เค•ोเคถी เค•े เคฌाเฅ เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคœเคจเคœीเคตเคจ เค”เคฐ เคฐेเคฃु เค•े เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ

เคฒเคฒ्เคŸू เค•ुเคฎाเคฐ

เคถोเคงाเคฐ्เคฅी, เคนिंเคฆी เคเคตं เคญाเคฐเคคीเคฏ เคญाเคทा เคตिเคญाเค—, เคนเคฐिเคฏाเคฃा เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เคฎเคนेंเคฆ्เคฐเค—เฅ
เคšเคฒเคญाเคท: +91 9868330823, เคˆเคฎेเคฒ: laltoo.prakash@gmail.com


เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคฌเคฐ्เคซीเคฒी เคšोเคŸिเคฏों เคธे เคจिเค•เคฒเคจे เคตाเคฒी เค…เคงिเค•ांเคถ เคจเคฆिเคฏाँ เคฌเคฐเคธाเคค เค•े เคฆिเคจों เคฎें เฅ™เคคเคฐे เค•े เคจिเคถाเคจ เคธे เคŠเคชเคฐ เคฌเคนเคจे เคฒเค—เคคी เคนैं। เคœिเคธเค•े เคšเคฒเคคे เค‡เคจ เคจเคฆिเคฏों เค•े เค†เคธเคชाเคธ เค•े เค‡เคฒाเค•ों เคฎें เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคชाเคจी เคญเคฐ เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคฌाเฅ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนो เคœाเคคी เคนै। เคจेเคชाเคฒ เคธ्เคฅिเคค เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคฎें เคธเคช्เคคเค•ौเคถिเค•ी เค•े เค—ोเคธाเคˆं เคธ्เคฅाเคจ เคธे เคจिเค•เคฒเคจे เคตाเคฒी เค•ोเคถी เคจเคฆी เค‡เคธ เคฎाเคฎเคฒे เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคญเคฏाเคจเค• เค”เคฐ เคช्เคฐเคฒเคฏเค•ाเคฐी เคนै। เคฌเคฐเคธाเคค เค•े เคฆिเคจों เคฎें เค‡เคธเค•े เคตिเค•เคฐाเคฒ เคฐूเคช เค”เคฐ เคตिเคจाเคถเค•ाเคฐी เคฒीเคฒा เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคธเคญी เคช्เคฐाเคฃी เคญเคฏाเค•ुเคฒ เคฐเคนเคคे เคนैं। เคฌเฅเคคे เคœเคฒ-เคธ्เคคเคฐ เค•े เคธाเคฅ เคนी เคฏเคน เค…เคชเคจे เค•िเคจाเคฐों เค•ो เคคेเคœी เคธे เค•ाเคŸเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆेเคคी เคนै เคœिเคธเค•े เคšเคฒเคคे เคคเคŸเคฌंเคง เคฌเคจเคจे เค•े เคชเคนเคฒे เคคเค• เค‡เคธเคจे เค•เคˆ เคฌाเคฐ เค…เคชเคจा เคฎाเคฐ्เค— เคฌเคฆเคฒा เคนै। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฎाเคฐ्เค— เคฌเคฆเคฒเคจे เค•ी เคตเคœเคน เคธे เคนเคฐ เคธाเคฒ เคฒाเค–ों เคนेเค•्เคŸेเคฏเคฐ เค‰เคชเคœाเคŠ เคœเคฎीเคจ, เคฒเคนเคฒเคนाเคคे เคซเคธเคฒ, เค—ाँเคต, เคถเคนเคฐ, เคœंเค—เคฒ เค‡เคค्เคฏाเคฆि เค‡เคธเค•ी เคคेเคœ เคงाเคฐा เคฎें เค•เคŸเค•เคฐ เคฌเคน เคœाเคคी เคฅी। เค•ोเคถी เค•े เค‡เคธी เคตिเคจाเคถเค•ाเคฐी เคฒीเคฒा เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ, เค‡เคธे ‘เคฌिเคนाเคฐ เค•ा เคถोเค•’ เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธเคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคจे เคตाเคฒे เคช्เคฐเคฎुเค– เคœिเคฒों เคฎें – เคธเคนเคฐเคธा, เคธुเคชौเคฒ, เคฎเคงेเคชुเคฐा, เคชूเคฐ्เคฃिเคฏा เค”เคฐ เค…เคฐเคฐिเคฏा เคถाเคฎिเคฒ เคนै। เคฌिเคนाเคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคธเคจ् 1994 เค•ी เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค‡เคธเคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคจे เคตाเคฒे เค•ुเคฒ เค•्เคทेเคค्เคฐ 68.80 เคฒाเค– เคนेเค•्เคŸेเคฏเคฐ เคนै।

เคฎเคจुเคท्เคฏ เคธे เคฒेเค•เคฐ เคคเคฎाเคฎ เคคเคฐเคน เค•े เคœीเคต-เคœเคจ्เคคु เคช्เคฐเค•ृเคคि เค•ी เค‡เคธ เคฎเคนाเคตिเคจाเคถ เคฒीเคฒा เค•े เคšเคฒเคคे เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคตเคฐ्เคท เค…เคชเคจे เคช्เคฐाเคฃों เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•े เคฒिเค เค•ाเคซी เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•เคฐเคคा เคนै। เคตเคฐ्เคทा เค‹เคคु เค•े เค†เค—เคฎเคจ เคชเคฐ เคœเคนाँ เคเค• เคคเคฐเคซ เคญीเคทเคฃ เค—เคฐ्เคฎी เคธे เคฐाเคนเคค เคฎिเคฒเคคी เคนै เคตเคนी เคฆूเคธเคฐी เคคเคฐเคซ เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคช्เคฐाเคฃी เค…เคชเคจे เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคšिंเคคिเคค เคนो เค‰เค เคคे เคนैं เค•्เคฏोंเค•ि, เค‡เคธ เคช्เคฐเคฒเคฏเค•ाเคฐी เคฌाเฅ เคฎें เคœो เคœीเคต เค–ुเคฆ เค•ो เคฌเคšाเคจे เคฎें เคธเคซเคฒ เคนो เคœाเคคा เคนै เค‰เคธे เคฌाเคฆ เคฎें เคญเคฏंเค•เคฐ เคฎเคนाเคฎाเคฐी เค•ा เคญी เคธाเคฎเคจा เค•เคฐเคจा เคชเฅœเคคा เคนै। เคซเคฃीเคถ्เคตเคฐเคจाเคฅ เคฐेเคฃु เค•ी เคฐเคšเคจाเค“ं เคฎें เคเคธे เค•เคˆ เคช्เคฐเคธंเค—ों เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เคฎिเคฒเคคा เคนै เคœเคนाँ เคฌाเฅ เค•े เคฌाเคฆ เคซैเคฒे เคฎเคนाเคฎाเคฐी เค•े เคšเคฒเคคे เคชूเคฐा เค•ा เคชूเคฐा เค—ाँเคต เค•ाเคฒ เค•े เค—ाเคฒ เคฎें เคธเคฎा เคœाเคคा เคนै। ‘เคชเคนเคฒเคตाเคจ เค•ी เคขोเคฒเค•’ เค•เคนाเคจी เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคชเคฐ เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคนै।

เคฐेเคฃु เคฆ्เคตाเคฐा เคฌाเฅ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฒिเค–े เค—เค เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœों เคฎें ‘เคชเคŸเคจा-เคœเคฒเคช्เคฐเคฒเคฏ’ เคœो เค‹เคฃเคœเคฒ-เคงเคจเคœเคฒ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคธंเค—्เคฐเคน เคฎें เคธंเค•เคฒिเคค เคนै, เค•ाเคซी เคšเคฐ्เคšिเคค เคฐเคนा เคนै। เคชเคฐเคจ्เคคु เค•ोเคถी เค•े เคฌाเฅ เคธे เค‰เคธเค•ा เคธीเคงा เคธंเคฌंเคง เคจเคนीं เคนै। เคนाเคฒाँเค•ि เคช्เคฐเคธंเค—เคตเคถ เคฒेเค–เค• เคจे เค•ोเคถी เค•ी เคช्เคฐเคฒเคฏเค•ाเคฐी เคฌाเฅ เค•ा เคฏเคฅा เคธ्เคฅाเคจ เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐเคจे เค•ा เค•ाเคฎ เค•िเคฏा เคนै। เค•ोเคถी เค•ी เคตिเคจाเคถ เคฒीเคฒा เคชเคฐ เคฒिเค–िเคค เคฐेเคฃु เค•े เคคीเคจ เคช्เคฐเคฎुเค– เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคกाเคฏเคจ เค•ोเคถी, เคนเคก्เคกिเคฏों เค•ा เคชुเคฒ เค”เคฐ เคชुเคฐाเคจी เค•เคนाเคจी เคจเคฏा เคชाเค  เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนै। เคนाเคฒाँเค•ि เคนเคก्เคกिเคฏों เค•ा เคชुเคฒ เค…เค•ाเคฒ เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคนै เคฒेเค•िเคจ, เคตเคนाँ เคญी เค•ोเคถी เค•े เคฌाเฅ เค•े เคช्เคฐเค•ोเคช เค•ो เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคฎें เคตเคฐ्เคฃिเคค เค…เค•ाเคฒ เค•ी เคญเคฏाเคตเคนเคคा เค•ा เคฎूเคฒ เค•ाเคฐเคฃ เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคฆो เคซเคธเคฒ เค•े เคฌเคฐ्เคฌाเคฆ เคนोเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค†เคฏे เคช्เคฐเคฒเคฏเค•ाเคฐी เคฌाเฅ เคนी เคฅा। เคœिเคธเค•े เคšเคฒเคคे เค‡เคฒाเค•े เคญเคฐ เค•ी เคนเคฐ เคคเคฐเคน เค•े เค–ाเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคตเคจเคธ्เคชเคคि เคชाเคจी เคฎें เคกूเคฌเค•เคฐ เคฌเคฐ्เคฌाเคฆ เคนो เค—เคˆ เคฅी। เค‡เคจ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœों เค•े เคœเคฐिเคฏे เคฐेเคฃु เค•ोเคถी เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคฒोเค—ों เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•ो เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคœीเคตเคจ เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคธเค•े เค—เคนเคฐे เคฒเค—ाเคต เค”เคฐ เคœिเคœीเคตिเคทा เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฌाเฅ เค•े เคธเคฎเคฏ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคธे เคฆी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคฐाเคนเคค เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ी เคฒूเคŸ เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคฒोเค—ों เค•ो เคฌेเคจเค•ाเคฌ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคธเคค्เคคाเคงाเคฐी เคฆเคฒ เค•े เคฒोเค—ों เค•ी เคฎเคจเคฎाเคจी เค”เคฐ เค—ुंเคกाเค—เคฐ्เคฆी เคชเคฐ เคธे เคญी เคชเคฐ्เคฆा เคนเคŸाเคคे เคนैं। เคเคธी เคตिเคทเคฎ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคธे เคœूเคเคคे เคนुเค เคœिเคจ्เคฆा เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคฒोเค—ों เคธे เค•ेंเคฆ्เคฐ เค”เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เคธเคฐเค•ाเคฐें เคนเคฐ เคธाเคฒ เคšुเคจाเคต เคธे เค ीเค• เคชเคนเคฒे เค…เคชเคจे-เค…เคชเคจे เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคฌเฅœे-เคฌเฅœे เค–ोเค–เคฒे เคตाเคฆें เค•เคฐเคคी เคนैं, เคชเคฐเคจ्เคคु เค‡เคธ เคธเคฎเคธ्เคฏा เค•े เคธเคฎूเคฒ เคจाเคถ เค•े เคฒिเค เคฎिเคฒเค•เคฐ เค•ोเคˆ เค ोเคธ เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคจเคนीं เคฒिเคฏा เคœाเคคा เคนै।

‘เคกाเคฏเคจ เค•ोเคธी’ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคฎें เคฐेเคฃु เคฌाเฅ เค†เคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃों เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคคे เคนुเค เค‰เคธเคธे เคนोเคจे เคตाเคฒी เคนाเคจि, เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคธे เคฆी เคœा เคฐเคนी เคฐिเคฒीเคซ เค”เคฐ เค•ोเคถी เคธे เคœुเฅœी เคฒोเค•-เค•เคฅाเค“ं เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เค‰เคธ เค‡เคฒाเค•े เค•े เคชเคฐ्เคต-เคค्เคฏोเคนाเคฐों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เค—ंเคญीเคฐเคคा เคธे เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เค•ा เค†เคฐंเคญ เคฌाเฅ เค†เคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃों เคธे เคนोเคคा เคนै เคœिเคธเคฎें เคฒेเค–เค• เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि-“เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เค•िเคธी เคšोเคŸी เค•ी เคฌเคฐ्เคซ เคชिเค˜เคฒी เคฏा เคคเคฐाเคˆ เคฎें เค˜เคจเค˜ोเคฐ เคตเคฐ्เคทा เคนुเคˆ เค”เคฐ เค•ोเคธी เค•ी เคจिเคฐ्เคฎเคฒ เคงाเคฐा เคฎें เค—ंเคฆเคฒे เคชाเคจी เค•ी เคนเคฒ्เค•ी เคฐेเค–ा เค›ा เค—เคˆ। ‘เค•ोเคธी เคฎैเคฏा’ เค•ा เคฎเคจ เคฎैเคฒा เคนो เค—เคฏा।”[1] เคงเคฐเคคी เค•े เคฌเฅเคคे เคคाเคชเค•्เคฐเคฎ เค•े เคฌीเคš เค…เคค्เคฏเคงिเค• เค—เคฐ्เคฎी เค•े เคšเคฒเคคे เคœเคฌ เค—्เคฐीเคท्เคฎ เค‹เคคु เคฎें เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ी เคšोเคŸिเคฏों เคชเคฐ เคœเคฎे เคฌเคฐ्เคซ เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคชिเค˜เคฒเคจे เคถुเคฐू เคนो เคœाเคคे เคนैं เคคो เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคจเคฆिเคฏों เค•ा เคœเคฒ-เคธ्เคคเคฐ เคญी เคฌเฅเคจा เคช्เคฐाเคฐเคฎ्เคญ เคนो เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธी เคฌเฅเคคे เคœเคฒเคธ्เคคเคฐ เค•े เคฌीเคš เคœเคฌ เคฌเคฐเคธाเคค เค‹เคคु เคฎें เค…เคค्เคฏเคงिเค• เคตเคฐ्เคทा เคนोเคจे เคฒเค—เคคी เคนै เคคो เค‡เคจ เคจเคฆिเคฏों เค•ा เคœเคฒเคธ्เคคเคฐ เฅ™เคคเคฐे เค•े เคจिเคถाเคจ เคธे เค‡เคคเคจा เคŠเคชเคฐ เคšเคฒा เคœाเคคा เคนै เค•ि เคชाเคจी เคคเคŸเคฌंเคง เคธे เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒ เค•เคฐ เค†เคธเคชाเคธ เค•े เค‡เคฒाเค•ों เคฎें เคซैเคฒเคจे เคฒเค—เคคी เคนै เค”เคฐ เคœिเคธเค•े เคซเคฒเคธ्เคตเคฐूเคช เคชूเคฐे เค‡เคฒाเค•े เคฎें เคฌाเฅ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนो เคœाเคคी เคนै। เคเคธे เคตเค•्เคค เคฎें เคตเคนाँ เคจिเคตाเคธ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคœीเคต-เคœเคจ्เคคुเค“ं เค”เคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏों เค•ा เคœीเคตเคจ เค•ाเคซी เค•เคท्เคŸเค•เคฐ เคนो เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเคฒเคฏเค•ाเคฐी เคฌाเฅ เค•ी เคšเคชेเคŸ เคฎें เค†เค•เคฐ เคนเคฐ เคธाเคฒ เคฎเคจुเคท्เคฏ เคธเคนिเคค เคฒाเค–ों เคœीเคต-เคœंเคคु เคเค• เคนी เคเคŸเค•े เคฎें เคฎौเคค เค•े เคฎुँเคน เคฎें เคšเคฒे เคœाเคคे เคนैं।

‘เคชुเคฐाเคจी เค•เคนाเคจी: เคจเคฏा เคชाเค ’ เคฎें เคฒेเค–เค• เคฌाเฅ เค†เคจे เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค”เคฐ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि- ‘เคญाเคฐी เคตเคฐ्เคทा เค”เคฐ เคฎเคฆเคฎเคธ्เคค เคนเคตा เค•े เคोंเค•ों เค•े เคฌीเคš เค…เคšाเคจเค• เคฆूเคฐ เคธे เคเค• เค†เคตाเคœ เค†เคคी เคนै ‘เค—ों-เค“ं-เค“-เค“!’ เค”เคฐ เคœเคฒ्เคฆ เคนी เคตเคน เค†เคตाเคœ เคญเคฏाเคคुเคฐ เคช्เคฐाเคฃिเคฏों เค•े เคšीเค–ों เคฎें เคฌเคฆเคฒ เคœाเคคा เคนै। เค•ुเค› เค…เคธเคนाเคฏ เคฒोเค— เค˜เคฌเคฐाเค•เคฐ เคाँเค-เคฎृเคฆंเค— เคฌเคœाเค•เคฐ เค•ोเคธी เคฎैเคฏा เค•ी  เคตंเคฆเคจा เค—ीเคค เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนै เคคो เค•ुเค› เคœเคตाเคจ เคฒोเค— เคฌाँเคธ เค•ी เคฌเคฒ्เคฒिเคฏों เค”เคฐ เคฒเค•เฅœिเคฏों เค•ो เค•ाเคŸเค•เคฐ เคฎเคšाเคจ เคฌเคจाเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं।’[2] เคšाเคฐों เค“เคฐ เคฎเคšी เค‡เคธ เค•ोเคนเคฐाเคฎ เค”เคฐ เคฎौเคค เค•े เคฎंเคกเคฐाเคคे เคธाเคฏों เค•े เคฌीเคš เคเค• เคฏुเคตเค• เคจाเค—ाเคฐ्เคœुเคจ เค•ी เค•เคตिเคคा “เคคा-เคคा เคฅैเคฏा, เคคा-เคคा-เคฅैเคฏा, เคจाเคšो-เคจाเคšो เค•ोเคธी เคฎैเคฏा ...!”[3] เค•ो เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคฆुเคนเคฐा เคฐเคนा เคฅा। “เค”เคฐ เคธเคšเคฎुเคš เค‡เคธी เคคाเคฒ เคชเคฐ เคจाเคšเคคी เคนुเคˆ เค•ोเคธी เคฎैเคฏा เค†เคˆ เค”เคฐ เคฆेเค–เคคे-เคนी-เคฆेเค–เคคे เค–ेเคค-เค–เคฒिเคนाเคจ-เค—ाँเคต-เค˜เคฐ-เคชेเฅœ เคธเคญी เค‡เคธी เคคाเคฒ เคชเคฐ เคจाเคšเคจे เคฒเค—े – เคคा-เคคा-เคฅैเคฏा เคคा-เคคा-เคฅैเคฏा ... เคงिเคจ เคคเค•-เคงिเคจ्เคจा, เค›เคฎ्เคฎเค• เค•เคŸ-เค›เคฎ!”[4] เคฌाเฅ เค†เคจे เค•ा เคฏเคน เคฆृเคถ्เคฏ เค•िเคคเคจा เคญเคฏाเคจเค• เคฅा เค‡เคธเค•ा เค…ंเคฆाเคœा เค‡เคธ เค‰เคฆ्เคงเคฐเคฃ เคธे เคฒเค—ा เคธเค•เคคे เคนैं। เคฒेเค–เค• เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि-“เคฎुँเคน เคฌाเค, เคตिเคถाเคฒ เคฎเค—เคฐเคฎเคš्เค› เค•ी เคชीเค  เคชเคฐ เคธเคตाเคฐ เคฆเคธ-เคญुเคœा เค•ोเคธी เคจाเคšเคคी, เค•िเคฒเค•เคคी, เค…เคŸ्เคŸเคนाเคธ เค•เคฐเคคी เค†เค—े เคฌเฅ เคฐเคนी เคนै। เค…เคฌ เคฎृเคฆंเค—-เคाँเค เคจเคนीं, เค—ीเคค เคจเคนीं-เคธिเคฐ्เคซ เคนाเคนाเค•ाเคฐ!”[5]

เคฌाเฅ เคฎें เคซँเคธे เคฒोเค—ों เค•ी เคœिंเคฆเค—ी เค•ो เคฌเคšाเคจे เค•े เคฒिเค เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ी เค“เคฐ เคธे เคœो เคฐाเคนเคค เค”เคฐ เคฌเคšाเคต เค•े เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏे เคœाเคคे เคนैं เค‰เคธเค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฐेเคฃु ‘เคชुเคฐाเคจी เค•เคนाเคจी: เคจเคฏा เคชाเค ’ เคฎें เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคฐाเคนเคค เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•े เคฌँเคŸเคตाเคฐे เคฎें เคงाँเคงเคฒी เค•เคฐเค•े เคคเคค्เค•ाเคฒीเคจ เคธเคค्เคคाเคงाเคฐी เคชाเคฐ्เคŸी เค•े เคฒोเค— เค‰เคธे เค…เคชเคจे เคชाเคฐ्เคŸी เคนिเคค เคฎें เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฌाเฅ เค†เคจे เค•े เคฌाเคฆ เค‰เคธเคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคœเคจเคคा เค•ो เค›ोเฅœเค•เคฐ เคถेเคท เคธเคญी เคฎें เคเค• เคจเคˆ เคŠเคฐ्เคœा เค•ा เคธंเคšाเคฐ เคนो เคœाเคคा เคนै। เคตे เคฒोเค— เคœเคจเคคा เค•े เคธाเคฎเคจे เค–ुเคฆ เค•ो เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคธे เคชेเคถ เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं เคคाเค•ि เคœเคจเคคा เค•ो เคฏเคน เคญเคฐोเคธा เคนो เคœाเค เค•ी เค‰เคธเค•ा เคธเคฌเคธे เคฌเฅœा เคนिเคคैเคทी เคตเคนी เคนै। เคชिเค›เคฒी เคฌाเคฐ เค•े เคนाเคฐे เคนुเค เค‰เคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ เคœเคจ-เคธेเคตเค•เคœी เค‡เคธ เคฌाเคฐ เคœเคจเคธेเคตा เค•ा เค•ोเคˆ เคฎौเค•ा เคจเคนीं เค›ोเฅœเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं। เค‡เคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคฐेเคฃु เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि-“เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคชเคฐाเคœिเคค เค‰เคฎ्เคฎीเคฆเคตाเคฐ, เคชुเคฐाเคจे เคœเคจ-เคธेเคตเค•เคœी เค•ा เคธเคชเคจा เคธเคš เคนुเค†। เค•ोเคธเค•ा เคฎैเคฏा เคจे เค‰เคจ्เคนें เคซिเคฐ เคœเคจเคธेเคตा เค•ा ‘เค”เคธเคฐ’ เคฆिเคฏा เคนै।...เคœै เคนो, เคœै เคนो! เค‡เคธ เคฌाเคฐ เคญเค—เคตाเคจ เคจे เคšाเคนा เคคो เคตे เคตिเคฐोเคงी เค•ो เคชเค›ाเฅœเค•เคฐ เคฆเคฎ เคฒेंเค—े।”[6] เค‡เคธเคฒिเค เคตे เค•เคธ्เคฌा เคฐाเคฎเคจเค—เคฐ เคธे เคนी เคŸेเคฒीเคซोเคจ เค•े เคœเคฐिเคฏे เคœिเคฒा เคฎเคœिเคธ्เคŸ्เคฐेเคŸ เค”เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคฎंเคค्เคฐिเคฏों เคธे เคธเคฎ्เคชเคฐ्เค• เคธाเคงเคจे เคฎें เคฒเค—े เคนुเค เคฅे। เคตे เคšाเคนเคคे เคฅे เค•ि เคฎंเคค्เคฐी เคœी เค‡เคฒाเค•े เค•े DM เค•ो เคฅोเฅœा เคธเคฎเคा เคฆें เคคाเค•ि, เค‰เคธे เคœเคจเคธेเคตा เค•े เค•ाเคฐ्เคฏ เค•ो เค…ंเคœाเคฎ เคฆेเคจे เคฎें เค•िเคธी เคคเคฐเคน เค•ी เค•ोเคˆ เคชเคฐेเคถाเคจी เค•ा เคธाเคฎเคจा เคจ เค•เคฐเคจा เคชเฅœे। เคœเคจเคธेเคตเค• เคœी เค•ो เคœเคฌ เคฏเคน เคชเคคा เคšเคฒा เค•ि เคœीเคคे เคนुเค เคเคฎ.เคเคฒ.เค. เคจे เค‰เคธเคธे เคชเคนเคฒे เคนी ‘เคซเคฐ्เคธ्เคŸ เคช्เคฐेเคธ เค‘เคซ เค‡ंเคกिเคฏा’ เค•ो เคธीเคงे เคŸेเคฒीเคซोเคจ เคธे เคธाเคฐी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆे เคฆी เคนै เคคो เค‰เคธเค•ा เคšेเคนเคฐा เค‰เคคเคฐ เค—เคฏा เคฅा। เค…เคšाเคจเค• เคœเคจ-เคธेเคตเค•เคœी เค•ो เคšीเคจी เค†เค•्เคฐเคฎเคฃ เค•े เคธเคฎเคฏ เค•ी เค•ुเค› เคฌाเคคें เคฏाเคฆ เค† เคœाเคคी เคนै เคœिเคธเคฎें เคตเคน เคญाเคทเคฃ เคฆेเคจे เค”เคฐ เคซंเคก เคตเคธूเคฒเคจे เคฎें เคชीเค›े เคฐเคน เค—เค เคฅे।

เคฌाเฅ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฐाเคฎเคชुเคฐ เฅ˜เคธ्เคฌे เค•े เคต्เคฏाเคชाเคฐिเคฏों เค”เคฐ เคฌเฅœे เคฎเคนाเคœเคจों เค•े เคตिเคšाเคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏเคคा เค•ो เคคाเคฐ-เคคाเคฐ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคนैं। เค‰เคจ เคธเคญी เค•ा เคฎाเคจเคจा เคนै เค•ि -“เคธुเคญ-เคฒाเคญ เค•ा เคเคธा เค…เคตเคธเคฐ เคฌाเคฐ-เคฌाเคฐ เคจเคนीं เค†เคคा।... เคฆเคฐเคตाเคœे เค•े เคชाเคธ เคคเค• เค†เคˆ เค—ंเค—ा เคฎें เค•ौเคจ เคจเคนीं เคนाเคฅ เคงोเคเค—ा เคญเคฒा!”[7] เคเคธे เคฌुเคฐे เคตเค•्เคค เคฎें เค‡เคจ เคฒोเค—ों เคจे เคœो เคธंเคตेเคฆเคจเคนीเคจเคคा เคฆिเค–ाเคˆ เคฅी เค‰เคธเค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฐेเคฃु เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि-“เค‰เคจเค•े เค—ोเคฆाเคฎ เค–ाเคฒी เคนो เค—เค, เคฐाเคคों-เคฐाเคค เคฌเคนी-เค–ाเคคे เคฆुเคฐुเคธ्เคค! เค…เค•ाเคฒ-เคชीเฅœिเคคों เค•े เคฒिเค เคซंเคก เคฎें เคชैเคธे เคฆेเคจे เค•ी เคธเคฐเค•ाเคฐी-เค—ैเคฐ-เคธเคฐเค•ाเคฐी เค…เคชीเคฒ เคชเคฐ, เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฆिเคฒ เค–ोเคฒเค•เคฐ เคชैเคธे เคฆिเค। เค…เคจाเคœ? เค…เคจाเคœ เค•เคนाँ?”[8]

เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคœเคฌ เคฌाเฅ เค•ा เคชाเคจी เค•เคฎ เคนो เคœाเคคा เคนै เคคो เคชाเคจी เคฎें เคกूเคฌे เคงเคฐเคคी เค•ी เคฆเคถा เค•ो เคฒेเค•เคฐ ‘เคกाเคฏเคจ เค•ोเคธी’ เคฎें เคฐेเคฃु เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि-“เคเค• เคฌाเคฐ เคœो เคงเคฐเคคी เค•ोเคธी เค•ी เคฌाเฅ เคฎें เคกूเคฌी, เคตเคน เคฎเคฐ เคœाเคคी เคนै। เคธुเคœเคฒा-เคธुเคซเคฒा เคงเคฐเคคी เคตเคจ्เคง्เคฏा เคนो เคœाเคคी เคนै। เคธोเคจा เค‰เคชเคœाเคจे เคตाเคฒी เคฎिเคŸ्เคŸी เคฌाเคฒू เค•ा เคขेเคฐ เคฌเคจเค•เคฐ เคฐเคน เคœाเคคी เคนै।”[9]

เคคीเคธ-เคฌเคค्เคคीเคธ เคฆिเคจ เคฐिเคฒीเคซ เค•ैเคฎ्เคชों เคฎें เค—ुเคœाเคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค…เคชเคจे เค—ाँเคตों เค•ो เคฒौเคŸเคคे เคฒोเค—ों เค•े เคšเคนเคฐे เค•े เคญाเคต เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคฌเฅเคคे เค•เคฆเคฎ เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคฒेเค–เค• เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि-“เคธเคฐ्เคตเคนाเคฐा เคฒोเค—ों เค•ी เคŸोเคฒी, เคธिเคฐ เคुเค•ाเค เคฌเคšे-เค–ुเคšे เคชเคถुเค“ं เค•ो เคนाँเค•เคคे, เคฌाเคฒ-เคฌเคš्เคšों, เคฎुเคฐ्เค—े-เคฎुเคฐ्เค—िเคฏों, เคฌเค•เคฐे-เคฌเค•เคฐिเคฏों เค•ो เค—ाเฅœिเคฏों, เคฌเคนंเค—िเคฏों เค”เคฐ เคชीเค  เคชเคฐ เคฒाเคฆเค•เคฐ เค…เคชเคจे-เค…เคชเคจे เค—ाँเคต เค•ी เค“เคฐ เคœा เคฐเคนी เคนैं, เคœเคนाँ เคจ เค‰เคจเค•ी เคฎเฅœैเคฏा เคธाเคฌिเคค เคนै เค”เคฐ เคจ เค–ेเคคों เคฎें เคเค• เคšुเคŸเค•ी เคซเคธเคฒ। เค•िंเคคु เค‰เคจเค•े เคชैเคฐ เคคेเคœी เคธे เคฌเฅ เคฐเคนे เคนैं।”[10]

เคฌाเฅ เค•ी เคตिเคญीเคทिเค•ा เค•ा เคธाเคฎเคจा เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคœीเคตिเคค เคช्เคฐाเคฃिเคฏों เค•े เคœीเคตเคจ เคฎें เคซिเคฐ เคธे เคฎौเคค เค•ा เคเค• เคจเคฏा เค–ेเคฒ เคถुเคฐू เคนोเคคा เคนै। เคตिเคญिเคจ्เคจ เคคเคฐเคน เค•े เคœीเคตों เค•े เคฒाเคถों เคธे เคชเคŸी เคงเคฐเคคी เค•ी เคฒाเคถ เคชเคฐ เคตिเคšเคฐเคจे เคตाเคฒे เคœीเคตों เค–ाเคธ เค•เคฐเค•े เคฎเคจुเคท्เคฏों เคฎें เค•เคˆ เคคเคฐเคน เค•े เคธंเค•्เคฐाเคฎเค• เคฐोเค—ों เค•ा เคช्เคฐเคธाเคฐ เคถुเคฐू เคนो เคœाเคคा เคนै। เคœिเคธเคฎें เคฎเคฒेเคฐिเคฏा, เค•ाเคฒाเคœाเคฐ, เคนैเคœा, เคšेเคšเค•, เคจिเคฎोเคจिเคฏा, เคŸाเคฏเคซॉเคฏเคก เคธे เคฒेเค•เคฐ เค•เคˆ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•े เคจเค เคฐोเค— เคถाเคฎिเคฒ เคนै เคœिเคธे เค•เคญी-เค•เคญी เค•ोเคˆ เคกॉเค•्เคŸเคฐ เคญी เคจเคนीं เคธเคฎเค เคชाเคคा เคนै। เค‡เคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคฒेเค–เค• เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि-“เคœเคฎीเคจ เคธूเค–เคจे เคจเคนीं เคชाเคคी เค•ि เคฌीเคฎाเคฐिเคฏों เค•ी เคฌाเฅ เคฎौเคค เค•ी เคจเคˆ-เคจเคˆ เคธूเคฐเคคें เคฒेเค•เคฐ เค† เคœाเคคी เคนै। เคฎเคฒेเคฐिเคฏा, เค•ाเคฒा เค†เคœाเคฐ, เคนैเคœा, เคšेเคšเค•, เคจिเคฎोเคจिเคฏा, เคŸाเคฏเคซॉเคฏเคก เค”เคฐ เค•ोเคˆ เคจเคˆ เคฌीเคฎाเคฐी เคœिเคธे เค•ोเคˆ เคกॉเค•्เคŸเคฐ เคธเคฎเค เคจเคนीं เคชाเคคे। เคšीเค–, เค•เคฐाเคน, เค›เคŸเคชเคŸाเคคे เค”เคฐ เคฆเคฎ เคคोเฅœเคคे เคนुเค เค…เคงเคฐ เคฎें เค‡ंเคธाเคจ। เคชुเคฐाเคจे เคชीเคชเคฒ เค•ी เคกाเคฒिเคฏों เคฎें เค˜ंเคŸिเคฏाँ เคฌांเคงเคจे เค•ी เคœเค—เคน เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคी।”[11] เคฏเคนाँ เคเค• เคฌाเคค เคตिเคšाเคฐเคฃीเคฏ เคนै เค•ि เค•ोเคถी เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค‡เคคเคจा เคฌเฅœा เคช्เคฐเคฒเคฏเค•ाเคฐी เคคांเคกเคต เคฎเคšाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคญी เค‡เคธ เค‡เคฒाเค•े เค•े เคฒोเค—ों เค•े เคฆिเคฒों เคฎें เค•ोเคถी เคฎैเคฏा เค•े เคช्เคฐเคคि เค†เคธ्เคฅा เคฎें เค•ोเคˆ เค•เคฎी เคจเคนीं เค†เคˆ เคนै। เคฌाเฅ เค•ा เคชाเคจी เคธूเค–เคจे เค•े เคฌाเคฆ เค•ोเคถी เค•ी เคช्เคฐเคฌเคฒ เคงाเคฐा เค•े เคฌीเคš เคฌเคšे เคชीเคชเคฒ เค•े เคชेเฅœ เคฎें เค˜ंเคŸी เคฌांเคงเคจे เค•ी เคœเค—เคน เคจ เคฎिเคฒเคจा เค”เคฐ เคชौเคท-เคชूเคฐ्เคฃिเคฎा เค•े เคฆिเคจ เค•ोเคถी เค•ी เคธैเค•เฅœों เคงाเคฐाเค“ं เค•े เค•िเคจाเคฐे เค•ोเคถी เคจเคนाเคจ เค•े เค…เคตเคธเคฐ เคชเคฐ เคฒเค—เคจे เคตाเคฒा เคฎेเคฒा เค•ोเคถी เคจเคฆी เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคจเค•ी เคฎเคœเคฌूเคค เค†เคธ्เคฅा เค•ा เคนी เคชเคฐिเคšाเคฏเค• เคนै।

เคตिเคจाเคถเค•ाเคฐी เคฌाเฅ เคธे เคœो เคˆเคถ्เคตเคฐ เค‡เคจ เค—्เคฐाเคฎीเคฃों เค•ी เคฐเค•्เคทा เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•े เคฅे, เคชुเคจः เค—ाँเคต เคฒौเคŸเคคे เคนी เคธเคฐเค•ाเคฐी เคฐिเคฒीเคซ, เค•เคฐ्เคœ เค”เคฐ เคธเคนाเคฏเคคा เค•े เคฌोเค เคธे เคฆเคฌी เคนुเคˆ เค†เคค्เคฎाเค“ं เคฎें เค†เค•เคฐ เคฌเคธเคจे เคฒเค—े เคฅे। เคšाเคฐों เค“เคฐ เคซिเคฐ เคธे เคนเคฐिเคฏाเคฒी เค›ाเคจे เคฒเค—ी เคฅी। เคชूเคœा เค•े เคขोเคฒ เคฌเคœเคจे เคฒเค—े เคฅे। เค•ाเคฐी-เค•ोเคถी เค•ी เคจिเคฐ्เคฎเคฒ เคงाเคฐा เคฎें เคซिเคฐ เคธे เค…เคท्เคŸเคฎी เค•ा เคšांเคฆ เคนँเคธ เคฐเคนा เคฅा। เค”เคฐ, เคถเคฐเคฃाเคฐ्เคฅी เคฌंเค—ाเคฒी เคฎเคฒ्เคฒाเคนों เค•ी เคŸोเคฒी เค•ोเคˆ เค—ीเคค เค—ा เคฐเคนा เคฅा,-“ เค“ เคฐे เคญा-เคฏ-เคฏ-เคฏ! เคคोเคฎाเคฐि เคฒाเค—िเคฏा-เคฌเคงुเค†-เค†-เค†-เค•ाँเคฆे เคนाเคฏ เคนाเคฏ-เค‰เค—ो เคชिเคฐिเคค เค•เคฐिเคฏा เคฌเคงुเค† เคฎเคจे เคชเคธ्เคคाเคฏ...!”[12]

เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เคฐेเคฃु เคจे เคœो เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•ी เคตिเคถेเคท เคถैเคฒी เค•ो เค…เคชเคจाเคฏा เคนै เค‰เคธे เคญी เค‡เคจ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœों เคฎें เค†เคธाเคจी เคธे เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคฐाเคฎเคชुเคฐ เฅ˜เคธ्เคฌा เคฎें เคนो เคฐเคนे เคนเคฒเคšเคฒ เค”เคฐ เคตเคนाँ เค•ी เคเค•-เคเค• เค†เคตाเคœ เค•ो เคธाเฅžเค—ोเคˆ เค•े เคธाเคฅ เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฌांเคงเคจे เค•ी เคœो เค•ोเคถिเคถ เคนै เคตเคน เค‡เคธ เคตिเคถेเคท เค”เคฐ เคจเคฏी เคถैเคฒी เค•ा เคจเคฎूเคจा เคนै। เคœिเคธे เคชเฅเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เค•ि เคนเคฎ เค•िเคธी เคถเคนเคฐ เค•े เคฌीเคš เค–เฅœे เคนोเค•เคฐ เคง्เคฏाเคจเคชूเคฐ्เคตเค• เคตเคนाँ เค•ी เคนเคฐ เค†เคตाเคœ เค•ो เคธुเคจเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เคฏเคน เค‰เคฆ्เคงเคฐเคฃ เคฆेเค–िเคฏे,-“...เคฎैं เค•ा เค•เคฐूँ เคฐाเคฎ เคฎुเคे เคฌुเคก्เคขा เคฎिเคฒ เค—เคฏा! / ... เค›เคช เค—เคฏा – เค›เคช เค—เคฏा। เค‡เคธ เค‡เคฒाเค•े เค•ा เคคाเคœा เคธเคฎाเคšाเคฐ। เคฆो เคธौ เค—ाँเคต เคกूเคฌ เค—เค। /... เค† เค—เคฏा! เค† เค—เคฏा! เคธเคธ्เคคा เคฌंเคฌैเคฏा เคšाเคฆเคฐ! / ... เค† เค—เคˆ। เค† เค—เคˆ। เคฐिเคฒीเคซ เค•ी เค—ाเฅœी เค† เค—เคˆ। /... เค† เค—เคˆ। เค† เคฐเคนी เคนैं। เคคीเคจ เคฆเคฐ्เคœเคจ เคจाเคตें। /... เคธिंเคšाเคˆ เคฎंเคค्เคฐीเคœी เค† เคฐเคนे เคนैं। / ... เคญिเค•्เคทा เคฆो เคญाเคˆ เคญिเค•्เคทा เคฆो – เคšाเคตเคฒ-เค•เคชเฅœा เคชैเคธा เคฆो। / เค‡ंเค•เคฒाเคฌ เคœिंเคฆाเคฌाเคฆ!”[13]

เคฌाเฅ เค•े เคญเคฏ เคธे เคชเคฐेเคถाเคจ เคฒोเค—ों เค•े เค•ोเคฒाเคนเคฒ เค”เคฐ เค‰เคคเคฐाเคนी เค—ाँเคต เค•े ‘เคชเคขुเค†-เคชाเค—เคฒ’ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคœเคจเค•เคตि เคจाเค—ाเคฐ्เคœुเคจ เค•ी เค•เคตिเคคा เค•ा เคชाเค  เคคเคฅा เค•ोเคถी เค•ी เคตंเคฆเคจा เค•เคฐ เคฐเคนे เคฒोเค—ों เคฆ्เคตाเคฐा เคฌเคœाเคฏे เคœा เคฐเคนे เคाँเค-เคฎृเคฆंเค— เค•े เคธเคฎ्เคฎिเคฒिเคค เคธ्เคตเคฐ เค•ो เคฐेเคฃु เคจे เคœो เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฌांเคงเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•ी เคนैं เคตเคน เคฌिเคฐเคฒे เคนी เค•เคนीं เค”เคฐ เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒेเค—ा। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เคฏเคน เค‰เคฆ्เคงเคฐเคฃ เคฆेเค–िเคฏे,-“เคฎाเคฏ เค—े-เค-เค-เค- เคฌाเคฌा เคนो-เค“-เค“-เคฆुเคนा-เคˆ-เคˆ-เคธँเคญเคฒ เค•े-เคฒे เคฒे เค—िเคฐा-เค—िเคฐा-เค›เคช्เคชเคฐ เคชเคฐ เคšเฅ เคœा-เค เคธुเค—เคจी-เคฐे... เคฐเคฎเคฒเคฒเคตा-เค†-เค† เคฆीเคฆी เคˆ-เคˆ-เคนाเคฏ-เคนाเคฏ-เคฎाเคฏ เค—े-เคฌाเคฌा เคนो-เคนो-เคนे เค‡เคธ्เคธเคฐ เคฎเคนाเคฆेเคต-เคฒे เคฒे เค—เคฏा-เค—เคฏा-เคกूเคฌा-เคกूเคฌा-เค†ँเค—เคจ เคฎें เค›ाเคคी-เคญเคฐ เคชाเคจी-เคฏเคน เค›เคช्เคชเคฐ เค•เคฎเคœोเคฐ เคนै, เคฏเคนाँ เคจเคนीं-เคฏเคนाँ เคœเค—เคน เคจเคนीं- เคนे เคนे เคฒे เคฒे เค—िเคฐा-เคญैंเคธ เค•ा เคฌเคš्เคšा เคฌเคนा เคฐे-เค-เค-เค-เคกोเคฎเคจ เค เคกोเคฎเคจ-เคธाँเคช-เคธाँเคช-เคœै เค—ौเคฐा เคชाเคฐเคฌเคคी- เคฐเคธ्เคธी เค•เคนाँ เคนै-เคนँเคธिเคฏा เคฆे-เคฌाเคช เคฐे เคฌाเคช- เคคा-เคคा เคฅैเคฏा, เคคा-เคคा เคฅैเคฏा, เคจाเคšो-เคจाเคšो เค•ोเคธी เคฎैเคฏा-เค›เคฎ्เคฎเค•-เค•เคŸ-เค›เคฎ ...!”[14]

‘เคกाเคฏเคจ เค•ोเคธी’ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ เค•ेเคธเคฐी เค•ुเคฎाเคฐ เค•े เคตिเคšाเคฐ เค•ो เค‰เคฆ्เคงृเคค เค•เคฐเคคे เคนैं เคœिเคธเคฎें เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि- “เคกाเคฏเคจ เค•ोเคธी เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคฎें เคฐेเคฃु  เคจे เคตिเคทเคฏ เค•ी เคตिเคถเคฆ เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เค•ी เคนै। เค‰เคจเค•ी เค•เคฒเคฎ เคฎें เค…เคฆ्เคญुเคค เคถเค•्เคคि เคนै। เคœเคจ เคœीเคตเคจ เค•ी เคคเคน เค•ी เคฌाเคคें เค‰เคจเค•ी เค†ँเค–ें เคฆेเค– เคฒेเคคी เคนै। เค‡ंเคธाเคจ เค•े เคญाเคต-เคธ्เคฅเคฒ เค•ी เคชเค•เฅœ เค‰เคจเคฎें เคนै। ‘เคกाเคฏเคจ เค•ोเคธी’ เคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคนเคฎाเคฐा เคชเคฐिเคšเคฏ เค‡เคคเคจे เคคเคฐเคน เค•े เคชाเคค्เคฐों เคธे เค•เคฐाเคฏा เคนै เค•ि เคนเคฎ เคเค• เคฆूเคธเคฐी เคนी เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เคชเคนुँเคš เคœाเคคे เคนैं। เค‡เคธ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคฎें เคœिเคคเคจा เค•เคฒ्เคชเคจा เค•ा เค…ंเคถ เคนै เคตเคน เคตिเคทเคฏ เค•ो เค”เคฐ เคญी เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฐेเคฃु เค•ी เคถैเคฒी เคฎाเคจो เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคฒिเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคนी เคนै। เค†เคช เค…เคฌ เคคเค• ‘เคœै เค—ंเค—ा’, ‘เคจเคฏा เคธเคตेเคฐा’(เคจเคฏे เคธเคตेเคฐे เค•ी เค†เคถा), ‘เคนเคก्เคกिเคฏों เค•ा เคชुเคฒ’ เค†เคฆि เค•เคˆ เคธเคซเคฒ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคฒिเค– เคšुเค•े เคนैं। ‘เคกाเคฏเคจ เค•ोเคธी’ เค‰เคจเค•ी เคธเคฐ्เคตोเคค्เค•ृเคท्เคŸ เคฐเคšเคจा เคนै เค”เคฐ เคธाเคฅ เคนी เคนिंเคฆी เค•े เคถ्เคฐेเคท्เค  เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœों เคฎें เคธे เคเค•। เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•े เคธाเคฅ เคเค• เคฆृเคท्เคŸि เค•ा เคฏोเค— เคนै เค‡เคธเคฎें।”[15]

‘เคนเคก्เคกिเคฏों เค•ा เคชुเคฒ’ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เค•ोเคถी เค˜ाเคŸी เคฎें เค†เคฏे เคญเคฏंเค•เคฐ เคฌाเฅ เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคชเฅœเคจे เคตाเคฒे เค…เค•ाเคฒ เค”เคฐ เคฎเคนाเคฎाเคฐी เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนै। เค‰เคธ เคตเคฐ्เคท เคฌाเฅ เค•ा เคชाเคจी เคœ्เคฏाเคฆे เคฆिเคจ เคคเค• เค เคนเคฐ เคœाเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฌाเฅ เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค‡เคฒाเค•ों เค•ी เคธाเคฐी เคนเคฐिเคฏाเคฒी เฅ™เคค्เคฎ เคนो เค—เคˆ เคฅी। เค–ेเคคों เคฎें เคฒเค—ी เคซเคธเคฒें เค”เคฐ เค–ाเคจे เคฏोเค—्เคฏ เค…เคจ्เคฏ เคธाเคฐी เคšीเคœें เคฌเคฐ्เคฌाเคฆ เคนो เค—เคˆ เคฅी। เคเคธे เคฎें เค—ाँเคต เค•े เค—เคฐीเคฌ เคฒोเค— เคœिเคธเค•े เคชाเคธ เคœเคฎा เคชूंเคœी เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคธिเคฐ्เคซ เคถเคฐीเคฐ เค”เคฐ เคนुเคจเคฐ เคนै। เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคฆाเคจे-เคฆाเคจे เค•ो เคฎोเคนเคคाเฅ› เคนै, เค‡เคธ เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เคฎें เคฒेเค–เค• เคจे เคตเคฐ्เคฃिเคค เค•िเคฏा เคนै। เค—ाँเคต เค•े เค‡เคจ เค—เคฐीเคฌ เคฒोเค—ों เค•े เคชाเคธ เค–ाเคจे เค•े เคฒिเค เค˜เคฐ เคฎें เคธเคช्เคคाเคน เคญเคฐ เค•ा เคญी เค…เคจाเคœ เคจเคนीं เคฐเคนเคคा เคนै। เคตे เคฒोเค— เคธाเคฒों เคญเคฐ เคฎेเคนเคจเคค เคฎเคœเคฆूเคฐी เค•เคฐเค•े เค…เคชเคจा เคชेเคŸ เคญเคฐเคคे เคนैं। เค‡เคฒाเค•े เคญเคฐ เคฎें เคฌाเฅ เค•ा เคชाเคจी เคญเคฐ เคœाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค‡เคจ เคฒोเค—ों เค•ो เค•ाเคฎ เคฎिเคฒเคจा เคฌंเคฆ เคนो เคœाเคคा เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค•ाเคฎ เค•े เคฌเคฆเคฒे เคฎเคœเคฆूเคฐी เคฎें เคฆेเคจे เค•े เคฒिเค เคฒोเค—ों เค•े เคชाเคธ เค…เคจाเคœ เค•เคฎ เคชเฅœ เคฐเคนा เคฅा। เคฒेเค–เค• เค—ाँเคต เค•े เคจाเคฏเค• เคšเคฎเคฐू เคฆुเคธाเคง เค•े เคนเคตाเคฒे เคธे เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि-“เค‡เคฒाเค•े เคฎें เค…เคฌ เคจ เค…เคจ्เคจ เคนै เค”เคฐ เคจ เค•ाเคฎ।... เค—ाเคฏ, เคฌाเค›ा, เคฌैเคฒ, เคฌเค•เคฐी เคธเคฌ เคฌिเค• เค—เค। เคœिเคจเค•े เคชाเคธ เค…เคจाเคœ เคนै, เคตे เคฎเคœเคฆूเคฐी เคฆेเค•เคฐ เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค•เคฐाเคจा เคšाเคนเคคे। ... เคฆो-เคฆो เคซเคธเคฒों เค•ा เคจुเค•เคธाเคจ, เค›ोเคŸे เคนเคฒ-เคฌैเคฒเคตाเคฒों เค”เคฐ เคœเคฎीเคจเคตाเคฒों เค•ी เคนाเคฒเคค เค–ुเคฆ เฅ™เคฐाเคฌ เคนै।”[16]

เค—ाँเคต เคฎें เคœเคฌ เค•िเคธी เค•े เคชाเคธ เคฎเคœเคฆूเคฐी เคฎें เคฆेเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคจाเคœ เคจเคนीं เคนै เคคो เคซिเคฐ เคเคธी เคฆเคถा เคฎें เค‡เคจ เค—เคฐीเคฌों เค•े เคชाเคธ เค—ाँเคต เค›ोเฅœเค•เคฐ เค•ाเคฎ เค•ी เคคाเคฒाเคถ เคฎें เคฆूเคธเคฐे เค‡เคฒाเค•े เคฎें เคœाเคจे เค•े เค†เคฒाเคตा เค•ोเคˆ เคฆूเคธเคฐा เคฐाเคธ्เคคा เคถेเคท เคจเคนीं เคฐเคน เคœाเคคा เคนै। เค…ंเคคเคคः เคฏे เคฒोเค— เคฏोเคœเคจा เคฌเคฆ्เคง เคคเคฐीเค•े เคธे เค—ाँเคต เค›ोเฅœ เค•เคฐ เค•ाเคฎ เค•ी เคคเคฒाเคถ เคฎें เคฆूเคธเคฐे เค‡เคฒाเค•े เค•ी เค“เคฐ เคจिเค•เคฒ เคชเฅœเคคे เคนैं। เคชเคฐเคจ्เคคु เคฆूเคธเคฐे เค‡เคฒाเค•े เคฎें เคญी เค•िเคธी เค•े เคชाเคธ เค•ाเคฎ เค•े เคฌเคฆเคฒे เคฆेเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคจाเคœ เคจเคนीं เคฅा। เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคฒेเค–เค• เค‡เคฒाเค•े เค•े เคฎเคถเคนूเคฐ เค•ाเคถ्เคคเค•ाเคฐ เค•ा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฆेเคคे เคนुเค เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि –“ เค•िเคธुเคจเคชुเคฐ เค•ोเค ी! ... เคชूเคฐ्เคฃिเคฏा เค•े เคธเคฌเคธे เคฌเฅœे เค•ाเคถ्เคคเค•ाเคฐ ... เคฌिเคนाเคฐ เค•े เคธเคฌเคธे เคฌเฅœे เค•ाเคถ्เคคเค•ाเคฐ ... เค•िเคธुเคจเคชुเคฐ เค•े เค—เคฎ्เคญीเคฐ เคฌाเคฌू เค•ी เคนเคตेเคฒी เคฏเคนी เคนै। ... เคธुเคซेเคฆ เคฎเค•ाเคจ ...เคฐाเคœเคฆเคฐเคฌाเคฐ ... เค…เคจाเคœ เค•े เคฌเค–ाเคฐों เค•ी เค•เคคाเคฐ ... เคฒเค•्เคท्เคฎी เคฏเคนीं เคฌिเคฐाเคœเคคी เคนै ... เค…เคจ्เคจ เคฎिเคฒेเค—ा ... เค•्เคฏा? ...? ...เค…เคจ्เคจ เคจเคนीं ... เค•ाเคฎ เคจเคนीं ...।”[17]

เค—เคฎ्เคญीเคฐ เคฌाเคฌू เค•ी เคนाเคฒाเคค เคฆेเค–เค•เคฐ เค•ाเคฎ เค•ी เคคเคฒाเคถ เคฎें เคคेเคœी เคธे เค†เค—े เคฌเฅ เคฐเคนे เคฒोเค—ों เค•े เค•เคฆเคฎ เค…เคšाเคจเค• เคธे เคฐूเค• เคœाเคคे เคนैं। เค‰เคธเค•े เคนिเคฎ्เคฎเคค เค”เคฐ เคนौเคธเคฒे เคฆोเคจों เค•เคฎ เคชเฅœเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं เค”เคฐ เคตเคนाँ เคธे เค†เค—े เคฌเฅเคจे เค•ी เคฌเคœाเคฏ เคตे เคตाเคชिเคธ เค…เคชเคจे เค—ाँเคต เคฒौเคŸ เคœाเคจे เค•ी เคฏोเคœเคจा เคฌเคจाเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं।  เคœो เคฒोเค— เคตाเคชिเคธ เค—ाँเคต เคฒौเคŸเคจे เค•े เคชเค•्เคท เคฎें เคฅे เคตे เค…เคชเคจा เคคเคฐ्เค• เคฆे เคฐเคนे เคฅे। เค‰เคธเค•ा เค•เคนเคจा เคฅा เค•ि-“เค˜เคฐ เคฎें เคญूเค–े เคฌเคš्เคšे เคนैं, เคฌूเฅे เคฌाเคช เคนैं, เคฎाँ เคนैं ...เคฌीเคตी ... เคธाเคฅ เคฎเคฐेंเค—े।”[18] เคœो เคฒोเค— เคตाเคชिเคธ เค—ाँเคต เคฒौเคŸเคจा เคจเคนीं เคšाเคนเคคे เคฅे เค‰เคธเค•ा เค…เคชเคจा เคคเคฐ्เค• เคฅा। เคตे เค•เคนเคคे เคฅे เค•ि –“เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸเค•เคฐ เค•्เคฏा เค•เคฐเคจा เคนै? เคฏเคนाँ เคญी เคฎौเคค ... เคตเคนाँ เคญी।”[19] เคฏเคนाँ เคฒेเค–เค• เค‡เคธเคธे เคธंเคฌंเคงिเคค เค•ुเค› เคชंเค•्เคคिเคฏाँ เค‰เคฆ्เคงृเคค เค•เคฐเคคा เคนै –

                                “เคฎเคฐเคจा เคญเคฒो เคตिเคฆेเคถ เคฎें
                                  เคœเคนाँ เคจ เค…เคชเคจा เค•ोเคฏ
                                  เค•ाเคฏा เค–ाเค เค•ूเค•เคฐा ...”[20]

 เค—ाँเคต เคฒौเคŸเคจे เคตाเคฒे เคฅเค•े-เคนाเคฐे, เคญूเค–े, เคฌेเคœाเคจ เคฒोเค—ों เค•ो เค–ाเคฒी เคนाเคฅ เคฆेเค–เค•เคฐ เค…เคจ्เคจ เค•े เค‡ंเคคเคœाเคฐ เคฎें เคฌाเคฐเคน เคฆिเคจों เคธे ‘เคชเคŸुเค†’ เค”เคฐ ‘เค•เคฐเคฎी’ เค–ाเค•เคฐ เคœी เคฐเคนे เคฒोเค—ों เค•ी เคœीเคจे เค•ी เค†เค–िเคฐी เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เคญी เคŸूเคŸ เคœाเคคी เคนै। เค‰เคธเค•े เคธाเคฎเคจे เคธिเคฐ्เคซ เคเค• เคธเคตाเคฒ เคถेเคท เคฐเคน เคœाเคคा เคนै เค•ि -เคœเคฌ เค…เคจ्เคจ เคจเคนीं เคคो เคœिंเคฆा เค•ैเคธे เคฐเคนा เคœाเค? เค‡เคธ เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคฒेเค–เค• เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि-“เคธाเคฐे เค—ाँเคต เคชเคฐ เคฎौเคค เค•ी เค•ाเคฒी เค›ाเคฏा เค˜เคจीเคญूเคค เคนोเค•เคฐ เค›ा เคฐเคนी เคนै ... เคœिเคจ्เคฆा เคฒाเคถों เค•ा เค—ाँเคต!”[21]

เคญूเค– เคธे เค›เคŸเคชเคŸाเคคे เคฒोเค—ों เค•ी เคญूเค– เค•ी เคœ्เคตाเคฒा เค”เคฐ เคคेเคœ เคนो เคœाเคคी เคนै เคœเคฌ เคฐเคนिเค•เคชुเคฐ เค•े เคฌाเคฌू เคฒोเค— เคोเคฒी เคฎें เคฎเค•เคˆ เค•ा เคฒाเคตा เคฒेเค•เคฐ เคฎुเคธเคนเคฐ เคŸोเคฒी เคฎें เค†เคคे เคนैं। เค‡เคจ เคฌाเคฌू เคฒोเค—ों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฒेเค–เค• เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि-“เค•เคฎ เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เคฒเฅœเค•े, เคœिเคจเค•ी เคฎเคธें เคญी เค…เคญी เคจเคนीं เคญीเค—ीं ... เคšाเคฐ-เคชाँเคš เคฆिเคจों เคธे เคฎुเคธเคนเคฐ เคŸोเคฒी เคฎें เคšเค•्เค•เคฐ เค•ाเคŸ เคฐเคนे เคนैं ... เคोเคฒी เคฎें เคฎเค•เคˆ เค•े เคฆाเคจे เคฒिเค เคฐเคนเคคे เคนैं,... เค•เคนเคคे เคนैं –เคœिเคจ्เคนें เคฎเค•เคˆ เคฒेเคจा เคนै, เคฒो! เคธेเคฐ-เคฆो เคธेเคฐ เคจเคนीं-  เคšाเคฐ เคฎुเค ्เค ी। เค•เคฐ्เคœ! ...เคฒेเค•िเคจ เคธूเคฆ เคชเคนเคฒे เคนी เคšाเคนिเค ... เค‰เคจเค•ी เคจเคˆ เคœเคตाเคจी เคฌूเฅी เค”เคฐ เคœเคตाเคจ เคฏा เคฌเคš्เคšी เคฎें เค•ोเคˆ เคซเคฐ्เค• เคจเคนीं เคธเคฎเคเคคी।”[22]

เคญूเค– เค•े เคšเคฒเคคे เคฒोเค—ों เค•ी เคฏे เคฆเคถा เคนो เคœाเคคी เคนै เค•ि เคตे เคฎเคฐ्เคฏाเคฆा เค•ी เคธाเคฐी เคนเคฆें เคคोเฅœเค•เคฐ เค…เคจ्เคจ เค•े เคฒिเค เค•ुเค› เคญी เค•เคฐเคจे เค•ो เคคैเคฏाเคฐ เคนै। เคญเค—िเคฏा เคฌाเคœเคฐे เค•ी เคเค• เคฐोเคŸी เค•े เคฒिเค เค…เคชเคจे เคจिเคขाเคฒ เคถเคฐीเคฐ เค•ो เคฎोเคนเคจ เคšौเคงเคฐी เค•े เคฌेเคŸे เค•े เคธाเคฎเคจे เคธूเค–े เค˜ाเคธ เคชเคฐ เคกाเคฒ เคฆेเคคी เคนै। เคฐाเค˜ोเคชुเคฐ เคธंเคฅाเคฒ เคŸोเคฒी เค•े เคฌिเคฐเคธा เคฎाँเคी เคเค• เคธेเคฐ เคšाเคตเคฒ เค•े เคฒिเค เคเค• เคฒเฅœเค•े เค•ो เคญाเคฒा เคธे เคฎाเคฐ เคฆेเคคा เคนै। เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค—ाँเคต เค•े เคธाเคฐे เคฒोเค— เคฎौเคค เค•े เคฎुँเคน เคฎें เคธเคฎा เคœाเคคे เคนैं। เคฒेเค–เค• เคฏเคนाँ เคเค• เคคเคฐเคซ เค…เคจ्เคจ เค•े เค†เคญाเคต เคฎें เคญूเค– เคธे เคฎเคฐเคคे เคฒोเค—ों เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เคฆूเคธเคฐी เคคเคฐเคซ เคœเคถเคชเคคि เคนเคœाเคฐिเคฏा เคšाเคตเคฒ เคฎिเคฒ เคธे เคšाเคตเคฒ เค•े เค…ंเคคिเคฎ เคธ्เคŸॉเค• เค•ी เคฌुเค•िंเค— เค•ा เคญी เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं।[23]

เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคฆो-เคฆो เคซเคธเคฒों เค•े เคฌเคฐ्เคฌाเคฆ เคนोเคจे เคธे เคชूเคฐे เค‡เคฒाเค•े เค•े เคฒोเค— เค…เคจ्เคจ เค•ी เค•เคฎी เคธे เคœूเคเคคे เคนुเค เคœी เคฐเคนे เคฅे เค•ि เค…เคšाเคจเค• เคชूเคฐे เค‡เคฒाเค•े เคฎें เคฌाเฅ เค•ा เคชाเคจी เคญเคฐ เค—เคฏा เค”เคฐ เค–ाเค•เคฐ เคญूเค– เคฎिเคŸाเคจे เคตाเคฒी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคฎौเคœूเคฆ เคนเคฐ เคตเคจเคธ्เคชเคคि เค•ो เค‰เคจเคธे เค›ीเคจ เคฒिเคฏा। เคฌाเฅ เค•े เคชाเคจी เคฎें เคกूเคฌे เคงเคฐเคคी เค•े เค‰เคธ เคนिเคธ्เคธे เค”เคฐ เค…เคจ्เคจ เค•ी เคคเคฒाเคถ เคฎें เคœा เคฐเคนे เคฒोเค—ों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฒेเค–เค• เคฒिเค–เคคा เคนै,-“เคธाเคฎเคจे เคœเคนाँ เคคเค• เคจिเค—ाเคนें เคชเคนुँเคšเคคी เคนैं –เคชाเคจी...เคชाเคจी...เคถूเคจ्เคฏ...। เคฎเคŸเคฎैเคฒी เคงเคฐเคคी ... เคฎเคŸเคฎैเคฒा เค†เคธเคฎाเคจ। ...เคเคฐเคฌेเคฐ...เคฌเคฌूเคฒ เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐे เค•िเคธ्เคฎ เค•े เค›ोเคŸी เคœाเคคि เค•े เคฆเคฐเค–्เคคों เค•े เค ूँเค  ... เค•เคนीं-เค•เคนीं เคจเคœเคฐ เค†เคคे เคนैं। เค†เคธเคฎाเคจ เค•े เคฎเคŸเคฎैเคฒे เคฐंเค— เคฎें เคฅोเฅœी-เคธी เคฒाเคฒी เค˜ोเคฒเค•เคฐ เคธूเคฐเคœ เค‰เค— เค†เคคा เคนै। เคนเคตा เค•े เคोंเค•े เคฎें เค•ीเคšเฅœों, เคœंเค—เคฒों, เคซเคธเคฒों เค”เคฐ เค˜ों-เค˜ों เค•ी เคธเฅœांเคง เคฎिเคฒी เคนुเคˆ เคนै।... เค…เคจ्เคจ เค•ी เฅ™ोเคœ เคฎें – เค•ोเค–เคœเคฒी เคงเคฐเคคी เค•े เคฒाเคฒ เคฌเฅे เคœा เคฐเคนे เคนैं।”[24]

เคฌिเคฐौเคฒी เคฌाเคœाเคฐ เคฎें เคธेเค  เค•ुंเคฆเคจเคฎเคฒ เค•े เคชाเคธ เค…เคจाเคœ เคนै เคฒेเค•िเคจ, เคตเคนाँ เค†เคฏे เคฒोเค—ों เค•े เคชाเคธ เค‰เคธे เค–เคฐीเคฆเคจे เค•े เคฒिเค เค•ुเค› เคญी เคจเคนीं เคนै เคธिเคตाเคฏ เคญूเค–े เคถเคฐीเคฐ เค•े। เคฏเคนाँ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เคญीเฅœ เค•े เค†เคชเคธी เคตाเคฐ्เคคเคฒाเคช เค•ो เคฒेเค–เค• เค•ुเค› เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि –“ เค…เคจ्เคจ เคนै, เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคชाเคธ เค•ोเคˆ เคœेเคตเคฐ เคนै? ... เคจเคนीं। เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคชाเคธ เคœเคฎीเคจ เคนै? ... เคจเคนीं। เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคชाเคธ เค•्เคฏा เคนै?... เค•ुเค› เคจเคนीं। ... เคธिเคฐ्เคซ เคฆेเคน เคฎें ... เคฐोเคœ เค•्เคฐเคฎเคถः เค˜เคŸเคคी เคนुเคˆ ...เคคाเค•เคค!... เคคाเค•เคค ? ... เคนिเคธ्เคธ! เคคाเค•เคค!...”[25]

เคฐिเคชोเคฐ्เคคाเคœ เค•े เค…ंเคค เคฎें เค‡เคธ เค…เค•ाเคฒ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคฐाเคœेเคจ เคœो เค•ी เคธ्เคตเคฏं เคฐेเคฃु เคนैं เค…เคชเคจे เคฎिเคค्เคฐ เคถเคถांเค• เค•े เคจाเคฎ เคเค• เฅ™เคค เคฒिเค–เคคा เคนै। เค‡เคธ เฅ™เคค เคฎें เคฐाเคœेเคจ เค…เคชเคจे เคฎिเคค्เคฐ เคธे เค†เค—्เคฐเคน เค•เคฐเคคा เคนै เค•ि –“เค•เคฒा เค•े เคธुंเคฆเคฐ เคšेเคนเคฐे เคชเคฐ เค•ाเคฒिเค– เคชुเคค เคฐเคนी เคนै। เคฎैं เค•เคนเคคा เคนूँ – เค•เคฒाเค•ाเคฐों เค•ो เคฏเคนाँ เคญेเคœो।”[26] เคฐाเคœेเคจ เค•ो เคตिเคถ्เคตाเคธ เคฅा เค•ि เคถเคถांเค• เค•े เคจृเคค्เคฏ เคตिเคถेเคทเคœ्เคžों เคจे เค•เคญी เคฎृเคค्เคฏु เค•ा เคจंเค—ा เคจाเคš เคจเคนीं เคฆेเค–ा เคนोเค—ा, เค•เคตिเคฏों เคจे เค•เคญी เคญूเค– เคธे เคฆเคฎ เคคोเฅœเคคे เคนुเค เค‡ंเคธाเคจ เค•े เคฌेเคœाเคจ เค”เคฐ เคชुเคฐเคฆเคฐ्เคฆ เคจเค—เคฎे เค•ो เคจเคนीं เคธुเคจा เคนोเค—ा, เคšिเคค्เคฐเค•ाเคฐों เคจे เคฎुเคฐเคाเค เคนुเค เคšेเคนเคฐों เคชเคฐ เคฌुเคเคคी เคนुเคˆ เค†ँเค–े เค•ो เคจเคนीं เค†ँเค•ा เคนोเค—ा เค”เคฐ เคœเคนाँ เคคเค• เค•ोเคฐเคธ เค•ी เคฌाเคค เคนै เคคो เคฎृเคค्เคฏु-เคธंเค—ीเคค เค•े ‘เค•ोเคฐเคธ’ เค•ो เคญी เคจเคนीं เคธुเคจा เคนोเค—ा। เค…เค•ाเคฒ เค•े เคตीเคญเคค्เคธ เคฐूเคช เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฐाเคœेเคจ เคฒिเค–เคคा เคนै เค•ि-“เคธाเคฐे เคœिเคฒे เค•ी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคนเคก्เคกिเคฏाँ เคฌिเค–เคฐ เคฐเคนी เคนैं। เค…เคธเคฎाเคจ เคฎें เค—िเคฆ्เคงों เค•ा เคฆเคฒ เคšเค•्เค•เคฐ เคฎाเคฐ เคฐเคนा เคนै, เคšीเคฒ เคเคชเคŸ्เคŸे เคฎाเคฐ เคฐเคนे เคนैं, เค•ुเคค्เคคे, เค—ीเคฆเฅœों เค”เคฐ เคฆเคฎ เคคोเฅœเคคे เค‡ंเคธाเคจों เคฎें เค›ीเคจा-เคเคชเคŸी เคนो เคฐเคนी เคนै। เคนเคตा เคฎें เคฒाเคถों เค•ी เคธเฅœांเคง เฅžैเคฒ เคฐเคนी เคนै।”[27]

เคธเคฐเค•ाเคฐ เคจे เคœिเคธ เคฌेเคฐเคนเคฎी เค”เคฐ เคฌेเคถเคฐ्เคฎी เคธे เค…เค•ाเคฒ เคจ เคนोเคจे เค•ी เฅ™เคฌเคฐ เค•ो เคšाเคฐों เค“เคฐ เคช्เคฐเคšाเคฐिเคค เค•เคฐเคตा เคฅा। เคเคธे เคฎें เคฐेเคฃु เค•ी เค“เคฐ เคธे ‘เคนเคก्เคกिเคฏों เค•ा เคชुเคฒ’ เคฌเคจाเคจे เค•ा เคธुเคाเคต, เคธเคค्เคคा เค•े เคจเคถे เคฎें เคšूเคฐ เค‡เคจ เคจेเคคाเค“ं เค”เคฐ เคฎंเคค्เคฐिเคฏों เค•ी เคธोเคฏी เคนुเคˆ เคฎเคจुเคท्เคฏเคคा เค•ो เคœเค—ाเคจे เค•ा เคเค• เคช्เคฐเคฏाเคธ เคนै। เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि -“เค‡เคจ เคฌिเค–เคฐी เคนुเคˆ เคนเคก्เคกिเคฏों เค•ो เคฌเคŸोเคฐเค•เคฐ เค•ोเคถी เคกैเคฎ ... เคจเคนीं ... เค•เคฎ –เคธे-เค•เคฎ เค•ोเคถी เคชเคฐ เคเค• เคตिเคถाเคฒ เคชुเคฒ เคคैเคฏाเคฐ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।... เคนเคฎाเคฐी เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคชुเคจเคฐ्เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคตिเคญाเค— เค•ा, เคชूँเคœीเคตाเคฆी เคธเคฎाเคœ เค•े ‘เค‡ंเคœीเคจिเคฏเคฐिंเค— เคตिเคญाเค—’ เค•ा เคจเคฏा เคจเคฎूเคจा ... เคคाเคœเคฎเคนเคฒ เค•ी เคคเคฐเคน เค…เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เค”เคฐ เคฆเคฐ्เคถเคจीเคฏ เคนोเค—ा เคตเคน เคชुเคฒ।”[28]

เค‡เคธเคฎें เคฐेเคฃु เคฌाเฅ, เค…เค•ाเคฒ, เคญूเค– เคธे เคฌिเคฒเคฌिเคฒाเค•เคฐ เคฎเคฐเคคे เคฒोเค—, เคตिเคชเค•्เคท เค•ी เคญूเคฎिเค•ा, เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เค•ा เคญ्เคฐเคท्เคŸ เคšเคฐिเคค्เคฐ, เคชเคค्เคฐเค•ाเคฐों เค•ा เคšाเคฐिเคค्เคฐिเค• เคชเคคเคจ, เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เค•े เคฎเคฐเคคे เฅ›เคฎीเคฐ เค”เคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เค…เคฎाเคจुเคทिเค• เคฐเคตैเคฏे เค•ो เคฐेเค–ांเค•िเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‡เคธे เคชเฅเคคे เคตเค•्เคค เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เคนเคฎ เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เค…เค•ाเคฒ เค•े เคฌाเคฐे เคชเฅ เคฐเคนे เคนैं। เคนाเคฒाँเค•ि เคฐेเคฃु เค•े เคฒेเค–เคจ เค•ा เค…ंเคฆाเคœ เค”เคฐ เคญाเคทा เคฐांเค—ेเคฏ เคฐाเค˜เคต เคธे เคฌेเคนเคคเคฐ เคนै। เคฌंเค—ाเคฒ เค•े เค…เค•ाเคฒ เคฎें เคœเคนाँ เคฌ्เคฐिเคŸिเคถ เคนुเค•ूเคฎเคค เค•े เคธाเคฅ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคชूँเคœीเคชเคคि เค•ी เคฎिเคฒी เคญเค—เคค เคฅी เคตเคนीं, เคฌिเคนाเคฐ เค•े เค•ोเคถी เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ो เคคเคฌाเคน เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค‡เคธ เค…เค•ाเคฒ เคฎें เคฌिเคนाเคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคฒाเคชเคฐเคตाเคนी เค•े เค…เคฒाเคตा เค•ोเคถी เค•ा เค•เคนเคฐ เคญी เคถाเคฎिเคฒ เคนै। เค‡เคธ เคชूเคฐे เค˜เคŸเคจाเค•्เคฐเคฎ เคฎें เคธเคฌเคธे เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏ เค•ी เคฌाเคค เคฏเคน เคนै เค•ि เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เคชाเคธ เค…เค•ाเคฒ เค†เคจे เค•ी เคชूเคฐ्เคต เคธूเคšเคจा เคนोเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคญी เค‰เคธ เคชเคฐ เคฏเค•ीเคจ เคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคนเคœाเคฐों เคฒोเค—ों เค•ो เคฎौเคค เค•े เคฎुँเคน เคฎें เคœाเคจे เค•े เคฒिเค เค›ोเฅœ เคฆेเคจा। เค”เคฐ เค‰เคธเคธे เคญी เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏ เค•ी เคฌाเคค เคนै เค–ाเคฆ्เคฏเคฎंเคค्เคฐी เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฌाเฅ เคชीเฅœिเคค เค‡เคฒाเค•ों เค•ा เคฆौเคฐा เค•เคฐเคจे เค•े เคฌाเคฆ เค‰เคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคชेเคถ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฐिเคชोเคฐ्เคŸ, เคœिเคธเค•ा เคธाเคฐ เคฅा เค•ि-“เค…เค•ाเคฒ เคจเคนीं เคนै! เคฎौเคคें เคจเคนीं เคนुเคˆं, ... เค…เคจ्เคจ เค•ाเคซी เคนै।”[29]


เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคธूเคšी:

[1] . เคฐेเคฃु เค•ा เคนै เค…เคจ्เคฆाเคœे เคฌเคฏां เค”เคฐ, เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ; เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी-110002, เคชเคนเคฒा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ : 2014, เคชृ. เคธं. – 193 
[2] . เคฐेเคฃु เคฐเคšเคจाเคตเคฒी, เคธं.-เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ; เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी – 110002, เคคीเคธเคฐा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ : 2007, เคชृ. เคธं. – 129
[3] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 129
[4] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 129
[5] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 129
[6] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 130
[7] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 131
[8] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 131
[9] . เคฐेเคฃु เค•ा เคนै เค…เคจ्เคฆाเคœे เคฌเคฏां เค”เคฐ, เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ; เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी-110002, เคชเคนเคฒा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ : 2014, เคชृ. เคธं. – 195
[10] . เคฐेเคฃु เคฐเคšเคจाเคตเคฒी, เคธं.-เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ; เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी – 110002, เคคीเคธเคฐा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ : 2007, เคชृ. เคธं. – 135
[11] . เคฐेเคฃु เค•ा เคนै เค…เคจ्เคฆाเคœे เคฌเคฏां เค”เคฐ, เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ; เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी-110002, เคชเคนเคฒा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ : 2014, เคชृ. เคธं. – 195
[12] . เคฐेเคฃु เคฐเคšเคจाเคตเคฒी, เคธं.-เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ; เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी – 110002, เคคीเคธเคฐा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ : 2007, เคชृ. เคธं. – 136
[13] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 132
[14] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 129
[15] . เคฐेเคฃु เค•ा เคนै เค…เคจ्เคฆाเคœे เคฌเคฏां เค”เคฐ, เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ; เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी-110002, เคชเคนเคฒा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ : 2014, เคชृ. เคธं. – 143
[16] . เคฐेเคฃु เคฐเคšเคจाเคตเคฒी, เคธं.-เคญाเคฐเคค เคฏाเคฏाเคตเคฐ, เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ; เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी – 110002, เคคीเคธเคฐा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ : 2007, เคชृ. เคธं. – 51
[17] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 53
[18] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 53
[19] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 53
[20] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 53
[21] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 57
[22] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 58
[23] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 60
[24] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 52
[25] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 52
[26] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 66
[27] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 66
[28] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 66
[29] . เคตเคนी, เคชृ. เคธं. – 65

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।