рдоैं рднाрд░рдд рд╕े рдмाрд╣рд░, рднाрд░рдд рдоुрдЭрдоें рд░рд╣рддा рд╣ैрдоेрд░ी рд╕рдм рд╕ीрдоाрдПँ, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдЕрд╕ीрдоिрдд рд╕рд╣рддा рд╣ै- рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा
рдирдорд╕्рдХाрд░,
рдХुрдЫ рджिрди рдкрд╣рд▓े рдЙрдд्рддрд░ाрдЦрдг्рдб рдХे рдЪрдоोрд▓ी рдЬрдирдкрдж рдХे рдПрдХ рдЧ्рд░ाрдо рдХी рдорд╣िрд▓ा рдж्рд╡ाрд░ा 10-12 рдлीрдЯ рдКँрдЪी рддुрд▓рд╕ी рдЙрдЧाрдиे рдХा рд╡िрдбिрдпो реЮेрд╕рдмुрдХ рдкрд░ рджेрдЦा рддो рдЙрд╕ рдкौрдзे рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдиे рдХी рдЙрдд्рд╕ुрдХрддा рд╣ुрдИ। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдпाрд╕ рдоें рдЦोрдЬ рдХрд░рдиे рдкрд░ рддुрд▓рд╕ी рдХा рд╡ृрдХ्рд╖ рдХрд╣े рдЬाрддे рдПрдХ-рджो рдЪिрдд्рд░ рднी рдЕंрддрд░्рдЬाрд▓ рдкрд░ рджिрдЦाрдИ рджिрдпे рдФрд░ реЮेрдХ рди्рдпूреЫ рдХा рднंрдбाрдлोреЬ рдХрд░рдиे рдХा рджाрд╡ा рдХрд░рддी рддрдеाрдХрдеिрдд рд╡ैрдмрд╕ाрдЗрдЯों рдкрд░ рдЙрдирдХा рдЦрдг्рдбрди рднी рдоिрд▓ा। рдЪिрдд्рд░ों рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рднी рдХोрдИ рдЦाрд╕ рдЕрдЪ्рдЫी рдирд╣ीं рдеी рд▓ेрдХिрди рдЦрдг्рдбрдирдХрд░्рддाрдУं рдХे рддрд░्рдХ рднी рджрдорджाрд░ рдирд╣ीं рдеे। рдФрд░ рдЗрди рд╕рдмрд╕े рдЖрдЧे, рдПрдХ рдЖрдо рднाрд░рддीрдп рдоें рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ेрд╢, рдк्рд░рдХृрддि рдФрд░ рд╡рдирд╕्рдкрддि рдЬрдЧрдд рдХो рдЬाрдирдиे рдХी рдЙрдд्рд╕ुрдХрддा рддो рд▓ाрдкрддा рд╣ै рд╣ी। рд╕ो, рдеोреЬी рдЦोрдЬ-рдЦрдмрд░ рд▓ी рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдпाрд╕ рдоें рдЬिрддрдиा рдкрддा рд▓рдЧा рд╡рд╣ рдЖрдкрд╕े рд╕ाрдЭा рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ूँ।
![]() |
рд╢्рдпाрдоा рддुрд▓рд╕ी |
рдпрдж्рдпрдкि рдХुрдЫ рдоिрдд्рд░ рдоुрдЭे рдЖрдо рд╕े реЫ्рдпाрджा рдЕрдЦрд░ोрдЯ рдмрддाрддे рд╣ैं, рддो рднी, рдПрдХ рдЖрдо рднाрд░рддीрдп рдХी рддрд░рд╣ рдоुрдЭे рднी рддुрд▓рд╕ी рдХी рдХुрдЫ рдк्рд░рдЬाрддिрдпों рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдмрдЪрдкрди рд╕े рдеी। рднाрд░рдд рдоें рд╣рд░े рдкрдд्рддों рд╡ाрд▓ी рд╕ाрдоाрди्рдп (рд░ाрдоा) рддुрд▓рд╕ी рдпा рд╣ोрд▓ी рдмेрд╕िрд▓ (Ocimum sanctum) рдФрд░ рдЧрд╣рд░े (рдмैंрдЧрдиी рд╕े рдпा рдЪिрдд्рддीрджाрд░) рд░ंрдЧ рдХे рдкрдд्рддों рд╡ाрд▓ी рд╢्рдпाрдоा рддुрд▓рд╕ी (Ocimum tenuiflorum) рд╕े рдкрд░िрдЪрдп рдеा। рдЦोрдЬрдиे рдкрд░ рдРрд╕ा рд▓рдЧा рдХि рдЗрди рджोрдиों рдиाрдоों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдПрдХ-рджूрд╕рд░े рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рдЪुрд░рддा рд╕े рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕрдоेрд░िрдХा рдЖрдиे рдХे рдмाрдж рдоैंрдиे рдоीрдаी рддुрд▓рд╕ी (рд╕्рд╡ीрдЯ рдмेрд╕िрд▓ рдпा рдХॉрдорди рдмेрд╕िрд▓) рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдиा рдЬो рдЗрддाрд▓рд╡ी рднोрдЬрди рдоें рдк्рд░рдЪुрд░рддा рд╕े рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдиाрдо Ocimum basilicum рд╣ै। рдирд░्рд╕рд░िрдпों рдоें рдЗрдирдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рднी рдХрдИ рдк्рд░рдЬाрддिрдпाँ рджिрдЦीं рдЬिрди्рд╣ें рдЙрдирдХी рд╕ुрдЧंрдз рдХे рд▓िрдпे рдЙрдЧाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдпे рд╕рднी рдЫोрдЯे рдФрд░ рдиाреЫुрдХ рдкौрдзे рд╣ोрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрдирдоें рд╕े рдХोрдИ рднी рдк्рд░рдЬाрддि рдмреЬी рдЭाреЬी рдпा рд╡ृрдХ्рд╖ рдХे рдЖрдХाрд░ рдХी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рддो рдкрд╣рд▓ा рдк्рд░рд╢्рди рддुрд▓рд╕ी рдХे рдкौрдзे рдХे рдмреЬे рдЖрдХाрд░ рдФрд░ рдКँрдЪाрдИ рдХो рд▓ेрдХрд░ рдеा। рджूрд╕рд░ा рдк्рд░рд╢्рди рд╣िрдоाрд▓рдп рдХी рдКँрдЪाрдИ рдФрд░ рдардг्рдб рдХा рдеा рдХ्рдпोंрдХि рднाрд░рдд рдХे рдоैрджाрдиी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдкाрдпी рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рддुрд▓рд╕ी рддो рд╕рд░्рджी рдХे рджिрдиों рдоें рдирд╖्рдЯрдк्рд░ाрдпः рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं।
![]() |
рд░ाрдоा рддुрд▓рд╕ी |
рдЕрдоेрд░िрдХी рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдХे рдкाрджрдк рдкृрд╖्рда рдкрд░ рд╡рдирддुрд▓рд╕ी рдХे рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдиिрдо्рди рд╣ै:
Kingdom: Plantae - Plants
Subkingdom: Tracheobionta - Vascular plants
Superdivision: Spermatophyta - Seed plants
Division: Magnoliophyta - Flowering plants
Class: Magnoliopsida - Dicotyledons
Subclass: Asteridae
Order: Lamiales
Family: Lamiaceae Martinov - Mint family P
Genus: Ocimum L. - basil P
Species: Ocimum gratissimum L. - African basil P
![]() |
рдмрдж्рд░ीрддुрд▓рд╕ी рд╕ंрдмंрдзी рдСрд░ेрдЧाрдиो |
рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рдХी рдоूрд▓рдиिрд╡ाрд╕ी рд╡рдирд╕्рдкрддिрдпों рдХे рдмाрд░े рдоें рднाрд░рддीрдп рд╢िрдХ्рд╖ा-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рдмрд╣ुрдд рдХрдо рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рдЬрдм рдПрдХ рдоिрдд्рд░ рдиे рд╡рдирд╕्рдкрддि-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдПрдХ рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдЧ्рд░ुрдк рдоें рдЗрд╕ рдмाрдмрдд рдк्рд░рд╢्рди рдХिрдпा рддो рд╡рд╣ाँ рднी рдмрд╣ुрдордд рдиे рдЗрд╕े "рдоिрд╕्рдЯेрдХрди рдЖрдЗрдбेंрдЯिрдЯी рдХा рдХेрд╕" рдоाрдирдХрд░ рдЦाрд░िрдЬ рдХрд░ рджिрдпा। рдЕंрддрд░्рдЬाрд▓ рдкрд░ рдкрд╣рд▓े рд╣ी рднाрд░рдд-рд╕рдо्рдмंрдзी рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ै। рд╣िंрджी рдоें рддो рдЕрдд्рдпंрдд рдиिрд░ाрд╢ाрдЬрдирдХ рд╕्рдеिрддि рд╣ै, рдХрднी-рдХрднी рддो рдРрд╕ा рд▓рдЧрддा рд╣ै рдЬैрд╕े рдХрд╡िрддा, рдХрд╣ाрдиी рдФрд░ рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рд╕рдоाрдЪाрд░ों рдХी рдХ्рд▓िрдкिंрдЧ्рд╕ рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рд╣िंрджी рдХो рджेрдиे рдХो рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рдмрджрд▓рдиी рдЪाрд╣िрдпे।
рдмрдж्рд░ीрддुрд▓рд╕ी рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдоैं рдУрд░ेрдЧाрдиो рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдеा рдФрд░ рдоुрдЭे рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рднी рдирд╣ीं рдеा рдХि рдЙрд╕рдХी рдПрдХ рдк्рд░рдЬाрддि рд╣िрдоाрд▓рдпी рдоूрд▓ рдХी рд╣ै рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЗрддрдиी рдЧрд╣рд░ाрдИ рд╕े рд░рдЪी-рдмрд╕ी рд╣ै। рдЪрдоोрд▓ी, рдиैрдиीрддाрд▓ рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░рдХाрд╢ी рд╕рд╣िрдд рд╣िрдоाрд▓рдп рдХे 1,500 рд╕े 3,600 рдоीрдЯрд░ рдКँрдЪे рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдЙрдЧрдиे рд╡ाрд▓ी рдмрдж्рд░ीрддुрд▓рд╕ी рдХा рдкौрдзा рд╕ाрдоाрди्рдпрддः 5-6 реЮीрдЯ рдКँрдЪा рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ुрдУं рдХे рд▓िрдпे рдмрдж्рд░ीрддुрд▓рд╕ी рдкрд░ рдПрдХ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд╢ोрдзрдкрдд्рд░: https://www.opensciencepublications.com/wp-content/uploads/JPSR-2349-2805-9-232.pdf
рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдкрд░ рдиреЫрд░ рд░рдЦिрдпे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдЦोрдЬिрдпे рдФрд░ рд╕्рдеाрдиीрдп рд╡рдирд╕्рдкрддिрдпों рдХो рдЙрдЧाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХीрдЬिрдпे। рд╣рдо рдЕрдкрдиी рджेрд╢рдЬ рдФрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдЕрди्рдп рд╡рдирд╕्рдкрддिрдпों рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ो рд╕рдХें рддो рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ै рдФрд░ рдпрджि рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХो рд╕ाрдЭा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдн्рд░рдо рдХा рдиिрд░ाрдХрд░рдг рдХрд░ рд╕рдХें рддो рдФрд░ рднी рдЕрдЪ्рдЫा।
рд╕ेрддु рдХे рдЗрд╕ рдЕंрдХ рдФрд░ 54 рд▓ाрдЦ рдЕрдЯ्рдаाрдЗрд╕ рд╣реЫाрд░ рдХ्рд▓िрдХ्рд╕ рдХे рд╕ाрде рд╣рдоाрд░ी рдпाрдд्рд░ा рдХे рдиौ рд╡рд░्рд╖ рдкूрд░्рдг рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं। рдЖрдкрдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рдФрд░ рд╕рддрдд рдЙрдд्рд╕ाрд╣рд╡рд░्рдзрди рдХे рдмिрдиा рдпрд╣ рдпाрдд्рд░ा рдЕрд╕рдо्рднрд╡ рдеी। рдЖрднाрд░!
рд╣ाрд░्рджिрдХ рдзрди्рдпрд╡ाрдж рдФрд░ рд╢ुрднрдХाрдордиाрдУं рд╕рд╣िрдд,
рд╕ेрддु, рдкिрдЯ्рд╕рдмрд░्рдЧ
31 рдордИ 2025 ✍️
31 рдордИ 2025 ✍️
No comments :
Post a Comment
We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।