рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ: рдз्рд░ुрд╡ рддрдирд╡ाрдиी
рд╕ंрдЧ्рд░рд╣:
рдЖँрдЦ рдпे рдзрди्рдп рд╣ै
рд▓ेрдЦрдХ: рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрджी
рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖: 2017, 208 рдкृрд╖्рда
рдоूрд▓्рдп: ₹ 400 рд░ुрдкрдпे
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рдЬी рдПрд╕ рдкрдм्рд▓िрд╢рд░, рджिрд▓्рд▓ी
'рдЖँрдЦ рдЖ рдзрди्рдп рдЫे' рд╕े 'рдЕрдЦि рд╣ीрдЕ рдзрди्рдп рдЖрд╣े' рддрдХ - рдк्рд░ांрддीрдп рдкрд░िрдзिрдпों рдХो рд▓ांрдШрддी рд╢्рд░ी рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрджी рдХी рдХрд╡िрддाрдПँ
 |
рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी рдФрд░ рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ |
“рдЖँрдЦ рдЖ рдзрди्рдп рдЫे” рдЧुрдЬрд░ाрддी рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ 2007, рдоूрд▓ рд▓ेреЩрдХ рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрджी рдХे рдбॉ. рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпे рдЧрдпे рд╣िрди्рджी рдЕрдиुрд╡ाрдж “рдЖँрдЦ рдпे рдзрди्рдп рд╣ै” рдоें рд╢्рд░ी рдоोрджी рдХी 67 рдХрд╡िрддाрдУं рдХा рдПрдХ рдХाрд╡्рдп рд╕ृрдЬрди рд╣ै, рдЬो рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдХ्рд╖िрддिрдЬ рддрдХ рд▓े рдЬाрдиे рдХा рдПрдХ рднрд░рдкूрд░ рддाрдиाрдмाрдиा рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднूрдоि рд╡ рдоाрддृрднाрд╖ा рдЧुрдЬрд░ाрддी рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд, рдпрд╣ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдЙрдирдХी рд╢рдЦ्рд╕िрдпрдд рдХा рдЖрдИрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЕंрдЬрдиा рдЬी рдиे рд╣िрди्рджी рдкाрдардХों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рд╣ै। рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी рдиे рдЙрд╕ी рдЧ्рд░рди्рде рдХो “рдЕрдЦि рд╣ीрдЕ рдзрди्рдп рдЖрд╣े” рдиाрдо рд╕े рд╣ूрдмрд╣ू рд╣िंрджी рд╕े рд╕िрди्рдзी рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд░ рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднाрд╖ा рд╕िрди्рдзी рдоें рдкाрдардХों рдХे рд╣ाрдеों рдкрд╣ुँрдЪा рдХрд░ рдмреЬा рдХाрдо рдХिрдпा рд╣ै। рдПрдХ рдЦाрд╕ рдмाрдд рдФрд░ рдХि рдпрд╣ рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╕िрди्рдзी рдЕрд░рдмी рд▓िрдкि рд╡ рд╕िрди्рдзी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि, рджोрдиों рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рддाрдХि рдЖрдЬ рдХी рдирд╡ рдкीреЭी рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рди рд░рд╣े। рд╕िрди्рдзी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдпрд╣ рд╕рдж्рднाрд╡рдиा рд╡ рдиिрд╖्рдаा рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдк्рд░ांрддीрдп рднाрд╖ा рдХी рдкрд░ीрдзिрдпाँ рд╕рдоेрдЯрдиे рдХी рд╡рд╣ рд╕ाрдзрдиा рдмрди рдЧрдИ рд╣ै, рдЬो рд╡े рдиिрд░ंрддрд░ рдХрд░рддे рдЖ рд░рд╣ी рд╣ैं।
 |
рдбॉ. рдз्рд░ुрд╡ рддрдирд╡ाрдиी |
рдХрд╡ि рдорди рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдоोрджी рдЬी рдиे рднूрдоिрдХा рдоें рдмреЬी рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд╕्рд╡ीрдХाрд░ा рд╣ै рдХि рд╡े рдХोрдИ рдХрд╡ि рдпा рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдЙрдкाрд╕рдХ рдоाрдд्рд░ рд╣ैं। рдЙрд╕ी рднूрдоिрдХा рдоें рдЙрдирдХा рдмाрд▓рдорди рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рдХрд╡िрддा рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХे рд╕рдордп рдЙрдирдХी рдкрдж–рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рди рджेрдЦрдХрд░ рдпрджि рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рд╣ोрдЧी рддो рдЙрди्рд╣ें рд╕ंрддोрд╖ рд╣ोрдЧा। рдбॉ. рдЕंрдЬрдиा рдХा рд▓ेреЩрдХ рд╕े рдкुрд░ाрдиा рднाрдИрдЪाрд░ा рд░рд╣ा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдХрд╡ि рдХी рдЕрдиुрднूрддिрдпों, рднाрд╡рдиाрдУं рд╡ рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдУं рдХो рдЬрд╕ рдХा рддрд╕ рд░реЩрдиे рдХे рд▓िрдпे, рд╡े рд╣рд░ рднाрд░рддрдпाрдд्рд░ा рдоें рдХрд╡ि рд╕े рдоिрд▓рддी рд░рд╣ीं, рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рд╣िрди्рджी рдк्рд░рддिрдЪ्рдЫाрдпा рдЖрдиे рдоें 6 рд╡рд░्рд╖ рд▓рдЧ рдЧрдпे। рдХрд╡ि рдХा рдиिрд╕рд░्рдЧ рдХी рдПрдХ рдПрдХ рдЖрдХृрддि рдкрд░ рдЧिрдж्рдз рд╕ी рдЖँрдЦ рдЧреЭाрдиा рддो рдХिрд╕ी рд╕рди्рдд-рддрдкрд╕्рд╡ी рд╕ा рдХрд░्рдордпोрдЧी рдХा рдкрд░िрд╢्рд░рдо рд╣ै, рдЬो рдХाрд╡्рдп рдХे рдЭрд░ोрдЦे рд╕े рдЭाँрдХрддा рд╣ै। рдзूрдк рдЫाँрд╡, рдирджी, рдмрд░реЩा, рдкेреЬ, рдкрд╣ाреЬ, рдЪрдЯ्рдЯाрди, рдоिрдЯ्рдЯी, рд▓рд╣рд▓рд╣ाрддे реЩेрдд, рджेрд╢ рдк्рд░ेрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдорд╣рдХ, рдХिрд╕ाрди рдХी рдкीреЬा, рд╕ुрдиाрдоी, рдЕрдХाрд▓, рдмाреЭ, рдХाрд░рдЧिрд▓ рдпुрдж्рдз, рджेрд╢ рд╡िрднाрдЬрди рдХी рдд्рд░ाрд╕рджी рдЖрджि рд╕рдм рдкрд░ рдиреЫрд░ рд░реЩрдиे рд╡ाрд▓े рдХрд╡ि рдиे 1947 рдХे рд╡िрднाрдЬрди рдХो рдоाрдирд╡рддा рд╡िрднाрдЬрди рдХे рджрд░्рдЬे рд╕े рдЖँрдХा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдХोрдИ рдХрд╣ाँ рдЧрдпा рддो рдХोрдИ рдХрд╣ाँ рд░рд╣ рдЧрдпा। реЩूрди рдХे рд░िрд╢्рддे рдзрд░्рдо рдХी рдЭूрдаी рдЖреЬ рдоें рдлँрд╕рддे, рдЗрдзрд░–рдЙрдзрд░ рдЧिрд░рддे реЩूрди рдХे рдХрддрд░े рдЬिрдирдХी рдЧрдгрдиा рд╡ाрдХрдИ рдоाрд░्рдоिрдХ рд╡्рдпрдеा рд╣ै।

67 рдХрд╡िрддाрдУं рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ 67 рдХрдеाрдПँ рдХрд╣рддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рджрд░्рдж, рдордорддा, рджाрдпिрдд्рд╡, рд╡िрдХाрд╕, рд╕рдкрдиे, рдЖрд░рдЬुрдПँ, рд╕рдорд░्рдкрдг, рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХा рдЧूреЭ рдЫिрдкा рд╣ै। рдХाрд╡्рдп-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕंрддिрдо рдХрд╡िрддा “рдЧрдпाрд░рд╡ी рджिрд╢ा” рдоें рд╕рдкрдиे рд╕ाрдХाрд░ рд╣ोрдиे рдХा рд░рд╣рд╕्рдп рдЫिрдкा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдк्рд░рдХृрддिрд╡ाрджी рдоोрджी рдиे рдиिрд╕рд░्рдЧ рдХे рдПрдХ-рдПрдХ рдХोрдиे рдХो рдРрд╕े рддрд░ाрд╢ा рд╣ै рдоाрдиो рд╕ुрдиाрд░ рдиे рдЧрд╣рдиों рдХो рддрд░ाрд╢ा рд╣ो। рдЬैрд╕े “реЩुрд╢рдмू рднрд░ा рдЖрдХाрд╢, рдкृрде्рд╡ी рд╕्рдиेрд╣ рд╕े рднрд░ी рд╕ुрдЧрди्рдз, рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдоेрд░ा рдоीрдд, рди рдЖрджि рди рдЕрди्рдд...” рдРрд╕े рд╣ी рд╕рдорддा, рдПрдХрддा, рд╡िрдХाрд╕ рдЬैрд╕े рд╢рдм्рджों рдХी реЩूрдмрд╕ूрд░рдд рдоाрд▓ा рдЙрдирдХी 66рд╡ीं рдХрд╡िрддा “рд╣िрди्рджू-рд╣िрди्рджू рдорди्рдд्рд░” рдоें рджेреЩ рд╕рдХрддे рд╣ै। “рд╣рд░ рдХрд╣ीं рдФрд░ рдпрд╣ाँ рд╣्рдоेрд╢ा рд╣िрди्рджू-рд╣िрди्рджू рдПрдХ рдорди्рдд्рд░, рд╕िрди्рдзु рд╕िрди्рдзु рдПрдХ рдорди्рдд्рд░, рдЬो рдоोрддिрдпों рд╕ा рд╣ै, рдЕंрдзрдХाрд░ рдоें рдЬ्рдпोрддि рдЬैрд╕ा, рд╣рдо рдЙрдЬाрд▓ा реЮैрд▓ाрдпेंрдЧे - рд╕рдорддा, рдПрдХрддा, рдордорддा рдХो, рд╣рдо рдпрдд्рди рд╕े рд╕ंрднाрд▓ेंрдЧे, рд╣рдо рдЙрдЬाрд▓ा реЮैрд▓ाрдпेंрдЧे।” рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рдЙрдирдХी 63 рд╡ीं рдХрд╡िрддा “рдорд▓ाрд▓” рджेрд╢ рднрдХ्рддि рд╕े рдУрддрдк्рд░ोрдд рдПрдХ рдиूрддрди рд╕рди्рджेрд╢ рджेрдиे рдоें рд╕реЮрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै।” рджрд░िрдпाрджिрд▓ी, реЫिрди्рджाрджिрд▓ी, рд▓рд╣рд░ें рд╣ैं, рд╣рдоाрд░ी реЫिрди्рджрдЧी рдХी - рдХोрдИ рдЖрдпे рди рдЖрдпे, рдЬ्рд╡ाрд▓ा рд╣ै рджेрд╢ рднрдХ्рддि рдХी, рд╕ाрдЧрд░ рдоें рджрд╣рдХрддी рдЖрдЧ рдЬैрд╕ी”

рдХрд╡िрддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдПрдХ рдПрдХ рдХрд╡िрддा рдкрд░ рдорди рдмрддिрдпाрдиे рдХो рдЖрддुрд░ рд╣ै рдкрд░ рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ рдХे рдиाрддे рд╢рдм्рджों рдХी рд╕ीрдоा рдФрд░ рдХрд▓рдо рд╡िрд░ाрдо рдХी рдмाрдз्рдпрддा рдоुрдЭे реЫ्рдпाрджा рдХрд▓рдо рдЪрд▓ाрдиे рд╕े рдЖрдЧाрд╣ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЙрдирдХी рдХ्рд░рдоांрдХ 6 рдХрд╡िрддा ‘’рдЖрдЬ” рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХा реЫिрдХ्рд░ рдХिрдпे рдмिрдиा рдорди рдоाрдирддा рдирд╣ीं। рдпрд╣ рдХрд╡िрддा рдРрд╕ी рд░ाрд╣ рдкрд░ рдЖрдХрд░ рдЦреЬा рдХрд░рддी рд╣ैं рдЬрд╣ाँ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдЪिрди्рддрди, рдЕрд▓ौрдХिрдХ рдЬрдЧрдд рдоें рд▓े рдЬाрддा рд╣ै।“ рдпे рдеा, рд╡ो рдеा, рдРрд╕ा рдеा рд╡ैрд╕ा рдеा, ……”рдЖрджि рдЖрджि реЩрдг्рдбрд╣рд░ों рдХी рдврд╣рддी рд╢ाрди-рд╢ौрдХрдд рдХी рднूрд▓-рднुрд▓ैрдпा рдоें рдЦोрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЬीрдиे рдХा рднी рдХोрдИ рдЕрд░्рде рд╣ै? рдмीрддे рдХрд▓ рд╡ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдХрд▓ рдоें рдЕрдкрдиा рд╡рд░्рддрдоाрди рдЬो рд╕ाрдордиे рд╣ै рдЙрд╕े рдиिрдЦाрд░рдиा рд╣ै।
рдЕрдкрдиी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХो рддрдм рддрдХ рдЕрдкूрд░्рдг рдоाрдиूंрдЧी рдЬрдм рддрдХ рдХрд╡िрддा рдХी рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдХाрд╡्рдп рд░рдЪрдиा рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдХुрдЫ рди рдХрд╣ूँ ! “рдЖँрдЦ рдпे рдзрди्рдп рд╣ै” рдоें рдЕрдкрдиी рдзрд░рддी рдХी рдкूрдЬा, рдЬो рд╣рд░िрдпाрд▓ी рдж्рд╡ाрд░ा рднूрдоि рдХे рддेреЫ рдХो рдХрдо рдХрд░рддी рд╣ै, рдЖрдХाрд╢ рдХी рдЫрдЯा рдФрд░ рд╣рд╡ा рдоें рдЙрд╕рдХे рдмिреЩрд░े рдЗрди्рдж्рд░рдзрдиुрд╖ рдХे рд░ंрдЧों рдХी рднрд╡्рдпрддा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╕े рдЖँрдЦें рдзрди्рдп рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдоाрдиो рдХिрд╕ी рдкिрдЫрд▓े рдЬрди्рдо рдХा рдкुрдг्рдпाрд░्рде рд╣ी рдЖँрдЦों рдХो рдирд╕ीрдм рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ो। рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднूрдоि рдкрд░ рд╕ाрдЧрд░ рдХी рдКँрдЪी рд▓рд╣рд░ों рдХो рдЗрдард▓ाрддे рджेреЩрдиा, рдШрдиे рдоेрдШों рдХे рдмीрдЪ рдЫिрдкे рд░рд╣рд╕्рдпों рдХो рдиिрд╣ाрд░рдиा, рдЗрди рдирдпрдиों рдХो рдзрди्рдп рдХрд░рддा рд╣ै। рдХрд╡ि рдХे рд╢рдм्рджों, рднाрд╡ों, рд╕рд╡ेрджрдиाрдУं, рдЪिрди्рддाрдУं рдФрд░ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдЬ्рдпों рдХा рдд्рдпों рд╣िрди्рджी рдоें рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ рдиे рдЙрдХेрд░ा рд╣ै, рд╡ैрд╕ा рдХा рд╡ैрд╕ा рд╕िрди्рдзी рдЕрдиुрд╡ाрдж рдоें рд╡िрджुрд╖ी рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी рдиे рд╕ंрдЬोрдпा рд╣ै। рдЗрди рджोрдиों рд╡िрджुрд╖ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЙрдкाрд╕рдХों рдХो рд╕ाрджрд░ рдирдорди рд╣ै рдЗрд╕ рдоिрд╢рди рдоें рдЕрдердХ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдж्рд╡ाрд░ा, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд рдоें рдЕрдкрдиे рдЕрдирдоोрд▓ рд╕ृрдЬिрдд рдЧ्рд░рди्рдеों рдХो рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХो рд▓ाрднाрди्рд╡िрдд рдХрд░ рдЧौрд░рд╡ рд╣ाрд╕िрд▓ рдХिрдпा। рдЬрдпрд╣िंрдж
рдз्рд░ुрд╡ рддрдирд╡ाрдиी, рдкूрд░्рд╡ рд╡िрднाрдЧाрдз्рдпрдХ्рд╖ рд╕рдоाрдЬрд╢ाрд╕्рдд्рд░, рд░ांрдЪी рдорд╣िрд▓ा рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп,
рдИрдоेрд▓: tanvanid@yahoo.co.in
рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕рдзी рд╣ुрдИ, рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╕рдоीрдХ्рд╖ा।
ReplyDeleteрд╕ुрд╢्рд░ी рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ рдПрд╡ं рд╢्рд░ी рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдЬी рдХा рд╣ाрд░्рджिрдХ рдЖрднाрд░। рд╕ाрдзुрд╡ाрдж।
рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕рдзी рд╣ुрдИ, рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╕рдоीрдХ्рд╖ा।
ReplyDeleteрд╕ुрд╢्рд░ी рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ рдПрд╡ं рд╢्рд░ी рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдЬी рдХा рд╣ाрд░्рджिрдХ рдЖрднाрд░। рд╕ाрдзुрд╡ाрдж।
рд╕ाрдд рд╕рдоंрджрд░ рдкाрд░ рд╕े 'рд╕ेрддु'рдмांрдзрдХрд░ рд╣िंрджी рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдХा рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдХौрд╢рд▓ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।рдпे рджूрд░ рдмैрдардХрд░ рди рдЬाрдиे рдХैрд╕े рдФрд░ рдХрд╣ाँ рд╕े рдЪुрди-рдЪुрди рдХрд░ рдЗрддрдиी рд╢्рд░ेрд╖्рда рд░рдЪрдиाрдПं рд▓ाрддे рд╣ैं ।
ReplyDeleteрдкрдд्рд░िрдХा рдХा рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рджोрдиों рд╕рдо्рдоोрд╣िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।
рдкрдд्рд░िрдХा рдиिрдпрдоिрдд рдоिрд▓рддी рд╣ै ।рдЙрд╕ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рди рджे рдкाрдиे рдФрд░ рд░рдЪрдиाрдПं рди рднेрдЬ рдкाрдиे рдХा рдЖрд▓рд╕्рдп рд╢рд░्рдоिंрджा рдХрд░рддा рд░рд╣ा рд╣ै।
рдЯिрдк्рдкрдгी рд▓िрдЦрдХрд░ рдЖрдЬ рдЙрд╕ рд╢рд░्рдоिंрджрдЧी рд╕े рдХुрдЫ рдЙрдмрд░ рдкा рд░рд╣ा рд╣ूँ।
рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПं!
-рдЧुрдгрд╢ेрдЦрд░