рдкुрд╕्рддрдХ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा: рдЖँрдЦ рдпे рдзрди्рдп рд╣ै (рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣)

рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ: рдз्рд░ुрд╡ рддрдирд╡ाрдиी

рд╕ंрдЧ्рд░рд╣: рдЖँрдЦ рдпे рдзрди्рдп рд╣ै
рд▓ेрдЦрдХ: рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрджी
рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖: 2017, 208 рдкृрд╖्рда
рдоूрд▓्рдп: ₹ 400 рд░ुрдкрдпे
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рдЬी рдПрд╕ рдкрдм्рд▓िрд╢рд░, рджिрд▓्рд▓ी

'рдЖँрдЦ рдЖ рдзрди्рдп рдЫे' рд╕े 'рдЕрдЦि рд╣ीрдЕ рдзрди्рдп рдЖрд╣े' рддрдХ - рдк्рд░ांрддीрдп рдкрд░िрдзिрдпों рдХो рд▓ांрдШрддी рд╢्рд░ी рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрджी рдХी рдХрд╡िрддाрдПँ

рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी рдФрд░ рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░
“рдЖँрдЦ рдЖ рдзрди्рдп рдЫे” рдЧुрдЬрд░ाрддी рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ 2007, рдоूрд▓ рд▓ेреЩрдХ рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрджी рдХे рдбॉ. рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпे рдЧрдпे рд╣िрди्рджी рдЕрдиुрд╡ाрдж “рдЖँрдЦ рдпे рдзрди्рдп рд╣ै” рдоें рд╢्рд░ी рдоोрджी рдХी 67 рдХрд╡िрддाрдУं рдХा рдПрдХ рдХाрд╡्рдп рд╕ृрдЬрди рд╣ै, рдЬो рдЙрдирдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдХ्рд╖िрддिрдЬ рддрдХ рд▓े рдЬाрдиे рдХा рдПрдХ рднрд░рдкूрд░ рддाрдиाрдмाрдиा рд╣ै। рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднूрдоि рд╡ рдоाрддृрднाрд╖ा рдЧुрдЬрд░ाрддी рдХो рд╕рдорд░्рдкिрдд, рдпрд╣ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдЙрдирдХी рд╢рдЦ्рд╕िрдпрдд рдХा рдЖрдИрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЕंрдЬрдиा рдЬी рдиे рд╣िрди्рджी рдкाрдардХों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрдпा рд╣ै। рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी рдиे рдЙрд╕ी рдЧ्рд░рди्рде рдХो “рдЕрдЦि рд╣ीрдЕ рдзрди्рдп рдЖрд╣े” рдиाрдо рд╕े рд╣ूрдмрд╣ू рд╣िंрджी рд╕े рд╕िрди्рдзी рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд░ рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднाрд╖ा рд╕िрди्рдзी рдоें рдкाрдардХों рдХे рд╣ाрдеों рдкрд╣ुँрдЪा рдХрд░ рдмреЬा рдХाрдо рдХिрдпा рд╣ै। рдПрдХ рдЦाрд╕ рдмाрдд рдФрд░ рдХि рдпрд╣ рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╕िрди्рдзी рдЕрд░рдмी рд▓िрдкि рд╡ рд╕िрди्рдзी рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рд▓िрдкि, рджोрдиों рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рддाрдХि рдЖрдЬ рдХी рдирд╡ рдкीреЭी рдЗрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рди рд░рд╣े। рд╕िрди्рдзी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдпрд╣ рд╕рдж्рднाрд╡рдиा рд╡ рдиिрд╖्рдаा рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдк्рд░ांрддीрдп рднाрд╖ा рдХी рдкрд░ीрдзिрдпाँ рд╕рдоेрдЯрдиे рдХी рд╡рд╣ рд╕ाрдзрдиा рдмрди рдЧрдИ рд╣ै, рдЬो рд╡े рдиिрд░ंрддрд░ рдХрд░рддे рдЖ рд░рд╣ी рд╣ैं।

рдбॉ. рдз्рд░ुрд╡ рддрдирд╡ाрдиी
рдХрд╡ि рдорди рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдоोрджी рдЬी рдиे рднूрдоिрдХा рдоें рдмреЬी рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд╕्рд╡ीрдХाрд░ा рд╣ै рдХि рд╡े рдХोрдИ рдХрд╡ि рдпा рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдирд╣ीं рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдПрдХ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдЙрдкाрд╕рдХ рдоाрдд्рд░ рд╣ैं। рдЙрд╕ी рднूрдоिрдХा рдоें рдЙрдирдХा рдмाрд▓рдорди рдХрд╣рддा рд╣ै рдХि рдХрд╡िрддा рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХे рд╕рдордп рдЙрдирдХी рдкрдж–рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рди рджेрдЦрдХрд░ рдпрджि рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖ рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рд╣ोрдЧी рддो рдЙрди्рд╣ें рд╕ंрддोрд╖ рд╣ोрдЧा। рдбॉ. рдЕंрдЬрдиा рдХा рд▓ेреЩрдХ рд╕े рдкुрд░ाрдиा рднाрдИрдЪाрд░ा рд░рд╣ा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рдХрд╡ि рдХी рдЕрдиुрднूрддिрдпों, рднाрд╡рдиाрдУं рд╡ рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдУं рдХो рдЬрд╕ рдХा рддрд╕ рд░реЩрдиे рдХे рд▓िрдпे, рд╡े рд╣рд░ рднाрд░рддрдпाрдд्рд░ा рдоें рдХрд╡ि рд╕े рдоिрд▓рддी рд░рд╣ीं, рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рд╣िрди्рджी рдк्рд░рддिрдЪ्рдЫाрдпा рдЖрдиे рдоें 6 рд╡рд░्рд╖ рд▓рдЧ рдЧрдпे। рдХрд╡ि рдХा рдиिрд╕рд░्рдЧ рдХी рдПрдХ рдПрдХ рдЖрдХृрддि рдкрд░ рдЧिрдж्рдз рд╕ी рдЖँрдЦ рдЧреЭाрдиा рддो рдХिрд╕ी рд╕рди्рдд-рддрдкрд╕्рд╡ी рд╕ा рдХрд░्рдордпोрдЧी рдХा рдкрд░िрд╢्рд░рдо рд╣ै, рдЬो рдХाрд╡्рдп рдХे рдЭрд░ोрдЦे рд╕े рдЭाँрдХрддा рд╣ै। рдзूрдк рдЫाँрд╡, рдирджी, рдмрд░реЩा, рдкेреЬ, рдкрд╣ाреЬ, рдЪрдЯ्рдЯाрди, рдоिрдЯ्рдЯी, рд▓рд╣рд▓рд╣ाрддे реЩेрдд, рджेрд╢ рдк्рд░ेрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдоिрдЯ्рдЯी рдХी рдорд╣рдХ, рдХिрд╕ाрди рдХी рдкीреЬा, рд╕ुрдиाрдоी, рдЕрдХाрд▓, рдмाреЭ, рдХाрд░рдЧिрд▓ рдпुрдж्рдз, рджेрд╢ рд╡िрднाрдЬрди рдХी рдд्рд░ाрд╕рджी рдЖрджि рд╕рдм рдкрд░ рдиреЫрд░ рд░реЩрдиे рд╡ाрд▓े рдХрд╡ि рдиे 1947 рдХे рд╡िрднाрдЬрди рдХो рдоाрдирд╡рддा рд╡िрднाрдЬрди рдХे рджрд░्рдЬे рд╕े рдЖँрдХा рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдХोрдИ рдХрд╣ाँ рдЧрдпा рддो рдХोрдИ рдХрд╣ाँ рд░рд╣ рдЧрдпा। реЩूрди рдХे рд░िрд╢्рддे рдзрд░्рдо рдХी рдЭूрдаी рдЖреЬ рдоें рдлँрд╕рддे, рдЗрдзрд░–рдЙрдзрд░ рдЧिрд░рддे реЩूрди рдХे рдХрддрд░े рдЬिрдирдХी рдЧрдгрдиा рд╡ाрдХрдИ рдоाрд░्рдоिрдХ рд╡्рдпрдеा рд╣ै।

67 рдХрд╡िрддाрдУं рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ 67 рдХрдеाрдПँ рдХрд╣рддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рджрд░्рдж, рдордорддा, рджाрдпिрдд्рд╡, рд╡िрдХाрд╕, рд╕рдкрдиे, рдЖрд░рдЬुрдПँ, рд╕рдорд░्рдкрдг, рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХा рдЧूреЭ рдЫिрдкा рд╣ै। рдХाрд╡्рдп-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕंрддिрдо рдХрд╡िрддा “рдЧрдпाрд░рд╡ी рджिрд╢ा” рдоें рд╕рдкрдиे рд╕ाрдХाрд░ рд╣ोрдиे рдХा рд░рд╣рд╕्рдп рдЫिрдкा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдк्рд░рдХृрддिрд╡ाрджी рдоोрджी рдиे рдиिрд╕рд░्рдЧ рдХे рдПрдХ-рдПрдХ рдХोрдиे рдХो рдРрд╕े рддрд░ाрд╢ा рд╣ै рдоाрдиो рд╕ुрдиाрд░ рдиे рдЧрд╣рдиों рдХो рддрд░ाрд╢ा рд╣ो। рдЬैрд╕े “реЩुрд╢рдмू рднрд░ा рдЖрдХाрд╢, рдкृрде्рд╡ी рд╕्рдиेрд╣ рд╕े рднрд░ी рд╕ुрдЧрди्рдз, рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдоेрд░ा рдоीрдд, рди рдЖрджि рди рдЕрди्рдд...” рдРрд╕े рд╣ी рд╕рдорддा, рдПрдХрддा, рд╡िрдХाрд╕ рдЬैрд╕े рд╢рдм्рджों рдХी реЩूрдмрд╕ूрд░рдд рдоाрд▓ा рдЙрдирдХी 66рд╡ीं рдХрд╡िрддा “рд╣िрди्рджू-рд╣िрди्рджू рдорди्рдд्рд░” рдоें рджेреЩ рд╕рдХрддे рд╣ै। “рд╣рд░ рдХрд╣ीं рдФрд░ рдпрд╣ाँ рд╣्рдоेрд╢ा рд╣िрди्рджू-рд╣िрди्рджू рдПрдХ рдорди्рдд्рд░, рд╕िрди्рдзु рд╕िрди्рдзु рдПрдХ рдорди्рдд्рд░, рдЬो рдоोрддिрдпों рд╕ा рд╣ै, рдЕंрдзрдХाрд░ рдоें рдЬ्рдпोрддि рдЬैрд╕ा, рд╣рдо рдЙрдЬाрд▓ा реЮैрд▓ाрдпेंрдЧे - рд╕рдорддा, рдПрдХрддा, рдордорддा рдХो, рд╣рдо рдпрдд्рди рд╕े рд╕ंрднाрд▓ेंрдЧे, рд╣рдо рдЙрдЬाрд▓ा реЮैрд▓ाрдпेंрдЧे।” рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рдЙрдирдХी 63 рд╡ीं рдХрд╡िрддा “рдорд▓ाрд▓” рджेрд╢ рднрдХ्рддि рд╕े рдУрддрдк्рд░ोрдд рдПрдХ рдиूрддрди рд╕рди्рджेрд╢ рджेрдиे рдоें рд╕реЮрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै।” рджрд░िрдпाрджिрд▓ी, реЫिрди्рджाрджिрд▓ी, рд▓рд╣рд░ें рд╣ैं, рд╣рдоाрд░ी реЫिрди्рджрдЧी рдХी - рдХोрдИ рдЖрдпे рди рдЖрдпे, рдЬ्рд╡ाрд▓ा рд╣ै рджेрд╢ рднрдХ्рддि рдХी, рд╕ाрдЧрд░ рдоें рджрд╣рдХрддी рдЖрдЧ рдЬैрд╕ी”

рдХрд╡िрддा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдПрдХ рдПрдХ рдХрд╡िрддा рдкрд░ рдорди рдмрддिрдпाрдиे рдХो рдЖрддुрд░ рд╣ै рдкрд░ рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ рдХे рдиाрддे рд╢рдм्рджों рдХी рд╕ीрдоा рдФрд░ рдХрд▓рдо рд╡िрд░ाрдо рдХी рдмाрдз्рдпрддा рдоुрдЭे реЫ्рдпाрджा рдХрд▓рдо рдЪрд▓ाрдиे рд╕े рдЖрдЧाрд╣ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЙрдирдХी рдХ्рд░рдоांрдХ 6 рдХрд╡िрддा ‘’рдЖрдЬ” рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХा реЫिрдХ्рд░ рдХिрдпे рдмिрдиा рдорди рдоाрдирддा рдирд╣ीं। рдпрд╣ рдХрд╡िрддा рдРрд╕ी рд░ाрд╣ рдкрд░ рдЖрдХрд░ рдЦреЬा рдХрд░рддी рд╣ैं рдЬрд╣ाँ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдЪिрди्рддрди, рдЕрд▓ौрдХिрдХ рдЬрдЧрдд рдоें рд▓े рдЬाрддा рд╣ै।“ рдпे рдеा, рд╡ो рдеा, рдРрд╕ा рдеा рд╡ैрд╕ा рдеा, ……”рдЖрджि рдЖрджि реЩрдг्рдбрд╣рд░ों рдХी рдврд╣рддी рд╢ाрди-рд╢ौрдХрдд рдХी рднूрд▓-рднुрд▓ैрдпा рдоें рдЦोрдХрд░ рдЕрдкрдиे рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЬीрдиे рдХा рднी рдХोрдИ рдЕрд░्рде рд╣ै? рдмीрддे рдХрд▓ рд╡ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдХрд▓ рдоें рдЕрдкрдиा рд╡рд░्рддрдоाрди рдЬो рд╕ाрдордиे рд╣ै рдЙрд╕े рдиिрдЦाрд░рдиा рд╣ै।

рдЕрдкрдиी рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдХो рддрдм рддрдХ рдЕрдкूрд░्рдг рдоाрдиूंрдЧी рдЬрдм рддрдХ рдХрд╡िрддा рдХी рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдХाрд╡्рдп рд░рдЪрдиा рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдХुрдЫ рди рдХрд╣ूँ ! “рдЖँрдЦ рдпे рдзрди्рдп рд╣ै” рдоें рдЕрдкрдиी рдзрд░рддी рдХी рдкूрдЬा, рдЬो рд╣рд░िрдпाрд▓ी рдж्рд╡ाрд░ा рднूрдоि рдХे рддेреЫ рдХो рдХрдо рдХрд░рддी рд╣ै, рдЖрдХाрд╢ рдХी рдЫрдЯा рдФрд░ рд╣рд╡ा рдоें рдЙрд╕рдХे рдмिреЩрд░े рдЗрди्рдж्рд░рдзрдиुрд╖ рдХे рд░ंрдЧों рдХी рднрд╡्рдпрддा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╕े рдЖँрдЦें рдзрди्рдп рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै, рдоाрдиो рдХिрд╕ी рдкिрдЫрд▓े рдЬрди्рдо рдХा рдкुрдг्рдпाрд░्рде рд╣ी рдЖँрдЦों рдХो рдирд╕ीрдм рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ो। рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднूрдоि рдкрд░ рд╕ाрдЧрд░ рдХी рдКँрдЪी рд▓рд╣рд░ों рдХो рдЗрдард▓ाрддे рджेреЩрдиा, рдШрдиे рдоेрдШों рдХे рдмीрдЪ рдЫिрдкे рд░рд╣рд╕्рдпों рдХो рдиिрд╣ाрд░рдиा, рдЗрди рдирдпрдиों рдХो рдзрди्рдп рдХрд░рддा рд╣ै। рдХрд╡ि рдХे рд╢рдм्рджों, рднाрд╡ों, рд╕рд╡ेрджрдиाрдУं, рдЪिрди्рддाрдУं рдФрд░ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдЬ्рдпों рдХा рдд्рдпों рд╣िрди्рджी рдоें рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ рдиे рдЙрдХेрд░ा рд╣ै, рд╡ैрд╕ा рдХा рд╡ैрд╕ा рд╕िрди्рдзी рдЕрдиुрд╡ाрдж рдоें рд╡िрджुрд╖ी рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी рдиे рд╕ंрдЬोрдпा рд╣ै। рдЗрди рджोрдиों рд╡िрджुрд╖ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЙрдкाрд╕рдХों рдХो рд╕ाрджрд░ рдирдорди рд╣ै рдЗрд╕ рдоिрд╢рди рдоें рдЕрдердХ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдж्рд╡ाрд░ा, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬрдЧрдд рдоें рдЕрдкрдиे рдЕрдирдоोрд▓ рд╕ृрдЬिрдд рдЧ्рд░рди्рдеों рдХो рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХो рд▓ाрднाрди्рд╡िрдд рдХрд░ рдЧौрд░рд╡ рд╣ाрд╕िрд▓ рдХिрдпा। рдЬрдпрд╣िंрдж

рдз्рд░ुрд╡ рддрдирд╡ाрдиी, рдкूрд░्рд╡ рд╡िрднाрдЧाрдз्рдпрдХ्рд╖ рд╕рдоाрдЬрд╢ाрд╕्рдд्рд░, рд░ांрдЪी рдорд╣िрд▓ा рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп,
рдИрдоेрд▓: tanvanid@yahoo.co.in

3 comments :

  1. рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕рдзी рд╣ुрдИ, рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╕рдоीрдХ्рд╖ा।
    рд╕ुрд╢्рд░ी рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ рдПрд╡ं рд╢्рд░ी рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдЬी рдХा рд╣ाрд░्рджिрдХ рдЖрднाрд░। рд╕ाрдзुрд╡ाрдж।

    ReplyDelete
  2. рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕рдзी рд╣ुрдИ, рд╕ंрддुрд▓िрдд рд╕рдоीрдХ्рд╖ा।
    рд╕ुрд╢्рд░ी рдЕंрдЬрдиा рд╕ंрдзीрд░ рдПрд╡ं рд╢्рд░ी рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдЬी рдХा рд╣ाрд░्рджिрдХ рдЖрднाрд░। рд╕ाрдзुрд╡ाрдж।

    ReplyDelete
  3. рд╕ाрдд рд╕рдоंрджрд░ рдкाрд░ рд╕े 'рд╕ेрддु'рдмांрдзрдХрд░ рд╣िंрджी рдХी рд╕ेрд╡ा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдХा рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдХौрд╢рд▓ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।рдпे рджूрд░ рдмैрдардХрд░ рди рдЬाрдиे рдХैрд╕े рдФрд░ рдХрд╣ाँ рд╕े рдЪुрди-рдЪुрди рдХрд░ рдЗрддрдиी рд╢्рд░ेрд╖्рда рд░рдЪрдиाрдПं рд▓ाрддे рд╣ैं ।
    рдкрдд्рд░िрдХा рдХा рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рджोрдиों рд╕рдо्рдоोрд╣िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।
    рдкрдд्рд░िрдХा рдиिрдпрдоिрдд рдоिрд▓рддी рд╣ै ।рдЙрд╕ рдкрд░ рдк्рд░рддिрдХ्рд░िрдпा рди рджे рдкाрдиे рдФрд░ рд░рдЪрдиाрдПं рди рднेрдЬ рдкाрдиे рдХा рдЖрд▓рд╕्рдп рд╢рд░्рдоिंрджा рдХрд░рддा рд░рд╣ा рд╣ै।
    рдЯिрдк्рдкрдгी рд▓िрдЦрдХрд░ рдЖрдЬ рдЙрд╕ рд╢рд░्рдоिंрджрдЧी рд╕े рдХुрдЫ рдЙрдмрд░ рдкा рд░рд╣ा рд╣ूँ।
    рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПं!
    -рдЧुрдгрд╢ेрдЦрд░

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।