рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХे рд╣िंрджी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╢ोрдзрдХ рддрдд्рд╡ों рдХा рдкुрд╖्рдЯीрдХрд░рдг

рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी


рд▓ेрдЦрди рдХрд▓ा рдХी рдоांрдЧ рд╣ै рд╕рдо्рдкूрд░्рдгрддा рдФрд░ рд╕рдо्рдкрди्рдирддा। рд▓िрдЦрдиा рдХोрдИ рд╢рдм्рджों рдХी рдЗрдоाрд░рдд рдЧрдв़рдиा рдирд╣ीं рд╣ै, рдоाрдирд╡ рдорди рдХे рднीрддрд░ рдХी рдЙрдерд▓-рдкुрдерд▓, рдЕрд╣рд╕ाрд╕ों рдХा рдоंрдерди, рд▓рдЧрди рдПрд╡ं рдХрде्рдп рд╢िрд▓्рдк рд╕े рддрд░ाрд╢ рдХрд░ рдПрдХ рдоुрдХрдо्рдорд▓ рд╕्рд╡рд░ूрдк рджेрдиे рдХी рдоांрдЧ рдХो рдкрд░िрдкूрд░्рдгрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा рд▓ेрдЦрди рдХा рдПрдХ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рдкрд╣рд▓ू рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдоुрдЭे рд╢्рд░ी рд╣िрдоांрд╢ु рдЬोрд╢ी рдЬी рдХा рдХрдерди рдпाрдж рдЖрддा рд╣ै - "рд▓िрдЦрдиा рд╕्рд╡рдпं рдПрдХ рддрдкрд╕्рдпा рд╣ै, рдЖрдзे рдорди рд╕े рд▓िрдЦा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдзूрд░ा рд╣ी рд░рд╣ рдЬाрддा рд╣ै, рд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ुрдП рдмिрдиा!"
рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХрд▓ा рдЕрдкрдиे рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдпुрдЧ рдХे рд▓िрдП рдЫाрдк рд╣ोрддी рд╣ै, рдкрд░ рд╡рд╣ рдХрд▓ा рдорд╣ाрди рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрд╕рдХी рдЫाрдк рдорди рдФрд░ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдкрд░ рд╣ाрд╡ी рд░рд╣े। рд╕ुрдирддे рд╣ैं рдХि рдмрдб़ा рдХрд▓ाрдХाрд░ рд╡рд╣ी рд╣ै рдЬो рдЕрдкрдиी рдХрд▓ा рдкрд░ рд╣ाрд╡ी рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдЕрдкрдиी реШрд▓рдо рдХी рддाрдХрдд рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХो рдПрдХ рджрд╢ा рдФрд░ рджिрд╢ा рджेрдиे рдХा рд╣ौрд╕рд▓ा рд░рдЦрддा рд╣ै।
рдк्рд░рдЦрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕-рд╕рдо्рд░ाрдЯ рд╢्рд░ी рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдЬी рдиे рдЦुрдж рднी рдХрд╣ा рд╣ै: "рдЬिрд╕ рд░рдЪрдиा рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рд╣ो, рдЬिрд╕рдХी рднाрд╖ा рдк्рд░ौреЭ рдПрд╡ं рдкрд░िрдоाрд░्рдЬिрдд рдПрд╡ं рд╕ुंрджрд░ рд╣ो, рдЬिрд╕ рдоें рджिрд▓ рдФрд░ рджिрдоाреЪ рдкрд░ рдЕрд╕рд░ рдбाрд▓рдиे рдХा рдЧुрдг рд╣ो, рдЬिрд╕ рдоें рдЬीрд╡рди рдХी рд╕рдЪ्рдЪाрдЗрдпाँ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХी рдЧрдИ рд╣ों рд╡рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ै।"
рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдпुрдЧांрддрд░ рд╕े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд▓ेрдЦрди рдоें рдмेрдЬोреЬ рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдкрд╣рд▓ू рдЬोреЬрддे рд╣ुрдП рдЙрд╕ рдХрдеाрдирдХ рдХो рд╕्рдкрд╖्рдЯрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиे рдХा рдПрдХ рдкрд╣рд▓ू рдЕрдкрдиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЬ्рдЮाрди рдХी рдХिрд╕ी рднी рд╢ाрдЦा рдоें рдирд╡ीрди рддрде्рдпों рдХी рдЦोрдЬ рдХे рд▓िрдП рд╕ाрд╡рдзाрдиीрдкूрд░्рд╡рдХ рдХिрдП рдЧрдП рдЕрди्рд╡ेрд╖рдг рдпा рдЬांрдЪ-рдкрдб़рддाрд▓ рдХो рд╢ोрдз рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЬाрддी рд╣ै।
рд╢ोрдз рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдХिрд╕ी рд╕рдорд╕्рдпा рдпा рдк्рд░рд╢्рди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдХे рд╕ाрдордиे рдХोрдИ рд╕рдорд╕्рдпा рдпा рдк्рд░рд╢्рди рд╣ोрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рд▓िрдП рд╡рд╣ рд╢ोрдз рдХी рджिрд╢ा рдоें рдЖрдЧे рдмрдв़рддा рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рд╢ोрдзाрд░्рдеी рдоें рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ा рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХा рд╣ोрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।
рд╢ोрдз рдоाрдирд╡ рдЬ्рдЮाрди рдХो рджिрд╢ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै рддрдеा рдЬ्рдЮाрди рднрдг्рдбाрд░ рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдПрд╡ं рдкрд░िрдоाрд░्рдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╢ोрдз рдЬ्рдЮाрди рдХे рд╡िрд╡िрдз рдкрдХ्рд╖ों рдоें рдЧрд╣рдирддा рдФрд░ рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддा рд▓ाрддा рд╣ै।

рдоीрдиा рд░ाрдаौрд░
'рд╢ोрдз' рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢рдм्рдж 'рд░िрд╕рд░्рдЪ' рдХा рдкрд░्рдпाрдп рд╣ै рдХिрди्рддु рдЗрд╕рдХा рдЕрд░्рде 'рдкुрдиः рдЦोрдЬ' рдирд╣ीं рд╣ै рдЕрдкिрддु 'рдЧрд╣рди рдЦोрдЬ' рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдо рдХुрдЫ рдирдпा рдЖрд╡िрд╖्рдХृрдд рдХрд░ рдЙрд╕ рдЬ्рдЮाрди рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдоें рдХुрдЫ рдирдП рдЕрдз्рдпाрдп рдЬोрдб़рддे рд╣ैं।
Albert Szent-gyorgyi рдиे рднी рдЗрд╕ी рдЦोрдЬрдиाрдд्рдордХ рджिрд╢ा рдХी рдУрд░ рд╕ंрдХेрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा рд╣ै- “Research is to see what everybody else has seen, and to think what nobody else has thought।”
рдпे рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╡िрдЪाрд░ рдЕрдкрдиे рдорди рд╕े рдХिрдпे рд╣ुрдП рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рддे рд╣ै। рджрд░ рд╣реШीреШрдд рдкी. рдкी. рдХुрдХ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ ‘‘рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХिрд╕ी рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдк्рд░рддि рдИрдоाрдирджाрд░ी, рдПрд╡ं рд╡्рдпाрдкрдХ рд░ूрдк рдоें рд╕рдордЭрджाрд░ी рдХे рд╕ाрде рдХी рдЧрдИ рдЦोрдЬ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рддрде्рдпों, рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рддрдеा рдЕрд░्рдеों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рддрдеा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рддрдеा рдкुрд╖्рдЯिрдпोрдЧ्рдп рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬिрд╕рд╕े рдЬ्рдЮाрди рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ोрддी рд╣ै।’’
рдФрд░ рдРрд╕ी рд╣ी рдПрдХ рд╕рдлрд▓ рдЦोрдЬ рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдоीрдиा рд░ाрдаौрд░ рдЬी рдиे рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рджрд╢рдХों рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХिрдпा рд╣ै: рдЬो рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╡ рднाрд╖ा рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд╣ै। рдЙрд╕ी рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХी рдЙрдкрд▓рдм्рдзि рддрдеा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рддрдеा рдкुрд╖्рдЯिрдпोрдЧ्рдп рд░ूрдк рд╕े рдкेрд╢ рдХिрдпे рд╣ैं, рдЬो рд╢ोрдзрдХाрд░्рдп рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рд▓िрдП рдХाрд░рдЧрд░ рд╕ाрдмिрдд рд╣ोंрдЧे। рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕ुрд╡िрдзा рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕े рдЫ: рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдХाрд░्рдп рд╕ंрдкрди्рди рдХिрдпा рд╣ै- рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХे рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдПрд╡ं рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░, рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд╖рддि рдХे рдк्рд░рдердо рджрд╢рдХ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдПрд╡ं рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░, рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХे рдж्рд╡िрддीрдп рджрд╢рдХ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдПрд╡ं рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░, рдЙрдд्рддрд░ рджрд╢рдХ рдХे рддृрддीрдп рджрд╢рдХ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдПрд╡ं рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░, рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХे рдЪрддुрд░्рде рджрд╢рдХ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдПрд╡ं рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░, рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХे рдЕंрддिрдо рджрд╢рдХ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдПрд╡ं рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░।
рджेрд╡ी рдиाрдЧрд░ाрдиी
рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкाँрдЪрд╡ें рджрд╢рдХ рдХे рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╕े рдЗрд╕ рд╢рддी рдХे рдЕрди्рдд्рддिрдо рджрд╢рдХ рддрдХ рд╡рдпाрдк्рдд рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡्рдпाрдкрдХ рдХाрд▓рдЦंрдб рдоें рдШрдЯрдиाрдд्рдордХрддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рдо्рдмрди्рдз рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд▓ाрдиे рдХे рд▓िрдП рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдШрдЯрдиों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдоीрдиा рд░ाрдаौрд░ рдиे рдЕрдкрдиी рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा рдоें рдмрдЦूрдмी рдХिрдпा рд╣ै।
рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд╖рддि рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╡िрд╡िрдзрддा рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЬो рдПрдХ рдЕंрддрд░ рд╣ै рдХि рдкूрд░्рд╡ рдХ्рд╖рддि рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХे рдиाрдо рд╕े рдЪिрд╣्рдиिрдд рд╣ै рддो рдЙрдд्рддрд░ рдХ्рд╖рддि рдоें рд╕рдордХाрд▓ीрди рдпुрдЧ рдХा рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЙрдкाрдп рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХृрддिрдпाँ рдЕрдиेрдХ рд╣ै। рдХुрдЫ рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдд्рд╡ рдХрд░рддी рд╣ुрдИ рдХृрддिрдпां рдЬिрдирдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░рдиा рдЬрд░ूрд░ी рд╣ै рдпрд╣ рдЬैрдиेंрдж्рд░ рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрд╡ाрджी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рд╕े рд╕рдоांрддрд░ рдирд░ेрд╢ рдоेрд╣рддा, рдХрдорд▓ेрд╢्рд╡рд░, рдиिрд░्рдорд▓ рд╡рд░्рдоा рдиाрдЧाрд░्рдЬुрди, рд╣рдЬाрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдж्рд╡िрд╡ेрджी, рдФрд░ рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рд▓ेрдЦрдХ рдЬैрд╕े рд╕ुрд░ेंрдж्рд░ рд╡рд░्рдоा, рдордиु рднंрдбाрд░ी, рд░ाрд╣ी рдоाрд╕ूрдо рд░рдЬा, рдоैрдд्рд░ेрдпी рдкुрд╖्рдкा, рдк्рд░рднा рдЦेрддाрди, рд╕ंрдЬीрд╡ рдФрд░ рдЙрдб़рдиे рд╡ाрд▓े рдирдП рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХो рд╡िрдзा рдХो рд╕ाрдордиे рд▓ा рд░рд╣े рд╣ैं।
рдЗрд╕ рд╢рддी рдХे рдЕंрддिрдо рджрд╢рдХ рдоें рдорд╣िрд▓ा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХाрд░ों рдХी рднूрдоिрдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै- рдЬिрд╕рдоें рдпोрдЧрджाрди рдЗрди рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдиाрд░ी рдЬीрд╡рди рдХे рдирдП рд░ूрдк рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдПрд╡ं рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдПрдХ рджूрдЬे рдХे рдкूрд░рдХ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрдиाрдд्рдордХ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиा, рдЙрд╕ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡िрдЪाрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдХे рдордз्рдпрдо рд╕े рд╕рдоीрдХ्рд╖ाрдд्рдордХ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдХी рдк्рд░рд╕्рддुрддि рдЗрд╕ рд╢ोрдзрдХाрд░्рдп рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕंрдЧ рд╣ै। рдЖрдЬाрджी рдХे рдкांрдЪ рджрд╢рдХों рдоें рднाрд░рдд рдХे рдиाрд░ी рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХा рдЕंрдХрди рд╡ рдоूрд▓्рдпांрдХрди рдЗрди рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рд╡िрд╕्рддृрдд рд░ूрдк рд╕े рдЪिрдд्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।
рдЙрдЪ्рдЪ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╕्рддрд░ рд╢ोрдз рдХाрд░्рдп рдХो рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╡िрдзिрдкूрд░्рдг рдвंрдЧ рд╕े рдЕрдкрдиे рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХो рдЫः рдЕрдз्рдпाрдпों рдоें рд╕ाрдордиे рд▓ाрдиा рдПрдХ рдХрд▓ाрдд्рдордХ рдк्рд░рд╕्рддुрддि рд╣ै। рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╡рд╣ рднाрд╖ा рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдпрд╣ рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдпोрдЧрджाрди рд╣ै।
рдЕрдиुрд╕ंрдзाрди рдХी рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдПँ рдХो рдордж्рджेрдиреЫрд░ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдЗрд╕рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп рдиिрдпрдоों рддрдеा рд╕िрдж्рдзाрди्рддों рдХे рдк्рд░рддिрдкाрджрди рдкрд░ рднी рдз्рдпाрди рдХेрди्рдж्рд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рддाрд░्рдХिрдХ рддрдеा рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рд╣ै, рд╢ोрдз-рдХाрд░्рдп рдоें рдЧुрдгाрдд्рдордХ рддрдеा рдкрд░िрдоाрдгाрдд्рдордХ рдк्рд░рджрдд्рддों рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдХो рднी рдЕрд╣рдоिрдпрдд рджी рдЧрдИ рд╣ै, рд╢ोрдз-рдХाрд░्рдп рдХा рдЖрд▓ेрдЦ рд╕ाрд╡рдзाрдиीрдкूрд░्рд╡рдХ рддैрдпाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╢ोрдз-рдХाрд░्рдп рд╕े рдиिрдХрд▓े рдЧрдП рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рд╡िрдзिрдкूрд░्рдг рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рд╣рд░ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╕ाреЮ рджिрдЦाрдИ рджेрддे рд╣ै।
рд╣рд░ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╕рдо्рдмंрджिрдд рд╕ूрдЪрдиा рд╡ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╣िंрджी рдХрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдкрдж्рдзрддिрдпाँ, рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХाрд▓ рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдХी рд╕ूрдЪी рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े (1933-1942), рдк्рд░рдердо рджрд╢рдХ (1943-1952), рдЙрдд्рддрд░рд╢рддी рдХे рдж्рд╡िрддीрдп рджрд╢рдХ (1953-62), рддृрддीрдп рджрд╢рдХ (1963-1972), рдЪрддुрд░्рде рджрд╢рдХ (1973-1982), рд╡ рдЕंрддिрдо рджрд╢рдХ (1983-2000) рдХे рд╕рднी рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдХाрд░ों рдХे рдиाрдо, рдЙрдирдХे рд▓ेрдЦрди рдХा рдХृрдд्рдпों рдХा рд╕рди्рджрд░्рдн рджрд░्рдЬ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдПрдХ рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЬोреЬ рд╣ै рд╣рд░ рдЙрд╕ рджौрд░ рдХे рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХ्рд░рди्рддिрдХाрд░ी рджौрд░ рдХा рдкрд░िрдЪрдп, рдЕрдз्рдпाрдп рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╡्рдпрдХ्рддि рдмрдиाрдо рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн, рд╡िрд╡ाрд╣ рдФрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдПँ, рдЖрд░्рдеिрдХ рд╡िрд╖рдорддा рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн рднी рд╕рдоाрд╣िрдд рд╣ै। рд╣рд░ рдЕрдз्рдпाрдп рд╕िрдж्рдзांрдд рд╡िрд╡ेрдЪрди, рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╣ो рдпा рд╕ाрдоूрд╣िрдХ рд╣ो, рдЕंрдд рдХी рдУрд░ рдЖрддे-рдЖрддे рдЙрдирдХा рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдФрд░ рд╕ाрде рдоें рд╕рди्рджрд░्рдн рднी рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдпрд╣ рдПрдХ рдХ्рд░рдоाрдиुрд╕ाрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рд╣ै рдЬो рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╡ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рд╢्рд░ेрдп рдоीрдиा рд░ाрдаौрд░ рдЬी рдХो рджिрдП рдмिрдиा рдЗрд╕ рд▓ेрдЦрди рдкрд░ рдХрд▓рдо рдЪрд▓ाрдиा рдЙрдЪिрдд рди рд╣ोрдЧा।
рдЗрд╕ рдЕрдирдоोрд▓ рдкाрдг्рдбुрд▓िрдкि рдХे рдк्рд░рд╕्рддुрддिрдХрд░рдг рдоें рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рддрде्рдпों рдХा рд╕ंрдХрд▓рди, рд╡िрд╡ेрдХрдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдФрд░ рдЕрдз्рдпрдпрди, рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдиिрд░्рдгрдп рдЬो рдХрдИ рд╕्рд╡рд░ूрдкों рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрдпे рд╣ैं।
рдкрд░िрд╢िрд╖्рдЯ ‘рдЕ’ рдоें рджрд░्рд╢ाрдП рдЧрдП рдк्рд░рд╢्рдиोрдд्рддрд░ी рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдЬो рд▓ेрдЦिрдХा рдоीрдиा рд░ाрдаौрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдбॉ। рд░рдоेрд╢рдЪंрдж्рд░ рд╢ाрд╣ рд╡ рдбॉ, рдкрд░рдоाрдирди्рдж рд╢्рд░ीрд╡ाрд╕्рддрд╡ рдиे рдЗрд╕ рджौрд░ाрди рдЕрдкрдиे рдк्рд░рд╢्рдиों рдХे рдЙрдд्рддрд░ рдкाрдиे рдХे рд▓िрдП рд▓िрдП рд╣ैं।
рдкृрд╖्рда-‘рдм’ рдоें рдЖрдзाрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдХी рд╕ूрдЪी, рд╕рди्рджрд░्рдн рдЧ्рд░ंрдеों рдХि рд╕ूрдЪी, рд╡ рдкाрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдЬिрдирдХा рдХा рдЗрд╕ рд╢ोрдз рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдЙрдкрдпोрдЧ рд╣ुрдЖ рд╣ै рдЙрдирдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рднी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै। рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдпрд╣ рд╕ूрдЪि рдЕрддि рдЙрдд्рддрдо рдФрд░ рдХाрд░рдЧрд░ рднी рд╣ै рдЬो рд╣рд░ рдПрдХ рд▓ाрдЗрдм्рд░ेрд░ी рдоें рдЗрд╕рдХो рд╢ोрд╖ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░рд╡ाрдиा рдЪाрд╣िрдП, рддाрдХि рд╢ोрдзाрд░्рдеी рдЗрд╕рдХा рднрд░рдкूрд░ рд▓ाрдн рдЙрдаा рдкाрдП।
рдХुрд▓ рдоिрд▓ाрдХрд░ рд╢ोрдз рдПрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ै рдЬो рдХрдИ рдЪрд░рдгों рд╕े рд╣ोрдХрд░ рдЧुрдЬрд░рддी рд╣ै। рд╢ोрдз рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪрд░рдг рдпे рд╣ैं- рдЕрдиुрд╕рди्рдзाрди рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг, рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╡्рдпाрдкрдХ рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг, рд╢ोрдз рдХी рд░ूрдкрд░ेрдЦा/ рд╢ोрдз рдк्рд░ाрд░ूрдк рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиा, рдкрд░िрдХрд▓्рдкрдиा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг, рдЖँрдХрдб़ों рдПрд╡ं рддрде्рдпों рдХा рд╕ंрдХрд▓рди, рд╕ाрдоाрди्рдпीрдХрд░рдг (рдЬрдирд░рд▓ाрдЗрдЬेрд╢рди) рдПрд╡ं рд╢ोрдз рд░िрд╕рд░्рдЪ рд░िрдкोрд░्рдЯ рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиा।
рдЗрд╕ рд╕ंрдкूрд░्рдг рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдФрд░ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХा рдкрд░िрдгाрдо рдпрд╣ рд╢ोрдз рдк्рд░рдмंрдз рд╣ै। рдоीрдиा рд░ाрдаौрд░ рдиे рдпрд╣ рд╕िрдж्рдз рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХी рд░ुрдЪि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдоें рдЦाрд╕рдХрд░ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдоें рдЕрдзिрдХ рд░рд╣ी рдЬिрд╕рдХा рдирддीрдЬा рдЖрдЬ рд╣рдоाрд░े рд╕ाрдордиे рд╢ोрдз рдк्рд░рдмंрдз рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдордиे рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рд╡рд╣ рдмрдзाрдИ рдХी рд╣рдХрджाрд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрдирдоोрд▓ рдХाрд░्рдп рд╡ рдк्рд░рд╕्рддुрддीрдХрд░рдг рдХे рд▓िрдП рдоैं рдЙрди्рд╣ें рд╣ाрд░्рджिрдХ рдмрдзाрдИ рд╡ рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ рджेрддी рд╣ूँ।

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।