... เค…เคฒเค•ा เคฎें เคจिเคฐाเคถ्เคฐिเคคा เคถोเคญा เค—ाँเคต เคฎें เคœเคฎींเคฆाเคฐ เค•े เค•ुเคšเค•्เคฐ เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคนो เคœाเคคी เคนै... เคจिเคฐुเคชเคฎा เคฎें เคเค• เค•ोเคฎเคฒांเค—ी เคธुเคถिเค•्เคทिเค•ा เค”เคฐ เคธเคš्เคšเคฐिเคค्เคฐा เคฌंเค—ाเคฒी เคฌाเคฒा เค•ी เค•เคฅा เคนै, เคœो เค˜เคฐ เค•े เคญीเคคเคฐ เคนी เค…เคชเคจे เคฎाเคฎा เค”เคฐ เคญाเคˆ เค•े เค•ुเคšเค•्เคฐ เคเคตं เคทเคก्เคฏंเคค्เคฐ เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคนो เคœाเคคी เคนै... เค‰เคชเคฐ्เคฏुเค•्เคค เค˜เคŸเคจाเค“ं เคชเคฐ เคฆृเคท्เคŸिเคชाเคค เค•เคฐเคจे เคธे เคจिเคฐाเคฒा เคชเคฐ เคฆो เคช्เคฐเคญाเคต เคธ्เคชเคท्เคŸ เคฆिเค–เคฒाเคˆ เคชเคก़เคคे เคนैं – เคเค• เคนै เคฌंเค—เคฒा เค•े เคฏเคถเคธ्เคตी เคฒेเค–เค• เคถเคฐเคคเคšंเคฆ्เคฐ เคœी เค•ा เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคนै เคนिंเคฆी เค•े เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ เคœी เค•ा।”

‘เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคœ्เคฏों เค…เค›ूเคค’ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคจिเคฐाเคฒा เคœी เค•ो เคธाเคฎाเคœिเค• เคฌเคจ्เคงเคจ เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคจเคนीं เคฅा। เค‡เคธी เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจเค•ो เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคธเคฎाเคœ เค•े เคฆंเคถ เค•ो เคेเคฒเคจा เคชเฅœा। เค‡เคธी เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนुเค เค‰เคจเค•े เคตिเคทเคฏ เคฎें เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนै, “เคตे เค…เคชเคจे เค•ो เค†เค‰เคŸเคก्เคฐॉเคช เคธเคฎเคเคคे เคฅे – เคฎैं เคฌाเคนเคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนूँ, เคญीเคคเคฐ เคญเคฐ เคฆिเคฏा เคนूँ, เคตे เคšाเคนเคคे เคคो เคฌเคก़े เคฎเคœे เคธे เคชुเคฐोเคนिเคค เคตเคฐ्เค— เค•ा เค…ंเค— เคฌเคจเค•เคฐ เคฏा เคถाเคธเค• เคตเคฐ्เค— เค•ी เคธेเคตा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคธुเค– เค•े เคธाเคฅ เคœी เคธเค•เคคे เคฅे। เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคœो เคฐाเคธ्เคคा เคšुเคจा, เคตเคน เค‰เคจ्เคนें เค‡เคธी เคฆเคถा เคคเค• เคชเคนुँเคšा เคธเค•เคคा เคฅा – ‘เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เคธเคฎाเคœ เคœ्เคฏों เค…เค›ूเคค’।”

เคจिเคฐाเคฒा เคจे เคธเคฎाเคœ เคฎें เคต्เคฏाเคช्เคค เคœाเคคि-เคช्เคฐเคฅा เค•े เคธเคจ्เคฆเคฐ्เคญ เคฎें เค…เคชเคจे เคจिเคฌंเคง ‘เคตเคฐ्เคฃाเคถ्เคฐเคฎ เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธ्เคฅिเคคि’ เคถीเคฐ्เคทเค• เคฎें เคฒिเค–ा เคนै: “เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ, เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ เค”เคฐ เคตैเคถ्เคฏ เค…เคชเคจे เค˜เคฐ เคฎें เคंเค เคจे เค•े เคฒिเค เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ, เค•्เคทเคค्เคฐिเคฏ, เคตैเคถ्เคฏ เคฐเคน เค—เคฏे। เคฌाเคนเคฐी เคช्เคฐเคคिเค˜ाเคคों เคจे เคญाเคฐเคคเคตเคฐ्เคท เค•े เค‰เคธ เคธเคฎाเคœ-เคถเคฐीเคฐ เค•ो, เค‰เคธเค•े เค‰เคธ เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ो, เคธเคฎूเคฒ เคจเคท्เคŸ เค•เคฐ เคฆिเคฏा; เคฌ्เคฐเคน्เคฎ – เคฆृเคท्เคŸि เคธे เค‰เคธเค•ा เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคนी เคจ เคฐเคน เค—เคฏा। เคญाเคฐเคคเคตเคฐ्เคท เค•ी เคคเคฎाเคฎ เคธाเคฎाเคœिเค• เคถเค•्เคคिเคฏों เค•ा เคฏเคน เคเค•ीเค•เคฐเคฃ-เค•ाเคฒ เคถूเคฆ्เคฐों เค”เคฐ เค…เคจ्เคค्เคฏเคœों เค•े เค‰เค เคจे เค•ा เคช्เคฐเคญाเคคเค•ाเคฒ เคนै। เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ी เคฏเคน เค•ैเคธी เคตिเคšिเคค्เคฐ เค•्เคฐिเคฏा เคนै, เคœिเคธเคจे เคฏुเค—ों เคคเค• เคถूเคฆ्เคฐों เคธे เค…เคชเคฐ เคคीเคจ เคตเคฐ्เคฃों เค•ी เคธेเคตा เค•เคฐाเคฏी เค”เคฐ เคเคธ เคคเคฐเคน เค‰เคจเคฎें เคเค• เค…เคฆเคฎ्เคฏ เคถเค•्เคคि เค•ा เคช्เคฐเคตाเคน เคญเคฐा, เค”เคฐ เค…เคฌ เค…เคจेเค•ाเคจेเค• เคตिเคตเคฐ्เคคเคจों เคธे เค—ुเคœเคฐเคคी เคนुเคˆ, เค‰เค เคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคจ्เคนें เคเค• เคตिเคšिเคค्เคฐ เคขंเค— เคธे เคฎौเค•ा เคฆिเคฏा เคนै, เคญाเคฐเคคเคตเคฐ्เคท เค•ा เคฏเคน เคฏुเค— เคถूเคฆ्เคฐ-เคถเค•्เคคि เค•े เค‰เคค्เคฅाเคจ เค•ा เคฏुเค— เคนै। เค”เคฐ เคฆेเคถ เค•ा เคชुเคจเคฐुเคฆ्เคงाเคฐ เค‰เคจ्เคนीं เค•े เคœाเค—เคฐเคฃ เค•ी เคช्เคฐเคคीเค•्เคทा เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै।”

เคจिเคฐाเคฒा เค•ा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคœीเคตिเคค เค”เคฐ เคœीเคตंเคค เคธाเคนिเคค्เคฏ เคนै। เคจिเคฐाเคฒा เค•ा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ เค•ी เค‡เคธ เค‰เค•्เคคि เคชเคฐ เคฌिเคฒเค•ुเคฒ เค–เคฐा เค‰เคคเคฐเคคा เคนै-“เคนเคฎ เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ो เค•ेเคตเคฒ เคฎเคจोเคฐंเคœเคจ เค”เคฐ เคตिเคฒाเคธिเคคा เค•ी เคตเคธ्เคคु เคจเคนीं เคธเคฎเคเคคे। เคนเคฎाเคฐी เค•เคธौเคŸी เคชเคฐ เคตเคนी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค–เคฐा เค‰เคคเคฐेเค—ा, เคœिเคธเคฎें เค‰เคš्เคš เคšिंเคคเคจ เคนो, เคธ्เคตाเคงीเคจเคคा เค•ा เคญाเคต เคนो, เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เค•ा เคธाเคฐ เคนो, เคธृเคœเคจ เค•ा เค†เคค्เคฎा เคนो, เคœीเคตเคจ เค•ी เคธเคšाเคฏिเคฏों เค•ा เคช्เคฐเค•ाเคถ เคนो – เคœो เคนเคฎเคฎें เค—เคคि เค”เคฐ เคฌेเคšैเคจी เคชैเคฆा เค•เคฐो, เคธुเคฒाเค เคจเคนीं; เค•्เคฏोंเค•ि เค…เคฌ เค”เคฐ เคœ्เคฏाเคฆा เคธोเคจा เคฎृเคค्เคฏु เค•ा เคฒเค•्เคทเคฃ เคนै।”

เคธंเคฆเคฐ्เคญ:
i - เคชเคฐंเคชเคฐा, เค‡เคคिเคนाเคธ เคฌोเคง เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि, เคถ्เคฏाเคฎ เคšเคฐเคฃ เคฆुเคฌे, เคฐाเคงाเค•ृเคท्เคฃ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคช्เคฐा. เคฒि., 2014, เคชृ. เคธं. - 150
ii - เคนिंเคฆी เค•ा เคฒोเค•เคตृเคค्เคค, เคซ्เคฐंเคšेเคธ्เค•ा เค†เคฐ्เคธिเคจी, เค…เคจु. เคจीเคฒाเคญ, เคตाเคฃी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, 2011, เคชृ. เคธं. - 175
iii - เคช्เคฐเคธाเคฆ เคจिเคฐाเคฒा เค”เคฐ เคชंเคค (เค›ाเคฏाเคตเคฆा เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคตृเคนเคค्เคฐเคฏी), เคตिเคœเคฏ เคฌเคนाเคฆुเคฐ เคธिंเคน, เคธ्เคตเคฐाเคœ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคฆिเคฒ्เคฒी, เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ - 2002, เคชृ. เคธं. - 12
iv - เคเคธे เคฅे เคนเคฎाเคฐे เคจिเคฐाเคฒा, เคกॉ. เคถिเคตเค—ोเคชाเคฒ เคฎिเคถ्เคฐ, เคคเค•्เคทเคถिเคฒा เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคฆเคฐिเคฏाเค—ंเคœ เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ - 2002, เคชृ. เคธं. -75
v -เคฐाเค—เคตिเคฐाเค—, เคธं เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा, เคฒोเค•เคญाเคฐเคคी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ 2012, เคชृ. เคธं. - 118
vi - เคฐाเค—เคตिเคฐाเค—, เคธं. เคฐाเคฎเคตिเคฒाเคธ เคถเคฐ्เคฎा, เคฒोเค•เคญाเคฐเคคी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ 2012, เคชृ. เคธं. - 145
vii - เคจिเคฐाเคฒा เคธंเคšเคฏिเคคा, เคธं., เคฐเคฎेเคถ เคšंเคฆ्เคฐ เคถाเคน, เคตाเคฃी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ - 2001, เคชृ.เคธ.-324
viii - เคชเคฐंเคชเคฐा, เค‡เคคिเคนाเคธ เคฌोเคง เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि, เคถ्เคฏाเคฎ เคšเคฐเคฃ เคฆुเคฌे, เคฐाเคงाเค•ृเคท्เคฃ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคช्เคฐा.เคฒि. - 2014, เคชृ. เคธं. -155
ix - เคจिเคฐाเคฒा เคธंเคšเคฏिเคคा, เคธं. เคฐเคฎेเคถ เคšंเคฆ्เคฐ เคถाเคน, เคตाเคฃी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ -2001, เคชृ. เคธं. - 319
x - เคจिเคฐाเคฒा เคเค• เคชुเคจเคฐ्เคฎूเคฒ्เคฏांเค•เคจ, เคธं. เค. เค…เคฐเคตिंเคฆाเค•्เคทเคจ, เค†เคงाเคฐ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคชंเคšเค•ूเคฒा เคนเคฐिเคฏाเคฃा, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ - 2006, เคชृ.เคธं.- 17
xi - เค•เคฅा -เคถिเคฒ्เคชी: เคจिเคฐाเคฒा, เคกॉ. เคฌเคฒเคฆेเคต เคช्เคฐเคธाเคฆ เคฎेเคนเคฐोเคค्เคฐा, เคฒोเค•เคญाเคฐเคคी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เค‡เคฒाเคนाเคฌाเคฆ, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ 1984, เคชृ. เคธं. - 54
xii -เคจिเคฐाเคฒा เคเค• เคชुเคจเคฐ्เคฎूเคฒ्เคฏांเค•เคจ, เคธं. เค. เค…เคฐเคตिंเคฆाเค•्เคทเคจ, เค†เคงाเคฐ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคชंเคšเค•ूเคฒा เคนเคฐिเคฏाเคฃा, เคช्เคฐเคฅเคฎ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ - 2006, เคชृ. เคธं. -152
xiii -เคจिเคฐाเคฒा เคฐเคšเคจाเคตเคฒी: เคธं. เคจंเคฆเค•िเคถोเคฐ เคจเคตเคฒ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, 2006, เคชृ. เคธं. - 16
xiv - เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ, เค•ुเค› เคตिเคšाเคฐ – เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ, เคฒोเค•เคญाเคฐเคคी เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ: 2013, เคชुเคจเคฐ्เคฎुเคฆ्เคฐเคฃ: 2015 เคชृ. เคธं. - 24-25

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।