рджेрд╢-рд╡िрджेрд╢ рдХी рдпाрдд्рд░ाрдУं рдХे рдЬीрд╡рди्рдд рдЪिрдд्рд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рдкुрд╕्рддрдХ: рдпाрджों рдХे рдЭрд░ोрдЦे рд╕े.... рджेрд╢-рд╡िрджेрд╢

28, рд╕ाрд░ंрдЧ рд╡िрд╣ाрд░, рдордеुрд░ा-6; рдЪрд▓рднाрд╖: +91 987 063 1805; рдИрдоेрд▓: drdinesh57@gmail.com


рдкुрд╕्рддрдХ: рдпाрджों рдХे рдЭрд░ोрдЦे рд╕े.... рджेрд╢-рд╡िрджेрд╢  (рдпाрдд्рд░ा рд╡ृрдд्рддांрдд)
рд╕рдо्рдкाрджрдХ: рд╢्рд░ीрдорддी рд╕्рдиेрд╣рд▓рддा 
ISBN: 978.93.85593.89.5
рдкृрд╖्рда: 246
рдоूрд▓्рдп: ₹ 400.00 рд░ुрдкрдпे
рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖: 2021
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рд╕ुрдмोрдз рдк्рд░рдХाрд╢рди, рд▓рдЦрдирдК


рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрд╡ं рдЕрди्рддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕрдиेрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдкुрд░рд╕्рдХृрдд/ рд╕рдо्рдоाрдиिрдд, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрджी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХी рдкोрд╖рдХ, рдк्рд░рдЦрд░ рдЪिंрддрдХ, рд╡िрджुрд╖ी, рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╢्рд░ीрдорддी рд╕्рдиेрд╣рд▓рддा рдЬी рдиे 16 рджेрд╢ों рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдПрд╡ं рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдпाрдд्рд░ाрдПँ рдХी рд╣ैं। рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдХрд╡िрддा, рдХрд╣ाрдиी, рдЙрдкрди्рдпाрд╕, рдиिрдмрди्рдз, рдЖрд▓ोрдЪрдиा рддрдеा рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЖрджि рд╡िрд╡िрдз рд╡िрдзाрдУं рдоें рдЖрдкрдХी рджो рджрд░्рдЬрди рд╕े рдЕрдзिрдХ рдХृрддिрдпों рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рднी рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै।

рдкुрд╕्рддрдХ ‘рдпाрджों рдХे рдЭрд░ोрдЦे рд╕े.... рджेрд╢-рд╡िрджेрд╢’ рдоें рд╡िрднिрди्рди рд╢ीрд░्рд╖рдХों рд╕े 12 рдпाрдд्рд░ा рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рд╕рдоाрд╣िрдд рдХिрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। рдЬिрдирдоें 8 рдпाрдд्рд░ा рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рднाрд░рдд рдХे рд╡िрднिрди्рди рд╕्рдерд▓ों рдХी рдпाрдд्рд░ा рдХे рджौрд░ाрди рддрдеा 4 рдпाрдд्рд░ा рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рд╡िрджेрд╢ рдн्рд░рдордг рдХे рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрднрд╡ों рдкрд░ рд▓िрдЦे рдЧрдпे рд╣ैं।
рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’

рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдкрд╣рд▓े рдпाрдд्рд░ा рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдХा рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╣ै ‘рдЕрдорд░рдиाрде рдпाрдд्рд░ा’ рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдоें рд╡िрджुрд╖ी рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдЕрдорд░рдиाрде рдпाрдд्рд░ा рдПрдХ рдРрд╕ी рдпाрдд्рд░ा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдиैрд╕рд░्рдЧिрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ोрддे рд╣ैं। рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдЗрд╕ рдиैрд╕рд░्рдЧिрдХ рд░ूрдк рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдоुрдЧрд▓ рдмाрджрд╢ाрд╣ рдЬрд╣ाँрдЧीрд░ рдиे рдХрднी рдХрд╣ा рдеा рдХि рдкृрде्рд╡ी рдкрд░ рдЕрдЧрд░ рдХрд╣ीं рд╕्рд╡рд░्рдЧ рд╣ै рддो рд╡рд╣ рдпрд╣ीं рд╣ैं। рд▓ेрдЦिрдХा рдХा рдХрд╣рдиा рд╣ै рдХि 500 рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рднी рдпрд╣ाँ рдХे рд╕ौрди्рджрд░्рдп рдоें рдХोрдИ рдХрдоी рдирд╣ीं рдЖрдИ рд╣ै। рд╡े рд▓िрдЦрддी рд╣ैं-

рдмрд░्рдл рд╕े рдвँрдХी рдЪोрдЯिрдпाँ рджुрдЧ्рдз рдлैрдиिрд▓ рдЭрд░-рдЭрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЭрд░рдиे, рдкрд░्рд╡рдд рд╢्рд░ृंрдЦрд▓ाрдПँ рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдХрд░рддी рдЭीрд▓ें, рдКँрдЪे-рдКँрдЪे рдЪिрдиाрд░ рдХे рд╡ृрдХ्рд╖, рдХेрд╕рд░ рдХी рдХ्рдпाрд░िрдпाँ рдлूрд▓ों рд╕े рд▓рджे рд╢िрдХाрд░े, рдЭीрд▓ рдкрд░ рддैрд░рддे рд╣ाрдЙрд╕рдмोрдЯ, рдЕрдиाрд░, рд╕ेрдм, рдХिрд╢рдоिрд╢, рдЕрдЦрд░ोрдЯ рдФрд░ рдмाрджाрдо рд╕े рд▓рджे рд╡ृрдХ्рд╖, рджेрд╡рддुрд▓्рдп рд╕ौрди्рджрд░्рдп рд╕े рд╕рдЬ्рдЬिрдд рд▓ोрдЧ, рд╕्рд╡рд░्рдЧ рд╕ा рд╣ी рд╕ुрдЦ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। (рдкृрд╖्рда - 20)

рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдЕрдорд░рдиाрде, рдЪрди्рджрдирдмाреЬी, рдкिрд╕्рд╕ुрдШाрдЯी, рд╢ेрд╖рдиाрдЧ, рдорд╣ाрдЧुрдгрд╕ рдкрд░्рд╡рдд, , рдкंрдЪрддрд░рдгी рддрдеा рдЕрдорд░рдиाрде рдЧुрдлा рдЖрджि рдХी рднोрдЧोрд▓िрдХ рд╕्рдеिрддि рдПрд╡ं рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕्рд╡рд░ूрдк, рддрдеा рдпाрддाрдпाрдд рдХे рд╕ाрдзрди рд╕рднी рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рд╣ै рдЬो рдкाрдардХ рдХे рд╕ाрдордиे рд╕ाрджृрд╢्рдп рдЪिрдд्рд░ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рджूрд╕рд░ा рд╕ंрд╕्рдорд░рдг ‘рджрдХ्рд╖िрдг рднाрд░рдд рдпाрдд्рд░ा’ рдиाрдо рд╕े рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕्рдиेрд╣рд▓рддा рдЬी рдиे рдпाрдд्рд░ा рдХे рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╕े рд╡ाрдкрд╕ी рддрдХ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं, рдЖрдиे-рдЬाрдиे рдХी рдХрдаिрдиाрдЗрдпों, рд╡рд╣ाँ рдкрд░ рдмिрдХрдиे рд╡ाрд▓ी рд╡рд╕्рддुрдУं рд╕рд╣िрдд рддिрд░ुрдкрддि рдмाрд▓ाрдЬी рдоंрджिрд░, рдЪैрди्рдиै рдХे рджрд░्рд╢рдиीрдп рд╕्рдерд▓ों рдЬैрд╕े рд╡िрд╢्рд╡ рдХा рд╕рдмрд╕े рд▓рдо्рдмा рд╕рдоुрдж्рд░ рдмीрдЪ рдорд░ीрдиा рдмीрдЪ, рдмंрдЧрд▓ौрд░, рдоैрд╕ूрд░ рдоें рдоैрд╕ूрд░ рдкैрд▓ेрд╕, рдКрдЯी, рд╡ृрди्рджाрдмрди рдЧाрд░्рдбрди, рдорджुрд░ै рдХा рдоीрдиाрдХ्рд╖ी рдоंрджिрд░, рд░ाрдоेрд╢्рд╡рд░рдо्, рдХрди्рдпाрдХुрдоाрд░ी, рд╡िрд╡ेрдХाрдирди्рдж рд░ॉрдХ рдоैрдоोрд░िрдпрд▓, рдд्рд░िрд╡ेрди्рдж्рд░рдо рдоें рд╕рднी рдХे рдЙрдж्рднрд╡ рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдПрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╡ рднौрдЧोрд▓िрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХ्рд░рдордмрдж्рдз рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी рд╣ै рдХि рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рдкреЭрддे-рдкреЭрддे рдкाрдардХ рдХो рд▓рдЧрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╕्рд╡рдпं рдпाрдд्рд░ा рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ैं।

рдоैрд╕ूрд░ рдХा рдиाрдо рд╕ुрдирддे рд╣ी рдЪрди्рджрди рдХी рдЦुрд╢рдмू рдорди рдоें рд╕рдоा рдЬाрддी рд╣ै। рдоैрд╕ूрд░ рдкैрд▓ेрд╕ рдХो рдЕрдо्рдмा рд╡िрд▓ाрд╕ рдкैрд▓ेрд╕ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдоैрд╕ूрд░ рдкैрд▓ेрд╕ рдоैрд╕ूрд░ рдХे рд╡ाрдбिрдпрд░ рд░ाрдЬाрдУं рдХे рд░рд╣рдиे рдХा рдорд╣рд▓ рд╣ै рдЬिрди्рд╣ोंрдиे 1399 рд╕े 1950 рддрдХ рд░ाрдЬ्рдп рдХिрдпा। рдЪाрд░ों рдУрд░ рд╕े рдЧुрд▓ाрдмी рдФрд░ рд░ैрдб рд╕्рдЯोрди рд╕े рд╕рдЬा рдкैрд▓ेрд╕ рдж्рд░рд╡िреЬ, рдкूрд░्рд╡ी рдФрд░ рд░ोрдорди рд╕्рдеाрдкрдд्рдп рдХрд▓ा рдХा рд╕ंрдЧрдо рд╣ै। рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рдорд╣рд▓ рдЪंрджрди рдХी рд▓рдХреЬी рдХा рдмрдиा рдеा рдкрд░рди्рддु рдЗрд╕рдоें рдЖрдЧ рд▓рдЧрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрд╣ рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЧрдпा। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж 1897 рд╕े 1912 рдоें рдпрд╣ рдмрдирдХрд░ рддैрдпाрд░ рд╣ुрдЖ। рдПрдХ рдКँрдЪे рд╕े рдЪрдмूрддрд░े рдкрд░ рдЪрдврдХрд░ рдЬैрд╕े рд╣ी рд╣рдордиे рдорд╣рд▓ рдХे рдЕрди्рджрд░ рдХрджрдо рд░рдЦा рд╣рдоाрд░ी рдЖँрдЦें рдЪрдХाрдЪौंрдз рд╣ो рдЧрдИं। рдорд╣рд▓ рдоें рд╕ोрдиे рдХे рдЦрдо्рдмों рдХे рдКрдкрд░ рдХी рдЧрдИ рдЪिрдд्рд░рдХाрд░ी, рдЫрдд рдкрд░ рдЯंрдЧे рдЭाреЬрдлाрдиूрд╕, рд╕ंрдЧрдорд░рдорд░ рдкрд░ рд╡िрд╡िрдз рд░ंрдЧों рд╕े рдЕрд▓ंрдХृрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдлрд░्рд╢ рд╣рдоें рдХिрд╕ी рдкрд░ीрд▓ोрдХ рдоें рд▓े рдЧрдпा। (рдкृрд╖्рда - 38)

рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╡ृрди्рджाрд╡рди рдЧाрд░्рдбрди, рдШूрдорддे рд╣ुрдП рд▓ेрдЦिрдХा рдХे рд╡िрдЪाрд░- 

“рджूрд░-рджूрд░ рддрдХ рд╕ुрди्рджрд░ рд╣рд░ी рдХाрд░्рдкेрдЯ рд╕े рдмिрдЫे рдШाрд╕ рдШाрд╕ рдХे рдоैрджाрди рдХे рдХिрдиाрд░े-рдХिрдиाрд░े рд░ंрдЧ-рдмिрд░ंрдЧे рдлूрд▓ों рд╕े рд╕рдЬी рдХ्рдпाрд░िрдпाँ рдоोрд░рдкंрдЦी, рдЕрд╢ोрдХ, рдПрд░ोрдХेрд░िрдпा, рдмोрдЧेрдирд╡ेрд▓िрдпा рдХे рд╕ुрди्рджрд░ рддрд░ाрд╢े рд╣ुрдП рд╡ृрдХ्рд╖। рдоंрдд्рд░рдоुрдЧ्рдз рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг। рд╡ृрди्рджाрдмрди рдЧाрд░्рдбрди рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдРрд╕ा рд▓рдЧ рд░рд╣ा рдеा рдоाрдиो рд╣рдо рд╕рдЪрдоुрдЪ рд╕्рд╡рд░्рдЧ рдХे рдмрдЧीрдЪे рдоें рд╣ैं।” (рдкृрд╖्рда - 41) 

рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рддीрд╕рд░े рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдоें рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдкुрд░ी рдпाрдд्рд░ा рдХा рд╡िрд╢рдж рдФрд░ рдпрдеाрд░्рдердкрд░рдХ рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рд╣ै। рдкुрд░ी рдХे рдЬрдЧрди्рдиाрде рдоंрджिрд░ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрддे рд╣ुрдП рд╡े рдХрд╣рддी рд╣ैं- 

"рдЬрдЧрди्рдиाрде рдоंрджिрд░ рдЙреЬीрд╕ा рдк्рд░ाрди्рдд рдХे рдкुрд░ी рдирдЧрд░ рдоें рдкрд╢्рдЪिрдо рд╕рдоुрдж्рд░ рддрдЯ рд╕े рд▓рдЧрднрдЧ рдПрдХ рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рдкрд╣рд▓े рдЙрдд्рддрд░ рдоें 11рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рд░ाрдЬा рдЕрдирди्рддрд╡рд░्рдорди рдЪोрдбрдЧंрдЧрджेрд╡ рдж्рд╡ाрд░ा рдмрдирд╡ाрдпा рдЧрдпा рднрд╡्рдп рдк्рд░ाрдЪीрди рдоंрджिрд░ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рднрдЧрд╡ाрди рдХृрд╖्рдг, рдЙрдирдХी рдмрд╣рди рд╕ुрднрдж्рд░ा рдФрд░ рднрдЧрд╡ाрди рдмрд▓рднрдж्рд░ рдХी рдкूрдЬा рд╣ोрддी рд╣ै।” (рдкृрд╖्рда - 61)

рдЪौрдеा рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдЕрд╕рдо, рджाрд░्рдЬिрд▓िंрдЧ рдФрд░ рд╕िрдХ्рдХिрдо рдпाрдд्рд░ा рдХा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдХाрдоाрдЦ्рдпा рдоंрджिрд░, рдмाрдмा рд╣рд░рднрдЬрди рд╕िंрд╣ рдоंрджिрд░, рдЧोрд╣ाрдЯी, рд╢िрд▓ांрдЧ, рджाрд░्рдЬिрд▓िंрдЧ рдПрд╡ं рд╕िрдХ्рдХिрдо рдЖрджि рдХा рд╕рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдкाँрдЪрд╡े рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдоें рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рдпाрдд्рд░ा рдбेрд░ा рдмाрдмा рдпाрдиि рд╡्рдпाрд╕ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рдЫрдаे рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдоें ‘рдХैрд▓ाрд╕ рдоाрди рд╕рд░ोрд╡рд░ рдпाрдд्рд░ा’ рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╕े рд╡िрджुрд╖ी рд▓ेрдЦिрдХा рд╕्рдиेрд╣рд▓рддा рдЬी рдиे рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЙрдд्рддрдо рддрд░ीрдХे рд╕े рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рдпाрдд्рд░ा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░рдиे рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпाрдУं рдЬैрд╕े рдкाрд╕ рдкोрд░्рдЯ рдХा рдк्рд░рдмрди्рдз, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдЪिрдХिрдд्рд╕рдХीрдп рдЬाँрдЪों рдХा рдм्рдпौрд░ा, рдЗрди्рдбैрдордиिрдЯी рдмाрдг्рдб, рдЪीрди рдХो рджिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╢ुрд▓्рдХ рдЖрджि-рдЖрджि рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рд╕рднी рдХुрдЫ рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдмрддाрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдиे рднी рдЙрдирдХी рдпрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рдкреЭ рд▓ी, рдоाрдиिрдП рдЙрд╕рдХी рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рдпाрдд्рд░ा рдХी рдЬрдЯिрд▓рддाрдПँ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдИं। 

рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рдпाрдд्рд░ा рдХा рдк्рд░рддिрджिрди рдХे рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдоों рдХा рд╡िрд╕्рддृрдд рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХिрдпा рд╣ै। рд▓ेрдЦ рдХे рдЕрди्рдд рдоें рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рд╡рд░्рддрдоाрди рдк्рд░рдзाрдирдоंрдд्рд░ी рд╢्рд░ी рдирд░ेрди्рдж्рд░ рдоोрджी рдЬी рдХो рдЗрд╕ рдмाрдд рдХे рд▓िрдП рдзрди्рдпрд╡ाрдж рджिрдпा рд╣ै рдХि рдЙрдирдХे рдк्рд░рдпाрд╕ рд╕े рд╕िрдХ्рдХिрдо рдХे рдПрдХ рдЕрди्рдп рдоाрд░्рдЧ рдХे рдЦुрд▓ рдЬाрдиे рд╕े рдпाрдд्рд░ा рд╕ुрдЧрдо рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै рд╡рд╣ीं рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдоुрдЦ्рдп рдоंрдд्рд░ी рдоाрдирдиीрдп рдпोрдЧी рдЖрджिрдд्рдп рдиाрде рдЬी рдХो рдЗрд╕ рдмाрдд рдХे рд▓िрдП рдзрди्рдпрд╡ाрдж рджिрдпा рд╣ै рдХि рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╡рд░्рд╖ 2017 рд╕े рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╕े рдХैрд▓ाрд╢ рдоाрдирд╕рд░ोрд╡рд░ рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рддीрд░्рде рдпाрдд्рд░िрдпों рдХो рдПрдХ рд▓ाрдЦ рд░ुрдкрдпे рдЕрдиुрджाрди рд░ाрд╢ि рд╕्рд╡ीрдХृрдд рдХрд░рдиे рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд▓िрдпा рд╣ै।

рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рд╕ाрддрд╡ें рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдоें рд╕्рдиेрд╣рд▓рддा рдЬी рдиे рдкाрддाрд▓ рднुрд╡рдиेрд╢्рд╡рд░ рдпाрдд्рд░ा рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╕े рдЕрдкрдиा рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рд▓िрдЦा рд╣ै। рдкाрддाрд▓ рднुрд╡рдиेрд╢्рд╡рд░ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрддे рд╣ुрдП рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд░ोрдЪрдХ рдХрдеा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕्рдиेрд╣рд▓рддा рдЬी рдиे рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдХो рдоोрд╣рдХ рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै।

"рдЧुрдлा рдХे рдмाрд╣рд░ рдЪीреЬ рдФрд░ рджेрд╡рджाрд░ рдХे рдЬंрдЧрд▓ рд╕े рдвँрдХे рдкрд╣ाреЬ рдеे। рд╡рд╣ीं рдЧुрдлा рдХे рдЕрди्рджрд░ рдкрд╣ाреЬों рдХा рдХрд╣ीं рдиाрдоोрдиिрд╢ाрди рддрдХ рдирд╣ीं рдеा। рдЬो рдЬрдЧрд╣ рдмाрд╣рд░ рд╕े рджिрдЦाрдИ рддрдХ рдирд╣ीं рджेрддी рдеी рд╡рд╣ рдЕрди्рджрд░ рдмрд╣ुрдд рдЦुрд▓ी рдФрд░ рд╕ाрдл рд╕ुрдерд░ी рдеी। рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдЗрд╕ рдЕрдиुрдкрдо рд░рд╣рд╕्рдп рд╕े рд╣рдоाрд░ा рдорди рдЕрднिрднूрдд рдеा। рд╣рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рдиा рдкреЬा рдХि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕े рдЖрдЧे рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рд╣ै।" (рдкृрд╖्рда - 143)

рдЕрдЧрд▓ा рд╕ंрд╕्рдорд░рдг рдпोрд░ोрдк рдпाрдд्рд░ा рдХा рд╣ै। рд▓рди्рджрди рдХे рд╕्рд╡ाрдоी рдиाрд░ाрдпрдг рдоंрджिрд░ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕्рдиेрд╣рд▓рддा рдЬी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрддे рд╣ुрдП рд▓िрдЦрддी рд╣ैं-

"рд╕рдлेрдж рд╕ंрдЧрдорд░рдорд░ рдХा рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рдирдХ्рдХाрд╢ीрджाрд░ рд╕्рд╡ाрдоी рдиाрд░ाрдпрдг рдоंрджिрд░ рдЕрдХ्рд╖рд░ рдзाрдо рдХे рдЬैрд╕ा рд╣ी рд╕ुрди्рджрд░ рдмрдиा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें 2,828 рдЯрди рдмेрд▓्рдЬिрдпрдо рдкрдд्рдерд░ рд▓рдЧे рд╣ैं। 2,000 рдЯрди рдЗрдЯैрд▓िрдпрди рдоाрд░्рдмрд▓ рд▓рдЧा рд╣ै। рдЗрд╕े рдкрд╣рд▓े рднाрд░рдд рдоें рд▓ाрдХрд░ 1,526 рдХाрд░ीрдЧрд░ों рдж्рд╡ाрд░ा рддрд░ाрд╢ा рдЧрдпा рдеा।" (рдкृрд╖्рда - 149) 

рдкूрд░े рдпोрд░ोрдк рдпाрдд्рд░ा рдХा рдмрд╣ुрдд рд╣ी рддрде्рдпрдкрд░рдХ рдПрд╡ं рд░ोрдЪрдХ рд╡рд░्рдгрди рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдХिрдпा рд╣ै।

рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдЕрди्рдп рд╕ंрд╕्рдорд░рдг-рдордгि рдорд╣ेрд╢ рдпाрдд्рд░ा, рд▓ुрдо्рдмिрдиी рдпाрдд्рд░ा, рднूрдЯाрди рдпाрдд्рд░ा, рдиाрд░्рд╡े рдпाрдд्рд░ा рд╢ीрд░्рд╖рдХों рд╕े рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╕ाрдордЬрд╕्рдп рддрд░ीрдХे рд╕े рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрддे рд╣ुрдП рд▓िрдЦे рд╣ैं। рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХो рдкреЭрдиे рдХे рдмाрдж рдЙрди рд▓ोрдЧों рдХो рдЬो рд╡िрджेрд╢ рдХे рдЧुрдгрдЧाрди рдХрд░рддे рдирд╣ीं рдердХрддे рдпрд╣ рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ोрдЧा рдХि рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХी рдзрд░ोрд╣рд░ рдЗрддрдиी рд╡िрд╢ाрд▓ рд╣ै рдХि рд╡िрджेрд╢ рднाрдЧрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХा рд╣рдЬाрд░рд╡ां рднाрдЧ рднी рдирд╣ीं рджेрдЦा рдФрд░ рд╕рдордЭा рд╣ै। рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХी рдзрд░ोрд╣рд░ рдХो рдмрд╣ुрдд рдмाрд░ीрдХी рд╕े рджेрдЦा рдФрд░ рд╕рдордЭा рд╣ै рдлिрд░ рд╡िрджेрд╢ рдХी рднूрдоि рдХा рднी рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рд╕े рддुрд▓рдиाрдд्рдордХ рд░ूрдк рдоें рд╕рдордЭрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा рд╣ै।

рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЬिрд╕рдиे рднी рдкुрд╕्рддрдХ рдПрдХ рдмाрд░ рдкреЭрдиा рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХрд░ рджी рддो рдкूрд░ी рдкреЭे рдмिрдиा рдорди рдХो рд╢ाрди्рддि рдирд╣ीं рдоिрд▓ेрдЧी।

рд╕рднी рдЖрд▓ेрдЦों рдХी рднाрд╖ा-рд╢ैрд▓ी рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рд╕рд╣рдЬ рдЧ्рд░ाрд╣्рдп рд╣ै। рдЖрд╡рд░рдг рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рд╣ै рддрдеा рдоुрдж्рд░рдг рдд्рд░ुрдЯिрд╣ीрди рд╣ै। рдкुрд╕्рддрдХ рдХा рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ोрдЧा, рдРрд╕ी рдЖрд╢ा рд╣ी рдирд╣ीं рдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै।


1 comment :

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।