рдХрд╣ाрдиी: рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓

рджीрдкрдХ рд╢рд░्рдоा

- рджीрдкрдХ рд╢рд░्рдоा


рджो рд╡рд░्рд╖ рдкрд╣рд▓े рдХी рдоेрд░ी рдЬрдирд╣िрдд рдпाрдЪिрдХा рдкрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдЙрдЪ्рдЪ рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рдЖрдЬ рдЕрдкрдиा рдиिрд░्рдгрдп рд╕ुрдиा рджिрдпा рд╣ै : рд╣рдоाрд░े рдХрд╕्рдмाрдкुрд░ рдХी рдирдЧрд░рдкाрд▓िрдХा рдХो рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдкрд░्рдпрдЯрди рд╡िрднाрдЧ рдХे рд╕ाрде рдХिрдП рдЧрдП рдЕрдкрдиे рдЙрд╕ рд╕рдордЭौрддे рдХो рд░рдж्рдж рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा рдЬिрд╕ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╣рдоाрд░े рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдХो рдПрдХ ‘рд╣ेрд░िрдЯेрдЬ рд╣ोрдЯрд▓’ рдоें рдмрджрд▓ рджिрдпा рдЬाрдиा рдеा।
рдоुрдЭ рд╕े рдкूрдЫा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рдХि рдЕрдард╣рдд्рддрд░ рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЕрдкрдиी рдЗрд╕ рдкрдХ्рдХी рдЙрдо्рд░ рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдирдЧрд░рдкाрд▓िрдХा рдЬैрд╕ी рдмреЬी рд╕ंрд╕्рдеा рдХो рдЪुрдиौрддी рджेрдиे рдХी рд╣िрдо्рдордд рдоैंрдиे рдХैрд╕े рдЬुрдЯा рд▓ी।
рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдоें рдоैं рд╡рд╣ рдк्рд░рд╕ंрдЧ рджोрд╣рд░ा рджेрддा рд╣ूँ рдЬрдм рдоेрд░े рдкिрддा рдиे рдЗрд╕ी рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдХो рдмрдЪाрдиे рд╣ेрддु рдЕрдкрдиे рдк्рд░ाрдг рд╣рдеेрд▓ी рдкрд░ рд░рдЦ рджिрдП рдеे।
рд╕рди् 1942 рдХी рдЕрдЧрд╕्рдд рдХ्рд░ाрди्рддि рдХे рд╕рдордп।
рд╕рднी рдЬाрдирддे рд╣ैं рдж्рд╡िрддीрдп рдорд╣ाрдпुрдж्рдз рдоें рдХाँрдЧ्рд░ेрд╕ рд╕े рдкूрд░्рдг рд╕рд╣рдпोрдЧ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рдоाрд░्рдЪ 1942 рдоें рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╕्рдЯैреЮрд░्рдб рдХ्рд░िрдк्рд╕ рдХी рдЕрдЧुрд╡ाрдИ рдоें рдЖрдП рд╢िрд╖्рдЯрдоंрдбрд▓ рдХे рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें 8 рдЕрдЧрд╕्рдд 1942 рдХे рджिрди рдХाँрдЧ्рд░ेрд╕ рдХрдоेрдЯी рдиे ‘рднाрд░рдд рдЫोреЬो рдЖंрджोрд▓рди’ рдХी рдЬрдм рдШोрд╖рдгा рдХी рдеी рдФрд░ рдЕрдЧрд▓े рд╣ी рджिрди рдЬрдм рдкुрдгे рдоें рдЧांрдзी рдЬी рдХो рд╣िрд░ाрд╕рдд рдоें рд▓े рд▓िрдпा рдеा। рддो рдЧांрдзी рдЬी рдХे рд╕рдорд░्рдерди рдоें рджेрд╢ рднрд░ рдХी рд╕реЬрдХें ‘рднाрд░рдд рдЫोреЬो’ рдФрд░ ‘рдХрд░ो рдпा рдорд░ो’ рдХे рдиाрд░ों рд╕े рдЧूंрдЬрдиे рд▓рдЧी рдеी। рдмрд▓्рдХि рдХрд╣ीं-рдХрд╣ीं рддो рд╕рдоुрдд्рд╕ाрд╣ рдоें рдмрд╣ рдХрд░ рд▓ोрдЧ рдмाрдЧ рд╕рд░рдХाрд░ी рдЗрдоाрд░рддों рдХो рдЖрдЧ рдХे рд╣рд╡ाрд▓े рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рдеे। рдмिрдЬрд▓ी рдХी рддाрд░ें рдХाрдЯрдиे рд▓рдЧे рдеे, рдкрд░िрд╡рд╣рди рдПрд╡ं рд╕ंрдЪाрд░ рдХे рд╕ाрдзрди рдз्рд╡рд╕्рдд рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рдеे।
рджेрд╢ рдХे рдЕрди्рдп рд╢рд╣рд░ों рдХे рд╕рджृрд╢ рд╣рдоाрд░े рдХрд╕्рдмाрдкुрд░ рдиिрд╡ाрд╕ी рднी рдХाँрдЧ्рд░ेрд╕ рдХे рдЭंрдбे рд▓े рдХрд░ рд╕реЬрдХों рдкрд░ рдЙрддрд░ рд▓िрдП рдеे। рдХुрдЫ рдЙрдкрдж्рд░рд╡ी рддो рдХुрдЫ рд╕рдн्рдп।
рдХुрдЫ рдХा рдЧрди्рддрд╡्рдп рд╕्рдеाрди рдпрджि рдХрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ेрдЯ рд░рд╣ा рдХрд░рддा рддो рдмрд╣ुрдзा рдХा рд╣рдоाрд░ा рдпрд╣ рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓।
рдХाрд░рдг, рдпрд╣ рдм्рд░िрдЯिрд╢ рдЖрдзिрдкрдд्рдп рдХा рдЬ्рдпाрджा рдмреЬा рдк्рд░рддीрдХ рдеा। рдПрдХ рддो рдЙрди рджिрдиों рдЗрд╕ рдХा рдиाрдо рд╣ी рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдоेрдоोрд░िрдпрд▓ рд╣ाрд▓ рдеा, рджूрд╕рд░े рдЙрд╕рдХे рдЕрдЧ्рд░рднाрдЧ рдХे рдаीрдХ рдмीрдЪोрдмीрдЪ рд░ाрдиी рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдХी рдПрдХ рд╡िрд╢ाрд▓ рдоूрд░्рддि рд╕्рдеाрдкिрдд рдеी। рд╕ैрдг्рдбрд╕्рдЯोрди, рдмрд▓ुрдЖ рдкрдд्рдерд░, рдоें рдШреЬी, рдЬिрд╕ рдХे рджोрдиों рд╣ाрде рдПрдХ рдмрдЯूрдП рдкрд░ рдЯिрдХे рдеे। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдЗрд╕ рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдХे рдЧрдарди рдХी рдпोрдЬрдиा рдЗंрдЧ्рд▓ैрдг्рдб рдХी рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд░ाрдиी рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдХे рдбाрдпрдоंрдб рдЬुрдмрд▓ी рд╡ाрд▓े рд╡рд░्рд╖ 1857 рдоें рдмрдиी рдеी। рдЬрдм рдЙрд╕ рдХे рд░ाрдЬ्рдпाрднिрд╖ेрдХ рдХे 60 рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░े рд╣ुрдП рдеे। рдФрд░ 1911 рдоें рдЬрдм рдПрдХ рдпрд╣ рдкूрд░ा рдмрди рдХрд░ рддैрдпाрд░ рд╣ुрдЖ рдеा рддो рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдХी рдоृрдд्рдпु рд╣ो рдЪुрдХी рдеी। рд╕рди् 1901 рдоें। рдЕрдд: рдмрдиा рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдоेрдоोрд░िрдпрд▓ рд╣ाрд▓।
рдЙрд╕ рджिрди рдЙрд╕ рдЬुрд▓ूрд╕ рдоें рд╕рдм рд╕े рдкрд╣рд▓े рд░ाрдиी рд╡िрдХ्рдЯोрд░िрдпा рдХी рдЗрд╕ी рдоूрд░्рддि рдкрд░ рд╣рдорд▓ा рдмोрд▓ा рдеा рдЙрд╕ рдХे рдмрдЯुрдП рдкрд░ рдвेрд▓ेрдмाреЫी рд╢ुрд░ू рдХрд░рддे рд╣ुрдП।
рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдХे рдЕрдкрдиे рджреЮ्рддрд░ рдоें рдмैрдаे рдоेрдпрд░ рдиे рддрдд्рдХाрд▓ рдЙрд╕ рдЬुрд▓ूрд╕ рдХो рд╡рд╣ाँ рд╕े рд╣рдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рддैрдиाрдд рдкुрд▓िрд╕ рд░рдХ्рд╖ाрджрд▓ рдХो рдЙрд╕ рдХे рдк्рд░рджрд░्рд╢рдирдХाрд░िрдпों рдкрд░ рд▓ाрдаी рдЪाрд░्рдЬ рдХा рдЖрджेрд╢ рджे рдбाрд▓ा рдеा।
рдкрд░िрдгाрдо рд╡िрдкрд░ीрдд рд░рд╣ा рдеा। рдЬुрд▓ूрд╕िрдпों рдХे рд╣ाрде рдХे рдвेрд▓े рдоूрд░्рддि рдЫोреЬ рд╕ीрдзे рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдХी рдЦिреЬрдХिрдпों рдкрд░ рд▓рдХ्рд╖िрдд рдХिрдпे рдЬाрдиे рд▓рдЧे рдеे।
рдоेрд░े рдкिрддा рдЙрди рджिрдиों рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдХाрдо рдХрд░рддे рдеे। рд╡рд╣ाँ рдХे рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें। рдЙрд╕ рдХी рджूрд╕рд░ी рдоंреЫिрд▓ рдкрд░। рдЬिрд╕ рдХी рдПрдХ рдмाрд▓рдХрдиी рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдХे рдоुрдЦ्рдп рдж्рд╡ाрд░ рдХे рдРрди рдКрдкрд░ рдмрдиी рд╣ुрдИ рдеी।
рдмेрдХाрдмू рд╣ो рд░рд╣ी рднीреЬ рдХे рд╡िрдХрдЯ рдЗрд░ाрджे рджेрдЦ рдХрд░ рд╡े рдЙрд╕ी рдмाрд▓рдХрдиी рдкрд░ рдЖрди рдЦреЬे рд╣ुрдП рдеे। рдпрджृрдЪ्рдЫрдпा рдвेрд▓े рдлेंрдХ рд░рд╣ी рдХ्рд░ुрдз्рдж рдПрд╡ं рдЙрдд्рддेрдЬिрдд рднीреЬ рдХो рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХрд░рдиे। рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдХे рдкрдм्рд▓िрдХ рдРрдб्рд░рд╕, рдкी. рдП., рд╕िрд╕्рдЯрдо рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдХा рд▓ाрдн рдЙрдаाрддे рд╣ुрдП। рд╡рд╣ рд╕िрд╕्рдЯрдо рд▓ोрдХ рднाрд╖рдг рдПрд╡ं рд░ाрдЬрдХीрдп рдЕрднिрдиंрджрди рддрдеा рдЬрдирд╣िрдд рдШोрд╖рдгाрдПँ рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рдЙрдкрдпोрдЧ рдоें рд▓ाрдпा рдЬाрддा рдеा। рдпрд╣ाँ рдпрд╣ рдмрддाрддा рдЪрд▓ूँ рдХि рд╣рдоाрд░े рдЗрд╕ рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдоें рдЙрд╕ рд╕рдордп рди рдХेрд╡рд▓ рдирдЧрд░-рд╡िрд╖рдпрдХ рдХाрдо рдХाрдЬ рдХे рджрдл्рддрд░ рдеे рдордЧрд░ рдирдЧрд░ рдХे рдорддрджाрди рдПрд╡ं рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдкрд░ीрдХ्рд╖ाрдПँ рднी рд╡рд╣ीँ рдиिрд╖्рдкрди्рди рдХी рдЬाрддी рдеी। рдЖрдкрджा рдПрд╡ं рд╡िрдкрдд्рддि рддрдеा рдЯीрдХे-рдПрд╡ं рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ंрдмंрдзी рдШोрд╖рдгाрдПँ рднी рд╡рд╣ीँ рд╕े рдЬाрд░ी рд╣ोрддी рдеी।
рд╡िрд╢्рд╡рдпुрдж्рдз рдоें рд╣рддाрд╣рдд рдПрд╡ं рдоृрдд рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рд╕ूрдЪिрдпाँ рднी।
рдФрд░ рдпे рдШोрд╖рдгाрдПँ рдЕрдХрд╕рд░ рдоेрд░े рдкिрддा рдж्рд╡ाрд░ा рдХी рдЬाрддी рдеी। рд╕्рд╡рд░ рд╕ंрдЧрддि рдоें рдкाрд░ंрдЧрдд рд╡े рдк्рд░рднाрд╡ोрдд्рдкाрджрдХ рдПрд╡ं рднाрд╡рдкूрд░्рдг рдЖрд╡ाрдЬ рдХे рд╕्рд╡ाрдоी рдеे। рдЬिрд╕ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиा рд╡े рдмрдЦूрдмी рдЬाрдирддे рдеे।
“рдоैं рдЖрдкрдХा рдПрдХ рднाрдИ рдмोрд▓ рд░рд╣ा рд╣ूँ”, рдмिрдиा рдХिрд╕ी рдкूрд░्рд╡ाрдЬ्рдЮा рдЕрдердХ рдкूрд░्рд╡ рд╕ूрдЪрдиा рдХे рдк्рд░рддिрдХूрд▓ рдЙрд╕ рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рдЕрдХрд╕्рдоाрдд рдЬрдм рдЙрдирдХी рдЖрд╡ाрдЬ рдЧूंрдЬी рдеी рддो рд╕рднी рдЕрдк्рд░рддिрдо рд╣ो рдЙрди्рд╣ें рд╕ुрдирдиे рд▓рдЧे рдеे, рдкुрд▓िрд╕िрдпों рдФрд░ рдЬुрд▓ुрд╕िрдпों рдХे рд╣ाрде рдПрдХ рд╕ाрде рд░ुрдХ рд▓िрдП рдеे। “рдЖрдк рд╣ी рдХी рддрд░рд╣ рдЧांрдзीрдЬी рдХा рднрдХ्рдд рдоैं рднी рд╣ूँ। рдЬिрди рдХा рд░ाрд╕्рддा рдЕрд╣िंрд╕ा рдХा рд╣ै, рдЕрд░ाрдЬрдХрддा рдХा рдирд╣ीं, рд╕рд╡िрдирдп рдЕрд╡рдЬ्рдЮा, рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХा рд╣ै, рдЖрдХ्рд░ाрдордХ, рдХाрд░्рдпрдХрд▓ाрдк рдХा рдирд╣ीं। рд╣рдоें ‘рдЪौрд░ीрдЪाрд░ा’ рдпрд╣ाँ рджोрд╣рд░ाрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣िрдП। рдпाрдж рд░рдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП 5 рдлрд░рд╡рд░ी, 1922 рдХो рдЬрдм рдпрд╣ाँ рдХे рдкुрд▓िрд╕ рдеाрдиे рдкрд░ рд╣рдоाрд░े рднाрдИрдпों рдиे рд╣िंрд╕ा рджिрдЦाрдпी рдеी рддो рд╣рдоाрд░े рдмाрдкू рдХो 5 рджिрди рдХा рдЙрдкрд╡ाрд╕ рд░рдЦрдиा рдкреЬा рдеा। рдХ्рдпा рдЖрдк рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдмाрдкू рдХो рдЙрдкрд╡ाрд╕ рдкрд░ рдлिрд░ рдЬाрдиा рдкреЬे? рдЬрдм рдХि рдЖрдЬ рд╡े рдЕрдзिрдХ рд╡ृрдз्рдж рд╣ैं। рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ рдХ्рд╖ीрдг। рдФрд░ рдлिрд░ рдпрд╣ рднी рд╕ोрдЪिрдП, рдоेрд░े рднाрдИрдпों рдФрд░ рдмрд╣рдиों, рдпрд╣ рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдПрдХ рд▓ोрдХ-рдиिрдХाрдп рд╣ै, рд╣рдоाрд░े рд▓ोрдХ-рдЬीрд╡рди рдХी рдЬрдиोрдкрдпोрдЧी рд╕ेрд╡ाрдУं рдХा рдХेрди्рдж्рд░। рдпрд╣ рд╣рдоाрд░ा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХे рдпे рдЧोрд▓ рдЧुрдо्рдмрдж, рдпे рдЪрдордХीрд▓े рдХрд▓рд╢ рдпे рдоेрд╣рд░ाрдмрджाрд░ рдЫрддрд░िрдпाँ, рдпे рдШंрдЯाрдШрд░ рдФрд░ рдЗрд╕ рдХी рдпे рдЪाрд░ों рдШреЬिрдпाँ рд╣рдоाрд░ी рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕рдм рд╣рдоाрд░ा рд╣ै। рд╣рдо рдЗрди्рд╣ें рдХ्рдпों рддोреЬे-рдлोреЬे? рдХ्рдпों рд╣ाрдиि рдкрд╣ुँрдЪाрдПँ? рдпрд╣ рдЕंрдЧрд░ेрдЬ़ों рдХा рдирд╣ीं। рдЙрди्рд╣ें рддो рднाрд░рдд рдЫोреЬрдиा рд╣ी рд╣ै। рдЖрдЬ рдирд╣ीं, рддो рдХрд▓, рдХрд▓ рдирд╣ीं рддो рдкрд░рд╕ों...”
рдЬрднी рдоेрд░े рдкिрддा рдХे рд╣ाрде рдХे рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдлोрди рдХा рд╕ंрдмंрдз рдкी. рдП. рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╕े рдЯूрдЯ рдЧрдпा।
рдХिंрддु рд╡े рддрдиिрдХ рди рдШрдмрд░ाрдП। рдпрд╣ рдЬाрдирддे рд╣ुрдП рднी рдХि рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдЕрдм рдЙрди्рд╣ें рд╕ेрд╡ाрдоुрдХ्рдд рдХрд░ рджेрдЧी।
рд╢ाрди्рдд рдПрд╡ं рдзीрд░ рднाрд╡ рд╕े рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиे рд╣ाрде рдХा рдоाрдЗрдХ्рд░ोрдлोрди рдмाрд▓рдХрдиी рдХे рдЬंрдЧрд▓े рдкрд░ рдЯिрдХाрдпा рдФрд░ рд╣ाрде рдКрдкрд░ рдЙрдаा рдХрд░ рдЪिрд▓्рд▓ाрдПँ। ‘рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдХी рдЬрдп।’
рдкुрд▓िрд╕िрдпों рдиे рднी рдЕрдкрдиी рд▓ाрдаिрдпाँ рд╕рдоेрдЯीं рдФрд░ рд╡िрдШрдЯिрдд рд╣ो рд░рд╣ी рднीреЬ рдХो рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдЫोреЬрддे рд╣ुрдП рджेрдЦрдиे рд▓рдЧे।
рдоेрд░े рдкिрддा рдоुрд╕्рдХुрд░ाрдП рдеे। рдоाрдиो рдЙрди्рд╣ें рдХोрдИ рдЦреЫाрдиा рдоिрд▓ рдЧрдпा рд╣ो। рдЙрдирдХा рдЯाрдЙрдирд╣ाрд▓ рдЕрдХ्рд╖ुрдг्рдг рдеा рдФрд░ рдмрдЪा рд░рд╣ा рдеा рд╡рд╣ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп, рдЬिрд╕ рдоें рд╢рд╣рд░ рдХे рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕्рдоाрд░рдХों рдПрд╡ं рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рдЪिрдд्рд░ рдПрд╡ं рд╡िрд╡рд░рдг рдзрд░े рдеे। рдмрдЪी рд░рд╣ी рдеीं, рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдХी рджुрд░्рд▓рдн рд╡े рдкुрд╕्рддрдХें рдЬिрди рдоें рд╕ंрд╕ाрд░ рднрд░ рдХी рд╡िрдж्рд╡рдд्рддा рдЬрдоा рдеी। рдФрд░ рдЬिрдирдХा рд░рд╕ рд╡े рдкिрдЫрд▓े рдкрди्рдж्рд░рд╣ рд╡рд░्рд╖ों рд╕े рд▓рдЧाрддाрд░ рд▓ेрддे рд░рд╣े рдеे।

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।