рдХрд░्рдирд▓ рд╕िंрд╣ (рдк्рд░ांрдд-рдк्рд░ांрдд рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ)

(рдк्рд░ांрдд-рдк्рд░ांрдд рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд╕े рд╕ाрднाрд░)
рдоूрд▓ рднाрд╖ा: рдЙрд░्рджू
рд▓ेрдЦрдХ: рдмрд▓рд╡ंрдд рд╕िंрд╣
рдЕрдиुрд╡ाрдж: рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी

рдкрд░िрдЪрдп: рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी рдЬрди्рдо: 1941 рдХрд░ाрдЪी, рд╕िंрдз (рддрдм рднाрд░рдд), 12 реЪреЫрд▓-рд╡ рдХाрд╡्рдп-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, 2 рднрдЬрди-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, 12 рд╕िंрдзी рд╕े рд╣िंрджी рдЕрдиुрджिрдд рдХрд╣ाрдиी-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд। рд╕िंрдзी, рд╣िрди्рджी, рддрдеा рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдоें рд╕рдоाрди рдЕрдзिрдХाрд░ рд▓ेрдЦрди, рд╣िрди्рджी- рд╕िंрдзी рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рдЕрдиुрд╡ाрдж। рд╢्рд░ी рдоोрджी рдХे рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рдЪौрдеी рдХूрдЯ (рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рдк्рд░рдХाрд╢рди), рдЕрдд्рддिрдпा рджाрдКрдж, рд╡ рд░ूрдоी рдХा рд╕िंрдзी рдЕрдиुрд╡ाрдж. NJ, NY, OSLO, рддрдоिрд│рдиाрдбु, рдХрд░्рдиाрдЯрдХ-рдзाрд░рд╡ाреЬ, рд░ाрдпрдкुрд░, рдЬोрдзрдкुрд░, рдХेрд░рд▓ рд╡ рдЕрди्рдп рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд। рдбॉ. рдЕрдоृрддा рдк्рд░ीрддрдо рдЕрд╡ाрд░्рдб, рд╡ рдоीрд░ рдЕрд▓ी рдоीрд░ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕िंрдзी рд╡िрдХाрд╕ рдкрд░िрд╖рдж рд╡ рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╕िрди्рдзी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рд╕े рдкुрд░рд╕्рдХृрдд। рдЕंрддрд░्рдЬाрд▓: https://nangranidevi.blogspot.com рдИрдоेрд▓: dnangrani@gmail.com


рдмрд▓рд╡ंрдд рд╕िंрд╣
рдЬाрдЯ рд╕िрдЦ рдХी рдЬाрди рджो рдЪीреЫों рдоें рд╣ोрддी рд╣ै, ‘рдЙрд╕рдХी рд▓ाрдаी рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕рд╡ाрд░ी рдХी рдШोрдб़ी рдпा рдШोрдб़ा।’ рдЕрдЧрд░ рдпे рдЪीреЫें рдЪोрд░ी рд╣ो рдЬाрдПँ рддो рдЙрди्рд╣ें рддрд▓ाрд╢ рдХрд░рдиे рдоें реЫрдоीрди-рдЖрд╕рдоाँ рдПрдХ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдХोрдИ рдЬाрдЯ рд╕े рдЙрд╕рдХी рдпрд╣ рдЪीреЫें рдЫीрдирдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░े рддो рд╡рд╣ рдорд░рдиे рдоाрд░рдиे рдкрд░ рдЖрдоाрджा рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рджुрд╢्рдорди рднाрд░ी рдкреЬे рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдпे рдЪीреЫें рдЫिрди рдЬाрдПँ рддो рд╡рд╣ рдЪुрд▓्рд▓ू рднрд░ рдкाрдиी рдоें рдбूрдм рдорд░рддा рд╣ै।
рдХрд░्рдирд▓ рд╕िंрд╣ рдХे рд╕ाрде рдпрд╣ рдПрдХ рдкрд╣ेрд▓ी рдХिрд╕्рдо рдХा рд╣ाрджрд╕ा рдкेрд╢ рдЖрдпा рдеा। рдЙрд╕рдХी реЩूрдмрд╕ूрд░рдд рддेреЫ рднाрдЧрдиे рд╡ाрд▓ी рдШोрдб़ी рдЪोрд░ी рд╣ो рдЧрдпी рдеी। рд╡рд╣ рд▓ंрдмी рдЪौрдб़ी рдмाреЬिрдпों рдХा реЫрдоींрджाрд░ рдеा, рдХिрд╕ी рдХी рдХ्рдпा рдореЫाрд▓ рдХि рдЙрд╕рд╕े рдоुреШाрдмрд▓ा рдХрд░рдХे рдШोрдб़ी рдЫीрди рд▓े рдЬाрддा। рдШोрдб़ी рдЪोрд░ी рдЪрд▓े рдЬाрдиे рдкрд░ рдЙрд╕рдХी рдЖँрдЦों рдоें рдЦूрди рдЙрддрд░ рдЖрдпा рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рд▓ाрдЪाрд░ рдеा।
рдЪाрд░-рдкाँрдЪ рджिрди рдЧुреЫрд░ рдЧрдП। рдЙрд╕рдиे рдоुрдЭрд╕े рдЗрд╕ рд╣ाрджрд╕े рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрд╣ा। рд╣ाрд▓ांрдХि рдоैं рдЙрд╕рдХा рдиौрдХрд░ рдеा рдФрд░ рд╡рд╣ рдоुрдЭрд╕े рдмेрд╣рдж рдмुрд░ी рддрд░рд╣ рдкेрд╢ рдЖрддा рдеा, рдлिрд░ рднी рд╡рд╣ рдЕрд╣рдо рдоाрдорд▓ों рдоें рдЕрдХрд╕рд░ рдоेрд░ी рд╕рд▓ाрд╣ рд▓ेрддा рдеा।
рд╡рд╣ी рдмाрдд рд╣ुрдИ, рд╕ुрдмрд╣ рдХा рд╡реШ्рдд рдеा। рдоैं рдЧाँрд╡ рд╕े рдЖрдзा рдХोрд╕ рджूрд░ рддрдмेрд▓े рдХे реШрд░ीрдм рд▓рдЧे рд╣ुрдП рдХोрд▓्рд╣ू рдоें рд╕рд░рд╕ों рдкीрд╕ рд░рд╣ा рдеा рдХि рдлрдд्рддा рдЦाँрд╕рддा рд╣ुрдЖ рдоेрд░े рдкाрд╕ рдЖрдХрд░ рдмोрд▓ा, ‘рддрдмेрд▓े рдоें рд╕рд░рджाрд░ рддुрдЭे рдмुрд▓ा рд░рд╣ा рд╣ै।’
рдоैं рдЕрд╕рд▓ рдоाрдорд▓ा рднाँрдк рдЧрдпा। рдоैं рдЕрднी рддрдХ рд╕ोрдЪ рдирд╣ीं рдкाрдпा рдеा рдХि рдЕрдЧрд░ рд╡рд╣ рдШोрдб़ी рдХे рдмाрд░े рдоें рдкूрдЫे рддो рдоेрд░ा рдорд╢्рд╡рд░ा рдХ्рдпा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП? рдпूँ рднी рдоैं рдЙрд╕рдХे рд╕ाрдордиे рдЬाрдиे рд╕े рдХрддрд░ाрддा рдеा рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдЧाрд▓ी-рдЧрд▓ौрдЪ рдХे рдмिрдиा рдмाрдд рдирд╣ीं рдХрд░рддा рдеा। рдХрднी рдоुрдЭे рдмрд╣ुрдд рддाрд╡ рднी рдЖрддा рддो реЩूрди рдХा рдШूँрдЯ рдкिрдП рдмрдЧैрд░ рдХोрдИ рдЪाрд░ा рдиреЫрд░ рдирд╣ीं рдЖрддा рдеा। рдЙрд╕рдХा рдоुреШाрдмрд▓ा рдХрд░рдиा рдмेрдХाрд░ рдеा। рдЖрдЦिрд░ рд╢ेрд░ рдФрд░ рдмрдХрд░ी рдХा рдоुреШाрдмрд▓ा рднी рдХ्рдпा? рдЕрдЧрд░ рдиौрдХрд░ी рдЫोреЬ рджेрддा рддो рдоेрд░ा рд▓ाрдпрд▓рдкुрд░ рдпा рдЙрд╕рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕ рдоें рдЯिрдХрдиा рдиाрдоुрдордХिрди рд╣ो рдЬाрддा рдФрд░ рдЕрдЧрд░ рдЕрдкрдиे рдЧाँрд╡ реЫिрд▓ा рд▓ुрдзिрдпाрдиा рдоें рдЬा рдмрд╕ूँ рддो рд░ोреЫी рдХा рд╕рд╡ाрд▓ рд╣рд▓ рдирд╣ी рд╣ो рд╕рдХрддा рдеा। реЮрдд्рддे рдХी рдмाрдд рд╕ुрдирдХрд░ рднी рдЙрдардиे рдХो рдЬी рдирд╣ीं рдЪाрд╣ा, рдХ्рдпोंрдХि рд╕ुрдмрд╣ рдХी рдаंрдбी рдзूрдк рдоें рджिрд▓ рдХो рдмрдб़ा рд╕ुрдХूрди рдорд╣рд╕ूрд╕ рд╣ो рд░рд╣ рдеा। рд▓ेрдХिрди рдЙрдардиा рд╣ी рдкрдб़ा। рдХौрди рд╕рд░рджाрд░ рдХे рдоुँрд╣ рд▓рдЧे?
 рдоैंрдиे рдлрдд्рддे рд╕े рдХрд╣ा рдХि рд╡рд╣ рдоेрд░ी рдЬрдЧрд╣ рдмैрдардХрд░ реЫрд░ा рдмैрд▓ рд╣ाँрдХрддा рд░рд╣े, рдордЧрд░ рдлрдд्рддा рдмोрд▓ा рдХि рд╡рд╣ рдЙрд╕ рд╡реШ्рдд рдЦेрддों рдкрд░ рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै, рдоैंрдиे реЫोрд░ рджेрдХрд░ рдХрд╣ा, ‘рд▓े рдеोрдб़ी рджेрд░ рддो рдмैрда, рдоैं рддрдмेрд▓े рд╕े рд▓реЬрдХे рдХो рднेрдЬ рджूँрдЧा рдлिрд░ рдЪрд▓े рдЬाрдиा।’ рд╡рд╣ рдмैрда рдЧрдпा рдФрд░ рдкрдЧрдб़ी рдЙрддाрд░рдХрд░ рдЙрд╕ी рдХे рдкрдЯ्рдЯे рдкрд░ рд╣ाрде рдлेрд░рдиे рд▓рдЧा рдФрд░ рдлिрд░ рдкрдЧрдб़ी рдЭाреЬ рдХрд░ рдЙрд╕े рд╢ाрди рд╕े рд╕рд░ рдкрд░ рд▓рдкेрдЯрдиे рд▓рдЧा। 
рдоैं рддрдмेрд▓े рдХे рд▓рдо्рдмे рдЪौреЬे рд╕рд╣рди рдоें рджाрдЦिрд▓ рд╣ुрдЖ, рдХрд░्рдирд▓ рд╕िंрд╣ рдмреЬे рдЫрдХреЬे рдХी рдорд░рдо्рдордд рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा। рджूрд╕рд░े рджिрди рдШрд░ рдХी рдФрд░рддें рдоेрд▓े рдоें рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдеीं, рдЙрд╕ी рд╕िрд▓рд╕िрд▓े рдоें рддैрдпाрд░ी рд╣ो рд░рд╣ी рдеी। рдоिрд╕्рдд्рд░ी рдЕрдирд╡рд░ рдЙрд▓рдЯी рддрд░реЮ рд╕े рдкрд╣िрдП рдХी рдаुрдХाрдИ рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा рдФрд░ рд╕рд░рджाрд░ рдЙрд╕े рдмреЬे рдз्рдпाрди рд╕े рджेрдЦ рд░рд╣ा рдеा। рдоैंрдиे реШрд░ीрдм рдкрд╣ुँрдЪрдХрд░ рджोрдиों рд╣ाрде рдЬोреЬ рдХрд░ рдХрд╣ा, ‘рд╕рдд рд╢्рд░ी рдЕрдХाрд▓ рд╕рд░рджाрд░ рдЬी’, рдЙрд╕рдиे рдоुрдЭे рдХुрдЫ рдЬрд╡ाрдм рдирд╣ीं рджिрдпा рдФрд░ рди рдоेрд░ी рддрд░реЮ рджेрдЦा। рдмрд▓्рдХि рдпूँ рдоाрд▓ूрдо рд╣ोрддा рдеा рдЬैрд╕े рдЙрд╕े рдоेрд░ी рдоौрдЬूрджрдЧी рдХा рдПрд╣рд╕ाрд╕ рддрдХ рди рд░рд╣ा। 
рдХाреЮी рджेрд░ рддрдХ рдоैं рд╣ाрде рдкीрда рдкीрдЫे рдмाँрдзे рдЦрдб़ा рд░рд╣ा рдФрд░ рд╕рд░рджाрд░ рдХी рддрд░реЮ рджेрдЦрддा рд░рд╣ा। рд╡рд╣ рдкैंрддाрд▓ीрд╕ рдмрд░рд╕ рдХे рдКрдкрд░ рд╣ो рдЪुрдХा рдеा। рдХुрдЫ рдмाрд▓ реЫрд░ूрд░ рдкрдХ рдЧрдП рдеे, рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдХे реЫिрд╕्рдо рдХे рд╡рдЬрди рдмрд░ाрдмрд░ рдХрдореЫोрд░ी рджिрдЦाрдИ рдирд╣ीं рджेрддी рдеी। рдЪौреЬे рдирдеुрдиे, рд╣ोंрда рднрд░рдкूрд░, рджाреЭी рдФрд░ рд╕िрд░ рдХे рдмाрд▓ рдШрдиे, рд░ंрдЧ рддрдкрддे рд╣ुрдП рддांрдмे рдХे рд╕рдоाрди। рдоैं рдЙрд╕рдХे рдмреЬे-рдмреЬे рд╣ाрде рдФрд░ рдЪौрдб़ी рдХрд▓ाрдЗрдпाँ рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рджिрд▓ рдоें рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧा рдХि рдХाрд╢! рдоैं рдЙрд╕рд╕े рднी рджुрдЧрдиे рдбीрд▓-рдбौрд▓ рдХा рдоाрд▓िрдХ рд╣ोрддा рддो рдЙрд╕े рдЧेंрдж рдХी рддрд░рд╣ рдЙрдЫाрд▓ рдХрд░ рдкрд░े рдлैंрдХ рджेрддा। рдпрд╣ рд╕ंрднрд▓рдиे рднी рди рдкाрддा рдХि рдоैं рдЕрдкрдиा рднाрд░ी рднрд░рдХрдо рдмाреЫू рдЙрдаाрдХрд░ рд╡рд╣ рд╣ाрде рджेрддा рдХि рдЧрд░्рджрди рдоुреЬ рдЬाрддी, рдкрдЧрдб़ी рдкрд░े рдЬा рдЧिрд░рддी рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рд╕рд░ рдХрдЪрд░े рдоें рдзँрд╕ рдЬाрддा। рдЕрдЧрд▓े рдЪाрд░ों рджांрдд рдЯूрдЯ рдЬाрддे рдФрд░ рдирдеुрдиों рд╕े реЩूрди рдмрд╣рдиे рд▓рдЧрддा। рдоैंрдиे рдпрд╣ीं рддрдХ рдиреШ्рд╢ рдЦींрдЪा рдеा рдХि рд╕рд░рджाрд░ рдЕрдкрдиी рдордЯрдХे рдЬैрд╕ी рд╣рд▓рдХ рд╕े рднाрд░ी рдЖрд╡ाреЫ рдиिрдХाрд▓ рдХрд░рдХे рдмोрд▓ा, ‘рдУрдП рднूрддिрдпा।’
‘рдЬी рд╕рд░рджाрд░ рдЬी’ рдоैंрдиे рд╣ाрде рдЬोреЬрдХрд░ рдЬрд╡ाрдм рджिрдпा।
рд╡рд╣ рдоुрдЭे рд╣рдоेрд╢ा рдЗрд╕ी рдиाрдо рд╕े рдкुрдХाрд░рддा рдеा। рдоेрд░े рд╕рд░ рдХे рдмाрд▓ рдЦреЬे рд╣ुрдП рдХाрдмू рдоें рдирд╣ीं рдЖрддे, рджाреЭी рдФрд░ рдоूрдЫों рдХे рдмाрд▓ рднी рдЕреЬे-рдЕреЬे рд╕े рд░рд╣рддे рдеे। рдоेрд░ी рдпрд╣ी рд╣ाрд▓рдд рдордж्рджेрдиреЫрд░ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдЙрд╕рдиे рдПрдХ рд░ोреЫ рдХрд╣ा рдеा, ‘рдУрдП, рддेрд░ा рдиाрдо рддो рднूрдд рд╕िंрд╣ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।
’рдЕрдм рдЖрдк рд╣ी рд╕ोрдЪिрдпे рднूрдд рдФрд░ рднूрддिрдпा рдоें рдХिрддрдиा рдмрдб़ा реЮрд░्реШ рд╣ै। 
‘рднूрддिрдпा, рдШोрдб़ी рдХा рдкрддा рдирд╣ीं рдЪрд▓ा?’ рдоुрдЭे рдХोрдИ рдоुрдиाрд╕िрдм рдЬрд╡ाрдм рдирд╣ी рд╕ूрдЭा। рдЕрдм рддрдХ рдоेрд░े реЫрд╣рди рдоें рдХोрдИ рддрд░рдХीрдм рдирд╣ीं рдЖрдИ рдеी। рдоुрдЭे рдЪुрдк рджेрдЦрдХрд░ рд╕рд░рджाрд░ рдмोрд▓ा, ‘рдУрдП рдмोрд▓рддा рдХ्рдпों рдирд╣ीं рднूрддिрдиा।’ рдЕрдм рднूрддिрдпा рд╕े рднूрддिрдиा рдмрдиा рджिрдпा рдЧрдпा।
рдоैंрдиे рд╣реЬрдмрдб़ाрдХрд░ рд╕рд╡ाрд▓ рдХिрдпा, ‘рдЖрдкрдиे рдеाрдиे рдоें рд░िрдкोрд░्рдЯ рдирд╣ीं рд▓िрдЦाрдИ?’ 
‘рднूрддрдиे рд╡ाрд╣!’ рд╡рд╣ рдоेрд░ी рддрд░реЮ рджेрдЦे рдмреЪैрд░ рд╣ँрд╕ा, ‘рдкुрд▓िрд╕ рдХ्рдпा рдХрд░ рд▓ेрдЧी? рдЕрдЧрд░ рдоैं рдХिрд╕ी рдХी рдШोрдб़ी рд▓ाрдХрд░ рдЕрдкрдиे рддрдмेрд▓े рдоें рдмांрдз рд▓ूँ рддो рдмрддा, рдкुрд▓िрд╕ рдХ्рдпा рдХрд░ рд▓ेрдЧी? рдФрд░ рдлिрд░ рдкुрд▓िрд╕ рдХो реЩрдмрд░ рдХрд░рдиा рдХ्рдпा рдорд░्рджों рдХा рдХाрдо рд╣ै? рднूрддिрдпा! рднूрддिрдпा, рдУрдП рднूрддिрдиे рджा’ рд╕рдЪ. рдЧाрд▓ी рджेрдиे рдоें рд╕рд░рджाрд░ рдХो реЮрди рд╣ाрд╕िрд▓ рдеा।
рдЬैрд╕े рдоैंрдиे рдКрдкрд░ рд▓िрдЦा рд╣ै, рд╕рд░рджाрд░ рдЕрдХрд╕рд░ рдРрд╕े рдоाрдорд▓ों рдоें рдоुрдЭрд╕े рд╕рд▓ाрд╣ рдорд╢्рд╡рд░ा рдХрд░рддा рдеा рд▓ेрдХिрди рдоुрдЭे рдРрд╕ा рдЯेрдв़ा рдоाрдорд▓ा рдкрд╣рд▓े рдХрднी рд╣рд▓ рдХрд░рдиा рдирд╣ीं рдкрдб़ा рдеा। рд▓ाрдпрд▓рдкुрд░ рдХे рдЗрд▓ाрдХे рдоें рдЗрди рджिрдиों рдЪोрд░ рдбाрдХुрдУं рдХी рдХрдоी рдирд╣ी рдеी। рдЙрд╕ реЫрдоाрдиे рдоें рдоुрд╕рд▓рдоाрди реЩाрдиाрдмрджोрд╢ рднी рдкाрдП рдЬाрддे рдеे, рдЬिрдирдХे рдорд░्рдж рдмреЬे рд░рдордгीрдп рдФрд░ рдФрд░рддें рдмрдб़ी рд╕ुंрджрд░ рд╣ोрддी рдеी рдФрд░ рдЬрд╣ाँ рдмрд╕ рдЪрд▓рддा рд╡рд╣ीं рд╣ाрде рдоाрд░ рдЬाрдиे рдоें рджेрд░ рдирд╣ीं рдХрд░рддे рдеे। рдкрд╣рд░рдмाрд░ рдХा рдЗрд▓ाрдХा рднी реШрд░ीрдм рд╣ी рдеा, рдЬрд╣ाँ рдХे рд╕िрдЦ рдЗрдирд╕े рднी рдмреЭे-рдЪреЭे рдеे। рд╡рд╣ाँ рдПрдХ рд╕े рдПрдХ рдзाрдХреЬ рдоौрдЬूрдж рдеे। рдХौрди рдЬाрдиे рдЗрд╕ рдХाрдо рдоें рдХिрд╕рдХा рд╣ाрде рдеा? рджो рдмाрддें рд╕ाреЮ рдеीं - рдЕрд╡्рд╡рд▓ рдпрд╣, рдХि рдШोрдб़ी рдХा рдЪोрд░ рд╢ौреШीрди рдоिреЫाрдЬ рдеा, рд╡рд░рдиा рдШोрдб़ी рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдФрд░ рдЬाрдирд╡рд░ рднी рд╣ाँрдХ рдХрд░ рд▓े рдЬाрддा। рджूрд╕рд░ी рдмाрдд рдпрд╣ рдХि рдЪोрд░ рдХोрдИ рдоाрдоूрд▓ी рдЖрджрдоी рдирд╣ीं рдеा। рдХрд░्рдирд▓ рд╕िंрд╣ рдХी рдЗрд▓ाрдХे рднрд░ рдоें рд╢ोрд╣рд░рдд рдеी рдФрд░ рд╣рд░ рд╢реЩ्рд╕ рдкрд░ рдЙрд╕рдХी рдзाрдХ рдмैрдаी рд╣ुрдИ рдеी। рдРрд╕े рдоें рдЙрд╕ рдХी рдШोрдб़ी рдЪुрд░ाрдиे рдХा рдХाрдо рдоाрдоूрд▓ी рдЗрди्рд╕ाрди рдХा рдХाрд░рдиाрдоा рд╣ो рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдХрддा рдеा।
рдХुрдЫ рджेрд░ рддрдХ реЩाрдоोрд╢ी рдЬाрд░ी рд░рд╣ी। рдоिрд╕्рдд्рд░ी рдХे рд╣рдеोреЬे рдХी рдардХ-рдардХ рдЧूँрдЬрддी рд░рд╣ी, рд▓ेрдХिрди, рдЬрдм рдЫрдХреЬे рдХी рдорд░рдо्рдордд рд╣ो рдЪुрдХी рддो рд╕рд░рджाрд░ рдиे рдзीрд░े рд╕े рдоेрд░ी рдЧрд░्рджрди рдкंрдЬे рдоें рджрдмोрдЪी рдФрд░ рдПрдХाрди्рдд рдоें рд▓े рдЬाрдХрд░ рдмोрд▓ा, ‘рдпрд╣ рдХाрдо рдХिрд╕ी рдмреЬे рд╣рд░ाрдордЬाрджे рдХा рд╣ै।’
‘рд╣ाँ рдЬी, рдЖрдк рдаीрдХ рдХрд╣рддे рд╣ैं।’ рдоैंрдиे рдЧрд▓े рдоें рдлँрд╕ी рд╣ुрдИ рдЖрд╡ाреЫ рдХрдаिрдиाрдИ рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХाрд▓рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा। 
рд╕рд░рджाрд░ рдХुрдЫ рджेрд░ рддрдХ рдоेрд░ी рдЖँрдЦों рдоें рдЖँрдЦें рдбाрд▓े рд░рд╣ा, рдлिрд░ рдмोрд▓ा ‘рдоाрдорд▓ा рдЯेреЭा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рдХिрд╕ी рдЯेреЭे рдЖрджрдоी рдХी рдорджрдж рд╕े рдпрд╣ рдЧुрдд्рдеी рд╕ुрд▓рдЭ рд╕рдХрддी рд╣ै, рд╕рдордЭे?’
рдоेрд░ा рдЧрд▓ा рдмिрд▓рдХुрд▓ реЩुрд╢्рдХ рд╣ो рд░рд╣ा рдеा рд╣ाрд▓ाँрдХि рдоैंрдиे рдХुрдЫ рдХрд╣े рдмреЪैрд░ рдЙрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рд╕рд░ рд╣िрд▓ा рджिрдпा।
рд╕рд░рджाрд░ рдХी рднाрд░ी рдЖрд╡ाрдЬ рдЧूँрдЬी ‘рдХрд▓ рдоेрд▓े рдоें рдЬाрдХрд░ рдЖँрдЦें рдЦुрд▓ी рд░рдЦोрдЧे рддो рдХोрдИ рди рдХोрдИ рдЕрд╕рд▓ी рд╣рд░ाрдордЬाрджा рддुрдо्рд╣ें рдиреЫрд░ рдЖ рд╣ी рдЬाрдПрдЧा। рдЬो рдХाँрдЯे рдкрд░ рдкूрд░ा рдЙрддрд░े рдЙрд╕рд╕े рд╕ौрджा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдРрд╕े рдЖрджрдоी рдХो, рдЬो рдШोрдб़ी рд▓े рдЖрдП, рдоैं рдкाँрдЪ рд╕ौ рд░ुрдкрдП рдЗрдиाрдо рджेрдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд╣ूँ рдФрд░ рдЕрдЧрд░ рд╣рд░ाрдореЫाрджे рдЪोрд░ рдХा рдкрддा рдоिрд▓ рд╕рдХे рддो рдкाँрдЪ рд╕ौ рдФрд░ рдЗрдиाрдо рджे рд╕рдХрддा рд╣ूँ। рдмрд╕ рдПрдХ рдмाрд░ рдЪोрд░ рдоेрд░े рдЪंрдЧुрд▓ рдоें рдЖ рдЬाрдП рддो рд╕ाрд▓े рдХी рдЧрд░्рджрди рдорд░ोреЬ рджूँ рддाрдХि рдЖрдЧे рд╕рдмрдХो рд╕рдмрдХ рдоिрд▓ рдЬाрдП, рд╕рдордЭे?’
рдЕрдм рдоैंрдиे рдмрдб़ी рдоुрд╢рдХिрд▓ рд╕े рдЬрд╡ाрдм рджिрдпा ‘рдЬी рд╕рдордЭा।’ рдоैं рдЬाрдирддा рдеा рдХि рдЕрдм рдХे рднी рдоैंрдиे реЮреШрдд рд╕िрд░ рд╣िрд▓ाрдпा рддो рдЧाрд▓िрдпों рдХी рдмौрдЫाрд░ рд╕рд╣рдиी рдкреЬेрдЧी।
рд╕рд░рджाрд░ рдиे рдЖрдЦ़िрд░ी рдмाрд░ рдЕрдкрдиी рдЙंрдЧрд▓िрдпाँ рдоेрд░ी рдЧрд░्рджрди рдкрд░ рдФрд░ рдХрд╕рдХрд░ рдХрд╣ा, ‘рднूрддिрдпा, рдпрд╣ рдХाрдо рдЬैрд╕े рднी рд╣ो рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।’
рджूрд╕рд░े рджिрди рдШрд░ рдХी рдФрд░рддें рдФрд░ рдХुрдЫ рдмिрд░ाрджрд░ी рдХी рдФрд░рддें, рд▓рдб़рдХिрдпाँ рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪे рдЫрдХрдб़ों рдкрд░ рд▓рдж рдЧрдП рдФрд░ рдоैं рдПрдХ рдШोрдб़ी рдкрд░ рд╕рд╡ाрд░ рд╣ो рдЧрдпा। рдЗрд╕ рд╢ाрди рд╕े рд╣рдоाрд░ा рдХाреЮिрд▓ा рдоेрд▓े рд░рд╡ाрдиा рд╣ुрдЖ।
рдЕрд╣ा! рдкंрдЬाрдм рдХे рдоेрд▓े рднी рдХैрд╕े рдк्рдпाрд░े рд╣ोрддे рд╣ैं! рдЬंрдЧрд▓ рдоें рдоंрдЧрд▓ рдХा рд╕рдоां рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рджूрд░-рджूрд░ рддрдХ рдЦेрдоे рд▓рдЧ рдЬाрддे рд╣ैं। рдоिрдЯ्рдЯी рдХे рд░ाрд╕्рддों рдкрд░ рдЦूрдм рдЫिреЬрдХाрд╡ рд╣ोрддा рд╣ै। рдиाрдЪ-рд░ंрдЧ, рдЧाрдиा рдмрдЬाрдиा, рд╣рд░ рддрд░рд╣ рдХी рд░ौрдирдХ рдиреЫрд░ рдЖрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рд░ाрдд рдХे рд╕рдордп рд╕ैрдХреЬों рдмрд▓्рдмों рдХी рд░ोрд╢рдиी рдоें рджुрдХाрдиें рдЕрдкрдиी рдмрд╣ाрд░ рдЕрд▓рдЧ рд╣ी рджिрдЦाрддी рд╣ैं। рдЗрди рджुрдХाрдиों рдкрд░ рд╕рдЬрдиे рд╕ँрд╡рд░рдиे рдХा рд╣рд░ рд╕ाрдоाрди рдоिрд▓ рдЬाрддा рд╣ै।
рдпрд╣ рдоेрд▓ा рдЬिрд╕рдХा рдоैं реЫिрдХ्рд░ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ूँ, рдЫрд╣-рд╕ाрдд рджिрди рддрдХ рд▓рдЧрддा рдеा। рд╣рдоाрд░ा рдк्рд░ोрдЧ्рд░ाрдо рднी рдЪाрд░-рдЫрд╣ рджिрди рддрдХ рд░рд╣рдиे рдХा рдеा। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдо рдЕрдкрдиा рдЦेрдоा, рдЖрдЯा, рджाрд▓, рдШी рдФрд░ рдИंрдзрди рд╡рдЧैрд░рд╣ рд╕рдмрдХुрдЫ рдЕрдкрдиे рд╕ाрде рд▓े рдЧрдП рдеे। рдЪूँрдХि рд╕рд░рджाрд░ рдХे рдШрд░ाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдХрдИ рд▓ोрдЧ рд╣рдорд░ाрд╣ рдеे, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдоाрд░े рдЦेрдоे рдоें реЩाрд╕ी рдЪрд╣рд▓-рдкрд╣рд▓ рд░рд╣рддी рдеी। рд╕рдмрд╕े реЫ्рдпाрджा рд░ौрдирдХ рд╕рд░рджाрд░ рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рд▓реЬрдХी рд▓ाрд▓ рдХौрд░ рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдеी। рдЙрд╕े рд╕рдм рдЕрдХ्рд╕рд░ рд▓ाрд▓ी рдХे рдиाрдо рд╕े рдкुрдХाрд░рддे рдеे। рдЕрдкрдиी рдЬрд╡ाрдиी рдФрд░ рд╣ुрд╕्рди рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдмाрдк рд╕े рдХрдо рд╢ोрд╣рд░рдд рдирд╣ीं рд░рдЦрддी рдеी।
рдоेрд▓ा рдХ्рдпा рдеा, рдЬंрдЧрд▓ рдоें рдПрдХ рдЫोрдЯा-рд╕ा рдирдЧрд░ рдмрд╕ рдЧрдпा рдеा। рдорд╕ाрд▓ेрджाрд░ рдЪाрдЯ рдФрд░ рдоिрдаाрдЗрдпों рдХी рджुрдХाрдиें рддो реШрджрдо-реШрджрдо рдкрд░ рдоौрдЬूрдж рдеीं। рдХрд╣ीं рдЬрдпрдкुрд░ рдФрд░ рднрд░рддрдкुрд░ рдХे рддрдоाрд╢ाрдЗрдпों рдХे рдХрдоाрд▓-рдХрд░рддрдм, рдХрд╣ीं рд╣ीрд░-рд░ांрдЭे рдХा рдХिрд╕्рд╕ा рд╕ोреЫ рднрд░ी рдЖрд╡ाреЫ рдоें рдЧाрдпा рдЬाрддा, рдХрд╣ीं рдХрд╡्рд╡ाрд▓िрдпों рдкрд░ рдЭूрдо-рдЭूрдо рдХрд░ рд▓ोрдЧ рд╕рд░ рдШुрдоाрддे, рдХрд╣ीं рдмोрд▓िрдпाँ-рдаोрд▓िрдпाँ।
рдЕрдм рдХे рдоेрд▓े рдоें рдЬो рдирдИ рдЪीреЫ рджेрдЦрдиे рдоें рдЖрдИ рд╡рд╣ рдеा рдмोрд▓рддा-рдЪрд▓рддा-рдлिрд░рддा рдмाрдЗрд╕्рдХोрдк। рдоैंрдиे рд╢рд╣рд░ рдХे рдХрдИ рдмाрдЗрд╕्рдХोрдк рджेрдЦे рдеे рдЬिрдирдХे рдоुреШाрдмрд▓े рдпрд╣ рдмिрд▓рдХुрд▓ рдиिрд░ाрд▓ा рдеा। рдлिрд░ рднी рдЗрди्рд╣ें рджेрдЦрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╢рд╣рд░ рдЬाрдиे рдХा рдоौреШा рдХрдо рдоिрд▓рддा рдеा। рдпрд╣ рдПрдХ рд╣ी рдЖрд╢्рдЪрд░्рдпрдЬрдирдХ рдЪीреЫ рдеी। рддाрд░ों рднрд░ा рдЖрд╕рдоाрди, рдЙрд╕ рдмाрдЗрд╕्рдХोрдк рдХी рдЫрдд, рдЪाрд░ों рддрд░реЮ рд╢ाрдоिрдпाрдиे-рд╕ा рдШेрд░ा, рдкрд░ рд╡рд╣ рдпूँ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рдеा рдЬैрд╕े рдХрдИ рдзोрддिрдпाँ рд╕ीрдХрд░ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ो। рдПрдХ рдЭोंрдкрдб़ी рдоें рдорд╢ीрди рд░рдЦी рдеी। рдмाрд╣рд░ рдЯिрдХрдЯ рдирд╣ीं рдмिрдХрддे рдеे рд╕िрд░्реЮ рдЪाрд░ рдЖрдиे рдирдЧрдж рджेрдиे рдкрд░ рдЖрджрдоी рдХो реЫрдоीрди рдкрд░ рдмैрдардиे рдХी рдЗреЫाреЫрдд рд╣ोрддी рдеी рдФрд░ рдЖрда рдЖрдиे рджेрдХрд░ рдЖрджрдоी рдмреЪैрд░ рдмाрдЬुрдУं рд╡ाрд▓ी рд▓ोрд╣े рдХी рдХुрд░्рд╕ी рдкрд░ рдмैрда рд╕рдХрддा рдеा। рдЦेрд▓ рд╢ुрд░ू рд╣ोрдиे рдХा рдХोрдИ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╡реШ्рдд рдирд╣ीं рдеा। рдЬрдм рдХाреЮी рд▓ोрдЧ рдЬрдоा рд╣ो рдЬाрддे рдеे рддो рдЦेрд▓ рд╢ुрд░ू рд╣ो рдЬाрддा, рдорд╢ीрди рдПрдХ рдеी рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рд░ рджрд╕-рдмाрд░рд╣ рдоिрдирдЯ рдмाрдж рдХुрдЫ рдоिрдирдЯ рдХा рдЗрди्рдЯрд░рд╡рд▓-рд╕ा рд╣ो рдЬाрддा। 
рдПрдХ рд╢ाрдо рдШрд░ рдХे рд╕рдм рд▓ोрдЧों рдиे рдмाрдЗрд╕्рдХोрдк рджेрдЦрдиे рдХी реЩ्рд╡ाрдЗрд╢ рдХा рдЗреЫрд╣ाрд░ рдХिрдпा। рдЗрд╕рд▓िрдП рд░ाрдд рдХे рдЦाрдиे рдХे рдмाрдж рд╣рдо рд▓ोрдЧ рд░рд╡ाрдиा рд╣ो рдЧрдП। рд╣рдо рд╕рдм рдЖрда рдЖрдиे рдХी рдХुрд░्рд╕िрдпों рдкрд░ рдЬा рдмैрдаे। рдХाреЮी рджेрд░ рдЗрди्рддреЫाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рдмाрдж рдЦेрд▓ рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ। рджो рд░ीрд▓ рд╣ो рдЪुрдХे рддो рдоैंрдиे рджेрдЦा рдХि рддीрди-рдЪाрд░ рдЬрд╡ाрди рдмреЬे рдмेрдзреЬрдХ рд╕े рдЕंрджрд░ рдЬाрдХрд░ рдХुрд░्рд╕िрдпों рдкрд░ рдмैрда рдЧрдП। рдпрд╣ рдоाрд▓ूрдо рд╣ोрдиे рдкрд░ рднी рдХि рджो рд░ीрд▓ рдЪрд▓ рдЪुрдХी рдеी, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЧрд▓ा рдлाреЬ-рдлाреЬ рдХрд░ рдЖрд╡ाреЫें рд▓рдЧाрдиी рд╢ुрд░ू рдХी। рдоाрд▓िрдХ рдЖрдпा рддो рдЙрд╕рдиे рдЦेрд▓ рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХрд╣ा।
рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдЦुрд╢ рдеे рдХि рдЙрдирдХे рджाрдо рдлिрд░ рд╕े рд╡рд╕ूрд▓ рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं।
рдпрд╣ рдоाрдЬрд░ा рджेрдЦрдХрд░ рдоैं реЫрд░ा рдЪौрдХрди्рдиा рд╣ो рдЧрдпा। рдЙрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рджूрд░ рдмैрдаे рдеे рдФрд░ рдХुрдЫ рд░ोрд╢рдиी рдХрдо рд╣ोрдиे рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рдкрд╣рдЪाрди рдоें рдирд╣ीं рдЖ рд░рд╣े рдеे। рд▓ेрдХिрди рдПрдХ рдмाрдд рд╕ाреЮ рдеी рдХि рд╡े рдзाрдХреЬ рд▓ोрдЧ рдеे рдХ्рдпोंрдХि рд╣рд░ рдРрд░े-рдЧैрд░े рдХे рдХрд╣рдиे рдкрд░ рдЦेрд▓ рдлिрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा рдеा।
рдоैं рдкिрдЫрд▓े рддीрди рд░ोреЫ рд╕े рдЕрдкрдиे рдоाрд▓िрдХ рдХे рдХрд╣े рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдРрд╕े рдЖрджрдоी рдХो рдвूँреЭрддा рд░рд╣ा, рдЬो рд╣рдоाрд░े рдХाрдо рдЖ рд╕рдХे рд▓ेрдХिрди рдЕрднी рддрдХ рдоुрдЭे рдЙрд╕рдоें рдХाрдордпाрдмी рд╣ाрд╕िрд▓ рдирд╣ीं рд╣ुрдИ рдеी। рдЕрдм рдоैंрдиे рддрдп рдХिрдпा рдХि рдЗрди рдЬрд╡ाрдиों рдХा рдкीрдЫा реЫрд░ूрд░ рдХрд░ूँрдЧा। рдоुрдордХिрди рд╣ै, рдЗрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рдХाрдо рдХा рдЖрджрдоी рдоिрд▓ рдЬाрдП।
рд╢ो реЩрдд्рдо рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рдмाрд╣рд░ рдоैंрдиे рдЧैрд╕ рдХी рддेреЫ рд░ोрд╢рдиी рдоें рджेрдЦा, рддрдм рдоुрдЭे рдпреШीрди рд╣ुрдЖ рдХि рд╡рд╣ рдЕрд╕рд▓ी рдзाрдХреЬ рдЬрд╡ाрди рд╣ै। рдпूँ рддो рд╕рдмрдХे рд╕рдм рдиौрдЬрд╡ाрди, рд▓рдо्рдмे-рддрдЧреЬे рдФрд░ рдореЫрдмूрдд рдеे, рд▓ेрдХिрди рдЙрдирдоें рд╕े рдПрдХ реЩाрд╕ рддौрд░ рдкрд░ рдоेрд░ी рдиреЫрд░ рдоें рдЬँрдЪ рдЧрдпा। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╕ाрдеिрдпों рдоें рди рд╕िрд░्реЮ рд╕рдмрд╕े рддाреШрддрд╡рд░ рджिрдЦाрдИ рдкрдб़ा рдмрд▓्рдХि рдмाрддрдЪीрдд рдХрд░рдиे рдХे рдвंрдЧ рд╕े рднी рд╣ोрд╢िрдпाрд░ рдоाрд▓ूрдо рд╣ोрддा рдеा।
рдоैं рдоौрдХा рдкाрдХрд░ рдмाрддों рдмाрддों рдоें рдЙрд╕े рдЯрдЯोрд▓рдиा рдЪाрд╣рддा рдеा। рдХुрдЫ рджूрд░ рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рдЙрдирдХा рдЧिрд░ोрд╣ рдПрдХ рджुрдХाрди рдкрд░ рд░ुрдХ рдЧрдпा। рдЙрд╕ी рд╡реШ्рдд рдпрдХाрдпрдХ рдЙрд╕ рдиौрдЬрд╡ाрди рдиे рдЗрдзрд░ рдЙрдзрд░ рдиреЫрд░ рджौрдб़ाрдИ। рджूрд░ рд╕े рдкेреЬ рдХी рдУрдЯ рд╕े рдПрдХ рдФрд░рдд рдХी рдЭрд▓рдХ рджिрдЦाрдИ рджी рдФрд░ рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╕ाрдеिрдпों рд╕े рд╡िрджा рд▓ेрдХрд░ рдЙрдзрд░ рдЪрд▓ рджिрдпा। рдоैं рднी рдмीрдЪ рдоें рдХुрдЫ реЮाрд╕рд▓ा рд░рдЦрдХрд░ рдЙрд╕рдХे рдкीрдЫे-рдкीрдЫे рд╣ो рд▓िрдпा। рд╡े рджोрдиों рдЦेрддों рдоें рдмрдиे рд╣ुрдП рд▓ोрд╣े рдХी рдПрдХ рд╕ीрдЯ рдХे реШрд░ीрдм рдкрд╣ुँрдЪрдХрд░ рд░ुрдХ рдЧрдП। рдоैं рдкौрдзों рдХी рдУрдЯ рдоें рд▓рдо्рдмा рдЪрдХ्рдХрд░ рдХाрдЯ рдХрд░ рдЙрди рдХे реШрд░ीрдм рдкрд╣ुँрдЪा рддाрдХि рдЙрдирдХी рдмाрддें рд╕ुрди рд╕рдХूँ। рд▓ेрдХिрди рд╡рд╣ рдЗрддрдиी рдзीрдоी рдЖрд╡ाреЫ рдоें рдмोрд▓ рд░рд╣े рдеे рдХि рдХुрдЫ рд╕рдордЭрдиा рдоुрдордХिрди рди рдеा। рдоैं рдзुंрдзрд▓ी рд░ोрд╢рдиी рдоें рдЖँрдЦें рдлाреЬ-рдлाреЬ рдХрд░ рджेрдЦ рд░рд╣ा рдеा। рдФрд░рдд рдпा рд▓реЬрдХी рдоेрд░ी рддрд░реЮ рдкीрда рдХिрдпे рдЦрдб़ी рдеी। рдХुрдЫ рджेрд░ рдЬрдм рдЙрд╕рдиे рдоुँрд╣ рдлेрд░ा рддो рдоेрд░े рдЧрд▓े рд╕े рдЪीреЩ рдиिрдХрд▓рддे-рдиिрдХрд▓рддे рд░рд╣ рдЧрдИ। рд╡рд╣ рд▓ाрд▓ी рдеी।
рдЕрдЬीрдм рдмाрдд рдеी, рдЖрдЦिрд░ рдЗрдирдХी рдоुрд╣рдм्рдмрдд рдХрдм рд╢ुрд░ू рд╣ुрдИ? рдпрд╣ реЫрд░ूрд░ рдирдпा-рдирдпा рдк्рд░ेрдо рдеा рдХ्рдпोंрдХि рдЕрдЧрд░ рдЦिрдЪрдб़ी рдкрдХ рд░рд╣ी рд╣ोрддी рддो рдЕрдм рддрдХ рдпрд╣ рдмाрдд рдорд╢рд╣ूрд░ рд╣ो рдЧрдИ рд╣ोрддी। рдЕрдЧрд░ рдЙрд╕ рдиौрдЬрд╡ाрди рдХा рд╣рдоाрд░े рдЧाँрд╡ рдоें рдЖрдиा-рдЬाрдиा рд░рд╣ा рд╣ोрддा, рдоुрдЭे реЫрд░ूрд░ рдкрддा рдЪрд▓ рдЬाрддा рдмрд▓्рдХि рд╕рднी рдЙрд╕े рдЬाрдирдиे рд▓рдЧрддे।
рдХुрдЫ рджेрд░ рддрдХ рдЙрдирдоें рдШुрдЯ-рдШुрдЯ рдХрд░ рдмाрддें рд╣ोрддी рд░рд╣ीं, рдлिрд░ рд╡рд╣ рдПрдХрджрдо рд╣ाрде рдЫुрдб़ा рдХрд░ рдкрд░े рднाрдЧ рдЧрдИ рдФрд░ рджूрд░ рд╕े рдоुрд╕्рдХрд░ाрдХрд░ рдЕंрдЧूрдаा рджिрдЦाрдиे рд▓рдЧी। рдиौрдЬрд╡ाрди рднी рдоुрд╕्рдХрд░ाрддा рд╣ुрдЖ рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдЪрд▓ рдиिрдХрд▓ा। рдоैं рднी рдЙрд╕рдХे рдкीрдЫे рд╣ो рд▓िрдпा।
рдЪрд▓рддे-рдЪрд▓рддे рдоेрд▓े рдоें рджाрдЦिрд▓ рд╣ोрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े, рд╡рд╣ рдПрдХрджрдо рд░ुрдХा рдФрд░ рдШूрдо рдХрд░ рдоेрд░ी рддрд░реЮ рджेрдЦрдиे рд▓рдЧा। рдоेрд░े рд▓िрдпे рднाрдЧ рдиिрдХрд▓рдиा рдпा рдЫुрдк рдЬाрдиा рдиाрдоुрдордХिрди рдеा, рдЗрд╕рд▓िрдП рдоैंрдиे реЮैрд╕рд▓ा рдХिрдпा рдХि рдЙрд╕рдХी рддрд░реЮ рдз्рдпाрди рджिрдпे рдмреЪैрд░ рдкाрд╕ рд╕े рдЧुреЫрд░ рдЬाрдКँрдЧा। рдЬрдм рдЙрд╕рдХे рд╕ाрдордиे рдкрд╣ुँрдЪा рддो рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиी рд▓ंрдмी рд▓ाрдаी рдЖрдЧे рдмрдв़ाрдХрд░ рдоेрд░ा рд░ाрд╕्рддा рд░ोрдХ рджिрдпा। рдоैंрдиे рдЭुрдХी рд╣ुрдИ рдЖँрдЦें рдзीрд░े-рдзीрд░े рдКрдкрд░ рдЙрдаाрдИं। рдХुрдЫ рджेрд░ рдХी рдЪुрдк्рдкी рдХे рдмाрдж рд╡рд╣ рдмोрд▓ा, ‘рдХ्рдпों рдЙрд╕्рддाрдж рдпрд╣ рд╣рдоाрд░े рдкीрдЫे рд╣ाрде рдзोрдХрд░ рдХ्рдпों рдкреЬे рд╣ों? рдЬाрдУ рдЕрдкрдиा рдХाрдо рдХрд░ो। рдпा, рдЕрдЧрд░ рдЕрдкрдиी реЫिрди्рджрдЧी рд╕े рддंрдЧ рдЖ рдЪुрдХे рд╣ो рддो рдмрддाрдУ, рджूँ рдПрдХ рд╣ाрде?’  
рдоैंрдиे рдмाрдд рдмрдиाрдХрд░ рдЬрд╡ाрдм рджिрдпा, ‘рджेрдЦो рд╕рд░рджाрд░, рдмिрдиा рд╡рдЬрд╣ рдоुрдЭे рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдкीрдЫा рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рдпा реЫрд░ूрд░рдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдоैं реЮреШрдд рдЙрд╕ рд▓реЬрдХी рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рддुрдо्рд╣ाрд░े рдкीрдЫे рд▓рдЧा рд░рд╣ा।’ 
рдЙрд╕рдХे рдХाрди рдЦреЬे рд╣ो рдЧрдП, ‘рдХ्рдпों рдЙрд╕ рд▓реЬрдХी рд╕े рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдХ्рдпा рдорддрд▓рдм рд╣ै?’ 
‘рдХ्рдпा рддुрдо рдЬाрдирддे рд╣ो рд╡рд╣ рдХिрд╕рдХी рдмेрдЯी рд╣ै?’ 
‘рдирд╣ीं।’ 
‘рдУрдП рдЬिрд╕рдХे рд╕ाрде рдк्рд░ेрдо рдХे рдЭूрд▓े рдЭूрд▓рддे рд╣ो, рдЙрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рдЗрддрдиा рднी рдирд╣ीं рдЬाрдирддे।’
‘рдпे рддीрди рджिрди рдХी рдоुрд▓ाреШाрдд рд╣ै। рдЕрднी рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдХोрдИ рдмाрдд рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ुрдИ। рд▓ेрдХिрди рддुрдо рдХौрди рд╣ो?’
‘рд╡рд╣ рд╕рд░рджाрд░ рдХрд░्рдирд▓ рд╕िंрд╣ рдХी рдмेрдЯी рд╣ै рдФрд░ рдоैं рдЙрдирдХा рдкुрд░ाрдиा рдиौрдХрд░ рд╣ूँ।’
рд╡рд╣ рдПрдХ рдкрд▓ рдЪुрдк рд░рд╣ा рдлिрд░ рдЦिрд▓рдЦिрд▓ाрдХрд░ рд╣ँрд╕ рдкрдб़ा।
‘рдЕрдЪ्рдЫा рддो рдпрд╣ рдмाрдд рд╣ै। рд╣ाँ, рдХрд░्рдирд▓ рд╕िंрд╣ рдХा рдиाрдо рддो рдоैंрдиे рднी рд╕ुрдиा рд╣ै।’
‘реЫрд░ूрд░ рд╕ुрдиा рд╣ोрдЧा, рдЗрд▓ाрдХे рднрд░ рдоें рдЙрдирдХी рдзाрдХ рд╣ै।’
рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиी рддрдиी рд╣ुрдИ рдоूँрдЫों рдХो рдЙंрдЧрд▓ी рд╕े рдЫूрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा ‘рднाрдИ рддुрдо рдмреЬे рдХाрдо рдХे рдиिрдХрд▓े, рдЖрдУ реЫрд░ा рдКँрдЯрдиिрдпों рдХा рджूрдз рдкिрд▓ाрдПँ рддुрдо्рд╣ें। рд╡рд╣ीं рдЦुрд▓рдХрд░ рдмाрдд рд╣ोрдЧी।’
рд╣рдо рджोрдиों рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЪрд▓ рджिрдП। рдоैं рдРрд╕े рд▓рдо्рдмे-рдЪौреЬे рдЖрджрдоी рдХे рд╕ाрде реШрджрдо-рдм-реШрджрдо рдЪрд▓рддे рд╣ुрдП рдбрд░ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा рдХि рдХрд╣ीं рдРрд╕ा рди рд╣ो рдХि рдПрдХ рд╣ाрде рджे рдФрд░ рдоैं рдпрд╣ीं рдкेреЬ рдХे рддрдиे рдХे реШрд░ीрдм рдвेрд░ рд╣ो рдЬाрдКँ। рдордЧрд░ рд╡рд╣ рдРрд╕ा рдЗंрд╕ाрди рдирд╣ीं рд▓рдЧрддा рдеा। рд╡рд╣ рдЪाрд╣рддा рддो рдоुрдЭे рджिрди рджрд╣ाреЬे рд╣ी рдаिрдХाрдиे рд▓рдЧा рд╕рдХрддा рдеा।
рдоेрд▓े рдХे рдПрдХ рд╕िрд░े рдкрд░ рдкेрдб़ों рдХे рдиीрдЪे рдХुрдЫ рдКँрдЯрдиिрдпाँ рдмिрд▓-рдмिрд▓ा рд░рд╣ी рдеीं। рдЗрдзрд░-рдЙрдзрд░ рдХुрдЫ рдЪाрд░рдкाрдЗрдпाँ рдмिрдЫीं рдеीं। рд╣рдо рдПрдХ рдЪाрд░рдкाрдИ рдкрд░ рдмैрда рдЧрдП।
рджूрдз рдкीрдХрд░ рдЙрд╕рдиे рдоूँрдЫे рд╕ाреЮ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा, ‘рднрдИ рд╕рдЪ्рдЪी рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд▓ाрд▓ी рдиे рддो рдоुрдЭ рдкрд░ рдЬाрджू рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै।’
рдоैंрдиे рд╣िрдо्рдордд рд╕े рдХाрдо рд▓ेрддे рд╣ुрдП рдЬрд╡ाрдм рджिрдпा, ‘рдкрд░ рдоैं рд╕ाреЮ рдХрд╣ рджूँ рдХि рддुрдо рдЖрдЧ рд╕े рдЦेрд▓ рд░рд╣े рд╣ो।’
рд╡рд╣ рдмेрдкрд░рд╡ाрд╣ी рд╕े рд╣ँрд╕ा ‘рдпрд╣ рдЖрдЧ-рд╡ाрдЧ рдХी рдзрдордХिрдпाँ рдордд рджो, рд╕ीрдзी рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЙрд╕ рд▓ौंрдбिрдпा рдХो рдЕрдкрдиी рдЬोрд░ू рдмрдиाрдиे рдХा рдЗрд░ाрджा рд╣ै рдоेрд░ा। рдЕрдм рдЪाрд╣े рд╕ीрдзे рдЙंрдЧрд▓ी рд╕े рдШी рдиिрдХрд▓े рдпा рдЯेреЭी।’
рдоैंрдиे рдПрдХ рдмाрд░ рдлिрд░ рдЙрд╕े рд╕िрд░ рд╕े рдкाँрд╡ рддрдХ рджेрдЦा, рдЙрд╕рдоें рдЧрдмрд░ू рдЬрд╡ाрдиों рд╡ाрд▓ी рднी рдЦूрдмिрдпाँ рдеीं। рдоैंрдиे рдзीрд░े рд╕े рдХрд╣ा ‘рджेрдЦो рд╕рд░рджाрд░ рдмрд╣ाрджुрд░, рд╣рдо рддो рдмрд╕ рдЗрддрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЖрджрдоी рдХाрдо рдпूँ рдХрд░े рдХि рд╕ाँрдк рднी рдорд░ рдЬाрдП рдФрд░ рд▓ाрдаी рднी рди рдЯूрдЯे।’
‘рдЪрд▓ो рдпू рд╣ी рд╕рд╣ी।’ рд╡рд╣ рдоुрд╕्рдХрд░ाрдпा।
рдоैं рдХुрдЫ рджेрд░ рддрдХ рдЪुрдкрдЪाрдк рд╕ोрдЪрддा рд░рд╣ा рдлिрд░ рдкैंрддрд░ा рдмрджрд▓рдХрд░ рдмोрд▓ा ‘рдЕрдЧрд░ рддुрдо рд╣рдоाрд░े рд╕рд░рджाрд░ рдЬी рдХा рдПрдХ рдХाрдо рдХрд░ рджो рддो рдЖрдо рдХे рдЖрдо рдФрд░ рдЧुрдЯ्рдард▓िрдпों рдХे рджाрдо рд╡ाрд▓ी рдмाрдд рд╣ो рдЬाрдП।’
‘рд╡рд╣ рдХैрд╕े?’
‘рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░े рд╕рд░рджाрд░ рдЬी рдХी рдШोрдб़ी рдЪोрд░ी рд╣ो рдЧрдИ рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рдЕрдм рддрдХ рдХुрдЫ рд╕ुрд░ाреЪ рдирд╣ीं рдоिрд▓ा। рдЕрдЧрд░ рдХрд╣ीं рддुрдо рдЙрд╕े рдвूँреЭ рдиिрдХाрд▓ो рддो рдкाँрдЪ рд╕ौ рд░ुрдкрдпे рдЗрдиाрдо рдкाрдУ, рдЕрдЧрд░ рдЪोрд░ рдХो рднी рдкрдХреЬрд╡ाрджो рддो рдкाँрдЪ рд╕ौ рдФрд░ рдоिрд▓ेंрдЧे। рдЙрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдоुрдЭे рдпреШीрди рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдЗрддрдиे реЩुрд╢ рд╣ोंрдЧे рдХि рдЙрди्рд╣ें рддुрдо рдЬैрд╕े рдЧрдмрд░ू рдЬрд╡ाрди рд╕े рд▓ाрд▓ी рдХा рд░िрд╢्рддा рдХрд░рдиे рд╕े рднी рдЗрди्рдХाрд░ рди рд╣ोрдЧा।’
‘рдпрд╣ рдмाрдд рд╣ै рдЕрдЪ्рдЫी।’ рд╡рд╣ рд╕ोрдЪ рдоें рдбूрдм рдЧрдпा, рдлिрд░ рдмोрд▓ा ‘рдкрд░ рд╣ै реЫрд░ा рдЯेреЭी рдЦीрд░।’
‘рдЯेреЭी рдХो рд╕ीрдзी рдХрд░рдиा рддुрдо्рд╣ाрд░े рдмाँрдП рд╣ाрде рдХा рдЦेрд▓ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।’
‘рдпрд╣ рддो рдаीрдХ рд╣ै рд▓ेрдХिрди...!’
‘рд▓ेрдХिрди рдХ्рдпा? рдоैं рддुрдо्рд╣ें рдШोрдб़ी рдХा рд╣ुрд▓िрдпा рдмрддाрдП рджेрддा рд╣ूँ।’
‘............’ 
‘рдЖрдЦिрд░ рддुрдо рдХिрд╕ рдЪрдХ्рдХрд░ рдоें рдкреЬे рд╣ो? рдХाрдо рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ै рддो рдЗрдиाрдо рднी рддो рдмрдб़ा рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рддुрдо्рд╣ें рд░ुрдкрдпे рдХी рдкрд░рд╡ाрд╣ рдирд╣ीं рддो рд▓ाрд▓ी рдХी рдкрд░рд╡ाрд╣ рддो рд╣ै!
рд╡рд╣ рдоेрд░ी рддрд░рдл рджेрдЦ рдХрд░ рд╣ँрд╕ा рдФрд░ рдХрд╣рдиे рд▓рдЧा, ‘рдоुрдЭे рдФрд░ рд╕рдм рдХाрдо рдЫोреЬ рдХрд░ рдпрд╣ рдХाрдо рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा।’
‘рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ुрд▓िрдпा рдмрддाрдУ рдШोрдб़ी рдХा।’ рдоैंрдиे рдШोрдб़ी рдХा рд╣ुрд▓िрдпा рдФрд░ рдоाрд▓िрдХ рдХा рдкूрд░ा рдкрддा рдмрддा рджिрдпा। 
рд╕рдмрдХुрдЫ рд╕ुрдирдХрд░ рд╡рд╣ рдмोрд▓ा, ‘рдпाрд░ рдпूँ рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдШोрдб़ी рдоैंрдиे рдХрд╣ीं рджेрдЦी рд╣ै।’ рдлिрд░ рд╡рд╣ рдЙंрдЧрд▓िрдпों рд╕े рдоाрдеा рджрдмाрдиे рд▓рдЧा, рдлिрд░ рдЖрд╣िрд╕्рддे рд╕े рдмोрд▓ा, ‘рдЕрдЪ्рдЫा рдЙрд╕्рддाрдж рд╣ाрде рдоिрд▓ाрдУ। рдоुрдЭे рдЙрдо्рдоीрдж рд╣ै рдХि рдХाрдо рдмрди рдЬाрдПрдЧा।’
рдоैंрдиे рдЙрд╕рдХे рд╣ाрде рдкрд░ рд╣ाрде рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा, ‘рдХ्рдпों рдХुрдЫ рдпाрдж рдЖрдпा?’
‘рд╣ाँ рдЖрдпा рддो।’
‘рддो рдлिрд░ рдХрдм рддрдХ рдЙрдо्рдоीрдж рд░рдЦी рдЬाрдП।’ 
‘рджेрдЦो рдЙрд╕्рддाрдж! рдЗрд▓ाрдХे рдоें рдПрдХ рд╕े рдПрдХ рдзाрдХреЬ рдкреЬे рд╣ैं, рдкрд░ рд╣рдо рд╢ेрд░ рдХी рдоूँрдЫ рдХे рдмाрд▓ рдЙрдЦाреЬ рд▓ाрдиे рд╡ाрд▓े рдЖрджрдоी рд╣ैं। рдмрд╕! рдЕрдм рдпрд╣ рддрдп рдХрд░ рд▓िрдпा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдХाрдо рдХрд░рдХे рд▓ाрд▓ी рдХो рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░ूँрдЧा। рд▓ेрдХिрди рдпाрдж рд░рдЦो рдЕрдЧрд░ рд▓ाрд▓ी рдХा рдоाрдорд▓ा рдЦрдЯाрдИ рдоें рдкреЬ рдЧрдпा рддो рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдЦैрд░ рдирд╣ीं।’ ‘рд╣ाँ, рд╣ाँ рдмेрд╢рдХ। рд▓ेрдХिрди рдоैं рдоाрд▓िрдХ рдХो рдХ्рдпा рдмрддाрдКँ рдХि рддुрдо рдХिрддрдиे рджिрди рдХे рдЕंрджрд░ рдХाрдо рдХрд░ рд╕рдХोрдЧे।’ 
рдЙрд╕рдиे рдХुрдЫ рджेрд░ рдЧौрд░ рдХिрдпा, рдлिрд░ рдмोрд▓ा, ‘рдЕрдЪ्рдЫा рд╕िрд░्рдл рджрд╕ рджिрди рдХी рдоुрд╣рд▓्рд▓рдд рд░рд╣ेрдЧी।’
рдпрд╣ рддрдп рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдЗрдзрд░-рдЙрдзрд░ рдХी рдмाрддрдЪीрдд рдХे рдмाрдж рд╣рдо рд╡िрджा рд╣ुрдП, рдоैं рдмेрд╣рдж рдЦुрд╢ рдеा। рдоेрд▓े рд╕े рд╡ाрдкрд╕ рдЖрдХрд░ рдоैंрдиे рд╕рд░рджाрд░ рдХो рдмрддाрдпा рдХि рдШोрдб़ी рдХा рдкрддा рд▓рдЧाрдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдмреЬे рдзाрдХреЬ рдХो рдЧाँрда рдЖрдпा рд╣ूँ। рд╕рд░рджाрд░ рдХी реЩुрд╢ी рдХा рдаिрдХाрдиा рди рд░рд╣ा। рд╡рд╣ рдЙрд╕ рдЬрд╡ाрди рдХी рд╢реШ्рд▓ рд╕ूрд░рдд рдФрд░ рдбीрд▓-рдбौрд▓ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕рд╡ाрд▓ाрдд рдХрд░рдиे рд▓рдЧा। рдоैंрдиे рдЙрд╕рдХी реЩूрдм рддाрд░ीреЮ рдХी рдФрд░ рдпрд╣ рднी рдХрд╣ рджिрдпा рдХि рдЕрдЧрд░ рд▓ाрд▓ी рд╕े рдЙрд╕рдХा рд░िрд╢्рддा рд╣ो рдЬाрдП рддो рдЬोрдб़ी рдЦूрдм рд░рд╣े, рд▓ेрдХिрди рдоैंрдиे рдЙрди рдкрд░ рдЗрд╢्рдХ рдХा рд░ाреЫ рдирд╣ीं рдЦोрд▓ा। рдпрд╣ рд╕ुрдирдХрд░ рд╕рд░рджाрд░ рдиे рдоुрдЭे рдШूрд░ рдХрд░ рджेрдЦा рдФрд░ рдЧाрд▓ी рджेрддे-рджेрддे рд░ुрдХ рдЧрдпा। реЫाрд╣िрд░ рдеा рдХि рд╡рд╣ рд░реЫाрдоंрдж рд╣ी рдеा рд╡рд░्рдиा рдЙрд╕рдХे рдоुँрд╣ рдоें рд▓рдЧाрдо рдХौрди рдбाрд▓ рд╕рдХрддा рдеा?
рджिрди рдЧुреЫрд░рддे рдЧрдП। рдПрдХ, рджो, рддीрди рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдиौ рджिрди рдЧुреЫрд░ рдЧрдП рдФрд░ рджрд╕рд╡ाँ рджिрди рдЖ рдкрд╣ुँрдЪा। рд╣рдо рдХाреЮी рдиाрдЙрдо्рдоीрдж рд╣ो рдЪुрдХे рдеे। рд╕рд░рджाрд░ рдиे рд╕ुрдмрд╣ рдХे рд╡реШ्рдд рд╣ी рдоुрдЭे рджो-рдЪाрд░ рдЧाрд▓िрдпाँ рд╕ुрдиाрдИ рд▓ेрдХिрди рдХрд░ाрд░ी рдЧाрд▓िрдпाँ рд░ाрдд рддрдХ рдХे рд▓िрдП рдмрдЪा рд░рдЦीं।
рдЖрдЦिрд░ рд╡рд╣ рдЖ рдкрд╣ुँрдЪा, рдШोрдб़ी рд╕рд╣рди рдоें рдмाँрдзрдХрд░ рд╕рд░рджाрд░ рдиौрдЬрд╡ाрди рдХा рд╣ाрде рдеाрдоे рджो рдХрдорд░ों рдоें рд╕े рдмреЬे рд╡ाрд▓े рдоें рдЖ рдЧрдпा। рдХрдорд░े рдХे рдПрдХ рдХोрдиे рдоें рдЯूрдЯा-рдлूрдЯा рд╕ाрдоाрди рдкрдб़ा рд░рд╣рддा рдеा рдФрд░ рдЫोрдЯा рдХрдорд░ा рд╕िрд░्реЮ рдоौрд╕рдо рдХी рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХी рдЪीреЫें рдмाँрдзрдиे рдХे рдХाрдо рдЖрддा рдеा, рдмреЬे рдХрдорд░े рдоें рд▓ोрд╣े рдХी рдЪंрдж рдХुрд░्рд╕िрдпाँ рдФрд░ рдПрдХ рдмрдб़ी-рд╕ी рдоेреЫ рдкрдб़ी рдеी। рдпрд╣ рд╕рд░рджाрд░ рдХी рд╡िрд░ाрд╕рдд рдХी рдиिрд╢ाрдиिрдпाँ рдеीं। рдЕрдХ्рд╕рд░ рдоेрд╣рдоाрдиों рдХी рдЦाрддिрд░рджाрд░ी рдпрд╣ीं рд╣ोрддी рдеी। рдЙрд╕ рд╡реШ्рдд рдиौрдЬрд╡ाрди рдХी рд╢рдХ्рд▓ рд╡ рд╕ूрд░рдд рджेрдЦрдиे рдХे реШाрдмिрд▓ рдеी। рд╡рд╣ рдПрдХ рд▓ंрдмा рд╕िрд▓рдХ рдХा рдХुрд░्рддा рдкрд╣рдиे рд╣ुрдП рдеा, рдЙрд╕ рдкрд░ рд╕ेрдм рдХी рд╢рдХ्рд▓ рдХे рдмрдЯрдиों рд╡ाрд▓ी рдмाрд╕्рдХोрдЯ। рдиीрдЪे рдоूंрдЧिрдпा рд░ंрдЧ рдХी рд╕рд▓рд╡ाрд░, рдкाँрд╡ों рдоें рддेрд▓ рд╕े рдЪुрдкреЬे рд╣ुрдП рднाрд░ी рднрд░рдХрдо рджेрд╢ी рдЬूрддे, рд╕िрд░ рдкрд░ рдХрд▓реЮ рд▓рдЧी рдорд░ोрдЯी рдкрдЧрдб़ी, рдЬिрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╡рд╣ рд▓рдо्рдмा рдЬрд╡ाрди рдФрд░ рднी рд▓рдо्рдмा рджिрдЦाрдИ рджेрддा рдеा।
рд╕рд░рджाрд░ рдЙрд╕े рджेрдЦрдХрд░ рдмрд╣ुрдд реЩुрд╢ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдкाँрдЪ рд╕ौ рд░ुрдкрдпे рдХी рдЧрдб्рдбी рдоेрдЬ рдкрд░ рд░рдЦ рдХрд░ рдХрд╣ा ‘рдиौрдЬрд╡ाрди рдпे рдкाँрдЪ рд╕ौ рд░ुрдкрдпे рдХी рдЧрдб्рдбी। рднूрддिрдпा, реЫрд░ा рд▓рд╕्рд╕ी рд╢рд░рдмрдд рдХा рдЗрди्рддреЫाрдо рддो рдХрд░ो।’ 
рдиौрдЬрд╡ाрди рдиे рдХрд╣ा ‘рджेрдЦिрдП рд▓рд╕्рд╕ी рд╢рд░рдмрдд рдХी рддрдХрд▓ीреЮ рди рдХीрдЬिрдпे рдХ्рдпोंрдХि рдоुрдЭे рдлौрд░рди рд╡ाрдкрд╕ рдЬाрдиा рд╣ै। рдЕрд▓рдмрдд्рддा рдоुрдЭे рдЖрдк рд╕े рдкाँрдЪ рд╕ौ рд░ुрдкрдпे рдФрд░ рд▓ेрдиे рд╣ैं।’
рд╕рд░рджाрд░ рдмोрд▓ा ‘рд╡рд╣ рддो рдЪोрд░ рдХो рдоेрд░े рд╕ाрдордиे рд▓े рдЖрддे рдпा рдоुрдЭे рдЙрд╕рдХे рдкाрд╕ рд▓े рдЬाрддे।’ 
‘рдоैं рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рднी рддैрдпाрд░ рд╣ूँ।’
рд╕рд░рджाрд░ рдиे рдЧрд░्рджрди рд╣िрд▓ाрдИ, рдлिрд░ рднाрд░ी рдЖрд╡ाреЫ рдоें рдмोрд▓ा, ‘рдЕрдЪ्рдЫा рддो рдпрд╣ рдмाрдд рд╣ै, рдоैं рд╕рдордЭा рдХि рд╢ाрдпрдж рдЪोрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдЬाрди рдкрд╣рдЪाрди рдХा рд╣ै рдФрд░ рддुрдо рдЙрд╕рдХा рдкрддा рдирд╣ीं рдмрддाрдиा рдЪाрд╣рддे।’
рдиौрдЬрд╡ाрди рдиे рдЪрдордХрджाрд░ рдЖँрдЦें рдКрдкрд░ рдЙрдаाрдИं। ‘рдпрд╣ рдаीрдХ рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдРрд╕े рдоाрдорд▓े рдоें рдоैं рдХिрд╕ी рдХा рд▓िрд╣ाреЫ рдирд╣ीं рдХрд░рддा।’
‘рддो рдаीрдХ рд╣ै, рдЧोрдпा рддुрдо рд╣рдоें рдЪोрд░ рдХे рдкाрд╕ рд▓े рдЪрд▓ोрдЧे?’
‘рд╣ाँ! рдЖрдк рдХे рдЖрджрдоी рддैрдпाрд░ рд╣ैं рдХ्рдпा?’
‘рд╣ाँ! рд╣рдоाрд░े рдЖрджрдоी рддैрдпाрд░ рд╣ैं।’
‘рддो рдмрд╕ рдаीрдХ рд╣ै, рдоैं рдЪोрд░ рд╕े рдЖрдкрдХा рд╕ाрдордиा рдХрд░ा рджूँрдЧा рдФрд░ рдЕрдкрдиी рд░ाрд╣ рдЪрд▓ूँрдЧा, рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдЖрдк рдЬाрдиें рдФрд░ рд╡рд╣ рдЪोрд░।’
‘рдоंрдЬूрд░ рд╣ै।’
‘рдмुрд░ा рди рдоाрдиें рддो рд╡рд╣ рд░ुрдкрдпा рдЕрднी рдоेрд░े рд╣рд╡ाрд▓े рдХрд░ рджीрдЬिрдП рдХ्рдпोंрдХि рдоैं рд░ुрдкрдпा рд▓ेрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡ाрдкрд╕ рдирд╣ीं рдЖрдКँрдЧा।’
рд╕рд░рджाрд░ рдиे рдиोрдЯों рдХी рджूрд╕рд░ी рдЧрдб्рдбी рдиिрдХाрд▓ी рдФрд░ рдоेреЫ рдкрд░ рд░рдЦ рджी рдФрд░ рдоुрдЭрд╕े рдХрд╣ा, ‘рд╕рдм рдЖрджрдоिрдпों рд╕े рдХрд╣ो, рдШोреЬिрдпाँ рдХрд╕ рд▓ें।’ 
рдоैंрдиे рджрд░рд╡ाреЫे рдоें рд╕े рдмाрд╣рд░ рдЭाँрдХрдХрд░ рд╕рд╣рди рдоें рдЦреЬे рд╣ुрдП рдЖрджрдоिрдпों рд╕े рдкुрдХाрд░рдХрд░ рдХрд╣ा, ‘рд╕рд░рджाрд░ рдХрд╣рддे рд╣ै рдШोреЬिрдпाँ рдХрд╕ рд▓ें рд╕рдм рд▓ोрдЧ।’
рдиौрдЬрд╡ाрди рдиे рд╕рд▓рд╡ाрд░ рдХी рджाрдИं рдЬेрдм рдоें рдПрдХ рдЧрдб्рдбी рдФрд░ рдмाрдИं рдЬेрдм рдоें рджूрд╕рд░ी рдЧрдб्рдбी рд░рдЦ рд▓ी। рдлिрд░ рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиी рд▓рдо्рдмी рдореЫрдмूрдд рд▓ाрдаी рдкрд░ рдиुрдХीрд▓ी рдЫुрд░ी рдЪрдв़ाрдИ рдФрд░ рджीрд╡ाрд░ рдХी рддрд░реЮ рдкीрда рдХрд░рдХे рд╕ीрдзे рд╕िрдкाрд╣िрдпाрдиे рдЕंрджाреЫ рд╕े рдЦрдб़ा рд╣ो рдЧрдпा। рдоूрдЫें рдЙंрдЧрд▓िрдпों рд╕े рдЫूрдХрд░ рднрд░рдкूрд░ рдЖрд╡ाреЫ рдоें рдмोрд▓ा, ‘рдЖрдк рдХी рдШोрдб़ी рдХा рдЪोрд░ рдЖрдк рдХे рд╕ाрдордиे рдЦрдб़ा рд╣ै।’
рдЙрд╕рдХी рдпрд╣ рдмाрдд рд╕ुрдирдХрд░ рдоुрдЭे рдпूँ рд▓рдЧा рдЬैрд╕े рдмрдо рдХा рдЧोрд▓ा рдлрдЯ рдЧрдпा рд╣ो। рдоुрдЭे рддाрдЬ्рдЬुрдм рд╣ुрдЖ, рдХ्рдпा рд╡ाреШрдИ? рд▓ेрдХिрди рд╕рдЪрдоुрдЪ рд╣рдоाрд░े рд╕рд░рджाрд░ рдХी рдШोрдб़ी рдЪुрд░ाрдиा рдоाрдоूрд▓ी рдЖрджрдоी рдХा рдХाрдо рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा рдеा? рджूрд╕рд░े рд╣ी рд▓рдо्рд╣े рдоुрдЭे реЩुрд╢ी рдХा рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рд╣ुрдЖ। рджेрдЦрдиा рдпрд╣ рдеा рдХि рдЕрдм рд╕рд░рджाрд░ рдХ्рдпा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрддрдиे рдмрд░рд╕ों рдоें рдоैंрдиे рдХिрд╕ी рдХो рдЗрд╕ реШрджрд░ рдЬुрд░्рд░рдд рдХे рд╕ाрде рд╕рд░рджाрд░ рдХो рд▓рд▓рдХाрд░рддे рдирд╣ीं рджेрдЦा рдеा।
рдЙрдзрд░ рд╕рд░рджाрд░ рдмुрдд рдмрдиा рдЦрдб़ा рдеा। рдРрд╕े рджिрдЦाрдИ рджेрддा рдеा рдЬैрд╕े рдЙрд╕рдХे рд╕ाрд░े рдмрджрди рдХा рд▓рд╣ू рдЙрд╕рдХी рдЖँрдЦों рдоें рджिрдЦ рд░рд╣ा рд╣ो। рдЧुрд╕्рд╕े рдХे рдоाрд░े рдЙрдирдХे рд╣ोंрда рд▓рд░реЫ рд░рд╣े рдеे рд▓ेрдХिрди рдоुँрд╣ рд╕े рдмाрдд рдирд╣ीं рдиिрдХрд▓рддी рдеी।
рд╕рд░рджाрд░ рджूрд╕рд░े рдЖрджрдоिрдпों рдХो рдмुрд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП рджрд░рд╡ाреЫे рдХी рддрд░реЮ рдмрдв़ा। рдЙрдзрд░ рдиौрдЬрд╡ाрди рдмрдб़ी рджिрд▓рджाрд░ी рд╕े рдкाрдиी рдХे рдШреЬे рдХी рддрд░реЮ рдмрдв़ा। реШрд░ीрдм рдкрдб़ा рд╣ुрдЖ рдХांрд╕े рдХा рдХрдЯोрд░ा рдЙрдаाрдХрд░ рдЙрд╕рдоें рдкाрдиी рднрд░ा рдФрд░ рдЗрдд्рдоीрдиाрди рд╕े рдШूँрдЯ-рдШूँрдЯ рдкीрдиे рд▓рдЧा।
рд╕рд░рджाрд░ рджрд░рд╡ाреЫे рдХे реШрд░ीрдм рдЦрдб़ा рдЙрд╕рдХी рдпрд╣ рд╣рд░рдХрдд рджेрдЦ рд░рд╣ा рдеा рд▓ेрдХिрди рдХुрдЫ рдмोрд▓ा рдирд╣ीं। рдиौрдЬрд╡ाрди рдиे рдкाрдиी рдкीрдХрд░ рдЕंрдЧोрдЫे рд╕े рдоूрдЫें рдкोंрдЫी рдФрд░ рдЫुрд░ी рд╡ाрд▓ी рд▓ाрдаी рд╣ाрде рдоें рд▓ेрдХрд░ рджрд░рд╡ाреЫे рдХी рддрд░реЮ рдмрдв़ा, рдЬिрдзрд░ рд╕рд░рджाрд░ рдЦрдб़ा рдеा рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕ рджрд░рд╡ाреЫे рдХे рд╕िрд╡ा рдмाрд╣рд░ рдЬाрдиे рдХा рдХोрдИ рдФрд░ рд░ाрд╕्рддा рдирд╣ीं рдеा। рд╕рд░рджाрд░ рдХी рдоुрдЯ्рдаिрдпाँ рдмंрдж рд╣ोрдХрд░ рдЦुрд▓ рд░рд╣ी рдеीं рдФрд░ рдЦुрд▓-рдЦुрд▓ рдХрд░ рдмंрдж рд╣ो рд░рд╣ी рдеीं। рдиौрдЬрд╡ाрди рдЙрд╕рдХी рдЖँрдЦों рдоें рдЖँрдЦें рдбाрд▓े рдзीрд░े-рдзीрд░े реШрджрдо-рдм-реШрджрдо рдЙрд╕рдХे рдкाрд╕ рдкрд╣ुँрдЪा, рдаिрдардХ рдХрд░ рд░ुрдХा, рд▓рдо्рд╣े рднрд░ рдХो рджोрдиों рдХी рдЖँрдЦें рдоिрд▓ीं। рдоैं рд╕ोрдЪ рд░рд╣ा рдеा рдХि рдЕрдм рд╡ाрд░ рд╣ुрдЖ рдХि рдЕрдм, рд▓ेрдХिрди рд╕рд░рджाрд░ рдиे рд╣ाрде рдКрдкрд░ рдирд╣ीं рдЙрдаाрдпा।
рдиौрдЬрд╡ाрди рдЖрдЧे рдмрдв़ा рдФрд░ рддрдмेрд▓े рдХे рд╕рд╣рди рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдмреЬे рджрд░рд╡ाреЫे рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХрд▓ рдЧрдпा। рд╕рд░рджाрд░ рдЙрд╕рдХे рдкीрдЫे рдЧрдпा рдФрд░ рддрдмेрд▓े рдХे рд╕рд╣рди рдХे рдмреЬे рджрд░рд╡ाреЫे рдкрд░ рдЬाрдХрд░ рд░ुрдХ рдЧрдпा। рд╣рдоाрд░े рд▓ाрдаीрдмाреЫ рд╕рд░рджाрд░ рдХे рд╣ुрдХ्рдо рдХे рдоुंрддреЫрд░ рдеे। рдиौрдЬрд╡ाрди рд╣ोрд╢िрдпाрд░ी рд╡ рд╕ाрд╡рдзाрдиी рд╕े рдЪрд▓рддा рд╣ुрдЖ рдЕрдкрдиे рдШोреЬे рдХे рдкाрд╕ рдкрд╣ुँрдЪा рдФрд░ рд╕рд╡ाрд░ рд╣ोрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े, рдЙрд╕рдиे рдШूрдо рдХрд░ рдоेрд░ी рддрд░реЮ рджेрдЦा। рдоुрдЭे рдпूँ рд▓рдЧा рдЬैрд╕े рдЙрд╕рдХे рд╣ोрдаों рдкрд░ рдЕрд▓्рд╣реЬ рд╕ी рдоुрд╕्рдХрд░ाрд╣рдЯ рдлूрдЯ рд░рд╣ी рдеी, рдФрд░ рд╡рд╣ рдоुрдЭे рдоेрд░ा рд╡ाрджा рдпाрдж рджिрд▓ा рд░рд╣ा рд╣ो। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдПрдХ рд╣ी рдЫрд▓ांрдЧ рдоें рдШोреЬे рдкрд░ рд╕рд╡ाрд░ рд╣ो рдЧрдпा।
рд╕рд░рджाрд░ рдиे рд▓ाрдаीрдмाреЫों рд╕े рдЕрдм рднी рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрд╣ा। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдШुреЬрд╕рд╡ाрд░ рдордж्рдзिрдо рдзूрдк рдоें рдЦेрддों рд╕े рд╣ोрддा рд╣ुрдЖ рдмрд╣ुрдд рджूрд░ рдиिрдХрд▓ рдЧрдпा।
рдоैं рд╕рд░рджाрд░ рдХे рдкीрдЫे рдЦрдб़ा рдеा। рд╕рд░рджाрд░ рдПрдХ рдХंрдзा рдмреЬे рджрд░рд╡ाреЫे рдХी рдЪौрдЦрдЯ рд╕े рдЯेрдХे рдЪुрдкрдЪाрдк рдЦрдб़ा рдеा। рдоुрдЭे рдЙрд╕рдХा рдЪेрд╣рд░ा рдиреЫрд░ рдирд╣ीं рдЖ рд░рд╣ा рдеा, рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрд╣ рдЬाрдирдиा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдеा рдХि рдЙрд╕рдХे рдЪेрд╣рд░े рдХे рдЬреЫрдмाрдд рдХ्рдпा рд╣ैं? рдеोрдб़ी рджेрд░ рдмाрдж рдЙрд╕рдиे рдоेрд░ी рддрд░реЮ рджेрдЦे рдмрдЧैрд░ рднाрд░ी рдЖрд╡ाреЫ рдоें рд╕рд╡ाрд▓ рдХिрдпा ‘рдХ्рдпा рддुрдо рдЗрд╕ी рдиौрдЬрд╡ाрди рдХा рд░िрд╢्рддा рд▓ाрд▓ी рдХे рд╕ाрде рдХрд░рдиे рдХो рдХрд╣ рд░рд╣े рдеे।’
рдоेрд░े рд╣ोंрда рд╕ूрдЦ рдЧрдП рдФрд░ рдоैं рдбрд░ рдХे рдоाрд░े рдХुрдЫ рдЬрд╡ाрдм рдирд╣ीं рджे рд╕рдХा। рд╕рд░рджाрд░ рдиे рдШूрдо рдХрд░ рдоेрд░ी рддрд░реЮ рджेрдЦा, рдЙрд╕рдХे рдоोрдЯे рд╣ोрдаों рдкрд░ рдШрдиी рдоूрдЫों рдХी рдЫाँрд╡ рддрд▓े рдПрдХ рдоाрд╕ूрдо рдоुрд╕्рдХрд░ाрд╣рдЯ рдЬрди्рдо рд▓े рд░рд╣ी рдеी।
***

 
рд▓ेрдЦрдХ рдкрд░िрдЪрдп: рдоंрдЧрд▓ рд╕ेрди (1915–1972) рдЬрди्рдорд╕्рдеाрди: рдиेрд╢рдЯा (рд╡рд░्рддрдоाрди рдЕрдоृрддрд╕рд░ реЫिрд▓े рдоें)
рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдаाрдХुрд░ рджीрдиाрдиाрде рд╣реШीрдо рд╕े рдЙрд░्рджू рдФрд░ рдкंрдЬाрдмी рд╕ीрдЦрдиे рд╡ाрд▓े рдХрд╡ि рдФрд░ рд▓ेрдЦрдХ рдоंрдЧрд▓рд╕ेрди, рдмाрдмा рдмрд▓рд╡ंрдд, рдмрд▓рд╡ंрдд рд░ाрдп, рдФрд░ рдмрд▓рд╡ंрдд рд╕िंрд╣ рдиाрдоों рд╕े рдЕрдкрдиे рд╕рдордп рдХे рдЬाрдиे рдоाрдиे рд▓ेрдЦрдХ рдФрд░ рдХрд╡ि рд░рд╣े। рдоोрд╣рдо्рдордж рдЗрдХрдмाрд▓ рдХी рд╕ंрдЧрдд рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЙрд░्рджू рдХाрд╡्рдп рд▓िрдЦрдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा, рдкрд░ рдмाрдж рдоें рдзीрд░े рдзीрд░े рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднाрд╖ा рдкंрдЬाрдмी рдоें рд▓िрдЦрдиे рд▓рдЧे। рдЙрдирдХे рд▓ेрдЦрди рдиे рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоें рдпोрдЧрджाрди рджिрдпा рдФрд░ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХे рдЬ्рд╡рд▓ंрдд рдоुрдж्рджों рдкрд░ рдПрдХ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी। рдЙрдирдХे рдкрд╣рд▓े рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ ‘рд╢ेрд░-рдП-рд╣िрди्рдж’ рдХो рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдк्рд░рддिрдмंрдзिрдд рдХिрдпा рдеा। ‘рдЕрдорд░ рдЧीрдд, рдорд╣ा рдиाрдЪ, рдЬ्рд╡ाрд▓ाрдоुрдЦी, рд╕ुрдЧंрдз рд╕рдоीрд░ рдФрд░ рдмंрдЧрд▓ाрджेрд╢ рдЙрдирдХे рдХाрд╡्рдп рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। ‘рдХिрд╕ рддрд░ाँ рджे рдиाрдЪ’ рд╢ीрд░्рд╖рдХ рд╕े рдЙрдирдХे рдЖрд▓ेрдЦों рдХा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рднी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдЖ рдеा। рдЬूрди 1972 рдоें рджिрд▓्рд▓ी рдоें рд▓ू рд▓рдЧрдиे рд╕े рдЙрдирдХा рджेрд╣ांрдд рд╣ो рдЧрдпा। рдЙрдирдХे рдмाрд░े рдоें рдЙрдирдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдХोрдИ рд╕ूрдд्рд░ рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдкंрдЬाрдм рдХा рдмेрд╣рдж рдкुрд░ाрддрди рдЧाँрд╡ рдиेрд╢рдЯा рднी рдЖрдЬрдХрд▓ рдЦंрдбрд╣рд░ рд╣ो рдЪुрдХा рд╣ै।


No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।