เค…เคธเฅšเคฐ เคตเคœाเคนเคค เค•ा เคจाเคŸเค• ‘เคตीเคฐเค—เคคि’: เคเค• เคต्เคฏंเค—्เคฏाเคค्เคฎเค• เค•เคŸाเค•्เคท

เคธैเคฏเคฆ เคฆाเคŠเคฆ เคฐिเฅ›เคตी

เคธैเคฏเคฆ เคฆाเคŠเคฆ เคฐिเฅ›เคตी

เคถोเคงाเคฐ्เคฅी เคนिंเคฆी เคตिเคญाเค—, เค…ँเค—्เคฐेเคœी เคเคตं เคตिเคฆेเคถी เคญाเคทा เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เคนैเคฆเคฐाเคฌाเคฆ, เคญाเคฐเคค 


เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เคชूเคฐเค• เคนोเคคे เคนैं, เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคฌिเคจा เคจ เคธเคฎाเคœ เค•ो เคธเคฎเคा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เคจ เคธเคฎाเคœ เค•े เคฌिเคจा เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ी เค•เคฒ्เคชเคจा เค•ी เคœा เคธเค•เคคी เคนै। เคฒेเค•िเคจ เคตเคนी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เค”เคฐ เคช्เคฐाเคฎाเคฃिเค• เคฎाเคจा เคœाเคคा เคนै, เคœो เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคธเคฎाเคœ เคธे เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เค•ो เคธ्เคตเคฏं เคธे เคœोเฅœเคคा เคนै। เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เค•ा เคฆाเคฏिเคค्เคต เค…เคงिเค• เคนोเคคा เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เคธเคฎाเคœ เค•ो เคฌेเคนเคคเคฐ เคฌเคจाเคจा เคนोเคคा เคนै। เคฎुंเคถी เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ เค•เคนเคคे เคนैं, “เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เค•ा เคฒเค•्เคท्เคฏ เคฎเคนเคซिเคฒ เคธเคœाเคจा เค”เคฐ เคฎเคจोเคฐंเคœเคจ เค•ा เคธाเคฎाเคจ เคœुเคŸाเคจा เคจเคนीं เคนै, เคตเคน เคฆेเคถ-เคญเค•्เคคि เค”เคฐ เคฐाเคœเคจीเคคि เค•े เคชीเค›े เคšเคฒเคจे เคตाเคฒी เคธเคš्เคšाเคˆ เคญी เคจเคนीं เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคจเค•े เค†เค—े เคฎเคถाเคฒ เคฆिเค–ाเคคी เคนुเคˆ เคšเคฒเคจे เคตाเคฒी เคธเคš्เคšाเคˆ เคนै।”[1] เคเค• เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เค•ा เคœीเคตเคจ เคต्เคฏเค•्เคคिเค—เคค เคจเคนीं เคนोเคคा เคนै, เคตเคน เค…เคชเคจे เคธเคฎเคฏ, เคธเคฎाเคœ เค”เคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคฒिเค เคœीเคตเคจ เคต्เคฏเคคीเคค เค•เคฐเคคा เคนै। เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฆो เคคाเฅ˜เคคें เคธเคฎाเคจांเคคเคฐ เคตिเคฆ्เคฏเคฎाเคจ เคนोเคคी เคนैं। เคชเคนเคฒी, เคœो เคธเคฎाเคœ เค•ो เคชीเค›े เคงเค•ेเคฒเคคी เคนैं เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐी, เคœो เคธเคฎाเคœ เค•ो เค†เค—े เคฌเคข़ाเคจे เค•े เคฒिเค เคญเคฐเคธเค• เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคी เคนैं। เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เค•ा เค•เคฐ्เคคเคต्เคฏ เคนै เค•ि เคตเคน เคฆूเคธเคฐी เคคाเค•เคค เค•ा เคธเคฎเคฐ्เคฅเคจ เค•เคฐे। “เคœो เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เคฎाเคจเคต เคจिเคฏเคคि เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค•े เคจเคต-เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เคชเคจा เคฆाเคฏिเคค्เคต เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐเคคा เคนै, เค‰เคธเค•े เคฒिเค เคธเคฌเคธे เคช्เคฐเคฎुเค– เคšिंเคคा เคนो เคœाเคคी เคนै- เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœเคจ เค•ी เคฎुเค•्เคคि। เคญाเคฐเคค เค•ी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคคเคฌ เคคเค• เคธाเคฐ्เคฅเค• เคจเคนीं เคนै, เคœเคฌ เคคเค• เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœเคจ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै। เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœเคจ เค•े เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคนोเคจे เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคฏเคนी เคจเคนीं เคนै เค•ि เค‰เคธे เคญเคฐ เคชेเคŸ เคญोเคœเคจ, เฅ›เคฐूเคฐเคค เค•े เคฎुเคคाเคฌिเค• เค•เคชเฅœा เคฎिเคฒ เคœाเค। เคฏเคน เคญी เคนै เคคเคฅा เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เค”เคฐ เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เคญी เคนै। เค‰เคธเค•े เคฎाเคจเคธ เคฎें เคœो เค…ंเคง เคฐुเคขिเคฏाँ เคนैं, เค•ुंเค ाเคँ เคนैं, เค…เคตिเคตेเค• เคนै, เคฎुเคฐ्เคš्เค›เคจा เคนै, เคฎृเคค เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคँ เค†เคฆि เคช्เคฐเคตृเคคिเคฏाँ เคนैं, เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคน เคฏुเค—-เคฏुเค— เคธे เคฆाเคธ เคฌเคจเคคा เคšเคฒा เค†เคฏा เคนै। เค‰เคจเคธे เคญी เค‰เคจ्เคนें เคฎुเค•्เคค เค•เคฐเคจा เคนै।”[2]

          เคตिเคถ्เคต เค•ी เค…เคจेเค• เคญाเคทाเค“ं เคฎें เคฌเคนुเคค เคธाเคฐे เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ा เคธृเคœเคจ เคนुเค† เคนै, เคœिเคธเค•ा เคตिเคทเคฏ เคฌเคจเคจे เคธे เคธเคฎाเคœ เค•ा เค•ोเคˆ เคชเคนเคฒु เค…เค›ूเคคा เคจเคนीं เคฐเคนा เคนै। “เคธाเคนिเคค्เคฏ, เคธंเคธाเคฐ เค•ो เคฆेเค–เคจे เค•ी เคเค• เคธंเคตेเคฆिเคค, เคธเคฎाเคตेเคถी เคฆृเคท्เคŸि เคนै, เคฆेเคถ เคนो เคฏा เคต्เคฏเค•्เคคि เค…เคฅเคตा เคธเคฎाเคœ เคฏเคน เคนเคฐ เคเค• เค•े เคฒिเค เฅ›िंเคฆा เคฐเคนเคจे เค•ी เคตเค•ाเคฒเคค เค•เคฐเคคा เคนै।”[3]  เคญाเคฐเคค เคฎें เคญी เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เคจे เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ा เคธृเคœเคจ เค…เคจेเค• เคตिเคงाเค“ं เค•े เคฐूเคช เคฎें เค•िเคฏा เคนै, เคœिเคธเคฎें เค•เคนाเคจी, เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ, เคเค•ांเค•ी, เคจाเคŸเค• เค†เคฆि เคถाเคฎिเคฒ เคนैं। เคจाเคŸเค• เค‡เคจเคฎें เคเค• เคเคธी เคตिเคงा เคฐเคนी เคนै, เคœिเคธเคจे เคธเคฎाเคœ เคชเคฐ เค—เคนเคฐा เคช्เคฐเคญाเคต เคกाเคฒा เคนै। เคธ्เคตाเคคंเคค्เคฐ्เคฏोเคค्เคคเคฐ เค•ाเคฒ เคฎें เคฒिเค–े เคนिंเคฆी เคจाเคŸเค•ों เคฎें เคธเคฎाเคœ เค•े เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ा เคช्เคฐเคญाเคตी เคšिเคค्เคฐเคฃ เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै। เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฏुเค— เคฎें เคธเคฎाเคœ เค•े เคธाเคฎाเคœिเค•, เคฐाเคœเคจीเคคिเค•, เคงाเคฐ्เคฎिเค•, เค†เคฐ्เคฅिเค•, เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค”เคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เค†เคฆि เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เคฌเคนुเคค เคคेเฅ›ी เคธे เคนुเค เคนैं। เคจाเคŸเค•เค•ाเคฐों เคจे เค…เคชเคจे เคธเคฎाเคœ เค•े เค‡เคจ เคฌเคฆเคฒाเคตों เค•ा เค…เคชเคจे เคจाเคŸเค•ों เคฎें เคฎाเคฐ्เคฎिเค• เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•िเคฏा เคนै। เคธ्เคตाเคคंเคค्เคฐ्เคฏोเคค्เคคเคฐ เคนिंเคฆी เคจाเคŸเค•ों เคฎें เคธाเคฎाเคœिเค• เคฌเคฆเคฒाเคต เค”เคฐ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•े เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•े เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคกॉ. เคœเคฏเคฆेเคต เคคเคจेเคœा เคจे เคฒिเค–ा เคนै, “เคตเคธ्เคคुเคค: เคจाเคŸเค•เค•ाเคฐ เค†เคœ เค‡เคธ เคธเคค्เคฏเคคा เค•ो เคฌเคก़ी เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐी เคธे เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจे เคฒเค—े เคนैं เค•ि เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคœเคจ เค•ी เคฆเคฏเคจीเคฏ เคธ्เคฅिเคคि เคต เคค्เคฐाเคธเคฆ เคจिเคฏเคคि เค•े เคฒिเค เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ เคคाเค•เคคों เค•े เคฌเคนुเคฐूเคชी เคšेเคนเคฐों เค•ो เคฌेเคจเค•ाเคฌ เค•เคฐเคจा เค”เคฐ เคœเคจเคคा เคฎें เค†เคค्เคฎเคตिเคถ्เคตाเคธ เคต เค†เค•्เคฐोเคถ เคชैเคฆा เค•เคฐเค•े เค…เคจ्เคฏाเคฏ เค”เคฐ เคถोเคทเคฃ เค•ी เคถเค•्เคคिเคฏों เค•े เคตिเคฐूเคฆ्เคง เคฒเคก़เคจे เค•े เคฒिเค เคคैเคฏाเคฐ เค•เคฐเคจा เค†เคœ เค•े เคธเคนी เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เค”เคฐ เคธाเคฐ्เคฅเค• เคจाเคŸเค• เค•ा เค‰เคค्เคคเคฐเคฆाเคฏिเคค्เคต เคนै। เคนเคฎाเคฐा เค†เคœ เค•ा เคจाเคŸเค• เค”เคฐ เคฐंเค—เคฎंเคš เค…เคชเคจी เค‡เคธ เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเค•ा เค”เคฐ เคฌुเคจिเคฏाเคฆी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคธे เค•เคคเคฐाเค•เคฐ เค†เค—े เคจเคนीं เคจिเค•เคฒ เคธเค•เคคा।"[4]

      เค…เคธเฅšเคฐ เคตเคœाเคนเคค เค•ा เคจाเคŸ्เคฏ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคกॉ. เคœเคฏเคฆेเคต เคคเคจेเคœा เคฆ्เคตाเคฐा เคต्เคฏเค•्เคค เค•ी เค—เคˆ เค‰เคค्เคคเคฐเคฆाเคฏिเคค्เคต เคธंเคฌंเคงी เคญूเคฎिเค•ा เค•ो เคจिเคญाเคคे เคนुเค เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคธเคฎाเคœ, เคธเคฎเคฏ, เคธเคค्เคคा เค”เคฐ เคฐाเคœเคจीเคคि เค•े เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ा เคฎाเคฐ्เคฎिเค• เค…ंเค•เคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा เคธเคถเค•्เคค เคธाเคนिเคค्เคฏ เคนै। เคตเคœाเคนเคค เคœी เคจे เค…เคชเคจे เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคจाเคŸ्เคฏ เคฒेเค–เคจ เคชเคฐंเคชเคฐा เค•ो เค…เคชเคจाเคคे เคนुเค เคธเคฎाเคœ เค•े เคนเคฐ เคชเคนเคฒू เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคฒेเค–เคจी เคšเคฒाเคˆ เคนै। เค‰เคจเค•े เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เคจाเคŸเค•ों เคฎें 'เคซिเคฐंเค—ी เคฒौเคŸ เค†เค', 'เค‡เคจ्เคจा เค•ी เค†เคตाเคœ' เค”เคฐ 'เคตीเคฐเค—เคคि' เคเคคिเคนाเคธिเค• เคคเคฅा เค•ाเคฒ्เคชเคจिเค• เค•เคฅाเคจเค•ों เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคจाเคŸเค• เคฐเคนे เคนैं। เค‡เคจ เคจाเคŸเค•ों เคฎें เคญी เคคเคค्เค•ाเคฒीเคจ เคธเคฎाเคœ เค•ी เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค”เคฐ เคตिเคทเคฎเคคाเค“ं เค•ा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆी เคšिเคค्เคฐเคฃ เคฎिเคฒเคคा เคนै। เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं, “เคตीเคฐเค—เคคि เคฒिเค–เคจे เค•े เคฌाเคฆ เคฎเคจ เคฎें เค‡เคš्เค›ा เคœเค—ी เค•ि เคช्เคฐเคคीเค•ाเคค्เคฎเค•เคคा, เคฒाเค•्เคทเคฃिเค•เคคा เคคเคฅा เคเคคिเคนाเคธिเค• เคชเคฐिเคตेเคถ เคฎें เคจ เคฒिเค–เค•เคฐ เคเคธा เคจाเคŸเค• เคฒिเค–ा เคœाเค เคœो เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆी เคนो, เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคชเคฐिเคตेเคถ เคคเคฅा เค†เคœ เค•े เคชाเคค्เคฐों เค•ो เคธाเคฎเคจे เคฒाเคคा เคนो। เค‰เคธ เคœเคฎाเคจे เคฎें เคฎुเคे เคฒเค—ा เคฅा เค•ि เคนिंเคฆी เคจाเคŸเค• เค•ो เคธीเคงे เคœीเคตเคจ เคธे เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค। เคœเคฌเค•ि เคช्เคฐाเคฏः เคจाเคŸเค• เค˜ूเคฎ-เคซिเคฐเค•เคฐ เคœीเคตเคจ เคคเค• เคชเคนुँเคšे เคฅे... เคฎैं เคธीเคงे เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆी เคคเคฅा เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคœीเคตเคจ เค”เคฐ เคชाเคค्เคฐों เค•ो เคจाเคŸเค• เคฎें เคฒाเคจा เคšाเคนเคคा เคฅा।”[5]

เค…เคธเฅšเคฐ เคตเคœाเคนเคค เค•े เคจाเคŸเค• ‘เคตीเคฐเค—เคคि’ เคฎें เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคค เคธเคฎเคฏ เค•ी เคงเคก़เค•เคจ, เคธเคฎाเคœ เค•ी เคนเคฒเคšเคฒ เค”เคฐ เคฐाเคœเคจीเคคि เค•े เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคฌเคฆเคฒाเคต เค•ो เคธเคฎเคเคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคจเค•े เคจाเคŸเค• เคฎें เคจिเคนिเคค เคคเคฅ्เคฏों เค•ो เคœाเคจเคจा เคฌเคนुเคค เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै।

เคตीเคฐเค—เคคि : เคธंเคชเคค्เคคि เค•ा เคตเคฐ्เคšเคธ्เคต

เค†เคœ เคนเคฎ เค‰เคธ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฐเคน เคฐเคนे เคนैं เคœเคนाँ เค…เคฐ्เคฅ เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนोเค•เคฐ เคธเคญी เค†เคฏाเคฎों เค•ो เคธंเคšाเคฒिเคค เค”เคฐ เคจिเคฏंเคค्เคฐिเคค เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เค…เค—เคฐ เคนเคฎ เค†เคœ เค•ी เค†เคงुเคจिเค• เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ो เคตिเคค्เคคीเคฏ เคธเคญ्เคฏเคคा เค•เคนें เคคो เค•ोเคˆ เคฌुเคฐाเคˆ เคจเคนीं เคนै। เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคœीเคตเคจ เค•ी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคाเคँ เคœैเคธे เคญोเคœเคจ, เคตเคธ्เคค्เคฐ เค”เคฐ เค†เคตाเคธ เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เคธुเค–-เคธुเคตिเคงाเคँ เคนैं, เคœिเคจ เคชเคฐ เค†เคœ เคชूंเคœी เค•ा เค†เคงिเคชเคค्เคฏ เคธ्เคฅाเคชिเคค เคนो เคšुเค•ा เคนै। "เคœीเคตเคจ เคฎें เคชूเคฐ्เคฃเคค्เคต เค•ी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงि เค…เคฐ्เคฅ เค•े เค…เคญाเคต เคฎें เคนो เคนी เคจเคนीं เคธเค•เคคी ।"[6] เค†เคœ เค…เคฐ्เคฅ เค‡เคคเคจा เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนो เคšुเค•ा เคนै เค•ि เคœเคนाँ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ा เคนเคฐ เคซैเคธเคฒा เค…เคฐ्เคฅ เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนै, เคตเคนीं เคนเคฎाเคฐे เคธाเคฐे เคธंเคฌंเคง เคญी เค…เคฐ्เคฅ เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคฌเคจเคคे-เคฌिเค—เฅœเคคे เคนैं।

          เค…เคฐ्เคฅ เค…เคฐ्เคฅाเคค เคชूंเคœी เคจे เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคถोเคทเคฃों เค•े เคจเค-เคจเค เคคเคฐीเค•े เคจिเคฐ्เคฎिเคค เค•िเค เคนैं। เคœเคนाँ เค…เคฐ्เคฅ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคœीเคตเคจ เคฎें เค…เคจेเค• เคธुเค–-เคธुเคตिเคงाเคँ เคธुเคฒเคญ เคนुเคˆ เคนैं, เคตเคนीं เค•เคˆ เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เคญी เคชैเคฆा เคนुเคˆ เคนैं। เคธเคฎाเคœ เคฎें เคชूंเคœीเคตाเคฆ เคจे เค•เคˆ เค•ुเคฐीเคคिเคฏों เค”เคฐ เคฆोเคทों เค•ो เคœเคจ्เคฎ เคฆिเคฏा เคนै, เคœिเคธเคฎें เคธเคฌเคธे เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค˜เคŸเค• เคนै - เคตเคฐ्เค— เคตैเคทเคฎ्เคฏ। เค‡เคธเค•ा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคฏเคน เคนुเค† เคนै เค•ि เคชूंเคœीเคชเคคि เค”เคฐ เคงเคจी เคนोเคคे เคœा เคฐเคนे เคนैं เคคเคฅा เคธเคฐ्เคตเคนाเคฐा เคจिเคฐंเคคเคฐ เคจिเคฐ्เคงเคจ เคนोเคคे เคœा เคฐเคนे เคนैं । เคฏเคนी เคจเคนीं "เคชूंเคœी เค•े เค•ुเค› เคฎुเคŸ्เค ी เคญเคฐ เคฒोเค—ों เค•े เคนाเคฅों เคฎें เค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคนो เคœाเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคœเคจ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค•ी เค…เคตเคธ्เคฅा เค•ी เค‰เคจ्เคจเคคि เคจเคนीं เคนो เคธเค•ी।"[7] เค†เคœ เค‡เคจ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคธ्เคฅिเคคिเคฏों, เคตिเคทเคฎเคคाเค“ं เคเคตं เคถोเคทเคฃों เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค†เคฎ เคœเคจเคฎाเคจเคธ เคค्เคฐเคธ्เคค เคนो เคšुเค•ा เคนै। เคฎเคจुเคท्เคฏ เคชเคนเคฒे เคธे เคนी เคธเคฎाเคœ เคฎें เคต्เคฏाเคช्เคค เคตเคฐ्เคฃ-เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคถोเคทเคฃ เคธे เค—्เคฐเคธिเคค เคฅा เคฒेเค•िเคจ เค…เคฌ เค‡เคธ เคชूंเคœीเคตाเคฆी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคธे เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนुเคˆ เค†เคฐ्เคฅिเค• เคตिเคทเคฎเคคाเค“ं เค”เคฐ เค‰เคค्เคชीเฅœเคจों เคธे เคญी เคœूเค เคฐเคนा เคนै। เค…เค—เคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค‡เคธ เคชूंเคœीเคตाเคฆी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•े เคตिเคฐुเคฆ्เคง เค†เคตाเฅ› เค‰เค ाเคคा เคนै เคคो เคธเคค्เคคा เคตเคฐ्เค— เค‰เคธเค•ी เค†เคตाเฅ› เค•ो เคฆเคฌाเค•เคฐ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ी เคนी เคชैเคฐเคตी เค•เคฐเคคा เคนै। "เคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เคตเคฐ्เค—ों เค”เคฐ เคธเคฎाเคœों เคฎें เคชเคก़े เคนुเค เคญाเคตों เค•ो เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เค”เคฐ เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•ी เคธीเคฎा เคคเค• เคตिเค•เคธिเคค เค•เคฐเค•े เคธाเคฎाเคœिเค• เคถाเคธเคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคถเค•्เคคि เค…เคชเคจा เคนिเคค เคธाเคงเคจ เค•เคฐเคคी เคนै ।"[8] เคชूंเคœीเคชเคคि เคตเคฐ्เค— เค•े เคช्เคฐเคญाเคต เคธे เคธเคฎाเคœ เค•ा เค•ोเคˆ เคตเคฐ्เค— เค…เค›ूเคคा เคจเคนीं เคฐเคน เค—เคฏा เคนै। เคธเคค्เคคा เคญी เค†เคœ เค‡เคธी เคชूंเคœीเคตाเคฆी เค—ोเคฆ เคฎें เคชเคฒ เคฐเคนी เคนै। เคชूंเคœी เค•ी เคœाเคฆुเคˆ เคถเค•्เคคि เค•े เคธंเคฌंเคง เคฎें เคธुเคงीเคถ เคชเคšौเคฐी เค•ा เคฎเคค เคนै เค•ि "เคชूंเคœी เค•े เคธ्เคตाเคฎिเคค्เคต เค•ी เคชाเค—เคฒ เค‡เคš्เค›ाเคँ เคธเคฎाเคœ เค•ा เคธंเคšाเคฒเคจ เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคी เคนैं।"[9] เค‡เคจ्เคนीं เคตिเคทเคฎเคคाเค“ं เค”เคฐ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ो เค†เคงाเคฐ เคฌเคจाเค•เคฐ เค…เคธเฅšเคฐ เคตเคœाเคนเคค เคจे ‘เคตीเคฐเค—เคคि’ เคจाเคฎเค• เคจाเคŸเค• เค•ा เคธृเคœเคจ เค•िเคฏा เคนै।

‘เคตीเคฐเค—เคคि’ เคจाเคŸเค• เคตिเคœเคฏเคฆाเคจ เคฆेเคฅा เค•ी เคฒोเค• เค†เคธ्เคตाเคฆเคจ เคตाเคฒी เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจी เค•เคฅा ‘เค–ोเคœी’ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคนै, เคœिเคธเคฎें เคธเคค्เคคा เค•े เคธ्เคตเคฐूเคช เค•ो เคช्เคฐเคคीเค•ाเคค्เคฎเค• เคฐूเคช เคธे เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคจाเคŸเค• เค•ी เคตिเคทเคฏเคตเคธ्เคคु เคชूंเคœीเคตाเคฆ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคธเคฎाเคœ เคฎें เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคตिเคธंเค—เคคिเคฏों เคคเคฅा เค‰เคธเค•ी เคฆเคฎเคจเค•ाเคฐी เคจीเคคिเคฏों เค•ो เค‰เคฆ्เค˜ाเคŸिเคค เค•เคฐเคคी เคนै। เค‡เคธเค•ा เค•ेंเคฆ्เคฐीเคฏ เคชाเคค्เคฐ เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เคนै เคœोเค•ि เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคธเคฌเคธे เคงเคจเคตाเคจ เคธाเคนूเค•ाเคฐ เค•ा เค‡เค•เคฒौเคคा เคชुเคค्เคฐ เคนै। เคตเคน เคฌเคนुเคค เคนी เคญाเคตुเค• เค”เคฐ เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐ เคธ्เคตเคญाเคต เค•ा เคนै। เค‰เคธเค•ा เคฎเคจ เคธเคฎाเคœ เค•ी เคช्เคฐเคคिเค•ूเคฒ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคจเคนीं เคฒเค—เคคा เคนै। เค‰เคธเค•े เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- "เคนैं เค•ुเค› เคฒोเค— เคฆुเคจिเคฏा เคฎें เคœिเคจ्เคนें เคชाเค•เคฐ เคฎเคœा เค†เคคा เคนै เคคो เค•ुเค› เคฒोเค— เค–ोเค•เคฐ เค–ुเคถ เคนोเคคे เคนैं। เค•िเคธी เค•े เคฒिเค เคœเคนเคฐ เคฎौเคค เคนै เคคो เค•िเคธी เค•े เคฒिเค เคœिंเคฆเค—ी। เค•िเคธी เค•ो เคฆौเคฒเคค เคฌेเคนเคฆ เค…เคœीเคœ เคนै เคคो เค•िเคธी เค•े เคฒिเค เค•ूเคก़े เค•ा เคขेเคฐ। เค•िเคธी เค•ा เค–ाเค•เคฐ เคชेเคŸ เคญเคฐเคคा เคนै เคคो เค•िเคธी เค•ा เคญूเค–े เคฐเคนเค•เคฐ।"[10] เคชिเคคा เค•ो เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เค‰เคธเค•ी เคฎाเคจเคธिเค• เคธ्เคฅिเคคि เค ीเค• เคจเคนीं เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เคตเคน เค‰เคธเค•ा เค‡เคฒाเคœ เค•เคฐเคตाเคจे เค•े เคฒिเค เคนเค•ीเคฎ, เคตैเคฆ्เคฏ, เค“เคा, เคชीเคฐ เค•ो เคฌुเคฒाเคตाเคคा เคนै। เคฒेเค•िเคจ เค‡เคฒाเคœ เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคญी เค•ोเคˆ เคซाเคฏเคฆा เคจเคนीं เคนोเคคा। เค…ंเคค เคฎें เค‰เคธเค•ा เคตिเคตाเคน เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคคाเค•ि เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•ी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐिเคฏों เคธे เค‰เคธเค•ा เคฎเคจ เคฌเคฆเคฒे เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคธाเคฐी เคชीเฅœाเคँ เคธเคฎाเคช्เคค เคนो เคœाเคँ। เค•िंเคคु เค‰เคธเค•ी เคฌेเคšैเคจी เคฌเคข़เคคी เคœाเคคी เคนै। เค…เคฐ्เคฅ เค•े เค…เคงिเคท्เค िเคค เคฎाเคนौเคฒ เคฎें เคตเคน เค˜ुเคŸเคคा เคœाเคคा เคนै। เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เค•ुเค› เคจเคฏा เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคा เคนै। เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคตเคน เคšोเคฐी เค•เคฐเคคा เคนै เคคाเค•ि เค‰เคธ เค†เคจंเคฆ เค•ो เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐ เคธเค•े। เคฒेเค•िเคจ เคœเคฌ เค‰เคธे เคšोเคฐी เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฐंเค—े เคนाเคฅों เคชเค•เฅœ เคฒिเคฏा เคœाเคคा เคนै เคคो เคฒोเค— เค‰เคธे เคšोเคฐ เคฎाเคจเคจे เค•ो เคคैเคฏाเคฐ เคนी เคจเคนीं เคนोเคคे เค•्เคฏोंเค•ि เคธเคฎाเคœ เค•ी เค…เคตเคงाเคฐเคฃा เคฎें เคšोเคฐी เค•ेเคตเคฒ เค—เคฐीเคฌ เคฒोเค— เค•เคฐเคคे เคนैं เค”เคฐ เคœो เคธ्เคตเคฏं เคงเคจเคตाเคจ เคนो เคตो เคญเคฒा เคšोเคฐी เค•्เคฏों เค•เคฐेเค—ा? เคชुเคค्เคฐ เค•ी เคšोเคฐी เค›ुเคชाเคจे เค•े เคฒिเค เคชिเคคा เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ी เคฆुเค—เคจी เค•ीเคฎเคค เคฆेเคคा เคนै। เค…เคคः เคšोเคฐी เค•เคฐเค•े เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เคธเคฌเค•े เคฒिเค เคฆाเคจी เคเคตं เค•ृเคชाเคฒु เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै।

เคจाเคŸเค• เค•े เค…ंเคคिเคฎ เคฆृเคถ्เคฏ เคฎें เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เคญเคฐे เคฆเคฐเคฌाเคฐ เคฎें เคฐाเคœा เค•ो เค—ाเคฒिเคฏाँ เคฆेเคคा เคนै, เคœूเคคा เคฎाเคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคชเค—เคก़ी เค‰เคคाเคฐเค•เคฐ เคซेंเค• เคฆेเคคा เคนै। เค•िंเคคु เค‰เคธเค•ी เคเคธी เคนเคฐเค•เคคों เค•ो เคฐाเคœा เค…เคชเคจे เคฒिเค เคนिเคคเค•เคฐ เคฎाเคจเคคा เคนै เคคเคฅा เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนोเค•เคฐ เค…เคชเคจी เคฌेเคŸी เค”เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เคธौंเคช เค‰เคธे เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เค•เคฐเคคा เคนै ।

4.4.2 เค…เคฐ्เคฅ/เคชूंเคœी เค•ा เคธเคฎाเคœ เคชเคฐ เคช्เคฐเคญाเคต

เค†เคœ เคฌเคฆเคฒे เคธเคฎाเคœ เคฎें เคญाเคตुเค•เคคा เค•ा เค•ोเคˆ เคธ्เคฅाเคจ เคจเคนीं เคฐเคน เค—เคฏा เคนै। เค…เคฌ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ा เคฎเคถीเคจीเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เค†เคฐ्เคฅिเค•เคฐเคฃ เคนो เค—เคฏा เคนै। เค‰เคธเค•ा เคธ्เคตเคญाเคต เค…เคฌ เคธ्เคตाเคฐ्เคฅी เค”เคฐ เค†เคค्เคฎเค•ेंเคฆ्เคฐिเคค เคนोเคคा เคนै। เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เค•ी เคตाเคฃी เคฎें เค†เคงुเคจिเค• เคฎाเคจเคต เค•ी เคฌेเคšैเคจी เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै- "เคฌंเคฆ เค•เคฐो, เคชเคฐเคฎाเคค्เคฎा เค•ा เคตाเคธ्เคคा เคนै, เคฌंเคฆ เค•เคฐो। เคฌเคšเคชเคจ เคธे เคฒेเค•เคฐ เค†เคœ เคคเค• เคนเคœाเคฐों เคฒाเค–ों เคฌाเคฐ เคฎेเคฐे เค•ाเคจों เคฎें เคฏเคนी เค†เคตाเฅ› เคชเคก़เคคी เคนै เค•ि เค†เคœ เค•เคฐोเคก़ों เค•िเคธी เค•े เคชाเคธ เคนैं เคคो เคฎेเคฐे เคชाเคธ เคนैं। เคฆौเคฒเคค, เคฌेเคชเคจाเคน, เคฌेเคนिเคธाเคฌ เคฆौเคฒเคค, เคฌेเค‡ंเคคेเคนा เคฆौเคฒเคค... เคฒेเค•िเคจ เค‡เคธ เค–ुเคถเคจเคธीเคฌी เค•े เคฌोเค เคธे เคฎेเคฐी เคธांเคธ เค˜ुเคŸी เคœा เคฐเคนी เคนै, เคฎेเคฐा เคฆिเคฎाเค— เคซเคŸเคจे เคฒเค—เคคा เคนै, เคฐเค—-เคฐเค— เคšเคŸเค•เคจे เคฒเค—เคคी เคนै।"[11]

เค†เคฒोเคš्เคฏ เคจाเคŸเค• เคฎें เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคคเคค्เค•ाเคฒीเคจ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เคฎเคจोเคตैเคœ्เคžाเคจिเค• เคธ्เคฅिเคคि เค”เคฐ เคฆเคถा เค•ा เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃाเคค्เคฎเค• เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคीเค•เคฐเคฃ เคนुเค† เคนै। เค‰เคธเค•ी เคฌेเคšैเคจी เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคธเคฎाเคœ เค•े เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เคนै เคœो เค‡เคธ เคชूंเคœीเคตाเคฆी เค”เคฐ เค…เคฐ्เคฅเคšเค•्เคฐ เคฎें เคซँเคธा เคนुเค† เคนै। เค…เค—เคฐ เคเค• เคชंเค•्เคคि เคฎें เค•เคนा เคœाเค เคคो เคฏเคน เคชूंเคœी เค•े เคธเคฎเค•्เคท เคเค• เค†เคฎ เค†เคฆเคฎी เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เค†เคฆเคฎिเคฏเคค เค•ी ‘เคตीเคฐเค—เคคि’ เคนै।

4.4.3 เคชूंเคœीเคตाเคฆ เคชเคฐ เคต्เคฏंเค—्เคฏाเคค्เคฎเค• เคช्เคฐเคนाเคฐ

เคจाเคŸเค• เค•े เคชाเคค्เคฐ เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เค•ा เค‡เคฒाเคœ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฆेเคถ-เคตिเคฆेเคถ เคธे เคœो เคนเค•ीเคฎ, เคตैเคฆ्เคฏ, เคชंเคกिเคค, เค“เคा เคคเคฅा เคœ्เคžाเคจी เคฎुเคจि เคฌुเคฒाเคฏे เคœाเคคे เคนैं, เค‰เคจ เคธเคฌ เคชเคฐ เค‡เคธเคฎें เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคตे เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เค•ा เค‡เคฒाเคœ เค•เคฐเคจे เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคธ्เคตเคฏं เค†เคชเคธ เคฎें เคเค—เฅœा เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं। เคตे เคธเคญी เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เคธे เค‰เคค्เคคเคฎ เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐे เค•ो เคจिเคฎ्เคจ เคธिเคฆ्เคง เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं เคœिเคธเค•ा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै -

"เคนเค•ीเคฎों เคธे เคฌเคšो เคฏเคน เคœाเคจ เคฒे เคฒेเคคे เคนैं เคฒोเค—ों เค•ी

 เคฆเคตा เคฆेเคคे เคนैं เคชเคฐ เค‡เคจเค•ो เคจเคนीं เคชเคนเคšाเคจ เคฐोเค—ों เค•ी

 เคจ เคฐोเค—ी เคธे, เคจ เคฐोเค—ों เคธे, เค‡เคจ्เคนें เคชैเคธे เคธे เคฎเคคเคฒเคฌ เคนै

 เคนเค•ीเคฎो เคธे เคฌเคšें เคฏเคน เคœाเคจ เคฒे เคฒेเคคे เคนैं เคฒोเค—ों เค•ी।"[12]

เคจाเคŸเค• เค•े เคคीเคธเคฐे เคฆृเคถ्เคฏ เคฎें เคธเคฎाเคœ เคฎें เคต्เคฏाเคช्เคค เคธ्เคตเคฏंเคตเคฐ เคช्เคฐเคฅा เคชเคฐ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคนै। เคจाเคฐी เค•ो เคตเคธ्เคคु เคฎाเคจเค•เคฐ เค‰เคธเค•ी เคฌिเค•्เคฐी เค”เคฐ เคฌिเค•्เคฐी เค•े เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคšीเคœ เค•ो เคฎाเคจเคจे เคตाเคฒे เคธเคฎाเคœ เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เคญी เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै । เคนเคฎ เคœैเคธे เคฌाเฅ›ाเคฐ เคฎें เคฆेเค–เคคे เคนैं เค•ि เคฆुเค•ाเคจเคฆाเคฐ เค—्เคฐाเคนเค•ों เค•े เคธเคฎเค•्เคท เค…เคชเคจी เคตเคธ्เคคुเค“ं เค•ा เค‰เคจเค•ा เคฌเค–ाเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं เค ीเค• เค‰เคธी เคคเคฐเคน เคฌाเคช เค…เคชเคจी เคฌेเคŸी เค•ी เค–ूเคฌिเคฏों เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฒเคก़เค•ी เค•ा เคชिเคคा-

" เคฒเคก़เค•ी เคฒเคก़เค•ी เคนै เคนเคฎाเคฐी เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ी เคฒเคก़เค•ी

 เคจाเคšเคคी เค—ाเคคी เคนै เค”เคฐ เค–ाเคจा เคชเค•ाเคคी เคนै

 เคฒเคก़เค•ी เคฒเคก़เค•ी เคนै เคนเคฎाเคฐी เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ी เคฒเคก़เค•ी।"[13]

4.4.4 เคธเคฎाเคœ เคฌเคจाเคฎ เคชूंเคœीเคชเคคि

 เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎाเคœ เคฎें เคชूंเคœीเคชเคคिเคฏों เค•ो เคช्เคฐเคคिเคท्เค ा เคฆी เคœाเคคी เคนै।  เคธाเคนूเค•ाเคฐ เค•ा เค•เคฅเคจ เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคคा เคนै- "เคงเคฐ्เคฎ, เคœ्เคžाเคจ, เคฌुเคฆ्เคงि, เคฐूเคช เค•्เคฏा เคนै เคœो เคฆौเคฒเคค เคธे เคจเคนीं เค–เคฐीเคฆा เคœा เคธเค•เคคा? เคฎाเคจ, เคธเคฎ्เคฎाเคจ, เคช्เคฐเคคिเคท्เค ा - เค•्เคฏा เคนै เคœो เคฆौเคฒเคค เคธे เคจเคนीं เค–เคฐीเคฆा เคœा เคธเค•เคคा? เคช्เคฐेเคฎ, เค˜ृเคฃा, เคชाเคช, เคชुเคฃ्เคฏ เค•्เคฏा เคนै เคœो เคฆौเคฒเคค เคธे เคจเคนीं เค–เคฐीเคฆा เคœा เคธเค•เคคा?"[14] เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เคฎें เคชूंเคœीเคชเคคिเคฏों เค•ी เคจिเคฐंเค•ुเคถเคคा เค”เคฐ เค…เคนंเค•ाเคฐ เค•ा เคฌेเคฌाเค• เคšिเคค्เคฐเคฃ เคนै ।

เคนเคฎाเคฐा เคธเคฎाเคœ เคถ्เคฐเคฎเคœीเคตी เคธे เคถเคจैः เคถเคจैः เคชूंเคœीเคตाเคฆी เคธเคฎाเคœ เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เคนो เค—เคฏा เคนै। เคธेเค  เคธाเคนूเค•ाเคฐों เคจे เค…เคชเคจे เคช्เคฐเคญाเคต เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคธเคฎเคธ्เคค เคฐाเคœเคจीเคคि เคชเคฐ เคนाเคตी เคนोเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै। เคซเคฒเคคः เค—ुเคจाเคนเค—ाเคฐ เคญी เคฌेเค—ुเคจाเคน เคธाเคฌिเคค เคนो เคœाเคคा เคนै। เคธाเคนूเค•ाเคฐ เค•ा เคฌेเคŸा เคฏเคฆि เคšोเคฐी เค•เคฐे, เคชूเคฐे เค—ांเคต เคฎें เคคเคนเคฒเค•ा เคฎเคšाเค เคคो เคญी เคตเคน เคฌेเค—ुเคจाเคน เคธाเคฌिเคค เคนोเคคा เคนै। เคฏเคนी เคนै, เคธเคค्เคคाเคงाเคฐिเคฏों เค•ी เคœाเคฒเคธाเคœी। เคงเคจ เค•ी เคชोเคŸเคฒी เค‰เคจเค•े เคूเค  เค•ो เคธเคš เค”เคฐ เคจाเคฎुเคฎเค•िเคจ เค•ो เคฎुเคฎเค•िเคจ เคฌเคจाเคคी เคนै।  เคธाเคนूเค•ाเคฐ เค•ा เค•เคฅเคจ เคฆेเค–िเค- "เคงเคจ เคฆौเคฒเคค เคธे เค…เคธंเคญเคต เค•ो เคธंเคญเคต เคฌเคจाเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।"[15] เค†เคœ เค•े เคธเคฎเคฏ เคฎें เค…เค•्เคธเคฐ เคเคธा เคนोเคคा เคนै เค•ि เค…เค—เคฐ เค•िเคธी เคชूंเคœीเคชเคคि เค•ा เคฌेเคŸा เค•िเคธी เค—เคฐीเคฌ เค•ी เคœाเคจ เคฒे เคฒे เคคो เคญी เค‰เคธ เคœुเคฐ्เคฎ เค•ो เคชैเคธे เค•ी เค†เคก़ เคฎें เคฆเคฌा เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै।

4.4.5 เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เคฒिเคช्เคค เคธเคฎाเคœ เคชเคฐ เค•เคŸाเค•्เคท

เคจाเคŸเค• เคฎें เคฏเคน เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เค—เคฏा เคนै เค•ि เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค†เคœ เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎाเคœ เคฎें เคชूंเคœीเคตाเคฆी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคจे เคธเคค्เคคा เคชเคฐ เค…เคชเคจा เค†เคงिเคชเคค्เคฏ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคนै। เคธाเคนूเค•ाเคฐ เค…เคชเคจे เคฌेเคŸे เค•ी เคธेเคตा เค…เคš्เค›े เคธे เคนो เคธเค•े เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคฎเคนाเคฎंเคค्เคฐी เค•ो เคชैเคธे เคฆेเค•เคฐ เคซँเคธा เคฒेเคคा เคนै। เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคฎเคนाเคฎंเคค्เคฐी เคฐाเคœा เค•े เคธเคฎเค•्เคท เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เค•ा เคฌเค–ाเคจ เค•เคฐเคคा เคนै। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค‰เคœाเค—เคฐ เคนोเคคा เคนै เค•ि เคœो เคธเคค्เคคा เคชूंเคœीเคตाเคฆ เค•े เค†เคงाเคฐों เคชเคฐ เค–เฅœी เคนोเคคी เคนैं เคตो เคชूँเคœीเคชเคคिเคฏों เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเค เคœा เคฐเคนे เค…เคจ्เคฏाเคฏ, เค…เคค्เคฏाเคšाเคฐ เค”เคฐ เคถोเคทเคฃों เค•ो เค…เคจเคฆेเค–ा เค•เคฐ เคฆेเคคी เคนै। เคจाเคŸเค• เคฎें เคฐाเคœा เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคธ เคธเคค्เคคा เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœिเคธเค•ी เคธ्เคฅिเคคि เค•िเคธी เคฌंเคฆเคฐ เคœैเคธी เคนै। เค‡เคธ เคฌंเคฆเคฐ เค•ा เคฎเคฆाเคฐी เคชूंเคœीเคชเคคि เคนै। เคœो เค…เคชเคจे เค‡เคถाเคฐों เคชเคฐ เคฌंเคฆเคฐ เคฐूเคชी เคธเคค्เคคा เค•ो เค†เคธाเคจी เคธे เคจเคšाเคคा เคนै।

เค†เคœ เคนเคฎाเคฐे เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฏเคน เคงाเคฐเคฃा เคฌเคจ เค—เคˆ เคนै เค•ि เคจिเคฎ्เคจ เคตเคฐ्เค— เค•े เคฒोเค— เคนी เคšोเคฐी เค•เคฐเคคे, เคกाเค•ा เคกाเคฒเคคे เคนैं। เค‡เคธเคฒिเค เคจाเคŸเค• เค•ा เคชाเคค्เคฐ เคธुเค•ुเคฎाเคฐ, เคœो เคธाเคนूเค•ाเคฐ เค•ा เคฌेเคŸा เคนै, เคœเคฌ เคตเคน เคšोเคฐी เค•เคฐเคคा เคนै เคคो เคธเคฎाเคœ เค•े เคฒोเค— เคฎाเคจเคจे เคธे เค‡เคจเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं เคชเคฐ เคšोเคฐ เค•ा เค•เคฅเคจ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै, "เคœो เคฐाเคœाเค“ं เค•ा เคฐाเคœा เคนै, เคœो เคงเคจเคตाเคจों เค•ा เคงเคจเคตाเคจ เคนै, เคœो เคฆाเคจिเคฏों เค•ा เคฆाเคจी เคนै, เคœो เคชเคฐोเคชเค•ाเคฐिเคฏों เค•ा เคชเคฐोเคชเค•ाเคฐी เคนै, เคœिเคธเค•ी เคนเคตेเคฒी เคฎें เคนเคœाเคฐों เค•ो เคฐोเคœเค—ाเคฐ เคฎिเคฒเคคा เคนै, เคœो เคญूเค–ों เค•ा เคชेเคŸ เคญเคฐเคคा เคนै, เคœो เค•เคฐोเคก़ों เค•ा เคฆाเคจ-เคงเคฐ्เคฎ เค•เคฐเคคा เคนै, เคตเคน เคšोเคฐी เค•्เคฏों เคจเคนीं เค•เคฐ เคธเค•เคคा?"[16]

4.4.6 เคญ्เคฐเคท्เคŸ เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค”เคฐ เค…เคธเคซเคฒ เคตिเคฆ्เคฐोเคน

เคจाเคŸเค• เค•ा เคชाเคค्เคฐ เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคต्เคฏाเคช्เคค เคธाเคฎाเคœिเค•, เค†เคฐ्เคฅिเค• เค”เคฐ เคฐाเคœเคจीเคคिเค• เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค”เคฐ เคตिเคทเคฎเคคाเค“ं เคœैเคธे- เคตเคฐ्เคฃ-เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा, เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ो เคฌเคšाเคจे, เคชूंเคœीเคตाเคฆी เค…เคฐाเคœเค•เคคा เค†เคฆि เค•ो เคธเคฎाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เคธे เคฒเฅœเคคा เคนै। เคตเคน เคธเคฎाเคœ เค•ो เคชूंเคœीเคตाเคฆी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค”เคฐ เคญ्เคฐเคท्เคŸ เคจीเคคिเคฏों เค•े เคšंเค—ुเคฒ เคธे เค›ुเฅœाเคจा เคšाเคนเคคा เคนै เคฒेเค•िเคจ เค‰เคธเค•े เคธเคญी เคช्เคฐเคฏाเคธ เคจिเคฐเคฐ्เคฅเค• เคธाเคฌिเคค เคนो เคœाเคคे เคนैं เคœो เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ी เค“เคฐ เคธंเค•ेเคค เค•เคฐเคคे เคนैं เค•ि เค…เค•ेเคฒा เคฎเคจुเคท्เคฏ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เคจเคนीं เคฒा เคธเค•เคคा เคนै, เคœเคฌ เคคเค• เคธเคฎाเคœ เคธ्เคตเคฏं เคฌเคฆเคฒเคจा เคจ เคšाเคนे।

 เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เคธे เคฆो เคฌिंเคฆु เค‰เคญเคฐเคคे เคนैं เคชเคนเคฒा, เคธเคฎाเคœ เคฎें เคœเคฌ เคญी เค•्เคฐांเคคि เค•ा เคฌिเค—ुเคฒ เคฌเคœे เคคो เค‰เคธ เค•्เคฐांเคคि เค•ी เคฌाเค—เคกोเคฐ เค•िเคธी เค…เคญिเคœाเคค्เคฏ เคตเคฐ्เค— เค•े เคนाเคฅ เคฎें เคจเคนीं เคนोเคจी เคšाเคนिเค, เคฌเคฒ्เค•ि เค†เคฎ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคนाเคฅ เคฎें เคนोเคจी เคšाเคนिเค। เคฆूเคธเคฐा, เค…เคญिเคœाเคค्เคฏ เคตเคฐ्เค— เคธे เค†เคจे เคตाเคฒा เค•्เคฐांเคคिเค•ाเคฐी เค…เคชเคจे เค…เคต्เคฏाเคตเคนाเคฐिเค• เคตिเคšाเคฐों เค•े เค•ाเคฐเคฃ, เค…เคชเคจी เคœเคจ्เคฎเคœाเคค เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคนเคฎेเคถा เคธुเค•ुเคฎाเคฐ เค•ी เคคเคฐเคน เค…เคธเคซเคฒ เคนोเค—ा เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคธเคฎเคธ्เคค เคช्เคฐเคฏाเคธों เค•ा เคฒाเคญ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ो เคนी เคฎिเคฒेเค—ा। เคจाเคŸเค•เค•ाเคฐ เคจे เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เคฎें เคฏเคน เคšिเคค्เคฐ เค‰เค•ेเคฐा เคนै เค•ि เค•िเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคงเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เคฐाเคœเคธเคค्เคคा เค•ो เค–เคฐीเคฆा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคชूंเคœीเคตाเคฆी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคšाเคนे เค•िเคคเคจे เคญी เคœूเคคे เคธเคค्เคคा เค•ो เคฎाเคฐे เคฒेเค•िเคจ เคธเคค्เคคा เค‰เฅž्เฅž เคคเค• เคจเคนीं เค•เคฐเคคी เคนै। เค‰เคฒ्เคŸा เค‰เคธเค•ो เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคฆेเคคी เคนै। เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เคธे เคชूंเคœीเคตाเคฆी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค”เคฐ เคญ्เคฐเคท्เคŸाเคšाเคฐ เคธเคฎाเคช्เคค เคนोเคจा เค…เคธंเคญเคต-เคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै।

เค‰เคชเคฐोเค•्เคค เคจाเคŸเค• เค•ा เคธूเค•्เคท्เคฎ เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคฏเคน เคฌाเคค เคธเคฎ्เคฎुเค– เค†เคคी เคนै เค•ि เคธเคฎाเคœ เคฎें เค†เคฎ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•ी เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐी เค•ा เค•ोเคˆ เคฎोเคฒ เคจเคนीं เคนै। เคธเคค्เคคा เค‰เคธเค•ी เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐी เค•ो เคทเคก्เคฏंเคค्เคฐों เค”เคฐ เค…เคค्เคฏाเคšाเคฐों เคธे เคฌेเคˆเคฎाเคจी เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เค•เคฐ เคฆेเคคी เคนै। เคฏเคน เคจाเคŸเค• เคชूंเคœी เค•ो เคนी เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคถเค•्เคคि เค‰เคฆ्เค˜ोเคทिเคค เค•เคฐเคคा เคนै। เคœเคฏเคฆेเคต เคคเคจेเคœा เค•े เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฏเคน เคจाเคŸเค•, "เคธเคค्เคคाเคงाเคฐी เคตเคฐ्เค— เค•े เค˜ाเค˜ เคšเคฐिเคค्เคฐ เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคทเคก्เคฏंเคค्เคฐ เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เค†เคœ เค•े เคฏुเค— เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เคฎें เคชूंเคœीเคตाเคฆी เค•ो เคนी เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคเคตं เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคถเค•्เคคि (เคธเคค्เคคा)  เค•े เคฐूเคช เคฎें เคฐेเค–ांเค•िเคค เค•เคฐเคคा เคนै।"[17]



[1] เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ- เค•ुเค› เคตिเคšाเคฐ, เคชृ-20
[2] เคงเคฐ्เคฎเคตीเคฐ เคญाเคฐเคคी- เคฎाเคจเคต เคฎूเคฒ्เคฏ  เค”เคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏ, เคชृ-74
[3] เคช्เคฐเคญाเค•เคฐ เคถ्เคฐोเคค्เคฐिเคฏ- เคธเคฎเคฏ เคธเคฎाเคœ เคธाเคนिเคค्เคฏ,  เคชृ 99
[4] -เคกॉ.เคฆिเคจेเคถเคšंเคฆ्เคฐ เคตเคฐ्เคฎा- เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคนिंเคฆी เคจाเคŸเค• เคเคตं เคจाเคŸเค•เค•ाเคฐ, เคชृ.46
[5] เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค- เค†เค  เคจाเคŸเค•(เค•เคฐ्เคฎ เค•ी เคธाเคฐ्เคฅเค•เคคा), เคชृ. 3
[6] เคจเคฐेंเคฆ्เคฐ เคฎोเคนเคจ- เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि, เคชृ-142
[7] เคธुเคญाเคท เค•ुเคฎाเคฐ- เค†เคงुเคจिเค• เคนिเคจ्เคฆी เค•เคตिเคคा, เคชृ-5
[8] เคค्เคฐिเคฒोเคšเคจ- เค•ाเคต्เคฏ เค”เคฐ เค…เคฐ्เคฅเคฌोเคง , เคชृ-58 
[9] เคธुเคงीเคฐ เคชเคšौเคฐी- เค†เคฒोเคšเคจा เคธे เค†เค—े (เค‰เคค्เคคเคฐ เค†เคงुเคจिเค•เคคाเคตाเคฆी เค”เคฐ เค‰เคค्เคคเคฐ เคธंเคฐเคšเคจเคตाเคฆी เคตिเคฎเคฐ्เคถ), เคชृ-59
[10] เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค- เค†เค   เคจाเคŸเค•, เคชृ-109
[11] เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค- เค†เค   เคจाเคŸเค•- เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค, เคชृ-109
[12] เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค- เค†เค   เคจाเคŸเค•, เคชृ- 110
[13] เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค- เค†เค   เคจाเคŸเค•, เคชृ -115
[14] เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค- เค†เค   เคจाเคŸเค•, เคชृ– 134
[15] เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค- เค†เค   เคจाเคŸเค•, เคชृ -135
[16] เค…เคธเค—เคฐ เคตเคœाเคนเคค- เค†เค   เคจाเคŸเค•, เคชृ-129
[17] เคœเคฏเคฆेเคต เคคเคจेเคœा- เคนिเคจ्เคฆी เค•े เค†เค   เคฎौเคฒिเค• เคจाเคŸเค•, เคจเคŸเคฐंเค—, เคชृ-51, เค…ंเค•-49,1995
 

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।