рдкुрд╕्рддрдХ рд╡िрдорд░्рд╢: ‘рдЖрд╢’ рдХी рдЖрд╕ рдиिрд░ाрд╕ рди рднрдИ

- рд╡िрдиोрдж рдиाрдЧрд░



рдкुрд╕्рддрдХ рд╢ीрд░्рд╖рдХ: рдкाँрдЪ рд╕े рдкрдЪрд╣рдд्рддрд░ рддрдХ 
рд▓ेрдЦрдХ: рд╣рд░ेрд░ाрдо рд╡ाрдЬрдкेрдпी ‘рдЖрд╢’
ISBN: 978-81-937762- 2-3  
рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा: 198
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рд╣िрди्рджी рдкрд░िрд╡ाрд░, рдЗрди्рджौрд░  


рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЕрдкрдиे рджैрдиंрджिрди рдЬीрд╡рди рдХी рдпाрджों рдХो рд╕рд╣ेрдЬрдиे рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдЧ рдбाрдпрд░ी рд▓िрдЦрддे рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрдЪ्рдЫी рдЖрджрдд рдХा рд▓ाрдн рддрдм рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ै рдЬрдм рдкрдХी рдЙрдо्рд░ рдоें рдпाрджрджाрд╢्рдд рдХрдордЬोрд░ рдкреЬрдиे рд╕े рдЗंрд╕ाрди рдХो рдЕрддीрдд рдоें рдЭाँрдХрдиे рдоें рдХрдаिрдиाрдИ рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। реЮ्рд▓ैрд╢ рдмैрдХ рдоें рдЕрдкрдиी рд╣ी рддрд╕्рд╡ीрд░ рдзुंрдзрд▓ी рдиреЫрд░ рдЖрдиे рдкрд░ рджрд╢рдХों рдкूрд░्рд╡ рд▓िрдЦे рдбाрдпрд░ी рдХे рдкрди्рдиे рд╕рдордп рдХी рдЧрд░्рдж рд╕ाреЮ рдХрд░рдиे рдХा рдХाрдо рдХрд░рддे рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдбाрдпрд░ी рдХे рдкрди्рдиों рдоें рд▓िрдЦी рд╡िрдЧрдд рдХो рдЬрд╕ рдХा рддрд╕ рдЫाрдк рджेрдиे рднрд░ рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдкुрд╕्рддрдХ рдЖрдд्рдордХрдеा рдХी рд╢्рд░ेрдгी рдоें рдирд╣ीं рдЖ рдЬाрддी। рдЗрди्рджौрд░ рдХी рд╢्рд░ी рдордз्рдпрднाрд░рдд рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоिрддि рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоंрдд्рд░ी рд╣рд░ेрд░ाрдо рд╡ाрдЬрдкेрдпी ‘рдЖрд╢’ рдХी рд╕рдж्рдп рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЖрдд्рдордХрдеा ‘рдкाँрдЪ рд╕े рдкрдЪрд╣рдд्рддрд░ рддрдХ’ рдХो рдкреЭрддे рд╣ुрдП рдЗрд╕ी рд╡िрдбрдо्рдмрдиा рдХी рдЕрдиुрднूрддि рд╣ोрддी рд╣ै।

рдЪूँрдХि рд╡े рд╕рдоिрддि рдХी рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдкрдд्рд░िрдХा ‘рд╡ीрдгा’ рдХे рдк्рд░рдмंрдз рд╕ंрдкाрджрдХ рднी рд╣ैं। рдРрд╕े рдоें рдПрдХ рд╡рд░िрд╖्рда рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХी рдЖрдд्рдордХрдеा рдХे рдкुрд╕्рддрдХ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЬिрд╕ рд╕ुрдЧреЭ рднाрд╖ा рд╢ैрд▓ी, рд▓ेрдЦрдХीрдп рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдФрд░ рд╕ंрдкाрджрди рдХौрд╢рд▓ рдХी рд╕рд╣рдЬ рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдкाрдардХों рдХो рд╣ोрддी рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рдпрд╣ाँ рдШोрд░ рдЕрднाрд╡ рд╣ै। реЩाрд╕ рддौрд░ рдкрд░ рдЬрдм рдпрд╣ рдЖрдд्рдо рдХрдеा рд╕рдоूрдЪे рдоाрд▓рд╡ांрдЪрд▓ рдХी рд╢ीрд░्рд╖ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ंрд╕्рдеा рд╢्рд░ी рдордз्рдп рднाрд░рдд рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ंрд╕्рдеा рдХे рдкрджाрдзिрдХाрд░ी рдФрд░ рдЬीрд╡рди рднрд░ рд╣िрди्рджी рдХे рд▓िрдП рддрди, рдорди рдзрди рд╕े рд╕рдорд░्рдкिрдд рдмिрд░рд▓े рд╣िрди्рджी рд╕ेрд╡ी рдХी рдЖрдд्рдордХрдеा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдкрдХे рд╣ाрдеों рдоें рдкрд╣ुंрдЪी рд╣ो। рдкुрд╕्рддрдХ рдкреЭрддे рд╕рдордп рд░ोрдЪрдХ рдк्рд░рд╕ंрдЧों рдХा рддाрд░рддрдо्рдп рдмाрд░ рдмाрд░ рдЯूрдЯрддा рд╣ै। рдмीрдЪ рдмीрдЪ рдоें рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдкृрд╖्рдаों рдкрд░ рджिрдП рдЧрдП рддीрд╕-рдЪाрд▓ीрд╕ рд░ंрдЧीрди рдЫाрдпाрдЪिрдд्рд░ рд▓ेрдЦрдХ рдХे рд╢рдм्рдж рдЪिрдд्рд░ों рдХा рд░рд╕рднंрдЧ рдХрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рдЖрдд्рдордХрдеा рдХे рдмрдЬाрдп  рд╕्рдоाрд░िрдХा/ рдЕрднिрдирди्рджрди рдЧ्рд░рди्рде рдХा рд░ूрдк рджेрддे рдиреЫрд░ рдЖрддे рд╣ैं।

рдХрд░ीрдм рджो рд╕ौ рдкृрд╖्рдаों рдХी рдЗрд╕ рд░ाрдо рдХрд╣ाрдиी рдоें рдмрд╣ुрддेрд░ी рдШрдЯрдиाрдПँ рдРрд╕ी рд╣ैं рдЬो рд╕рдордп рд╕ाрдкेрдХ्рд╖ рд╣ोрдиे рд╕े рдк्рд░ाрдпः рдЙрд╕ реЫрдоाрдиे рдХे рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЬीрд╡рди рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдоें рдШрдЯी рд╣ैं। рд╡ाрдЬрдкेрдпीрдЬी рдХी рдмुрд▓ंрдж рдЖрд╡ाрдЬ, рдЬुрдЭाрд░ू рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि  рдФрд░ рджрдмंрдЧ рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╕े рдЙрдирдХे рд╕ंрдкрд░्рдХ рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рдоिрд╕ाрд▓ рдЙрдирдХे рдмрдЪрдкрди рдХी рдЙрд╕ рдШрдЯрдиा рдоें рдоिрд▓рддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ ‘рдЖрдд्рдордХрдеा’ рдоें рд╣ुрдЖ рд╣ै- “рд╕्рдХूрд▓ рдХे рд╢рд╣рд░ी рд▓реЬрдХों рдиे рдЬрдм рд╢рд╣рд░ рдоें рдЙрдардиा рдмैрдардиा рд╕ीрдЦ рд░рд╣े рдЕрдкрдиे рдирдП рдЧँрд╡рдИ рд╕рд╣рдкाрдаी рдХो ‘рд╣рд░े рд░ाрдо, рд╣рд░े рд░ाрдо’ рдХрд╣рдХрд░ рдЪिрдвाрдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рддो рджрдмंрдЧрдИ рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиा рд╣ी рдеी। рдПрдХ рджिрди рдЗрд╕ी рдмाрдд рд╕े рдЦрдлा рд╣рд░ेрд░ाрдо рдиे рдПрдХ рдиाрдоाрдХूрд▓ рдХी рдЬрдоीрди рдкрд░ рдкрдЯрдХ рдХрд░ рд╡ो рдзुрдиाрдИ рдХी, рдХि рдордЬрдоा реЩрдд्рдо рд╣ोрддे рд╣ी рдмाрдХी рд▓реЬрдХों рдиे рдЙрди्рд╣ें рдХ्рд▓ाрд╕ рдХा рдоॉрдиीрдЯрд░ рдЪुрди рд▓िрдпा। рдкрд░ рд╕्рдХूрд▓ рдк्рд░рдмंрдзрди рдХो рджाрджाрдЧिрд░ी рдХी рдпрд╣ рд╣рд░рдХрдд рдиाрдЧрд╡ाрд░ рдЧुрдЬрд░ी। рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдиूрддрди рдХा рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ंрдХाрдп рдЫोреЬрдХрд░ рдкाрд╕ рд╣ी рдХे рдорд╣ाрд░ाрдЬा рд╢िрд╡ाрдЬी рд░ाрд╡ рд╣ाрдпрд░ рд╕ेрдХेंрдбрд░ी рд╕्рдХूрд▓ рдоें рднूрдЧोрд▓ рд╡िрд╖рдп рд▓ेрдиा рдкреЬा।”

рдЕрдкрдиी рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рд╡ाрдЬрдкेрдпीрдЬी рдиे рд░рдЪрдиा, рд╕рдо्рдоाрди, рдкुрд░рд╕्рдХाрд░, рдпाрдд्рд░ा рд╡ृрдд्рддाрди्рдд, рд╡िрджेрд╢ рдпाрдд्рд░ाрдПँ, рд╣рд╡ाрдИ рдпाрдд्рд░ाрдПँ, рдкрд░्рдпрдЯрди, рддीрд░्рдеाрдЯрди рдЖрджि рд╕े рд▓ेрдХрд░ рд╣рд░ рдЙрд╕ рд╢рдЦ्рд╕ рдХा рдиाрдоोрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рд╣ै рдЬिрдирд╕े рд╡े рдЬीрд╡рди рдоें рдПрдХाрдзिрдХ рдмाрд░ рдоिрд▓े рдЕрдерд╡ा рдЬिрдирдХा рд╕ाрди्рдиिрдз्рдп/ рд╕рд╣рдпोрдЧ рдЙрди्рд╣ें рдоिрд▓ा। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдЬिрди рджिрд╡ंрдЧрдд рд▓ोрдЧों рдХी рдЕंрддिрдо рдпाрдд्рд░ा рдоें рд╡े рд╡्рдпрдеिрдд рд╣ृрджрдп рд╕े рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ुрдП, рдбाрдпрд░ी рдоें рд▓िрдЦा рд╡рд╣ рдм्рдпौрд░ा рднी рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рд╕ाрдЭा рдХिрдпा рд╣ै। рдЖрдд्рдордХрдеा рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЧांрдзी рд╣ॉрд▓ рд╕े рдЕрдХрд╕्рдоाрдд рд╕्рдХूрдЯрд░ рдЪोрд░ी рдЬाрдиे рдХी рдШрдЯрдиा, рддрдеा рдмेрдЯे рдХी рд╢ाрджी рдХे рд░िрд╕ेрдк्рд╢рди рдоें рдЖрдЬ рдХी рдорд╢рд╣ूрд░ рдЧाрдпिрдХा рдФрд░ рддрдм рдХी рдмेрдмी рдкрд▓рдХ рдоुрдЫाрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдЧीрдд рдЧाрдиे рддрдХ рдХा рдЬिрдХ्рд░ рдХिрдпा рд╣ै। рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдЙрдирдХे рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рдмैंрдХ рдЕрдзिрдХाрд░ी рдорд╣ाрд╕ंрдШ рдХे рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рдкрдж рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХा рд░ोрдЪрдХ рд╡рд░्рдгрди рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдпूрдХो рдмैंрдХ рдХे рдоंрдбрд▓ рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдоें рд╣िрди्рджी рдЕрдзिрдХाрд░ी рдХे рдмрддौрд░ рд╣ाрд╕िрд▓ рдЙрдкрд▓рдм्рдзिрдпों рдХा рдЬिрдХ्рд░ рднी рд╣ै рдФрд░ рдордз्рдпрднाрд░рдд рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоिрддि рд╕े рдЬुреЬрдХрд░ рд╕ंрд╕्рдеा рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоंрдд्рд░ी рдХे рдкрдж рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХी рджाрд╕्рддाрди рднी।

рд╣िрди्рджी рдоें рдкिрдЫрд▓े рдкाँрдЪ рджрд╢рдХों рд╕े рдЧрдж्рдп рдПрд╡ं рдкрдж्рдп рджोрдиों рд╡िрдзाрдУं рдоें рдиिрд░ंрддрд░ рд▓ेрдЦрди рдХрд░ рд░рд╣े рд╡ाрдЬрдкेрдпीрдЬी рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рдирдИрджुрдиिрдпा, рджैрдиिрдХ рднाрд╕्рдХрд░, рдкрдд्рд░िрдХा, рд╕्рд╡рджेрд╢, рд╣िрддрд╡ाрдж рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд╡ीрдгा, рд╕рдоाрд╡рд░्рддрди, рд╕рдоीрд░ा, рдоाрд▓рд╡िрдХा, рдЧрди्рдзрд░्рд╡, рдорд░ू рдЧुрд▓рд╢рди, рдЧोрд▓рдХुंрдбा рджрд░्рдкрдг, рдЕрд░्рдкрдг рд╕рдорд░्рдкрдг, рдоाрдирд╕ рд╕ंрдЧрдо, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╢िрдХ्рд╖рдХ рд╕ंрдЪेрддрдиा рдЖрджि рдоें рдЫрдкрддी рд░рд╣ी рд╣ैं। рдкिрдЫрд▓े рдмाрдИрд╕ рд╕ाрд▓ों рдоें рдЙрдирдХे рддीрди рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣- ‘рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдлрд░्рдХ рдХे’ (1998), ‘рддाрдиा рдмाрдиा’ (2012) рдФрд░ ‘рдХोрдкрд▓ рд╡ाрдгी’ (2014) рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдП рд╣ैं। рд╣िрди्рджी рдХे рд╢рд▓ाрдХा рдкुрд░ुрд╖, рд╢рдм्рдж рд╢िрд░ोрдордгि, рджेрд╡ рднाрд░рддी, рдЬрди рдХाрд╡्рдп рднाрд░рддी, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рдк्рд░рдЪाрд░ рд╕рдоिрддि рд╕рд╣िрдд рдордз्рдпрдк्рд░рджेрд╢ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рдХा рдЬрд╣ूрд░рдмрдЦ्рд╢ рд╕рдо्рдоाрди рднी рдЙрди्рд╣ें рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рдХे рд╣ाрдеों рдоिрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै। рджेрд╡рдЖрдиंрдж рдХी рддрд░рд╣ рдкрдЪрд╣рдд्рддрд░ рд╕ाрд▓ рд╕े рдКрдкрд░ рдХे рдЗрд╕ ‘рдЪिрд░ рдпुрд╡ा’ рд╣िрди्рджी рд╕ेрд╡ी рдХी рдлिрдЯрдиेрд╕ рдХा рдЕंрджाрдЬा рдЙрдирд╕े рдоिрд▓рдиे рд╡ाрд▓ों рдХो рд╣рд░ рдоुрд▓ाрдХाрдд рдоें рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

рд▓ेрдЦрдХ рд╡рд░िрд╖्рда рдкрдд्рд░рдХाрд░, рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рд╕्рддंрднрдХाрд░ рд╣ैं।
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 942 543 7902; рдИрдоेрд▓: vinodnagar56@gmail.com

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।