เคช्เคฐเคตाเคธ เค•े เคฆเคฐ्เคฆ เค•ी เค…เคจूเค ी เค•เคนाเคจी - เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ

- เคธเคฎीเค•्เคทเค•: เคธंเค—เคฎ เคตเคฐ्เคฎा

เคชुเคธ्เคคเค•: เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ 
เคฒेเค–เค•: เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा 
เคชृเคท्เค  144  (เคธเคœिเคฒ्เคฆ)
เคฆूเคธเคฐा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ, 2011  
เค•े เค•े เคชเคฌ्เคฒिเค•ेเคถเคจ्เคธ, เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी 
ISBN: 9788178441061

เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ เคชंเคœाเคฌ เค•े เค‰เคฆीเคฏเคฎाเคจ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธเค•ाเคฐ เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–िเคค เคนै। เคตिเคตेเคš्เคฏ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคจाเคฏเค• เคฒोเค•เคฒ เคธे เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เค•เคฐเคคा เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคธे เค—ुเคœเคฐเคคा เคช्เคฐเคตाเคธ เค•े เคฆเคฐ्เคฆ เค•ो เคฐेเค–ांเค•िเคค เค•เคฐเคคा เคนै। เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคตिเคฆेเคถी เคง्เคฐเคฐเคคी เค”เคฐ เคตिเคฆेเคถी เคชाเคค्เคฐों เค•े เคฌीเคš เคœीเคจे เค•े เคฒिเค เคธंเค˜เคฐ्เคฃ เคคเคฅा เคœीเคตเคจ เคฎें เคฌเคšी เค‰เคท्เคฎा เค•ो เคคเคฒाเคถเคจे เค•ी เคœเคฆ्เคฆोเคœเคนเคฆ เคคเคฅा เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เค•ी เคคीเคต्เคฐ เค†เค•ांเค•्เคทा เคนै। เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคชाเคค्เคฐ เคญूเค–, เค…เคญाเคต, เค˜ृเคฃा, เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒเคคा เค”เคฐ เค…เคฎाเคจเคตीเคฏเคคा เคธे เคฒเฅœเคคे เคนुเค เคญी เคœीเคตเคจ เคฎें เคช्เคฐेเคฎ เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคญเคŸเค•เคคे เคนैं।1

เคตिเคตेเคš्เคฏ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•เคฐเคคा เคนै เค•ि เคชंเคœाเคฌी เคฏुเคตเค•ों เค•ा เค…เคชเคจी เคœเคจ्เคฎเคญूเคฎि เคธे เคตिเคš्เค›ेเคฆ เค•เคฐ เคตिเคฆेเคถों เคฎें เคœाเค•เคฐ เคงเคจ เค•เคฎाเคจे เค•ी เคฌเฅเคคी เคฒाเคฒเคธा เคœिเคธ เค•ाเคฐเคฃ เคฌेเค—ाเคจे เคฆेเคถ เคฎें เคœाเค•เคฐ เคช्เคฐเคตाเคธ เคญोเค—เคจा เค•เคˆ เคฌाเคฐ เค‰เคจ เคฏुเคตเค•ों เค•े เคฒिเค เฅ˜ैเคฆ เคœैเคธी เฅ›िเคจ्เคฆเค—ी เคœीเคจे เค•ी เคตिเคตเคถเคคा เคฎाเคค्เคฐ เคฌเคจ เคœाเคคी เคนै। เค‡เคคเคจा เคนी เคจเคนीं, เคซिเคฐ เคตाเคชिเคธ เค…เคชเคจे เคตเคคเคจ เคฒौเคŸเคจे เค•ी เค›เคŸเคชเคŸाเคนเคŸ เคญी เค‰เคคเคจी เคนी เคฌเฅเคจे เคฒเค—เคคी เคนै เคœिเคคเคจी เคฌाเคนเคฐ เคœाเคจे เค•ी เค•เคญी เค‰เคค्เคธुเค•เคคा เคฅी, เคชเคฐเคจ्เคคु เคตाเคชिเคธ เคตเคคเคจ เคชเคฐเคคเคจा เค‡เคคเคจा เค†เคธाเคจ เคจเคนीं เคนोเคคा। เค‡เคธी เคœीเคตเคจ เคค्เคฐाเคธเคฆी เค•ो เคตाเคฃी เคฆेเคคा เคนै- เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा เค•ा เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ। เค…เคซเคธाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฅเคฎ เคญाเค— เคเค• เคช्เคฐเคตाเคธी เคนिเคจ्เคฆू เคญाเคฐเคคीเคฏ เค•ा เคฆूเคธเคฐे เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคฒเฅœเค•ी เคธे เคช्เคฐेเคฎ เค•เคฐเคจा เค”เคฐ เคช्เคฐेเคฎ เค•ी เคชเคฐिเคฃเคคि เคญोเค—เคจा เคนै เคœो เค‰เคธเค•े เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ा เค•ाเคฒा เค…เคง्เคฏाเคฏ เคจिเคฐ्เคงเคฐिเคค เค•เคฐเคคी เคนै।

เคกॉ. เคธंเค—เคฎ เคตเคฐ्เคฎा
เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ा เคจाเคฏเค• เคชंเคœाเคฌ เคธे เคตिเคธ्เคฅाเคชिเคค เคนोเค•เคฐ เคŸ्เคฐांเคธ्เคฒेเคŸเคฐ เค•ी เคนैเคธिเคฏเคค เคธे เค‡เคฐाเค• เคœा เคชเคนुँเคšเคคा เคนै เคคเคฅा เคตเคนां เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคฏुเคตเคคी เคฌुเคถเคฐा เค•ी เค†ंเค–ों เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคฌเคจเค•เคฐ, เค‰เคธเค•े เคช्เคฐेเคฎเคชाเคถ เคฎें เคฌंเคง, เค‰เคธเคธे เคนเคฎเคฌिเคธ्เคคเคฐ เคนो เคœाเคคा เคนै। เคนเคฎเคฌिเคธ्เคคเคฐ เคนोเคจे เค•ा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคญी เคฎिเคฒเคคा เคนै, เคฌुเคถเคฐा เคธे เคœเคฌเคฐเคจ เคจिเค•ाเคน। เคตो เคญी เค‡เคฐाเค•ी เคธเคฎाเคœ เค•े เคงाเคฐ्เคฎिเค• เฅ˜ाเคจूเคจ เค•ी เคธंเค•ीเคฐ्เคฃเคคा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‡เคธ्เคฒाเคฎ เคงเคฐ्เคฎ เค…เคชเคจाเคจे เค•ी เค•เค ोเคฐ เคถเคฐ्เคค เคชเคฐ। เค‰เคธे เค—ौเคฎांเคธ เค–ाเค•เคฐ เคคเคฅा เคธुเคจ्เคจเคค เคœैเคธी เค•เคท्เคŸเคฆाเคฏเค• เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคฐเคธ्เคฎ เค–़เคคเคจा เค•ो เคธเคนเคจे เคชเคฐ เคตिเคตเคถ เคนोเค•เคฐ เคฏाเคจि เค…เคชเคจा เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค–ो เคฆेเคจे เค•ो เคนी เคจाเคฏเค• เคฌाเคง्เคฏ เคนो เคœाเคคा เคนै। เคเค•-เคเค• เค•เคฐเค•े เคฏเคน เคฐเคธ्เคฎें เค•ैเคธे เค‰เคธเค•े เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•ा เคธเคฎाเคชเคจ เค•เคฐเคคी เคนै, เค‰เคธเค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคนै -เคฎैंเคจे เค…เคชเคจी เคนाเคฐ เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฒी। เคฎुเค•्เคคि เค•ा เคเค• เคฎाเคฐ्เค— เคฅा เค†เคค्เคฎเคนเคค्เคฏा। เคฒेเค•िเคจ เคฎैं เค‰เคธเค•े เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เค–िเคฒाเฅž เคฅा... เคธाเคฐी เคฌाเคคें เคธोเคšเค•เคฐ เคฎैंเคจे เคนเคฅिเคฏाเคฐ เคกाเคฒ เคฆिเค เคฅे เค”เคฐ เค—ौเคฎांเคธ เคนเคฒเค• เคฎें เค‰เคคाเคฐ เคฒिเคฏा เคฅा।2 เคฌेเค—ाเคจे เคฆेเคถ เคฎें เคฎिเคฒी เคฏเคน เคฏाเคคเคจा เค•ेเคตเคฒ เคจाเคฎ เคฌเคฆเคฒเคจे เค”เคฐ เค—ौเคฎांเคธ เค–ाเคจे เคคเค• เคธीเคฎिเคค เคจเคนीं เคนोเคคी, เค…เคชिเคคु เค‰เคธเคธे เคญी เค—เคนเคฐा เค†เค˜ाเคค เค†เค•ाเคถ เค•ो เคฆेเคคी เคนै। เคฌुเคถเคฐा เค•ी เคฎाँ เคจे เค•เคนा เค•ेเคตเคฒ เคจाเคฎ เคฌเคฆเคฒเคจे เคธे เค•ोเคˆ เค†เคฆเคฎी เคนเคฎाเคฐी เคฌिเคฐाเคฆเคฐी เคฎें เคถเคฐीเค• เคจเคนीं เคนो เคœाเคคा। เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคธเคฌเคธे เคœเคฐूเคฐी เคนै เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เค–เคคเคจा।3 เคฆเคฐเค…เคธเคฒ, เค†เค•ाเคถ เค•ा เค–เคคเคจा เค•เคฐเคตाเคจे เค•े เคฒिเค เคฌुเคถเคฐा เค•ी เคฎाँ เคชเคฐ เคฆเคฌाเคต เคกाเคฒा เคœाเคคा เคนै - เคœिเคธ เค•ाเคœी เคจे เคจिเค•ाเคน เค•เคฐเคตाเคฏा เค‰เคธเค•ा เค…เคŸเคฒ เคซैเคธเคฒा เคฅा เค•ि เค–เคคเคจा เคœเคฐूเคฐ เคนोเค—ा เค”เคฐ เคตเคน เคซैเคธเคฒा เค•ाเคœी เคจे เคธเคฐेเค†เคฎ เคฒोเค—ों เค•े เคฌीเคš เคฒेเคคे เคนुเค เค•เคนा เคฅा เค•ि เคเค• เค•ाเฅžिเคฐ เค•ो เค…เคชเคจी เคฌिเคฐाเคฆเคฐी เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค–เคคเคจा เคฌเคนुเคค เคœเคฐूเคฐी เคนै।4

เค‰เคธเค•ा เคจाเคฎ เค†เค•ाเคถ เคธे เคธเคฒीเคฎ เคฐเค–เค•เคฐ, เค—ौเคฎांเคธ-เคญเค•्เคทเคฃ เค•เคฐเคตाเค•เคฐ, เคธुเคจ्เคจเคค เค•เคฐเค•े เค‰เคธे เคชूเคฐा เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคฌเคจाเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค…เคชเคจे เคฆेเคถ, เคชเคฐिเคตाเคฐ, เคฐिเคถ्เคคेเคฆाเคฐों เค”เคฐ เคฆोเคธ्เคคों เคธे เค•ोเคธों เคฆूเคฐ เคธ्เคตเคฏं เค•ो เค…เค•ेเคฒा เคชाเค•เคฐ เค†เค•ाเคถ/เคธเคฒीเคฎ เค•เคนเคคा เคนै- เคฌेเค—ाเคจे เคฆेเคถ เค•ा เคเคนเคธाเคธ เค†เคœ เค”เคฐ เคญी เค—เคนเคฐा เคนो เค—เคฏा เคฅा।5 เค†เค•ाเคถ เค•ा เฅ›เคฌเคฐเคฆเคธ्เคคी เค–เคคเคจा เคœเคนाँ เค‡เคฐाเค•ी เคธเคฎाเคœ เค•ी เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคธंเค•ीเคฐ्เคฃเคคा เค•ो เคฆเคฐ्เคถाเคคा เคนै, เคตเคนीं เคช्เคฐเคตाเคธ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคนเคฎें เค•्เคฏा เค•ुเค› เค•เคฐเคจे เค•ो เคฎเคœเคฌूเคฐ เค•เคฐ เคธเค•เคคी เคนै เค‡เคธ เค“เคฐ เคญी เคธंเค•ेเคค เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค…เคชเคจा เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค–ो เค•เคฐ เค†ँเค–ों เคฎें เค†ँเคธुเค“ं เค•ा เคธैเคฒाเคฌ เคฒिเค เค‰เคธे เค•เคน เคฐเคนा เคฅा เค•ि เคฏเคน เคฐाเคค เคฎेเคฐे เคฒिเค เค•เคฏाเคฎเคค เค•ी เคฐाเคค เคธे เค•เคฎ เคจเคนीं... เค†เคœ เคเค• เคฆुเคจिเคฏा เคนी เคฒुเคŸ เค—เคˆ เคฅी। เคถाเคฆी เคธे เคชเคนเคฒे เคฎेเคฐा เคจाเคฎ เค†เค•ाเคถ เคฅा เคชเคฐंเคคु เคถाเคฆी เค•े เคคुเคฐंเคค เคฌाเคฆ เคฌเคฆเคฒ เค•เคฐ เคธเคฒीเคฎ เคฐเค– เคฆिเคฏा เค—เคฏा। เคฎेเคฐे เคธाเคฎเคจे เคนी เคฎेเคฐा เคชाเคธเคชोเคฐ्เคŸ เคซाเฅœเค•เคฐ เค…เค—्เคจि เค•ी เคญेंเคŸ เคšเฅा เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคฅा। เคฎैं เค†เคœ เค•े เคฆिเคจ เค•ो เค•ैเคธे เคญूเคฒ เคธเค•เคคा เคนूँ? เค†เคœ เคนी เคฎैं เคเค• เคนिंเคฆू เคธे เคฎुเคธเคฒเคฎाเคจ เคฌเคจा เค—เคฏा เคฅा। เคฏเคนी เคจเคนीं, เคฎेเคฐे เค…เคชเคจे เคฎुเคเคธे เคธเคฆा เค•े เคฒिเค เคฆूเคฐ เคนो เค—เค เคฅे। เคถाเคฏเคฆ เคœीเคคे-เคœी เค‰เคจเค•ो เค•เคญी เคจ เคฎिเคฒ เคชाเคŠँ...।6

เคช्เคฐเคตाเคธी เคจाเคฏเค• เค•े เคœीเคตเคจ เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคฏเคนी เคตिเคฐाเคฎ เคจเคนीं เคฒेเคคी, เคฌเคฒ्เค•ि เค‡เคฐाเค•-เค…เคฎेเคฐिเค•ा เค•े เคฏुเคฆ्เคง เคฆौเคฐाเคจ เคซौเคœ เคฎें เคœाเค•เคฐ เคซौเคœी เคฌเคจเค•เคฐ เคซिเคฐ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•े เคšเค•्เคฐ เคฎें เคซंเคธा เค†เค•ाเคถ/เคธเคฒीเคฎ เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคœा เคชเคนुँเคšเคคा เคนै เค”เคฐ เค…เคฎेเคฐिเค•ी เคซौเคœ เคฆ्เคตाเคฐा เคซिเคฐ เคธे เค‰เคธเค•ा เคงเคฐ्เคฎ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค‰เคธ เคธ्เคฎिเคฅ เคธे เค•्เคฐिเคถ्เคฏिเคšเคจ เคฌเคจा เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค†เค•ाเคถ เคธे เคธเคฒीเคฎ เคฌเคจा เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ा เคจाเคฏเค• เค‡เคฐाเค•ी เคซौเคœी เคธे-เค…เคฎेเคฐिเค•ा เค•ा เคœंเค—ी เค•ैเคฆी เคญी เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เค‡เคฐाเค• เคตाเคธिเคฏों เค•ी เคตिเคตเคถเคคा เคนे เค•ि เคธเคฆ्เคฆाเคฎ เคœैเคธे เคจिเคฐเค•ुंเคถ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคชเคคि เค•ी เคฏुเคฆ्เคง เคจीเคคि เค•ा เคธंเคคाเคช เคธเคฎूเคน เคœเคจเคคा เค•ो เคญोเค—เคจा เคชเฅœเคคा เคนै। เคฏुเคฆ्เคง เค•े เคตिเคจाเคถ เคธे เคตिเคฆेเคถों เคฎें เค†เค เคชाเคชเคฐ्เคŸเค• เคคเคฅा เคถ्เคฐเคฎिเค•ों เคชเคฐ เค•्เคฏा เคฌीเคคเคคी เคนै เคตเคน เคคो เค•ैเคฎ्เคชों เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เค‡เคธ เคธंเคคाเคช เค•ो เค…เคš्เค›ी เคคเคฐเคน เคœाเคจเคคे เคนैं।7 เคจाเคฏเค• เค‰เคธ เค˜เฅœी เค•ो เค•ोเคธเคคा เคนै เคœिเคธเคจे เค‰เคธे เค‰เคธเค•ा เค˜เคฐ, เคฆेเคถ เคนी เคจเคนीं เค›ुเฅœเคตाเคฏा เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคธเคธे เค‰เคธเค•ा เคจाเคฎ, เคชเคนเคšाเคจ, เคงเคฐ्เคฎ เคธเคฌ เค›ुเฅœเคตा เคฆिเคฏा ... เคซिเคฐ เคœो เคจाเคฎ, เคชเคนเคšाเคจ, เคงเคฐ्เคฎ เคฌเคธเคฐा เคฎें เคฎिเคฒा เคฅा เคตเคน เคซिเคฐ เค›िเคจ เคœाเคคा เคนै เคคเคฅा เคชुเคจः เคตिเคธ्เคฅाเคชเคจ। เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ा เค•เคฅाเคจाเคฏเค• เคจ เคญाเคฐเคค เค•ा เคนो เคชाเคฏा, เคจ เคฌเคธเคฐा เค•ा, เคจ เค…เคฎเคฐीเค•ा เค•ा ...।8 เค‡เคธ เคธाเคฐी เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคธे เค—ुเคœเคฐเคคे เคนुเค เคเค• เค“เคฐ เคจाเคฏเค• เค…เคชเคจे เคตเคคเคจ, เค…เคชเคจे เคชเคฐिเคตाเคฐ, เคฆोเคธ्เคคों เค•े เคธाเคฅ เคฌिเคคाเค เคตिเค—เคค เคœीเคตเคจ เค•ी เคธ्เคฎृเคคिเคฏों เคฎें เคฒीเคจ เคฎिเคฒเคคा เคนै เคคों เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เค‰เคธเค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคญूเคฎंเคกเคฒीเค•เคฐเคฃ เค•े เคฆौเคฐ เคธे เค—ुเคœเคฐเคคे เค†เคœ เคฎाเคจเคต เคœीเคตเคจ เคœिเคจ เคœเคŸिเคฒเคคाเค“ं เคธे เคฆो-เคšाเคฐ เคนो เคฐเคนा เคนै, เค‰เคธเค•ी เคฎเคนाเค•ाเคต्เคฏाเคค्เคฎเค• เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคนै।

เคฒेเค–เค• เคจे เคจाเคฏเค• เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคเคœेंเคŸों เค•े เคนाเคฅों เคฒूเคŸे เคœाเคจे เค•ी เคชोเคฒ เคญी เค–ोเคฒी เคนै। เค…เคชเคจी เคชเคนเคšाเคจ เค–ोเค•เคฐ เค…เคคीเคค เคฎें เค–ोเคฏा เคจाเคฏเค• เคธोเคšเคคा เคนै เค•ि เค‰เคธเคจे เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฆोเคธ्เคค เคจเคฐेเคถ เคจे เค‡เคฐाเค• เค†เคจे เค•े เคฒिเค เคเคœेंเคŸ เค•े เคชाเคธ เค•िเคคเคจे เคšเค•्เค•เคฐ เคฒเค—ाเค เคฅे। เคเคœेंเคŸ เค•े เค…เคจेเคธाเคฐ เคจाเคฏเค• เค•ो เค‡เคฐाเค• เคฎें เคเค• เค…เคธ्เคชเคคाเคฒ เคฎें เคŸ्เคฐांเคธ्เคฒेเคŸเคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจा เคฅा เค”เคฐ เคจเคฐेเคถ เค•े เคฌाเคฐे เคเคœेंเคŸ เค•ा เค•เคนเคจा เคฅा เค•ि เคตเคน เค‡เคฒेเค•्เคŸ्เคฐिเค•เคฒ เคตिเคญाเค— เคฎें เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐेเค—ा เคคเคฅा เคฆोเคจों เค•ी เคธैเคฒเคฐी เคเค• เคธौ เคฌीเคธ เคฆीเคจाเคฐ-เคเค• เคธौ เคฌीเคธ เคฆीเคจाเคฐ เคฎाเคนเคตाเคฐ เคนोเค—ी। เค‡เคธ เคธเคฌ เค•ाเคฎ เค•े เคฒिเค เคเคœेंเคŸ เคจे เคฎोเคŸी เคฐเค•เคฎ เคญी เคตเคธूเคฒी เคฅी เค”เคฐ เคเคœेंเคŸ เค•ी เคฐเค•เคฎ เค•ी เค‡ंเคคเคœाเคฎ เคจाเคฏเค• เค•ी เคฎाँ เค•ी เคšूเฅœिเคฏाँ เคฌเคจिเคฏे เค•े เคชाเคธ เคฆुเค—เคจे เคธूเคฆ เคชเคฐ เค—िเคฐเคตी เคฐเค– เค•เคฐ เค•ी เค—เคˆ เคฅी। เค‡เคคเคจा เค•ुเค› เค•เคฐเค•े เคœैเคธे-เคคैเคธे เคตे เคฆोเคจों เค‡เคฐाเค• เคชเคนुँเคšे เคฅे। เคชเคฐเคจ्เคคु เคฏเคนाँ เค†เค•เคฐ เคจเคฐेเคถ เค•े เคธाเคฅ เคœो เคฌीเคคा, เคตे เคจाเคฏเค• เค•े เคถเคฌ्เคฆों เคฎें - เคฎैंเคจे เคคो เค…เคธ्เคชเคคाเคฒ เคฎें เคก्เคฏूเคŸी เคœ्เคตाเค‡เคจ เค•เคฐ เคฒी เคฅी। เคฎเค—เคฐ เคนเคฎाเคฐे เคฌैเคš เคฎें เคœिเคคเคจे เคญी เคนिंเคฆ-เคชाเค• เค•े เค‡ंเคœीเคจिเคฏเคฐ เคฅे, เค‰เคจ्เคนें เค†เคคे เคนी เคเคฏเคฐเคชोเคฐ्เคŸ เค•े เคŸเคฐ्เคฎिเคจเคฒ เคชเคฐ เคถीเคถे เคธाเคซ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฒเค—ा เคฆिเคฏा เค—เคฏा... เค‰เคจเค•े เคนाเคฅ เคฎें เคฌเฅœे-เคฌเฅœे เค•ाเค—เฅ› เคฅเคฎा เคฆिเค เค—เค। เค—ोเคฐों เคจे เค•เคนा, ‘เคนเคฒ्เค•ा เคธा เคชाเคจी เค•ा เค›ींเคŸा เคฆेเค•เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เคธूเค–े เค•ाเค—เคœ เค‰เคธ เคชเคฐ เคฐเค–เคจे เคนैं เคคाเค•ि เคถीเคถे เคธाเคซ เคนो เคธเค•ें। เค‰เคธเคจे เคฏเคน เคญी เค•เคนा เคฅा เค•ि เคธเคฌ เค…เคชเคจा-เค…เคชเคจा เค•ाเคฎ เค•เคฐेंเค—े। เค…เค—เคฐ เค†เคชเคจे เคฌाเคคें เค•ी เคคो เค†เคชเค•ो เคชैเค• เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคœाเคเค—ा।9 เค‡เคธी เค•ाเคฐเคฃ เคจเคฐेเคถ เคเค• เคฆिเคจ เคฎें เคตिเคฆेเคถ เคฎें เค‰เคฆाเคธ เคนो เคœाเคคा เคนै เคฏเคนाँ เค†เคจे เค•ी เคธाเคฐी เค–ुเคถी เคฎाเคฏूเคธी เคฎें เคฌเคฆเคฒ เคœाเคคी เคนै। เคšूँเค•ि เค‰เคธे เค•เคฆाเคชि เคญी เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เคจเคนीं เค•ि เค‡เคคเคจी เคชเฅाเคˆ เค•े เคฌाเคฆ เคตिเคฆेเคถों เคฎें เคœाเค•เคฐ เคถीเคถे เคธाเคซ เค•เคฐเคจा, เคฏเคนी เคนोเคคा เคนै เคช्เคฐเคตाเคธ เค•ा เคฆเคฐ्เคฆ।

เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคœเคฌ เค…เคชเคจे เคชเคนเคฒे เคนी เคฆूเคฐ เคนो เคคเคฌ เคช्เคฐเคตाเคธ เค•ी เคšुเคญเคจ เค”เคฐ เคญी เค—เคนเคฐी เคนो เคœाเคคी เคนै। เคจเคฐेเคถ เค•ो เคธเคฎเคाเคจे เค•े เคฒिเค เคเค• เคฐिเคŸाเคฏเคฐ เคซौเคœी เคœो เค•ैंเคช เคฎें เคŸ्เคฐाเคฒा เคšเคฒाเคจे เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคा เคนै, เคฌोเคฒा, เค…เคฐे เคฎेเคฐे เคญाเคˆ, เคฏเคน เคฌाเคค เคคो เคคुเคฎ्เคนें เคฏเคนाँ เค†เคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคธोเคšเคจी เคšाเคนिเค เคฅी। เค…เคฌ เค† เคนी เค—เค เคนो เคคो เคšिंเคคा เค•िเคธ เคฌाเคค เค•ी? เคœเคฌ เคชाँเคต เคฎें เค˜ुँเค˜เคฐू เคนी เคฌाँเคง เคฒिเค เคคो เคจाเคšเคจे เคฎें เค—ुเคฐेเคœ เค•्เคฏों?10 เคฒेเค•िเคจ เคจเคฐेเคถ เคจเคนीं เคฎाเคจा เค”เคฐ เคตाเคชिเคธ เคญाเคฐเคค เคฒौเคŸ เค†เคฏा। เคฏเคนां เคฒेเค–เค• เคจे เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•िเคฏा เคนै เค•ि เคเคœेंเคŸों เค•े เคฆिเค–ाเค เคूเค े เคธเคชเคจों เค•ो เคธเคš เคฎाเคจเค•เคฐ เคฏुเคตा เคฆीเคจाเคฐ เค•เคฎाเคจे เค•े เคฒिเค เคตिเคฆेเคถ เคชเคนुँเคš เคคो เคœाเคคे เคนैं। เคฒेเค•िเคจ เคฌेเค—ाเคจे เคฆेเคถ เคฎें เค†เค•เคฐ เคœเคฌ เคชเฅाเคˆ เค•ी เคฏोเค—्เคฏเคคा เค…เคจुเคฐूเคช เคจौเค•เคฐी เคจเคนीं เคฎिเคฒเคคी, เคคเคฌ เค•ुเค› เคจเคฐेเคถ เคœैเคธे เคฏुเคตเค• เคธเคฎเคौเคคा เคจ เค•เคฐเค•े เคตाเคชिเคธ เคฒौเคŸเคจे เคฎें เคนी เค…เคชเคจी เคญเคฒाเคˆ เคธเคฎเคเคคे เคนैं। เคœเคฌเค•ि เคตเคน เคœाเคจเคคे เคนै เค•ि เคตिเคฆेเคถ เค†เคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคงเคจ เค•ा เค•िเคคเคจा เคต्เคฏเคฏ เค•िเคฏा เคฅा เค”เคฐ เคธंเค˜เคฐ्เคท เคญी। เคฒेเค•िเคจ เค†เค•ाเคถ เคœैเคธे เค•ुเค› เคเคธे เคฏुเคตเค• เคญी เคนाเคคे เคนै เคœो เคธ्เคตเคฏं เค•ो เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•े เคนเคตाเคฒे เค›ोเฅœ เค•เคฐ, เคตเคนीं เคฐเคนเคคे เคนैं เค”เคฐ เค†เคœीเคตเคจ เคญเคฐ เค•ी เคฆाเคธเคคा เคคोเคฒ เคฒे เคฒेเคคे เคนै เคคเคฅा เคซिเคฐ เคงเคฐ्เคฎ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆी เคธे เค—ुเคœเคฐเคคे เคนुเค, เค…เคชเคจे เคตाเคชिเคธ เคตเคคเคจ เค†เคจे เค•े เคธाเคฐे เคฎाเคฐ्เค— เค–ुเคฆ เคฌंเคฆ เค•เคฐ เคฒेเคคे เคนै। เคจाเคฏเค• เค…เคชเคจी เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เค…เคชเคจे เคฌॉเคธ เค•ो เคฌเคคाเคคा เค•เคนเคคा เคนै- เค•ैเคธे เคญूเคฒूं เคธเคฐ! เค•्เคฏा เคฏเคน เคฆुःเค– เคญूเคฒเคจे เคตाเคฒा เคนै? เค†เคช เคœाเคจเคคे เคนैं เคฎैं เค‡เคธ เคฐेเค—िเคธ्เคคाเคจ เคฎें เค‰เคธ เคŠँเคŸ เค•ी เคคเคฐเคน เคนो เค—เคฏा เคนूँ, เคœिเคธ เคธाเคฐी เคœिเคจ्เคฆเค—ी เคฏเคนी เคญाเคฐ เคขोเคจा เคนै।11

เคตिเคตेเคš्เคฏ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคช्เคฐเคตाเคธी เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เคตाเคฒों เคฆ्เคตाเคฐा เคธंเคชूเคฐ्เคฃ เคœीเคตเคจ เคช्เคฐเคตाเคธ เคญोเค—เคคे เคนुเค, เคตिเคฆेเคถी เคง्เคฐเคฐเคคी เคชเคฐ เค•เคฎाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคญी เค–ाเคฒी เค•े เค–ाเคฒी เคตเคคเคจ เคฒौเคŸเค•เคฐ เคซिเคฐ เคจौเค•เคฐी เค•ी เคšिंเคคा เคฎें เคญเคŸเค•เคจे เค•ी เคต्เคฏเคฅा เคช्เคฐเคคि เค—เคนเคจ เคšिंเคคเคจ เคญी เคฎिเคฒเคคा เคนै- เค•เคˆ เคฌुเคœुเคฐ्เค— เคฒोเค— เคคो เคฌเคคाเคคे เคฅे เค•ि เค‰เคจเค•ा เคคो เคชूเคฐा เคœीเคตเคจ เคนी เคตिเคฆेเคถी เคงเคฐเคคी เคชเคฐ เคฌीเคคा เคนै। เค•เคญी เค‡เคฐाเค•, เค•เคญी เคฆुเคฌเคˆ, เค•เคญी เคฌเคนเคฐीเคจ เคคो เค•เคญी เค•िเคธी เค…เคจ्เคฏ เคฆेเคถ เคฎें। เค‡เคธเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ... เคœिเคคเคจे เคญी เคตเคฐ्เคท เคตे เคฒोเค— เคตिเคฆेเคถ เคฎें เคฐเคนे, เค•เคญी เคชैเคธा เคœोเฅœ เคจเคนीं เคธเค•े। เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจ เคฒौเคŸเคจे เคชเคฐ เค›ोเคŸी-เคฎोเคŸी เคจौเค•เคฐी เค•เคฐเคจे เค•ो เคฎเคจ เคจเคนीं เค•เคฐเคคा। เค…เค—เคฐ เค•เคฐो เคคो เค‰เคธเคธे เค…เคชเคจा เคนी เค–เคฐ्เคš เคชूเคฐा เคจเคนीं เคนोเคคा เคคो เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•ो เค•्เคฏा เค–िเคฒाเคจा เคนै?12

เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ, เค‡เคฐाเค• เคฎें เคนเคฐ เคธเคฎเคฏ เคœंเค— เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคนोเคคी เคนाเคนाเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคฌเคฎเคฌाเคฐी เค•ा เคฎंเคœเคฐ เคฆेเค– เคนเคฐेเค• เคช्เคฐเคตाเคธी เค•ा เคฎเคจ เค…เคชเคจे เคตเคคเคจ เคฒौเคŸเคจे เค•ो เค•เคฐเคคा เคชเคฐเคจ्เคคु เคเคธा เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เคฆीเคจाเคฐों เค•ी เคšเคฎเค• เคจे เคœैเคธे เคธเคฌเค•े เคฎเคจ เค•ी เค†เคตाเฅ› เค•ो เคฆเคฌा เคฆिเคฏा เคนो। เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคจाเคฏเค• เค–ुเคฆ เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เค•ो เคฌเคฏाเคจ เค•เคฐเคคा เค•เคนเคคा เคนै- เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคฎเคจ เคนुเค†, เคฎैं เคตाเคชเคธ เคฒौเคŸ เคœाเคŠँ... เคถुเคฐू-เคถुเคฐू เคฎें เคฎैंเคจे เคธोเคšा เคญी เคฅा เค•ि เค•ुเค› เคนी เคฎเคนीเคจों เคฌाเคฆ เคชैเคธा เคชूเคฐा เค•เคฐเค•े เคตाเคชเคธ เคšเคฒा เคœाเคŠँเค—ा। เคฒेเค•िเคจ เค•ुเค› เคฎเคนीเคจों เคฌाเคฆ เคฆीเคจाเคฐों เค•ी เคšเคฎเค• เคจे เคตाเคชเคธ เคœाเคจे เคธे เคฐोเค• เคฆिเคฏा। เคตैเคธे เคญी เค•ुเค› เคฎเคนीเคจों เคฎें เค‡เคฐाเค•-เคˆเคฐाเคจ เคœंเค— เค”เคฐ เคถेเคฒिंเค— เค•े เคนเคฎ เค†เคฆी เคนो เค—เค เคฅे... เค”เคฐ เคฆीเคจाเคฐ เค•ी เคšเคฎเค• เค•े เคจीเคšे เคฌเคฎเคฌाเคฐी เค•ी เค†เคตाเคœ เคฆเคฌ เค•เคฐ เคฐเคน เค—เคˆ เคนै, เคœो เคฒोเค—ों เค•ो เคธुเคจाเคˆ เคคो เคฆेเคคी เคนै เคฒेเค•िเคจ เคตे เคธुเคจเคจा เคจเคนीं เคšाเคนเคคे।13 เคชเคฐเคจ्เคคु เคช्เคฐเคตाเคธ เค•ी เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ो เคेเคฒเคคा เค…ंเคค เคฎें เค†เค•ाเคถ/เคธเคฒीเคฎ/เคธ्เคฎिเคฅ เฅ›िเคจ्เคฆเค—ी เคธे เคฅเค•-เคนाเคฐ เค•เคฐ เค…เคชเคจी เคซौเคœी เคธाเคฅिเคจ เคเคฒाเค‡เคœा เคธे เค…เคชเคจी เคŸांเค— เคชเคฐ เค—ोเคฒी เคฎเคฐเคตाเค•เคฐ เค†เค–ि़เคฐ เค…เคชเคจे เคตเคคเคจ เคฒौเคŸเคคा เคนै เคคो เคญी เคตเคน เค–ुเคฆ เค•ो เค…เคจเคœाเคจ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคชाเคคा เคนै। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ, เคเค• เคฌाเคฐ เคœเฅœें เคœเคฌ เค‰เค–เฅœ เคœाเคคी เคนै เคคो เคตเคนीं เคฆुเคฌाเคฐा เคชेเฅœ เคšाเคนे เค•िเคธी เคคเคฐเคน เคซเคฒ-เคซूเคฒ เคญी เคœाเค เคฒेเค•िเคจ เค‡ंเคธाเคจ? เค•्เคฏोंเค•ि เคฆोเคจों เคฎें เค…ंเคคเคฐ เคคो เคนै เคนी। เคตเคคเคจ เค†เค•เคฐ เคฌेเคšैเคจी เคธे เคฎुเค•्เคคि เคนो เค•เคฐ เคถांเคคि เคชाเคจे เค•े เคฒिเค เคตเคน เค…เคง्เคฏाเคค्เคฎ เค•ी เคถเคฐเคฃ เคฎें เคนเคฐिเคฆ्เคตाเคฐ เคญी เคœाเคคा เคนैเค”เคฐ เคตเคนां เค•ी เคง्เคตเคจि เคฎें เคฒीเคจ เคนोเค•เคฐ เค…เคคीเคค เคธे เค›ुเคŸเค•ाเคฐा เคชाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै। เค—ोเคชाเคฒ เคถเคฐ्เคฎा เคฒिเค–เคคे เคนैं- เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธเค•ाเคฐ เค•ा เคฒเค•्เคท्เคฏ เคจाเคฏเค• เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎें เค‡เคคเคจा เคฎเคœเคฌूเคค เคนै เค•ि เค†เคฆเคฎी เคœीเคตเคจ เคญเคฐ เคฒुเฅœเค•เคคा เคฐเคนเคคा เคนै-เคตिเคฆेเคถी เคฎुเคฆ्เคฐा เค•ी เค…ंเคงी เคฆौเฅœ เคธे เคตिเคฎुเค– เคธ्เคตเคฆेเคถ เค•ी เคง्เคฐเคคी เคชเคฐ เค•ुเคถเคฒ เคฒौเคŸเค•เคฐ เค† เคœाเคจा เคญी เค†เคœ เค•े เคญเคฏाเคตเคน เคธंเคธाเคฐ เคฎें เค—เคจीเคฎเคค เคนै।14

เค…เคธ्เคคु, เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•เคˆ เคช्เคฐเคถ्เคจों, เค•เคˆ เคœिเคœ्เคžाเคธाเค“ं เค•े เคธाเคฅ เค•เคˆ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคคि เค‰เคค्เคธुเค•เคคा เคญी เคœเค—ाเคคा เคนै। เคฒेเค–เคจ เค•ी เคฒेเค–เคจी เคธे เค‰เคชเคœा เคฏเคน เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ेเคตเคฒ เคช्เคฐเคตाเคธ เค•े เคฆเคฐ्เคฆ เค•ो เคนी เคจเคนीं เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคคा เค…เคชिเคคु เคฏเคน เคฒेเค–เค• เค•ी เคญीเคคเคฐी เค›เคŸเคชเคŸाเคนเคŸ เค•ो เคญी เคตाเคฃी เคฆेเคคा เคนै। เคฆीเคจाเคฐों เค•ी เคšเคฎเค• เคฎें เคช्เคฐเคตाเคธ เคญोเค—เคคी เคฏुเคตा เคชीเฅी เค•िเคธ เค•เคฆ्เคฐ เคตเคนाँ เฅ˜ैเคฆ เคฎें เค…เคชเคจा เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคฒुเคŸाเค•เคฐ เคคเคฅा เคฏुเคฆ्เคง เค•ी เคตिเคจाเคถเค• เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ो เคेเคฒเคคी เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคญिเคถเคช्เคค เคนोเคคी เคนै, เค‡เคธเค•ी เคธเคถเค•्เคค เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เค•เคฐเคคा เคนै - เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ।
เคธंเคฆเคฐ्เคญ-เคธूเคšी
1 เคกॉ0 เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा เค•ा เค•เคฅा-เคธंเคธाเคฐ, เคธंเคชाเคฆเค• เคนเคฐเคฎเคนेเคจ्เคฆ्เคฐ เคธिंเคน เคฌेเคฆी, เคธुเคงा เคœिเคคेเคจ्เคฆ्เคฐ, เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธिเคฒเคธिเคฒा เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, 2010, เคชृ॰ 226
2 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เค•े. เค•े. เคชเคฌ्เคฒिเค•เคถเคจ्เคธ, เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, 2011, เคชृ॰ 10
3 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ 11
4 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ0 119
5 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ0 12
6 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ0 6
7 เคกॉ0 เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा เค•ा เค•เคฅा-เคธंเคธाเคฐ, เคชृ0 138
8 เคกॉ0 เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा เค•ा เค•เคฅा-เคธंเคธाเคฐ, เคชृ0 20
9 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ0 24
10 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ0 24
11 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ0 30
12 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ0 25
13 เคฌเคธเคฐा เค•ी เค—เคฒिเคฏाँ - เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा, เคชृ0 20
14 เคกॉ0 เค…เคœเคฏ เคถเคฐ्เคฎा เค•ा เค•เคฅा-เคธंเคธाเคฐ, เคชृ0 139