рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░: рд╣िंрджी рдХे рд╡िрдЦ्рдпाрдд рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЕрд░рд╡िंрдж рдХुрдоाрд░


рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрд░рд╡िंрдж рдХुрдоाрд░ рдХा рдПрдХ рдЕрдирди्рдп рд╕्рдеाрди рд╣ै। рд╕рд░िрддा, рдоुрдХ्рддा, рдХैрд░ेрд╡ाрди, рдЬैрд╕ी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рд╕рдо्рдкाрджрди рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоाрдзुрд░ी, рддрдеा рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг ‘рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо’ рдХे рдк्рд░рдердо рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЕрд░рд╡िंрдж рдЬी рд╣िंрджी рд╢рдм्рдж рд╕рдо्рдкрджा рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рд▓िрдпे рдиिрд░्рдоिрдд рдЕрдкрдиे рд╕рдоांрддрд░ рдХोрд╢ рд╡ рдЕрд░рд╡िंрдж рд▓ेрдХ्рд╕िрдХॉрди рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ैं। рд╕ेрддु рдХे рд▓िрдпे рд╕ेрддु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдиे рдЙрдирд╕े рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХिрдпा рд╣ै।

рдЕрд░рд╡िंрдж рдХुрдоाрд░
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХृрдкрдпा рдЕрдкрдиी рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдп рдпाрдд्рд░ा рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдмрддाрдЗрдпे, рдЖрдкрдиे рдХिрддрдиी рднाрд╖ाрдУं рдоें рдХिрди-рдХिрди рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рд╕рдо्рдкाрджрди рдХिрдпा рд╣ै?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоेрд░ा рдкрдд्рд░рдХाрд░-рд╕ंрдкाрджрди рдХाрд▓ рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ рдмрд╣ुрдд рдкрд╣рд▓े – рд╕рди 1949-50 рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕। рдоैं 19-20 рд╕ाрд▓ рдХा рдеा। рдоैрдЯ्рд░िрдХ рдкाрд╕ рдеा, рд╢ाрдо рдХे рд╕рдордп рдПрдл़. рдП. рдХी рдкрдв़ाрдИ рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा। рджिрди рдоें рдк्рд░ूрдл़рд░ीрдбрд░ рдеा, рдЫुрдЯ्рдЯी рдкрд░ рд╢िрдорд▓ा рдЧрдпा рдеा। рд▓ौрдЯा рддो рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рдЙрд╕ी рдХंрдкрдиी рдоें рд╕рд░िрддा рдоें рдЙрдкрд╕ंрдкाрджрдХ рдмрдиा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ूँ। рдХрдИ рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╣ोрддे рдеे। рдк्рд░рдХाрд╢рдиाрд░्рде рдЖрдИ рд░рдЪрдиाрдУं рдкрд░ рд░ाрдп рджेрдиा, рдЫрдкрдиे рдЬा рд░рд╣ी рд░рдЪрдиाрдУं рдХा рд╕ंрдкाрджрди рдХрд░рдиा। рдоुрдЭ рд╕े рдКрдкрд░ рд╕्рд╡рджेрд╢ рдХुрдоाрд░ рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕ंрдкाрджрдХ рдеे рдФрд░ рд╕рдм рд╕े рдКрдкрд░ рд╕ंрдкाрджрдХ рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ  рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде। рдПрдХ рдмाрд░ рдоुрдЭे рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдХी рдПрдХ рдмाрд▓ рдХрдеा рдХा рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд░рдиे рдХा рдХाрдо рдоिрд▓ा। рд▓ेрдЦрдХ рдеीं рдл़्рд░ैрдбा рдмेрджी, рдЕрднिрдиेрддा рдХрдмीрд░ рдмेрджी рдХी рдоाँ, рдЬो рдмाрдж рдоें рдмौрдж्рдз рдирди рдмрди рдЧрдИ рдеीं। рдХрд╣ाрдиी рдХा рдиाрдо рд╢ाрдпрдж рдлिрд░рд╣рди рдеा। рдЕрдиुрд╡ाрдж рдмेрд╣рдж рд▓рдЪрд░ рдеा। рд╕्рд╡рджेрд╢ рдХुрдоाрд░ рдиे рдЙрд╕ рдХा рд╣рд░ рд╡ाрдХ्рдп рдХाрдЯрдЫाँрдЯ рджिрдпा। рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬी рд╕े рдХрд╣ рджिрдпा, рдпрд╣ рд▓рдб़рдХा рдирд╣ीं рдЪрд▓ेрдЧा। рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬी рдоुрдЭे рд░рдЦрдиे рдкрд░ рдЕрдб़े рдеे। рдоैं рдиे рд╕्рд╡рджेрд╢ рд╕े рдХрд╣ा, рдЫः рдорд╣ीрдиे рдмाрдж рдЖрдк рдоेрд░ी рдХिрд╕ी рд░рдЪрдиा рдоें рдХौрдоा рддрдХ рдирд╣ीं рдмрджрд▓ рдкाрдПँрдЧे। рдоेрд░ा рд▓िрдЦा рдмिрдиा рдкрдв़े рд╕ीрдзे рдЫाрдкेрдЦ़ाрдиे рднेрдЬेंрдЧे। рдРрд╕ा рд╣ी рд╣ुрдЖ। рд╕्рд╡рджेрд╢ рднी рдоेрд░े рд╢ुрднрдЪिंрддрдХ рдмрди рдЧрдП। рд╡े рдиृрдд्рдп рдФрд░ рдиाрдЯрдХ рдХे рд╢ौрдХ़ीрди рдеे। рдоुрдЭे рднी рдЙрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд▓े рдЧрдП – рджिрд▓्рд▓ी рдЖрд░्рдЯ рдеिрдПрдЯрд░ рдоें।

рдЗрд╕ рдмीрдЪ рд╡рд╣ीं рд╕े рдоेрд░ी рджेрдЦрд░ेрдЦ рдоें рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдЬैрд╕ी рдоुрдХ्рддा рдХा рдЖрд░ंрдн рд╣ुрдЖ рдФрд░ рд╕рд░िрддा рдХा рдЙрд░्рджू рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рднी рдиिрдХрд▓ा।
рдмाрдж рдоें рдоैं рд╕рд░िрддा рд╕े рд╡рд╣ीं рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдоैрдЧрдЬ़ीрди рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा। рд╕рд░िрддा рдоें рддो рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬी рдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕ुрд╕्рдеाрдкिрдд рдеा। рдкрд░ंрддु 1957 рддрдХ рдЖрддे рдЖрддे рдХैрд░ेрд╡ाрди рдХी рджрд╢ा рдмिрдЧрдб़рдиे рд▓рдЧी। рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬी рдЙрд╕े рдХрднी рдПрдХ рдЕрдоेрд░िрдХी рдкрдд्рд░िрдХा рдЬैрд╕ा рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рдХрднी рджूрд╕рд░ी, рдПрдХ рдмाрд░ рддो рд▓ेрдбीрдЬ़ рд╣ोрдордЬрд░्рдирд▓ рддрдХ рднी। рд╕рдм рдмेрд╕ूрдж। рдмंрдж рдХрд░рдиे рдХी рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧे। рдПрдХ рд╢ाрдо рдЙрди рдХे рдХрдорд░े рдоें рдоैं рдиे рдХрд╣ा, рдЖрдк рдоुрдЭ рдкрд░ рдкूрд░ा рднрд░ोрд╕ा рдХрд░ рдХे рдоुрдЭे рдХрдоाрди рд╕ौँрдк рджीрдЬिрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкूрдЫा, рдХ्рдпा рдХрд░ोрдЧे। рдоैंрдиे рд╕рдордЭाрдпा рдХि рд╣рдо рдЙрди рд╕े рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдЬिрди рдХे рдЬैрд╕ा рд╣рдо рд╣ो рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдХрддे। рдоैं рдЙрд╕े рд╡ैрд╕ा рдмрдиाрдКँрдЧा рдЬिрд╕ рдХे рдЬैрд╕ा рд╡े рд╣рдоाрд░े рдмाрдЬ़ाрд░ рдоें рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे – рдпाрдиी рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рднाрд░рддीрдп, рднाрд░рдд рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ोрдд्рддेрдЬрдХ рд░рдЪрдиाрдПँ, рд╕ीрдзा-рд╕ाрджा рд▓ेрдЖрдЙрдЯ। рдЗрд╕ рдиीрддि рдХे рд▓ाрдЧू рд╣ोрддे рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рдЧ्рд░ाрдл़ рдКрдкрд░ рдЬाрдиे рд▓рдЧा। 1963 рдоें рдиिрдЬी рдорддрднेрджों рдХे рдХाрд░рдг рдоैं рдиे рдд्рдпाрдЧрдкрдд्рд░ рджे рджिрдпा।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоाрдзुрд░ी рдЬैрд╕ी, рднाрд░рдд рдХी рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд╣ोрдиा рдмреЬे рдЧौрд░рд╡ рдХी рдмाрдд рд╣ै। рдЖрдкрдиे рд╡рд╣ाँ рдРрд╕ा рдХ्рдпा рдХिрдпा рдЬो рдоाрдзुрд░ी рдиे рдЙрди्рдирддि рдХे рд╕ोрдкाрди рдЫुрдП?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ेрд╕ рдоें рдд्рдпाрдЧрдкрдд्рд░ рджेрдиे рдХे рддुрд░ंрдд рдмाрдж рд╣ी рдоुрдЭे рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдЖрдл़ рдЗंрдбिрдпा рдХे рд▓िрдП рдоुंрдмрдИ рд╕े рдоाрдзुрд░ी рдХा рд╕рдоाрд░ंрдн рдХрд░рдиे рдХा рдиिрдоंрдд्рд░рдг рдоिрд▓ा। рдХिрд╕ी рдХ़िрд╕्рдо рдХी рд╕ौрджेрдмाрдЬ़ी рдХिрдП рдмिрдиा, рд╡ेрддрди рддрдХ рддрдп рдХिрдП рдмिрдиा, рдоैं рд╡рд╣ाँ рдЬा рдкрд╣ुँрдЪा। рдоेрд░े рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдеा рдХुрдЫ рдирдпा рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░। рдоैं рдпрд╣ рдХрд░ рджिрдЦाрдиा рдЪाрд╣рддा рдеा рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░ рдХे, рд╕рд╕्рддी рдЧाрд╕िрдк рд╕े рджूрд░ рд░рд╣рдХрд░ рднी рдХोрдИ рдл़िрд▓्рдо рдкрдд्рд░िрдХा рд╕рдлрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдоैं рдл़िрд▓्рдоों рдФрд░ рдХрд▓ाрдХाрд░ों рдХे рдмाрд░े рдоें рдХрдо рд╣ी рдЬाрдирддा рдеा। рдоैं рдиे рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рд╡рд╣ рд╕рдм рдЫाрдкрдиे рдХी рдиीрддि рдмрдиाрдИ рдЬो рдл़िрд▓्рдоों рдХे рдмाрд░े рдоें рдоैं рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣рддा рдеा। рд╡рд╣ी рдЖрдо рдЖрджрдоी рднी рдкрдв़рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдХिрд╕ी рднी рдХрд▓ाрдХाрд░ рдХे рдмाрд░े рдоें рдХोрдИ рд╕рд╕्рддी рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рджूँрдЧा। рдоाрдзुрд░ी рдХे рдкрд╣рд▓े рдХрд╡рд░ рдкेрдЬ рдкрд░ рдоीрдиा рдХुрдоाрд░ी рдХी рддрд╕्рд╡ीрд░ рдеी। рд╕ंрдпोрдЧрд╡рд╢ рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдоीрдиा рдЬी рдиे рдХрдоाрд▓ рдЕрдорд░ोрд╣ी рдХा рдШрд░ рдЫोрдб़ рджिрдпा рдФрд░ рдХрд╡ि рдЧुрд▓рдЬ़ाрд░ рдХे рдШрд░ рдЖ рдЧрдИं। рдЗрд╕ рд╕े рдмрдв़िрдпा рдЪрдЯрдЦाрд░ेрджाрд░ рдорд╕ाрд▓ा рдХ्рдпा рд╣ो рд╕рдХрддा рдеा। рдоाрдзुрд░ी рдоें рдмрд╕ рдПрдХ рдкैрд░ाрдЧ्рд░ाрдл़ рдоें рддрде्рдп рд╣ी рджिрдП рдЧрдП।

рд╕рднी рдл़िрд▓्рдо рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдкрди्рдиे рд╕्рдЯाрд░ рдоैрдЯीрд░िрдпрд▓ рд╕े рднрд░े рд╣ोрддे рдеे। рд╕्рдЯाрд░ рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ोрддा рдеा рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ीрд░ो рд╣ीрд░ोрдЗрди – рдмрд╕। рди рдХोрдИ рдЪрд░िрдд्рд░ рдЕрднिрдиेрддा, рди рджाрд░ाрд╕िंрд╣ рдЬैрд╕ा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ीрд░ो। рдорд╣рдоूрдж рдЬैрд╕े рдХрд▓ाрдХाрд░ рдХो рдПрдХ рдл़ोрдЯोрдЧ्рд░ाрдл़рд░ рдиे рдЧ्рд░ुрдк рддрдХ рдоें рд╕े рд╣рдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ рджिрдпा рдеा। рдирдП рдХрд▓ाрдХाрд░ों рдкрд░ рдЙрди рдХे рд╢ीрд░्рд╖ рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪ рдЬाрдиे рддрдХ рдбाрдХ рдЯिрдХрдЯ рдЬिрддрдиा рдл़ोрдЯो рднी рдирд╕ीрдм рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдеा। рдоाрдзुрд░ी рдоें рд╣рдо рдиे рд╕िрдиेрдоा рдХे рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдкрди्рдиे рдЦोрд▓ рджिрдП, рдиिрд░्рджेрд╢рдХ, рдиिрд░्рдоाрддा, рд╕ंрдЧीрддрдХाрд░, рдЧाрдпрдХ, рд╡ाрджрдХ, рдЧीрдд рдХी рд╕्рд╡рд░рд▓िрдкि, рдирд░्рддрдХ, рдиृрдд्рдпрдиिрд░्рджेрд╢рдХ, рд╕िрдиेрдоाрдШрд░। рдиिрд░्рдоाрдгाрдзीрди рдЕрдЪ्рдЫी рдл़िрд▓्рдоें... рд╕рдд्рдпрдЬिрдд рд░ाрдп рдпा рд╡ी. рд╢ांрддाрд░ाрдо, рд▓рддा рдоंрдЧेрд╢рдХрд░, рдЖрд╢ा рднोрд╕рд▓े, рдоुрдХेрд╢ рдЖрджि рдЗрдд्рдпाрджि рдкрд░ рдХрд╡рд░ рд╕्рдЯोрд░ी рдХोрдИ рд╕ोрдЪ рднी рдирд╣ीं рд╕рдХрддा рдеा। рдл़िрд▓्рдо рдЗंрд╕्рдЯीрдЯ्рдпूрдЯ рд╕े рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╢рдд्рд░ुрдШ्рди рдпा рд░ेрд╣ाрдиा рд╕ुрд▓्рддाрди рдЬैрд╕ों рдХी рдУрд░ рдз्рдпाрди рдЖрдХрд░्рд╖рдг рд╣рдоाрд░ा рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдл़ीрдЪрд░ рдмрди рдЧрдпा। рдХрд▓ा рдл़िрд▓्рдоों рдХी рддो рдоाрдзुрд░ी рдоुрдЦрдкрдд्рд░िрдХा рд╣ी рдмрди рдЧрдИ рдеी। рдЬ़्рдпाрджा рд▓िрдЦрдиा рдЖрдд्рдорд╢्рд▓ाрдШा рдоाрдиा рдЬाрдПрдЧा।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЦ्рдпाрддि рд╡ाрд▓ी рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдХा рдк्рд░рдердо рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдмрдирдиा рдПрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдШрдЯрдиा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдХा рддो рдиाрдо рд╣ी рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдеा। рдХ्рдпा рд╡рд╣ рдиाрдо рдЖрдкрдиे рджिрдпा рдеा?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоाрдзुрд░ी рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдоेрд░ा рдорди рдл़िрд▓्рдо рдЬрдЧрдд рд╕े рдЕрдЯрдХा рдирд╣ीं рдеा। рджрд╕ рдмाрд░рд╣ рд╕ाрд▓ рдоें рдКрдмрдиे рд▓рдЧा। рдорди рдоें рдкुрд░ाрдиी рдЪाрд╣рдд рдЙрднрд░рдиे рд▓рдЧी। рд╣िंрджी рдоें рдеिрд╕ाрд░рд╕ рдмрдиाрдиा। рдЙрд╕े рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдоैं рд╡ाрдкрд╕ рджिрд▓्рд▓ी рдЪрд▓ा рдЖрдпा। рдмрдЪрдд рдЬ़्рдпाрджा рдирд╣ीं рдеी। рдХрд╣ीं рд╕े рдХिрд╕ी рдХी рдУрд░ рд╕े рдЕрдиुрджाрди рдирд╣ीं рдеा। рджाрд▓ рд░ोрдЯी рдЦिрдЪрдб़ी рдкрд░ рднी рдЖрд░्рдеिрдХ рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╕ंрддोрд╖рдЬрдирдХ рдирд╣ीं рдеी। рддрднी рд╕्рд╡рд░्рдЧीрдп рдЦ़ुрд╢рд╡ंрдд рдЬी рдХी рдоाрд░्рдл़рдд рдЙрди рдХे рдмेрдЯे рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рднाрд░рддीрдп рд╕ंрдкाрджрдХ рд░ाрд╣ुрд▓рд╕िंрд╣ рдХा рд╕ंрджेрд╢ рдЖрдпा рдХि рдХ्рдпा рдоैं рдЙрд╕ рдХे рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдХा рд╕ंрдкाрджрдХ рдмрдирдиा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ूँрдЧा। рдоैंрдиे рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдмрд░рд╕ोंं рд╕े рджेрдЦा рдирд╣ीं рдеा। рд▓िрдЦा рдЙрд╕ рдХे рдХुрдЫ рдЕंрдХ рдоुрдЭे рднेрдЬ рджें। рджेрдЦूँрдЧा рдХि рдХ्рдпा рд╡рд╣ рд╣िंрджी рдоें рд╣ो рднी рдкाрдПрдЧा рдпा рдирд╣ीं। рдЕंрддрддः рдоैं рд░ाрдЬ़ी рд╣ो рдЧрдпा। рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдиाрдо рдоैं рдиे рд╕ुрдЭाрдпा рдеा। рдЙрд╕ рдХे рд╕ाрде рдЬोрдб़ рджिрдпा рдЧрдпा рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ। рдорддрд▓рдм рдХी рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдоें рд╕े рдЪुрдиी рдЧрдИ рдЙрдд्рддрдо рд░рдЪрдиाрдУं рдХी рдкрдд्рд░िрдХा।

рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдХे рд╕ाрде рднी рд╡рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдеी, рдЬो рдкрд╣рд▓े рдХैрд░ेрд╡ाрди рдоें рдеी। рднाрд░рдд рдХे рд╣िंрджी рдордз्рдпрдо рд╡рд░्рдЧीрдп рдкाрдардХ рд╕े рд╕ीрдзा рд╕ंрдмंрдз рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा। рдЙрд╕ рдХा рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рд╣рд▓ рдеा рднाрд░рдд рд╕ंрдмंрдзी рдФрд░ рднाрд░рдд рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд▓िрдЦी рд░рдЪрдиाрдПँ। рдПрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд▓ेрддा рд╣ूँ। рд╢्рд░ीрд▓ंрдХा рдкрд░ рдХोрдИ рдЕрдоेрд░िрдХрди рдЕрдкрдиे рдирдЬ़рд░िрдП рд╕े рд▓िрдЦेрдЧा। рд╡рд╣ serendipity рдХी рдмाрдд рдХрд░ेрдЧा। рдоेрд░े рдкाрдардХ рдХे рд▓िрдП рдмेрдХाрд░। рдоैं рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдХि рд╣рдо рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдоें рд╣िंрджी рдкाрдардХ рдХे рд▓िрдП рд╣рд░ рдЕँрдХ рдоें рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рджे рдкाрдП, рдЬैрд╕े рдЧोрдкाрд▓ рдк्рд░рд╕ाрдж рдЬी рдХा рдордеुрд░ा рдФрд░ рдм्рд░рдЬ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдкрд░ рдЕрдиुрд╡ाрджिрдд рд▓ेрдЦ, рд░ाрдордХрдеा рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХाрдоिрд▓ рдмुрд▓्рдХे рдкрд░ рд▓ेрдЦ рдЬो рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рдбрдЪ рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдоें рднी рдЫрдкा। рддाрдЬ рдорд╣рд▓ рдкрд░ рдЪिрдд्рд░ाрд╡рд▓ि рдЬो рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рд╕рднी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдгों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪी, рдЬрд▓िрдпाँрд╡ाрд▓ा рдмाрдЧ़ рдХांрдб рдкрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдЬो рднी рд╣рд░ рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा। рдпрд╣ рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдЖрдЧ्рд░рд╣ рд╕рдм рдоें рдирд╣ीं рд╣ोрддा।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоैंрдиे рдХрд╣ीं рдкреЭा рдеा рдХि рдЖрдкрдиे рдЕрдкрдиी рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдпाрдд्рд░ा рдПрдХ рдмाрд▓-рд╢्рд░рдоिрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрд░рдо्рдн рдХी рдеी। рдХ्рдпा рдпрд╣ рд╕рдЪ рд╣ै?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдпрд╣ рд╕рд╣ी рд╣ै। рдоेрд░े рдкिрддाрдЬी рдЖрдЬ़ाрджी рдХी рд▓рдб़ाрдИ рдоें рдЬुрдЯे рд░рд╣рддे рдеे। рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдП। 1942-43 рддрдХ рдЙрди рдХा рд╣ाрде рдЦ़ाрд▓ी рдеा। рдмेрд╣рдж рдХрдо рдоाрд╕िрдХ рдЖрдп рд╡ाрд▓ी рд╕рд░рдХाрд░ी рдиौрдХрд░ी рдХрд░рдиी рдкрдб़ी। рд╣рдо рдкाँрдЪ рднाрдИ рдмрд╣рдиोँ рдХा рдкाрд▓рди рдкोрд╖рдг рдмрд╕ рдХे рдмाрд╣рд░ рдеा। рдоैрдЯ्рд░िрдХ рдХрд░рддे рд╣ी рдоुрдЭे рдХुрдЫ рдХрдоाрдиा рд╣ोрдЧा। 15 рд╕ाрд▓ рдХा рд╣ुрдЖ рд╣ी рдеा। рдкिрддाрдЬी рдиे рдмрд╕ рдПрдХ рдХाрдо рдЕрдЪ्рдЫा рдХिрдпा। рдоुрдЭे рдХिрд╕ी рджुрдХाрди рдоें рдоुंрд╢ी рдмрдиाрдиे рдХे рдмрдЬाрдП рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ैрд╕ рдиाрдо рдХे рдЫाрдкेрдЦ़ाрдиे рдоें рдХंрдкोрдЬीрдЯрд░ी рд╕ीрдЦрдиे рджाрдЦ़िрд▓ рдХрд░ рджिрдпा। рдЬрдм рдХрднी рдХोрдИ рдЗंрд╕्рдкैрдХ्рдЯрд░ рдЖрддा рддो рдоुрдЭ рдЬैрд╕े рдмाрд▓рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рдкिрдЫрд▓े рджрд░рд╡ाрдЬ़े рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХाрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा। рд╕ाрде рд╣ी рдЕрдЪ्рдЫी рдмाрдд рдпрд╣ рдеी рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ैрд╕ рд╕े рдХैрд░ेрд╡ाрди рдиिрдХрд▓рддा рдеा, рд╕рд░िрддा рд╢ुрд░ू рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдеी। рдоैं рдиे рд╢ाрдо рдХे рд╕рдордп рдЖрдЧे рдкрдв़рдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा। рдХंрдкрдиी рдмрдв़ рд░рд╣ी рдеी। рдоैं рдЕрд╕рдлрд▓ рдХैрд╢िрдпрд░ рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдЖ, рдЙрд╕ рд╕े рдХुрдЫ рдХрдо рдЕрд╕рдлрд▓ рдЯाрдЗрдкिрд╕्рдЯ, рд▓ेрдХिрди рдмрд╣ुрдд рдХुрд╢рд▓ рдк्рд░ूрдл़ рд░ीрдбрд░ рдоाрдиा рдЧрдпा। рдоेрд░े рд╕ंрдкाрджрдХों рдЬैрд╕े рдХрд░ेрдХ्рд╢рди рд╕े рд╕ंрдкाрджрдХ рдЬी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдП рдФрд░... рдпрд╣ рдоैं рдмрддा рд╣ी рдЪुрдХा рд╣ूँ...


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рд╡िрдХाрд╕рд╢ीрд▓ рджेрд╢ рдХे рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд╡рд░्рдЧ рдоें рдмाрд▓-рд╢्рд░рдо рд╕ाрдоाрди्рдп рд░рд╣ा рд╣ै। рдЖрдЬ рдЬрдм рдпрд╣ рдПрдХ рдмреЬा рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдФрд░ рдоाрдирд╡ीрдп рдЧрд░िрдоा рдХा рдоुрдж्рджा рдмрди рдЪुрдХा рд╣ै, рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЖрдкрдХे рд╡िрдЪाрд░ рдЬाрдирдиा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдмाрд░े рдоें рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЬрдм рддрдХ рджेрд╢ рдоें рдЧ़рд░ीрдмी рд╣ै рдоैं рдмाрд▓рд╢्рд░рдо рдХा рд╕рдорд░्рдердХ рд╣ूँ। рдмाрд▓рд╢्рд░рдо рдкрд░ рдкाрдмंрджी рд▓рдЧाрдиे рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдкूрд░े рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХो рдЧ़рд░ीрдмी рдоें рд░рдЦрдиा। рдоाँ рдмाрдк рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдкрди्рди рд╣ोंрдЧे рддो рдмрдЪ्рдЪों рд╕े рдХाрдо рдХрд░ाрдПँрдЧे рд╣ी рдХ्рдпों?


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдПрдХ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдкрдиे рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдХाрдо рдХिрдпा рд╣ै। рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдХे рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдоें рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдо्рдкाрджрдХों (рдФрд░ рд╢ाрдпрдж рд▓ेрдЦрдХों рд╕े рднी) рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рд╕े рднी рдЖрдкрдХा рд╕ाрдмрдХा рдкреЬा рд╣ोрдЧा। рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рд▓ेрдЦрди рдоें рдЖрдкрдиे рдХ्рдпा рдЕंрддрд░ рдкाрдпा? рдЖрдкрдХे рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рднाрд░рддीрдп рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдоुрдЦ्рдпрддः рдХ्рдпा рдЕंрддрд░ рд╣ै?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЕंрдЧрд░ेрдЬी рдХे рд╕ंрдкाрджрдХों рдХा рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдРрдХ्рд╕рдкोрдЬ़рд░ рдЬ़्рдпाрджा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЕрддः рд╡े рдЬ्рдпाрджा рдЧрд╣рд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рджे рдкाрддे рд╣ैं। рд╡े рдкूрд░्рд╡рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЖрдпोрдЬрди рд╕े рд▓िрдЦрддे рд╣ैं, рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрддे рд╣ैं। рди्рдпू рдпाрд░्рдХ рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдХे рдЯाрдорд╕ рдПрд▓ рдл्рд░ाрдЗрдбрдоैрди рдЬैрд╕ा рдПрдХ рднी рдкрдд्рд░рдХाрд░ рд╣िंрджी рдоें рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ। рд╕рднी рд╣िंрджी рд╡ाрд▓े рдирд╣ीं, рд▓ेрдХिрди рдЕрдзिрдХांрд╢ рджुрдиिрдпा рдХो рдХुрдЫ рдХрдо рдЬाрдирддे рд╣ैं। рдпрд╣ी рдмाрдд рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рдкрд░ рднी рд▓ाрдЧू рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдХी рдХрдИ рд╢рдм्рджрдХोрдЯिрдпों рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рдПрдХ рдФрд░ рднाрд░ी рдЕंрддрд░ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рд╡ाрд▓ों рдХे рд▓िрдП рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ी рд╕рдм рдХुрдЫ рд╣ै। рдЖрдЬ рдХा рдкाрдардХ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рднी рдоुрдЦ्рдпрддः рдпрд╣ी рдЕंрддрд░ рд╣ै।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдПрдХ реЫрдоाрдиा рдеा рдЬрдм рд╣िंрджी рдХे рдкाрд╕ рд╕ाрд░िрдХा, рдоाрдзुрд░ी, рдзрд░्рдордпुрдЧ, рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдЬैрд╕ी рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдеीं। рд╡े рд╕рдм рдХрд╣ाँ рдЧрдИं? рдЖрдЬ рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдХ्рдпा рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХा рдиिрдХाрд▓рдиा рдЕंрддрддोрдЧрдд्рд╡ा рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рд╣ै। рдпрджि рдЙрд╕ рдХे рд╣рд░ рдЕंрдХ рдоें рдШाрдЯा рд╣ोрддा рд╣ो рддो рдХोрдИ рдоाрд▓िрдХ рдХрдм рддрдХ рдЫाрдкрддा рд░рд╣ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬिрди рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдиाрдо рдЖрдк рдиे рд▓िрдП рд╡े рдЙрд╕ рдЬ़рдоाрдиे рдХी рд╣ैं рдЬрдм рд╣िंрджी рдкाрдардХ рдХो рдЧ़рд░ीрдм рд╕рдордЭा рдЬाрддा рдеा рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рджाрддा рд╣िंрджी рд╡ाрд▓ों рд╕े рдХрддрд░ाрддे рдеे। рддрдм рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХे рдиेрддा рд╣िंрджी рдХो рд╣िрдХ़ाрд░рдд рдХी рдирдЬ़рд░ рд╕े рджेрдЦрддे рдеे। рдЬिрди рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдиाрдо рдЖрдк рдиे рд▓िрдЦे рд╡े рдмрд╣ुрдд рдмिрдХрддी рдеीं, рдкрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдирд╣ीं рдоिрд▓рддे рдеे। рдЙрди्рд╣ें рдЪрд▓ाрддे рд░рд╣рдиा рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдХे рднाрд░ी рдкрдб़ рд░рд╣ा рдеा।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рдЖрдкрдХो рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдПрдХ рдмреЬा рд╕ंрдХрдЯ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮрддा рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ै?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮрддा рдХा рдмेрд╣рдж рдЕрднाрд╡ рд╣ै। рдПрдХ рдмाрд░ рдоुрдЭ рд╕े рдирд╡рднाрд░рдд рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдЭाрд╡ рдоाँрдЧे рдЧрдП рдеे। рдоेрд░ा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдеा рдХि рдЪाрд╣े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдХे рд╣ों, рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХो рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдкृрд╖्рда рдкрд░ рд▓िрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд░рдЦा рдЬाрдП। рдЙрди рдХे рд╕ाрде рдЕрдЪ्рдЫे рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рд░рдЦे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоेрд░ा рдЕрдиुрднрд╡ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдХा рдЕрднाрд╡ рднी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдПрдХ рдмреЬी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै। рдЖрдк рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдиाрдо рдХी рдХोрдИ рдЪीрдЬ़ рдЕрднी рддрдХ рдирд╣ीं рдкाрдИ рдЬाрддी। рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдоें рдЫрдкे рдПрдХ-рдПрдХ рд╢рдм्рдж рдХी рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдЬाँрдЪी рдЬाрддी рдеी। рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ों рдоें рд╣ी рдирд╣ीं, рд╣िंрджी рдЯीрд╡ी рд╕рдоाрдЪाрд░ рдЪैрдирд▓ рднी рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рд╕ाрде рдоें рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рдкाрд░्рдЯी рдХे рдкैрд░ोрдХाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЙрдирдХी рд░िрдкोрд░्рдЯिंрдЧ рдоें рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдмोрд▓ рд░рд╣ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдПрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рджрд▓िрддों рдХे рд╕ाрде рднोрдЬрди рдХрд░рдиे рдкрд░ – рд░ाрд╣ुрд▓ рдХा рдПрдХ рдФрд░ рдб्рд░ाрдоा, рдПрдХ рдФрд░ рдл़ोрдЯो рдЕрдкोрд░्рдЪुрдиिрдЯी। рдпрд╣ी рдХाрдо рдЬрдм рдЕрдоिрдд рд╢ाрд╣ рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдРрд╕ा рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖рдг рдирд╣ीं рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा। рдЕрдХрд╕рд░ рд░िрдкोрд░्рдЯिंрдЧ рдПрдХांрдЧी рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдоें tendentious рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╣िंрджी рдХे рд╕ाрде рджोрдпрдо рджрд░्реЫे рдХी рднाрд╖ा рдЬैрд╕ा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рд╣िंрджी рдХे рд╕рдоाрдЪाрд░ рдЪैрдирд▓ рдкрд░ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рдаीрдХ рд╕े рд╣िंрджी рдмोрд▓ рднी рдирд╣ीं рдкाрддे рд╣ैं। рд╕ाрде рд╣ी рдЙрди्рд╣ें рджेрд╢ рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕-рднूрдЧोрд▓ рдХी рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рдХрдИ рдмाрд░ рддो рджेрд╢ рдХे рд╢рд╣рд░ों рдХे рдиाрдо рддрдХ рдаीрдХ рд╕े рдирд╣ीं рдмोрд▓рддे рд╣ैं। рдмीрдмीрд╕ी рдЬैрд╕ी рдЦ्рдпाрдд рд╕ंрд╕्рдеा рднी рдЕрдкрдиी рд╣िंрджी рд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпिрдХрддा рдФрд░ рдиिрдкुрдгрддा рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдмेрд╣рдж рд▓ाрдкрд░рд╡ाрд╣ рджिрдЦрддी рд╣ै। рдЬрдм рдХрднी рднी рдХिрд╕ी рдоिрдд्рд░ рдХे рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЖрджि рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ाँ рдХुрдЫ рдкреЭрдиे рдЧрдпा, рд╣рдоेрд╢ा рд╡्рдпाрдХрд░рдг, рд╡рд░्рддрдиी рдЖрджि рдХी рдд्рд░ुрдЯिрдпाँ рд░рд╕рднंрдЧ рдХрд░рддी рд╣ुрдИ рдоिрд▓ीं। рдХрдИ рд╡ाрдХ्рдп рдЕрдзूрд░े рд╣ी рдЫोреЬ рджिрдпे рдЧрдпे рд╣ोрддे рд╣ैं рддो рдХрдИ рдЗрддрдиे рдмेрддुрдХे рдвंрдЧ рд╕े рд▓िрдЦे рдЧрдпे рд╣ोрддे рд╣ैं рдХि рд╡े рд▓рдЧрднрдЧ рд╡िрдкрд░ीрддाрд░्рдердХ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рддि рдЗрд╕ рджुрд░्рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХे рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╣ुрдЖ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрдХाрдпрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдЪैрдирд▓ рдмрдв़рдиे рд▓рдЧे। рдЙрди рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЬो рднी рдоिрд▓े рдЙрд╕े рд░рдЦ рд▓ो рдк्рд░рдгाрд▓ी рдкрд░ рднрд░рддी рд╣ुрдИ। рд╣рдоाрд░े рдпрд╣ाँ рд╣िंрджी рдРрдордП рднी рдЕрдирдкрдв़ рдирд╣ीं рддो рдХुрдкрдв़ рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддा рд╣ै। рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдЬाрдирддे рд╣ी рдирд╣ीं। рдЙрди рд╕े рдХ्рдпा рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдкाँрдЪ рджрд╕ рд╕ाрд▓ рдоें рд╣ाрд▓ाрдд рд╕ुрдзрд░ें। рдРрд╕े рдЖрд░ोрдк рд╣рдоाрд░े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╡ाрдЪрдХों рдкрд░ рднी рд▓рдЧाрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдиे рдЧीрддा рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рднी рдХी рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рд╡िрд╕्рддाрд░ рджीрдЬिрдпे।

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоैрдиे рдЧीрддा рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рдХी рд╣ै। рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдЖрд╕ाрди рд╡ाрдХ्рдпों  рдоें рдЙрд╕ рдХा рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХिрдпा рд╣ै। рдХिрд╕ी рднी рд╢्рд▓ोрдХ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рд░ाрдп рдирд╣ीं рджी рд╣ै। рдоेрд░ा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдеा рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡्рдпाрд╕ рдФрд░ рдкाрдардХ рдХे рдмीрдЪ рдкुрд▓ рдмрдирдиा। рд╡्рдпाрд╕ рдХ्рдпा рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣рддे рдеे – рдпрд╣ рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣рд░ рдкाрдардХ рдкрд░ рдЫोрдб़ рджी рд╣ै।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рдпрд╣ рдЖрдкрдХा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕реЮрд░ рд╣ै?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоेрд░ा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕рдл़рд░ рдмрдЪрдкрди рдоें рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдоी рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ। рд░ाрдоाрдпрдг рдФрд░ рдорд╣ाрднाрд░рдд рдоेрд░ी рд░ुрдЪि рдХा рд╡िрд╖рдп рд░рд╣े рд╣ैं। рдкिрддाрдЬी рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдХрдЯ्рдЯрд░ рдЖрд░्рдп рд╕рдоाрдЬी рд╣ुрдЖ। рдФрд░ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдФрд░ рд╡िрд╢рдж рдкрдарди рд╕े рдиाрд╕्рддिрдХ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЕрднी рддрдХ рд╣ूँ।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЧीрддा рдоें рдЕрдж्рд░ोрд╣ рдХी рдмाрдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ рдХे рднाрд░рдд рдоें рдЕрд╕ंрддोрд╖ рдмреЭ рд░рд╣ा рд╣ै। рдХ्рдпों?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоेрд░ी рд░ाрдп рдоें рдЧीрддा рддрдоाрдо рд░ूреЭिрд╡ाрджी рдоाрди्рдпрддाрдУं рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рддी рд╣ै। рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп, рд╡ैрд╢्рдп рдФрд░ рд╢ूрдж्рд░ рд╡рд░्рдгों рдХी рд╕рдоाрдирддा рдХा рдЙрдж्рдШोрд╖ рдХрд░рддी рд╣ै। рдЬрдм рдХिंрдХрд░्рддрд╡्рдпрд╡िрдоूрдв़рддा рд╣ो рддो рдХрд░्рдо рдХा рдФрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХा рдЖрд╡ाрд╣рди рдХрд░рддी рд╣ै,


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╕рдо्рдкाрджрди рд╕े рдЗрддрд░ рднी рдЖрдкрдиे рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдмрд╣ुрдд рдХाрдо рдХिрдпा рд╣ै। рдХ्рдпा рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рдЖрдк рд╣рдоाрд░े рд╕ाрде рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмिंрджु рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ेंрдЧे?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдПрдХ рдЬ़рдоाрдиे рдоें рдоैं рдЯ्рд░ेрдбрдпूрдиिрдпрдиिрд╕्рдЯ рд╣ुрдЖ рдХрд░рддा рдеा। рд╣рд░ рдЖрджрдоी рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै – рдпрд╣ рдоेрд░ा рдЕрдЯूрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै।
рдоैं рдЕрдкрдиे рдХो рд╕ैрдХ्рдпूрд▓рд░िрд╕्рдЯ рдоाрдирддा рд╣ूँ। рдЖрдЬрдХрд▓ рдХे рдЙрдЧ्рд░ рд╣िंрджुрдд्рд╡ рдХा рд╡िрд░ोрдзी рд╣ूँ – рдоेрд░ा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै - рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рд╢рдм्рдж secular рдХे рдХुрдЫ рдЕрд░्рде рд╣ैं- temporal, worldly рдпाрдиी worldly rather than spiritual or religious; рдЗрд╣рд▓ोрдХрддांрдд्рд░िрдХ, рдЕрджिрд╡्рдп, рдЗрд╣рд▓ोрдХрддंрдд्рд░рдкूрд░्рдг, рдЗрд╣рд▓ौрдХिрдХ, рдкाрд░्рдеिрд╡, рд▓ौрдХिрдХ, рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдХрд╣ें рддो рдзрд░्рдорддंрдд्рд░ рд╕े рднिрди्рди рд▓ोрдХрддंрдд्рд░, рдзрд░्рдордиिрд░рдкेрдХ्рд╖। рдЕрдиेрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХाрд░рдгोँ рд╕े рд╣рдоाрд░े рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЗрд╕ рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ो рдЧрдпा 'рд╣िंрджू, рдоुрд╕्рд▓िрдо рдЖрджि рд╕ंрдк्рд░рджाрдпрд╡ाрджिрдпों рд╕े рддрдЯрд╕्рде рд░ाрдЬ्рдпрддंрдд्рд░'। рдЖрдЬ рдХे рдЙрдЧ्рд░ рд╣िंрджूрд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрдж рдоें secular рдпा secularist рд╢рдм्рдж рдЧाрд▓ी рдмрди рдЧрдП рд╣ैं।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоाрдзुрд░ी рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдирдХाрд▓ рдХी рдХोрдИ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдШрдЯрдиा?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЕрдм рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдпाрдж рдирд╣ीं рдЖрддा।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣िंрджी рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдПрдХ рдЕрд╡िрд╕्рдорд░рдгीрдп рдШрдЯрдиा рдеी। рдЪाрдп рдФрд░ рдбिрдЯрд░्рдЬेंрдЯ рдХे рдбрдм्рдмों рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓ी рдкрд╣рд▓ी рдк्рд░рддिрдпों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдоेрд░े рднाрд░рдд рдиिрд╡ाрд╕ рдХे рдЕंрддिрдо рдХ्рд╖рдг рддрдХ рдХे рд╕рднी рдЕंрдХ рдоैंрдиे рдЦрд░ीрджे рдеे। рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдкрдХा рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░िрдд рдПрдХ рдкрдд्рд░ рдЖрдЬ рднी рдоेрд░े рдкाрд╕ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ै। рдЙрд╕ рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЖрдЬ рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं? рдЙрд╕ рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪुрдиौрддिрдпाँ рдФрд░ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХ्рдпा рдеे?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдеा рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдкрд░ рдЯिрдХाрд╡। рдл़ेрд╕рдмुрдХ рдкрд░ рднी рдоैं рдпा рддो рдЕрдкрдиी рд░ाрдп рд▓िрдЦрддा рд╣ूँ, рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд▓िрдЦрддा рд╣ूँ, рдЪैрдХ рдХрд░ рдХे рд▓िрдЦрддा рд╣ूँ। рдЬिрд╕ рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рдХे рдЙрдж्рдзрд░рдг рдХे рддौрд░ рдкрд░ рд╕ाрдЭा рдХрд░рддा рд╣ूँ।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╕ुрдиा рд╣ै рдЖрдкрдХे рдХाрд░्рдп рдоें рдЖрдкрдХी рд╢्рд░ीрдорддी рдХुрд╕ुрдо рдЬी рдХा рдЧрд╣рди рд╕рд╣рдпोрдЧ рд░рд╣ा рд╣ै? рдЗрд╕ рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдмрддाрдЗрдпे

рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╣рдо рджोрдиों рдиे 27 рджिрд╕ंрдмрд░ 1973 рдХी рд╕ुрдмрд╣ рд╣ैंрдЧिंрдЧ рдЧाрд░्рдбрди рдоें рд╕рдоांрддрд░ рдХोрд╢ рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХा рдл़ैрд╕рд▓ा рдХिрдпा рдеा। рд╢ुрд░ू рд╕े рд╣ी рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдоेрд░े рдХाрдо рд╕े рдЬुрдб़ी рд░рд╣ींं। рдЬрдм рд╕े рдбाрдЯा рдоें рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдЬोрдб़рдиे рдХा рдХाрдо рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ рддрдм рд╕े рдЙрди рдХी рднूрдоिрдХा рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдИ।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╢рдм्рдж рд╕рдо्рдкрджा рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдзрди рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдмрддाрдЗрдпे?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЕрдм рдХ्рдпा рдХрд╣ूँ। рдЬिрддрдиी рдпрд╣ рд╕ौрдЧ़ाрдд рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдП рд╣ै, рдЙрд╕ рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдоेрд░े рд▓िрдП рд╣ै। рдЗрд╕ рдиे рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ाрд░्рдердХ рджिрд╢ा рджी। рддंрдЧी рдоें рднी рд▓рдЧे рдЗрд╕ рд▓िрдП рд░рд╣े рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡рдзрд░्рдо рдмрди рдЧрдпा рдеा। рдЗрд╕ рд╕े рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдордиे рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдХो рдЦोрдЬा।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХे рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рдЙрд▓्рд▓ाрд╕рдордп рдХ्рд╖рдг рдХ्рдпा рдеा? 

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдХा рд╕рдм рд╕े рдмрдб़ा рдХ्рд╖рдг рдеा – рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдбा. рд╢ंрдХрд░рджрдпाрд▓ рд╢рд░्рдоा рдХो рд╕рдоांрддрд░ рдХोрд╢ рдХी рдк्рд░рддि рднेंрдЯ рдХрд░рдиा।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХे рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдмрд╕े рдХрдаिрди рдХ्рд╖рдг рдХ्рдпा рдеा? 

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдХोрдИ рдХрдаिрди рдХ्рд╖рдг рдоुрдЭे рдпाрдж рдирд╣ीं рдЖрддा। рд╣ाँ рдПрдХ рджुःрдЦी рдХ्рд╖рдг рдпाрдж рд╣ै рдоुрдЭ рд╕े рдЫोрдЯी рдмрд╣рди рдХा рд░ीрдв़ рдХी рддрдкेрджिрдХ़ рд╕े рдорд░ рдЬाрдиा (рд╢ाрдпрдж рд╕рди 1953)। рдЙрд╕ рдХी рдЕंрддिрдо рдЗрдЪ्рдЫा рдеी – рдПрдХ рдкैрд╕े рдХी рдоिрдаाрдИ рдХी рдЧोрд▓ी।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЬाрдирдХрд░ рджुрдЦ рд╣ुрдЖ, рдоेрд░ी рд╕рдо्рд╡ेрджрдиाрдПँ। рдпрджि рдХिрд╕ी рдХाрд░рдгрд╡рд╢ рдЖрдк рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рд╕े рдЬुреЬे рди рд╣ोрддे рддो рдХ्рдпा рдХрд░рддे?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдХ्рдпा рдкрддा рдХ्рдпा рдХрд░рддा?


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдпрджि рдЖрдкрдХो рдПрдХ рдЕрд╡рд╕рд░ рдФрд░ рдоिрд▓े рддो рдХ्рдпा рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдмрджрд▓рдиा рдЪाрд╣ेंрдЧे?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдирд╣ीं। рд╡рд╣ рдЬीрд╡рди рдоेрд░ा рдирд╣ीं рдХिрд╕ी рдФрд░ рдХा рд╣ोрдЧा।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХी рдк्рд░िрдп реЮिрд▓्рдо, рдХрд▓ाрдХाрд░, рд░ाрдЬрдиेрддा?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдл़िрд▓्рдо – рд╢्рд░ीрдоाрди рдЪाрд░ рд╕ौ рдмीрд╕। рдХрд▓ाрдХाрд░ рд░ाрдЬ рдХрдкूрд░। рдиेрддा рдЧाँрдзी рдЬी рдФрд░ рдиेрд╣рд░ू


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рд╕े рд▓рдЧाрд╡ рд╣рдоें рдХрд░्рдо-рд╡िрдоुрдЦ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдирд╣ीं। рд╣рдоें рдРрд╕े рд▓ोрдЧों рд╕े рдоिрд▓ा рд░рд╣ा рд╣ै рдЬिрди рд╕े рд╣рдо рдЬीрд╡рди рднрд░ рдХрднी рдирд╣ीं рдоिрд▓ рдкाрддे। рдЬैрд╕े рдЖрдк рд╕्рд╡рдпं


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЬी рдЖрднाрд░, рдоेрд░े рд▓िрдпे рднी рдЖрдкрд╕े рдкрд░िрдЪрдп рдФрд░ рд╡ाрд░्рддा рд╣ोрдиा рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдХा рдЙрдкрдХाрд░ рд╣ै। рд╕ूрдЪрдиा-рдмाрд╣ुрд▓्рдп, реЮेрдХ рди्рдпूреЫ рдФрд░ рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдХी рдЕрдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдХाрд▓ рдоें рдПрдХ рдкाрдардХ рд╕рдд्рдп рдХैрд╕े рдЬाрдиे?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рдХोрдИ рд░ाрд╕्рддा рдирд╣ीं рд╣ै। рдЖрдЬ рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ी рддंрдд्рд░ों рд╕े рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╕ंрдХुрдЪिрдд рднाрд╡рдиाрдУं рдХे рдФрд░ рдШृрдгा рдХे рдиाрдЬ़ीрд╢ाрд╣ी рдк्рд░рдЪाрд░ рддंрдд्рд░ рд╕े рдЖрдХ्рд░ांрдд рд╣ै।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╕ेрддु рдЬैрд╕े рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдж्рд╡ैрднाрд╖िрдХ рдоाрд╕िрдХ рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХों рдХो рдЖрдк рдЬैрд╕े рдЕрдиुрднрд╡ी рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХी рдХ्рдпा рд╕рд▓ाрд╣ рд╣ै?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╕ेрддु рдХा рдЬैрд╕ा рдиाрдо рд╣ै, рдЙрд╕ी рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рднाрд░рдд рдХे рдмीрдЪ рдЙрди्рдирдд рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ाрдУं рдХा рд╕ेрддु рдмрдирдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕ंрдкाрджрдХ рд▓ोрдЧ рдЕрдХрд╕рд░ рд╡рд╣ी рдЫाрдкрддे рд╣ैं рдЬो рдЙрди्рд╣ें рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╣рд░ рдЕрдЪ्рдЫी рд░рдЪрдиा рд╣рд░ рдкाрдардХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓िрдП рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ो – рдпрд╣ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд╕ंрдкाрджрдХ рдХो рдЕрдкрдиे рдкाрдардХ рдХी рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдкрд╣рдЪाрди рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЕрдЪ्рдЫी рд░рдЪрдиा рд╡рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै рдЬो рдкाрдардХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рдХाрдо рдХी рд╣ोрддी рд╣ै। рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХी рд╡ाрд╕्рддुрдХрд▓ा рдкрд░ рд▓ेрдЦ рдЖрд░्рдХीрдЯैрдХ्рдЯों рдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ी рд╣ै, рдЖрдк рдХे рдпा рдоेрд░े рд▓िрдП рдирд╣ीं। рд╕ंрдкाрджрдХ рдХो рдЕрдкрдиे рдкाрдардХ рдХी рдЗंрдЯैрд▓ीрдЬैंрд╕ рдкрд░ рднी рднрд░ोрд╕ा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЙрд╕े рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╣рд░ рдкाрдардХ рд╕рдордЭрджाрд░ рд╣ै, рдЙрд╕े рдмрдЪ्рдЪा рдпा рдЕрдЬ्рдЮाрдиी рд╕рдордЭ рдХрд░ рд░рдЪрдиा рдирд╣ीं рд▓िрдЦी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЙрд╕ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдпा рдордиोрд░ंрдЬрди рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЬी рдзрди्рдпрд╡ाрдж! рд╕ेрддु рдХे рдк्рд░рдмुрдж्рдз рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдпे рдЖрдкрдХा рд╕ंрджेрд╢?

рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╕ेрддु рдХे рдкाрдардХों рд╕े рдоैं рдмрд╕ рдЗрддрдиी рд╕ी рдмाрдд рдХрд╣ूँрдЧा рдХि рдЖрдк рдХो рдкुрд▓ рдмрдиाрдиे рд╣ैं। рдЖрдк рд╕ौрднाрдЧ्рдпрд╢ाрд▓ी рд╣ैं рдХि рдЖрдк рдРрд╕े рджेрд╢ рдкрд╣ुँрдЪ рдЧрдП рд╣ैं, рдЬिрд╕ рдиे рд╣рд░ рджेрд╢ рдХे рдЖрдЧंрддुрдХों рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा, рдЙрди्рд╣ें рдмрдв़рдиे рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рджिрдП рдФрд░ рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╡рд╣ рд╕्рд╡рдпं рднी рдмрдв़ा рдФрд░ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рд╕рдм рд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рджेрд╢ рдмрди рдЧрдпा। рдЖрдк рдХो рдЬो рдкुрд▓ рдмрдиाрдиे рд╣ैं, рд╡े рд╣ैं, рднाрд░рддрд╡ंрд╢िрдпों рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╕ौрд╣ाрд░्рдж рдХे, рдФрд░ рдПрдХ рддрд░рдл़ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХी рдЬाрддीрдп рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдХे рдмीрдЪ। рдЕрдкрдиे рдХो рд╕ंрдХीрд░्рдгрддा рдХी рд░ौ рдоें рдмрд╣рдиे рди рджें।

рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХे рд╕рдордп рдХे рд▓िрдпे, рдФрд░ рдЕрдиुрд░ोрдз рдХा рдоाрди рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдпे, рдЖрдкрдХा рд╣ाрд░्рджिрдХ рдЖрднाрд░ рдЖрджрд░рдгीрдп рдЕрд░рд╡िंрдж рдЬी।

                                                                                                                                     рд╕ेрддु, рдЬुрд▓ाрдИ 2017

4 comments :

  1. рд╣िंрджी рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рд╕्рд╡рд░्рдгिрдо рдпुрдЧ рд╕्рдорд░рдг рд╣ुрдЖ...
    рджिрд▓рдЪрд╕्рдк рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░.

    ReplyDelete
  2. рдмрд╣ुрдд рдк्рд░ेрд░рдХ...

    ReplyDelete
  3. рд╡िрдЪाрд░ोрдд्рддेрдЬрдХ рд╕ंрд╡ाрдж।

    ReplyDelete
  4. рд╡рд░िрд╖्рда рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд╕рдоांрддрд░ рдХोрд╢ рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХे рдЬीрд╡рди, рдЬीрд╡рдЯ рдПрд╡ं рд╕ंрдШрд░्рд╖ो рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ाрддा рд╕рд╢рдХ्рдд, рд╕рдо्рдкूрд░्рдг, рдЙрдд्рдк्рд░ेрд░рдХ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ ।
    рдмрдзाрдИ ।

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।