рд╕ंрдпрдо рдмрдиाрдо рднोрдЧ рдХा рдЖрдЦ्рдпाрди: ‘рдЕрддिрд╢рдп’

рдиीрддिрдХा рдХाрд▓реЬा

рдиीрддिрдХा рдХाрд▓реЬा

рдк्рд░ाрдз्рдпाрдкिрдХा, рдЧрд░्рд▓्рд╕ рдЧрд╡рд░्рдирдоेंрдЯ рд╣ाрдИ рд╕्рдХूрд▓, рд░ाрд╡рд▓рд╡ाрд╕ рдЦुрд░्рдж, рд╣िрд╕ाрд░, рд╣рд░िрдпाрдгा।
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 981 238 0182; рдИрдоेрд▓: nitikasidhar@gmail.com


рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рдЕрддिрд╢рдп’ 498 рдкृрд╖्рдаों рдоें рд╡िрд╕्рддृрдд рдПрдХ рдк्рд░ेрдо рдд्рд░िрдХोрдг рдХрдеा рд╣ै। рдЕрдиाрджि рдХाрд▓ рд╕े рдЪрд▓ी рдЖрдИ рдПрдХ рд╕्рдд्рд░ी рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд╡ैрд╡ाрд╣िрдХ рдФрд░ рд╡िрд╡ाрд╣ेрддрд░ рдоाрди्рдп рдФрд░ рдЕрдоाрди्рдп рд╕ंрдмंрдзों рдХी рдЕрддि рд░ोрдЪрдХ рдХрдеा рд╣ै। рдШрдЯрдиाрдХ्рд░рдо рдЖрд░ंрдн рд╕े рдЕंрдд рддрдХ рдПрдХ рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдкौрд░ाрдгिрдХ рдХрдеा рд░ाрдЬा рдпрдпाрддि, рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдФрд░ рджेрд╡рдпाрдиी рдХी рдд्рд░िрдХोрдг рдк्рд░ेрдо рдХрдеा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै। рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 50 рдкाрдд्рд░ рд╣ैं। рдЗрдирдоें рдоुрдЦ्рдп рддीрди рдкाрдд्рд░ों – рдпрддि, рд╢िрд╡ाрдиी рдФрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХी рдХрдеा рдЖрдзुрдиिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдкрд░ рд▓िрдЦी рдЧрдИ рд╣ै। рдЗрдирдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдкुрд░ुрд╖ рдкाрдд्рд░ों рдоें рд░рдЬрдиीрд╢, рдЖрдЪाрд░्рдп рд╡рдЪрдирджेрд╡ рдд्рд░िрдкाрдаी, рд╣рд░ीрд╢, рдкुрд░ुрд╖ाрд░्рде, рдкрд░िрдорд▓, рдк्рд░ोрдл़ेрд╕рд░ рдЛрд╖рднрджेрд╡, рд╕ंрдЬीрд╡, рд░рдоाрд╢ीрд╖, рдЧोрдпрдирдХा, рдоिрд╕्рдЯрд░ рднाрд╕्рдХрд░рди рдЖрджि рддрдеा рд╕्рдд्рд░ी рдкाрдд्рд░ों рдоें рд░рдоी, рдоाрдиिрдиी, рдЕंрдмिрдХा, рд░рдоिрд▓ा, рдоिрд╕ेрдЬ рдоाрдзुрд░ी рдЖрдбрд╡ाрдгी, рд╢ोрднा, рдХोрдХिрд▓ा рдЖрджि рд╣ैं।
рдпрддि рдФрд░ рд░рдЬрдиीрд╢ рдШрдиिрд╖्рда рдоिрдд्рд░ рд╣ैं рдЬो рдХॉрд▓ेрдЬ рдХे рдЫाрдд्рд░ рд╣ैं। рдпрддि рдПрдХ рдзрдиाрдв्рдп рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рд▓рдб़рдХा рд╣ै рдЬो рд╢ौрдХीрди рддрдмीрдпрдд рдХा рджिрд▓рдлेंрдХ рд▓рдб़рдХा рд╣ै। рдЬрдмрдХि рджूрд╕рд░ा рдоिрдд्рд░ рдпोрдЧी рдХी рддрд░рд╣ рдЬीрд╡рди рдпाрдкрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрддि рдХो рд░рдЬрдиीрд╢ рд╕рд╣ी рд░ाрд╕्рддे рдкрд░ рд▓ाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрддि рдХे рдкिрддा рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे рдХाрдо рдоें рд╣ाрде рдмрдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं рдкрд░ рд╡рд╣ рдЖрдзुрдиिрдХ рддौрд░ рддрд░ीрдХे рд╕े рдХाрдо рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХ्рд░рдо рдоें рдЙрд╕рдХी рдоुрд▓ाрдХाрдд рдоिрд╕ेрдЬ рдоाрдзुрд░ी рдЖрдбрд╡ाрдгी рд╕े рдФрд░ рдЙрдирдХी рдмрд╣рди рдХी рдкुрдд्рд░ी рд╢िрд╡ाрдиी рд╕े рд╣ुрдИ рдФрд░ рдмाрдж рдоें рд╡िрд╡ाрд╣ рднी। рдкрдд्рдиी рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ рдЙрд╕ी рдХे рдиाрдо рдкрд░ рд╢िрд╡ाрдиी рдХ्рд▓ॉрде рдоिрд▓ рднी рд╢ुрд░ू рдХрд░рддा рд╣ै।
рдпрддि рдХे рд╢ौрдХीрди рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рдпрддि рд╢िрд╡ाрдиी рд╕े рдЖрд▓िंрдЧрди рдХो рдЙрдд्рд╕ुрдХ рд░рд╣рддा рдеा। рдпрддि рдХा рдоिрдд्рд░ рд░рдЬрдиीрд╢ рдЬो рддीрди рд╡рд░्рд╖ों рддрдХ рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХрд░рддा рд░рд╣ा рдеा рдЙрд╕рд╕े рдЬрдм рдоिрд▓рддा рд╣ै рддो рдЙрд╕рдХी рднेंрдЯ рд╢िрд╡ाрдиी рд╕े рд╣ोрддी рд╣ै। рд╢िрд╡ाрдиी,рд╡рдЪрдирджेрд╡ рдд्рд░िрдкाрдаी рдЬी рдХी рдкुрдд्рд░ी рд╣ै। рдд्рд░िрдкाрдаी рдЬी рд░рдЬрдиीрд╢ рдХे рдЧुрд░ू рд╣ैं рдЬो рд░рдЬрдиीрд╢ рдХे рд░िрд╕рд░्рдЪ рдиिрд░्рджेрд╢рдХ рдеे। рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рдЙрд╕рдХी рдоाрддा рдмрдЪрдкрди рдоें рд╣ी рдЫोрдб़рдХрд░ рдЪрд▓ी рдЧрдИ рдеी। рдмिрди рдоाँ рдХी рдмेрдЯी рдХो рд╕ंрднाрд▓рдиा рдЖрд╕ाрди рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдкрд░ рдд्рд░िрдкाрдаी рдЬी рдиे рдЗрд╕े рд╕рд░рд▓ рдХрд░ рджिрдЦाрдпा рдеा। рд░рдЬрдиीрд╢ рдЬрдм рдд्рд░िрдкाрдаी рдЬी рдХे рдкाрд╕ рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХे рд▓िрдП рдЖрддा рдеा рддрдм рд╢िрд╡ाрдиी рдЙрд╕рдХो рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддी рдеी। рд╢िрд╡ाрдиी рдиे рд░рдЬрдиीрд╢ рдХे рд╕ाрдордиे рд╡िрд╡ाрд╣ рдХा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рднी рд░рдЦा рдеा рдкрд░ंрддु рд░рдЬрдиीрд╢ рдиे рдХрд╣ा рдХि рд╡рд╣ рдЖрдЬीрд╡рди рдЕрд╡िрд╡ाрд╣िрдд рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рд╢िрд╡ाрдиी рдХुрдЫ рдХ्рд░ोрдзी рддрдеा рдЕрд╣рдо рднाрд╡ рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓ी рдХрди्рдпा рдеी। рдЕрддः рд╡рд╣ рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рддिрд▓рдоिрд▓ा рдЙрдаी। рдпрддि рдХो рдЕрдзिрдХ рдкрд╕ंрдж рдиा рдХрд░рдиे рдкрд░ рднी рдЙрд╕рдиे рдЗрд╕ी рдХ्рд░ोрдз рдХे рдХाрд░рдг рдпрддि рд╕े рд╡िрд╡ाрд╣ рдХिрдпा। рдпрддि рдХा рдЕрддीрд╡ рд▓рдЧाрд╡ рдЙрд╕े рдмрд░्рджाрд╢्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдеा। рдлिрд░ рднी рдпрддि рдЕрди्рдп рд╕्рдд्рд░िрдпों рд╕े рд╕ंрд╕рд░्рдЧ рди рдХрд░े рдЗрд╕ीрд▓िрдП рд╡рд╣ рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рднाрд╕ рдкूрд░ा рд▓ेрдЦा-рдЬोрдЦा рд░рдЦрддी рдеी। рд╡ैрд╕े рджोрдиों рдХा рд╕ंрдмंрдз рд░ूрдЦा рд╣ो рдЧрдпा рд╣ोрддा рдпрджि рдмीрдЪ рдоें рдкुрдд्рд░ рдкрд░िрдорд▓ рди рдЖрдпा рд╣ोрддा।
  рд╢िрд╡ाрдиी рдФрд░ рдпрддि рджोрдиों рдХो рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдХुрдЫ рд╢िрдХाрдпрддें рдеी। рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рд╢िрдХाрдпрдд рдеी рдХि рдпрддि рдкрд░िрдорд▓ рдкрд░ рдЕрдзिрдХ рдз्рдпाрди рдирд╣ीं рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рд╕рджा рдпा рддो рдХंрдкрдиी рдХे рдХाрдо рдоें рдпा рдлिрд░ рднोрдЧ рдоें рд╣ी рдЕрдкрдиा рдз्рдпाрди рд▓рдЧाрддा рд╣ै। рдпрддि рдХो рд╢िрд╡ाрдиी рдХी рдпрд╣ рдмाрдд рдЦрдЯрдХрддी рдеी рдХि рд╡ рд╣ рдЙрдкрднोрдЧ рддो рдзрди-рд╕ंрдкрджा рдХा рдкूрд░ा рдХрд░рддी рд╣ै рдкрд░ рдЙрд╕рдХे рдЕрдердХ рдкрд░िрд╢्рд░рдо рдХी рд╕рд░ाрд╣рдиा рдирд╣ी рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрддि, рд╢िрд╡ाрдиी рдХे рдЦिрд▓े рдЕंрдЧों рд╕े рдЦेрд▓рдиा рдЪाрд╣рддा рдеा, рдЙрд╕े рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╢िрд╡ाрдиी рдЪाрд╣िрдП рдеी, рддрди рдорди рд╕े рдкूрд░ी। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा, рд╢िрд╡ाрдиी рдХी рдХॉрд▓ेрдЬ рдХे рд╕рдордп рдХी рд╕рд╣ेрд▓ी рдеी рдХिंрддु рдЗрди рджोрдиों рдХी рдоिрдд्рд░рддा рдпрддि рдФрд░ рд░рдЬрдиीрд╢ рдЬैрд╕ी рдирд╣ीं рдеी। рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рд╕े рдмрд╣ुрдд рдЬрд▓рди рд╣ोрддी рдеी। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХी рдЪрдордЪрдоाрддी рдХाрд░ों, рдЖрд▓ीрд╢ाрди рдорд╣рд▓, рджाрд╕-рджाрд╕िрдпों рдХे рдХाрд░рдг рд╢िрд╡ाрдиी рдЙрд╕рд╕े рдЬрд▓рддी рдеी। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХॉрд▓ेрдЬ рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдХी рдкोрддी рддрдеा рддрдд्рдХाрд▓ीрди рдХॉрд▓ेрдЬ рд╕ेрдХ्рд░ेрдЯрд░ी рдХी рдмेрдЯी рдеी। рд╢िрд╡ाрдиी, рдк्рд░िंрд╕िрдкрд▓ рдХी рдмेрдЯी рдеी। рдХॉрд▓ेрдЬ рдХे рд╡ाрд░्рд╖िрдХोрдд्рд╕рд╡ рдоें рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдиे рд╢िрд╡ाрдиी рдХा рдЙрдкрд╣ाрд╕ рдХिрдпा, рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рд╢िрд╡ाрдиी рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдЕрдзूрд░ा рдиृрдд्рдп рдЫोрдб़рдХрд░ рдЪрд▓ी рдЧрдИ। рддрднी рд╕े рд╢िрд╡ाрдиी рдХ्рд░ोрдз рдХी рдЬ्рд╡ाрд▓ा рдоें рдЬрд▓ рд░рд╣ी рдеी। рдЖрдЬ рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рдк्рд░рддिрд╢ोрдз рд▓ेрдиे рдХा рдоौрдХा рдоिрд▓ा рдеा। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХे рдШрд░ рдХे рд╣ाрд▓ाрдд рдаीрдХ рди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдЬ рдЙрд╕े ‘рд╢िрд╡ाрдиी рдХ्рд▓ॉрде рдоिрд▓’ рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиा рдкрдб़ рд░рд╣ा рдеा। рд╣рд░ीрд╢ рдЬो рдпрддि рдХी рдоिрд▓ рдоें рдХाрдо рдХрд░рддा рдеा рддрдеा рдпрддि рдХा рдЕрдЪ्рдЫा рдоिрдд्рд░ рдеा। рд╡рд╣ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХो рдЕрдкрдиी рджीрджी рдоाрдирддा рдеा рддрдеा рдЙрд╕рдХे рдХाрдо рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рднी рдХрд░рддा рдеा।
рд╢िрд╡ाрдиी рдХी рдоौрд╕ी рдоाрдзुрд░ी рдЖрдбрд╡ाрдгी рдЬो рдПрдХ рддрд▓ाрдХрд╢ुрджा рдФрд░рдд рд╣ैं рдЕрдкрдиे рджुрдЦों рдФрд░ рдХрд╖्рдЯों рд╕े рдЕрдиुрднрд╡ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рд╕рджा рдШрд░ рдмрд╕ाрдпे рд░рдЦрдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджेрддी рд╣ैं। рд╡рд╣ рд╢िрд╡ाрдиी рд╕े рдпрддि рдХे рдЧुрдгों рдХो рджेрдЦрдиे рддрдеा рд╣рд░ рд╕рдордп рдпрддि рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдкिрддा рдХी рддुрд▓рдиा рди рдХрд░рдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджेрддी рд╣ै। рдХिंрддु рд╢िрд╡ाрдиी рдЕрдзिрдХрддрд░ рдпрддि рдФрд░ рд░рдЬрдиीрд╢ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕ोрдЪрддी рд╣ै рдХि рдПрдХ рдпрддि рд╣ै рдЬो рдЕрдкрдиी рдЗрдЪ्рдЫाрдУं, рд╡ाрд╕рдиाрдУं рдФрд░ рд╕्рдд्рд░ी рд╕े рд▓िрдкрдЯी рд░рд╣рдиे рдХी рд▓िрдк्рд╕ा рд╕े рдХрднी рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдеा рдФрд░ рджूрд╕рд░ा рд░рдЬрдиीрд╢ рд╣ै рдЬो рдкूрд░्рдгрддः рдЕрдиाрд╕рдХ्рдд рд░рд╣рддा рдеा। рдпрддि рддो рд╕्рд╡рдк्рди рдоें рднी рдиाрд░ी рд╣ी рдиाрд░ी рджेрдЦрддा рд╣ै। рдпрддि рдФрд░ рд░рдЬрдиीрд╢ рдХी рдмाрддें рднी рдЧृрд╣рд╕्рдеी рдФрд░ рддрдкрд╕्рдпा рдХी рд╣ोрддी рдеी। рдПрдХ рд╕ंрдпрдо рдФрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рдХा рдкाрда рдкрдв़ाрддा рддो рджूрд╕рд░ा рдпрд╣ рд╕рдм рдмेрдХाрд░ рд╕рдордЭрддा рдеा। рд░рдЬрдиीрд╢ рдиे рдпрддि рдХो рдмрддा рджिрдпा рдеा рдХि рд╢िрд╡ाрдиी рдЙрд╕рдХे рдЧुрд░ू рдХी рдкुрдд्рд░ी рдеी рдФрд░ рдЙрдирдХी рдкрд╣рдЪाрди рдкрд╣рд▓े рд╕े рд╣ी рдеी। рд╢िрд╡ाрдиी, рдпрддि рдФрд░ рд░рдЬрдиीрд╢ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдпрддि рд╕े рдХрд╣рддी рднी рд╣ै рдХि – “рд░рдЬрдиीрд╢ рдФрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдХ्рдпा рдоिрдд्рд░рддा ? рджोрдиों рдПрдХ рдирджी рдХे рджो рдХिрдиाрд░े рд╣ो।”1
рдпрддि рдиे рд░рдЬрдиीрд╢ рдХो рдЕрдкрдиी ‘рд╢िрд╡ाрдиी рдХ्рд▓ॉрде рдоिрд▓’ рднी рджिрдЦाрдИ। рд╡рд╣ाँ рд░рдЬрдиीрд╢ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рд╕े рдоिрд▓ा। рд░рдЬрдиीрд╢ рдФрд░ рдпрддि рдоें рдЖрдорддौрд░ рдкрд░ рдЬो рдмाрддें рд╣ोрддी рдеी, рдЙрдирдоें рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рднी рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ो рдЧрдИ। рд░рдЬрдиीрд╢ рдЗंрдж्рд░िрдпों рдкрд░ рдХрдб़े рдмंрдзрди рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдХрд░рддा рд╣ै рддो рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдЙрд╕рд╕े рдХрд╣рддी рд╣ै – “рдоेрд░ा рдЦ्рдпाрд▓ рд╣ै рдХि рдмिрдиा рдЕंрдЧूрд░ рдЦाрдП рдЕंрдЧूрд░ рдЦрдЯ्рдЯे рд╣ैं рдХрд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдХी рдЕрдЬ्рдЮाрдирддा рд╣ी рдЯрдкрдХрддी।”2 рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдиे рдЯैрдХ्рд╕рдЯाрдЗрд▓्рд╕ рдбिрдЬाрдЗрдиिंрдЧ рдХрд░ рд░рдЦा рд╣ै। рдпрддि рдХे рдкाрд╕ рд╕े рдЬрдм рд╡рд╣ рдЬाрддी рд╣ै рддो рдпрддि рдХो рдРрд╕ा рд▓рдЧрддा рд╣ै рдоाрдиो рд╕ौंрджрд░्рдп рдФрд░ рд╢ाрд▓िрдиीрддा рдХी рджेрд╡ी рдЙрд╕рдХे рд╕ाрдордиे рдЭुрдХ рдЧрдИ। рдпрддि рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХी рдУрд░ рдЖрдХृрд╖्рдЯ рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। рдпрддि рдХे рдорди рдоें рдЙрд╕рдХे рдк्рд░рддि рд╡ाрд╕рдиा рдоें рдк्рд░ेрдо рдЙрднрд░рдиे рд▓рдЧा। рдХिंрддु рд╡рд╣ рд░िрдЪा рдФрд░ рд╕ोрдиिрдпा рдЬिрдирдХी рдЬिंрджрдЧी рдЙрд╕рдиे рдЕрдкрдиी рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рднूрдЦ рдоिрдЯाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЭूрдаा рдк्рд░ेрдо рдХा рдиाрдЯрдХ рд░рдЪ рдХрд░ рдЦрд░ाрдм рдХрд░ рджी рдеी рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧा। рдпрддि рдХे рдоुрдЦ рд╕े рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рд╢िрд╡ाрдиी рдХे рд▓िрдП рдЕрд╕рд╣рдп рдеी। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХो рдпрддि рдХे рдк्рд░рддि рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдеी - “рдкрдд्рдиी рдХा рдк्рдпाрд░ рдкाрдиे рдХी рдЦोрдЬ рдоें рдЕрдкрдиे рд╕्рд╡ рдХा рднी рдЙрдд्рд╕рд░्рдЧ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рдкुрд░ुрд╖ рд╡िрдлрд▓ рд╣ोрдХрд░ рджूрд╕рд░े рдХी рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि рдХा рдЖрд╢्рд░рдп рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдШрд░ рдоें рдкाрдиी рди рдоिрд▓рдиे рдкрд░ рдХुрдП рдкрд░ рдЬाрддा рд╣ी рд╣ै рдЖрджрдоी।”3
рдпрддि, рд╢िрд╡ाрдиी рдФрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХे рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ौंрджрд░्рдп рдХी рддुрд▓рдиा рднी рдХिрдпा рдХрд░рддा рдеा। рдпрддि рдЕрдм рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХे рдк्рд░рддि рдЖрд╕рдХ्рдд рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕े рдмाрд╣ों рдоें рднрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рдеा। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рднी рдЙрд╕рдХे рдордиोрднाрд╡ों рдХो рд╕рдордЭрдиे рд▓рдЧी рдеी। рдЙрд╕рдХी рд╕ाрд░ी рд╕рдж्рднाрд╡рдиा, рд╕рд╣ाрдиुрднूрддि, рд╕рдо्рдоाрди, рд╕рд░ाрд╣рдиा рдФрд░ рд╕्рдиेрд╣ рдпрддि рдкрд░ рдХेंрдж्рд░िрдд рд╣ो рдЧрдП рдеे। рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЙрд╕рдХे рдХुंрд╡ाрд░े рдорди рдкрд░ рдХिрд╕ी рдкुрд░ुрд╖ рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ुрдЖ рдеा। рдпрддि рдФрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХा рдЕрд╣рдорджाрдмाрдж рдПрд╕ोрд╕िрдПрд╢рди рдХी рдХांрдл्рд░ेंрд╕ рдоें рдЬाрдиे рдХा рдХाрд░्рдпрдХ्рд░рдо рдмрдиा। рд╡рд╣ाँ рдкрд░ рджोрдиों рдоें рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ंрдмंрдз рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ो рдЧрдП। рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рдПрдХ рдмाрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХे рдЙрд▓्рдЯी рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдХे рдоाँ рдмрдирдиे рдХी рдмाрдд рдкрддा рдЪрд▓ी। рд╢िрд╡ाрдиी рдиे рдЙрд╕े рдмрд╣ुрдд рдмुрд░ा рднрд▓ा рдХрд╣ा। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдиे рдЙрдд्рддрд░ рдоें рдХрд╣ा рдХि - “рд╢िрд╡ाрдиी, рдпрд╣ рдкाрдк рдирд╣ीं рд╣ै рдоेрд░े рдкेрдЯ рдоें рдХिрд╕ी рднीрдЦрдоंрдЧे рдХा рдирд╣ीं, рдХрд░ोрдб़рдкрддि рдХा рдмрдЪ्рдЪा рд╣ै рдФрд░ рдоैं рдЗрд╕े рдЕрд░рдмрдкрддि рдмрдиाрдКंрдЧी। рддुрдо рдЪिंрддा рдордд।”4 рдЕрдЧрд▓े рд╣ी рджिрди рд╢िрд╡ाрдиी рджिрд▓्рд▓ी рдЪрд▓ी рдЧрдИ। рд░рдоी рдиे рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХा рд╕ाрде рджिрдпा। рдЙрд╕рдиे рдлोрди рдкрд░ рдпрддि рдХो рднी рд╕рдм рдХुрдЫ рдмрддाрдпा। рд╡рд╣ рдЬрдм рдЙрд╕рд╕े рдоिрд▓рдиे рдЖрдпा рддो рднрд╡िрд╖्рдп рд╕े рдмрд╣ुрдд рдбрд░ा рд╣ुрдЖ рдеा। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдиे рдЙрд╕рд╕े рдХрд╣ा рдХि - “рдоैं, рдоाँ рдмрдирдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ूं рдоाрдд्рд░ рдпрд╣ाँ рд╕рдд्рдп рдоुрдЭे рджुрд░्рдмрд▓ рдмрдиा рджेрдЧा рдХ्рдпा?”5
рд░рдоी рдиे рднी рджोрдиों рдХो рд╕ांрдд्рд╡рдиा рджी рддрдеा рдмрдЪ्рдЪा рди рдЧिрд░ा рдХрд░ рдЕрдЪ्рдЫी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдкрд░рд╡рд░िрд╢ рдХрд░рдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджी। рдпрддि рдХे рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рд░рдоी рдиे рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХो рдЕрдкрдиी рдмेрдЯी рд╕ोрдиिрдпा рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╕ुрдиाрдИ। рд╕ोрдиिрдпा рдЬрдм рдХॉрд▓ेрдЬ рдоें рдЧрдИ рддो рдПрдХ рд╡ाрд╕рдиा рдк्рд░िрдп рднंрд╡рд░े рдиे рдЙрд╕рдХे рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рд╕ौंрджрд░्рдп рдХा рдордЬा рд▓ूрдЯा, рдЙрд╕рд╕े рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░рдиे рдХा рдЭूрдаा рд╡ाрджा рдХिрдпा। рдХिंрддु рдмाрдж рдоें рдзрдиाрдв्рдп рдХाрдордк्рд░िрдп рдпुрд╡рдХ рдиे рдЙрд╕े рдзोрдЦा рджे рджिрдпा рдЬिрд╕рдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕े рдЖрдд्рдорд╣рдд्рдпा рдХрд░рдиी рдкрдб़ी। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдзрдиाрдв्рдп рд╡ाрд╕рдиाрдордп рдпुрд╡рдХ рдпрддि рд╣ी рдеा рдХिंрддु рд░рдоी рдпрд╣ рдирд╣ीं рдЬाрдирддी рдеी। рд╢िрд╡ाрдиी, рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдкрд░ рдХ्рд░ोрдзिрдд рдеी। рдЙрд╕рдХे рдорди рдоें рдХ्рд░ोрдз, рдШृрдгा, рд╕ंрд╢рдп рдФрд░ рджुрдЦ рдХे рднाрд╡ рднрд░े рд╣ुрдП рдеे। рд╡рд╣ рд░рдЬрдиीрд╢ рдХो рдЗрд╕рдХा рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рдоाрдирддी рдеी। рд░рдЬрдиीрд╢ рд╕े рднेंрдЯ рдкрд░ рд╢िрд╡ाрдиी рдиे рдЙрд╕े рдмुрд░ा рднрд▓ा рдХрд╣ा рдХिंрддु рд░рдЬрдиीрд╢ рдиे рдмрд╣ुрдд рд╢ांрдд рднाрд╡ рд╕े рдЙрд╕рдХे рд╕ंрджेрд╣ рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рджिрдпा рдФрд░ рдЙрд╕े рдмрд╣рди рдмрдирдиे рдХो рдХрд╣ा - “рд╣ाँ, рд╢िрд╡ाрдиी рддुрдо्рд╣ाрд░ा рдХोрдИ рднाрдИ рдирд╣ीं рд╣ै। рдХ्рдпा рддुрдо рдЕрдкрдиे рд╣ृрджрдп рдХे рд░िрдХ्рдд рдХोрдиे рдоें рдоुрдЭे рдпрд╣ рд╕्рдеाрди рджे рд╕рдХрддी рд╣ो?”6 рд╢िрд╡ाрдиी рдЙрд╕рдХी рдмाрдд рдоाрди рдЧрдИ рдеी। рд░рдЬрдиीрд╢ рдиे рдЙрд╕ рд╕े рд╡िрджा рд▓ी। рдЕрдм рд╢िрд╡ाрдиी рд░рдЬрдиीрд╢ рдкрд░ рдХ्рд░ोрдзिрдд рдирд╣ीं рдеी। рдЙрд╕рдХा рдорди рд╢ांрдд рдеा। рдЗрдзрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдФрд░ рдпрддि рдПрдХ рд╕ाрде рдоुंрдмрдИ рдоें рд╕ाрдд рджिрди рддрдХ рд░рд╣े। рджोрдиों рдиे рдмрд╣ुрдд рдЫрдХрдХрд░ рдк्рдпाрд░ рд╡ рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдЖрдиंрдж рджिрдпा рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХो। рдХिंрддु рджिрд▓्рд▓ी рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдкрд░ рдпрддि рднूрдЦा рдХा рднूрдЦा рдеा। рдпрддि рдХे рд╢िрд╡ाрдиी рдХे рдк्рд░рддि рд╢ाрд░ीрд░िрдХ рдмंрдзрди рдФрд░ рд╕्рдкрд░्рд╢ рд╡рд╣ी рдеे рдХिंрддु рдРрд╕ा рд▓рдЧрддा рдеा рдоाрдиो рд╡рд╣ рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░рдпोрдЧрд╢ाрд▓ा рдоें рдкрд░िрдоाрд░्рдЬिрдд рдХрд░рдХे рдЖрдпा рд╣ो। рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рддीрди рдорд╣ीрдиे рд╕े рдСрдлिрд╕ рдирд╣ीं рдЖрдИ рдеी, рдЙрд╕рдХो рд▓рдб़рдХा рд╣ुрдЖ рдеा । рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХे рдорди рдоें рдЕрдиेрдХ рд╢ंрдХा рдк्рд░рд╢्рди рддрдеा рдбрд░ рдеे рдХिंрддु рд╣ृрджрдп рд╕े рд╡рд╣ рд╕рдмрд▓ рдеी। рдпрддि рднी рдХिंрдХрд░्рддрд╡्рдпрд╡िрдоूрдв़ рд╣ो рдЧрдпा рдеा। рд░рдоी рдиे рджोрдиों рдХो рд╕рд╣ाрд░ा рджिрдпा।
рдЗрд╕ рдмाрд░ рд╡рд╣ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рд╕े рдоिрд▓рдиे рдЧрдпा рддो рд░рдоी рдХी рдмेрдЯी рд╕ोрдиिрдпा рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдиे рдЙрд╕े рд╕ुрдиाрдИ। рдЖрдЬ рдпрддि рдЬाрди рдЧрдпा рдХि рд╕ोрдиिрдпा рд░рдоी рдХी рдмेрдЯी рдеी рдФрд░ рд╕ोрдиिрдпा рдХो рдк्рдпाрд░ рдХрд░рдХे рдЙрд╕े рдЧрд░्рднрд╡рддी рдХрд░рдХे рдЫोрдб़ рджेрдиे рд╡ाрд▓ा рдХॉрд▓ेрдЬिрдпा рдЧुंрдбा рдЙрд╕рдХे рдЦिрд▓рддे рд╢рд░ीрд░ рдХो рдЪूрд╕рдиे рд╡ाрд▓ा рд▓ोрднी рднँрд╡рд░ा рдХोрдИ рдФрд░ рдирд╣ीं рд╡рд╣ рд╕्рд╡рдпं рдеा। рдпрддि рдХा рдорди рдЖрдд्рдордЧ्рд▓ाрдиि рдФрд░ рдХ्рд╖ोрдн рдХे рд╕ंрдЧрдо рдкрд░ рдЦрдб़ा рдеा। рдЙрд╕рдиे рд╕ोрдиिрдпा рдХो рдЦोрдЬрдиा рдЪाрд╣ा рдеा рдкрд░ рд╢िрд╡ाрдиी рдоिрд▓ рдЧрдИ рдФрд░ рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рд╕ंрдкूрд░्рдгрддा рд╕े рдкाрдиा рдЪाрд╣ा рддो рд╢рдо्рдоी рдЙрд╕рдХे рдорди рдоें рд╕рдоा рдЧрдИ। рд╕ोрдиिрдпा, рд╢िрд╡ाрдиी рдФрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХी рдд्рд░िрд╡ेрдгी рдмрд╣рддी рдеी рдпрддि рдХे рдЕрдкрдиे рд╢рд░ीрд░ рдоें। рдЖрдЬ рд╕ोрдиिрдпा рдХा рд╣рдд्рдпाрд░ा, рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рдзोрдЦा рджेрдиे рд╡ाрд▓ा, рдпрддि, рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХो рдордЭрдзाрд░ рдоें рдЫोрдб़рдиे рд╡ाрд▓ा рдХрдИ рджрд░्рдж рд╕े рдПрдХ рд╕ाрде рднрд░ рдЧрдпा। рдпрддि рдФрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХे рд╕ंрдмंрдз рдХी рднрдирдХ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХे рдоाрддा-рдкिрддा рдХो рд▓рдЧी рддो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рд╕े рдЕрдкрдиा рд░िрд╢्рддा рддोрдб़ рд▓िрдпा। рдЖрдЬ рддрдХ рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рдпрддि рдХी рдХрд░рддूрдд рдХी рднрдирдХ рднी рди рд▓рдЧी рдеी рдкрд░ рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХрдм рддрдХ рдЫिрдкрддी। рдЖрдЦिрд░ рд╢िрд╡ाрдиी рдиे рдпрддि рдФрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХे рд╕ंрдмंрдзों рдХी рдЕрд╕рд▓िрдпрдд рдЬाрди рд╣ी рд▓ी। рдЙрдирдХे рдмेрдЯे рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХो рднी рджेрдЦ рд▓िрдпा। рдлिрд░ рдХ्рдпा рдеा? рд╡рд╣ рд╢िрд╡ाрдиी рдЬिрд╕े рдЕंрдЧुрд▓ी рдХी рдаेрд╕ рднी рдЧрд╡ाрд░ा рдирд╣ीं рдеी рд╡рд╣ рдЖрдЬ рдЪोрдЯ рдЦाрдХрд░ рдЧिрд░ рдкрдб़ी। рд╣ोрд╢ рдЖрдиे рдкрд░ рдкिрддा рдХे рдШрд░ рдЪрд▓ी рдЧрдИ। рд░рдЬрдиीрд╢ рдХो рдпрддि рдиे рдлोрди рдкрд░ рд╕рдм рдмाрддें рдмрддाрдИ। рджोрдиों рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж рдкрд╣ुँрдЪे। рдд्рд░िрдкाрдаी рдЬी рдиे рд╡рд╣ाँ рдЗрд╕ рдЕрдкрд░ाрдз рдкрд░ рдпрддि рдХो рд╢ुрдХ्рд░ाрдЪाрд░्рдп рдХे рд╕рдоाрди рд╢ाрдк рджेрдиा рдЪाрд╣ा, рдХिंрддु рдЪुрдк рд░рд╣े। рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдЙрд╕ рд╕рдордп рдкीрдб़ा, рддिрд░рд╕्рдХाрд░ рдФрд░ рдШृрдгा рдХा рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдеा। рдЧुрдд्рдеी рд╕ुрд▓рдЭрдиे рдХी рдмрдЬाрдп рдФрд░ рдЙрд▓рдЭрдиे рд▓рдЧी। рджोрдиों рдХो рдЦाрд▓ी рд╣ी рд╡ाрдкिрд╕ рдЬाрдиा рдкрдб़ा।
рдЗрдзрд░ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рднी рдХрд╣ीं рдЪрд▓ी рдЧрдИ рдеी। рдпрддि рдиे рд╕्рд╡рдпं рдХो рд╢рд░ाрдм рдоें рдбुрдмो рд▓िрдпा। рд░рдЬрдиीрд╢ рдЬрдм рдЙрд╕े рджेрдЦрдиे рдЖрдпा рддो рд╡рд╣ рд╢рд░ाрдм рдХे рдирд╢े рдоें рдзुрдд рдЕрдкрдиे рд╕ाрдордиे рдмोрддрд▓ें рд░рдЦे рдеा рдФрд░ рдХрд╣ рд░рд╣ा рдеा рдХि рдЗрдирдоें рд╕े рдПрдХ рд╕ोрдиिрдпा, рдПрдХ рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдФрд░ рдПрдХ рд╣ै рд╢िрд╡ाрдиी рдФрд░ рддुрдо рддीрдиों рдЖрдУ, рдоैं рддुрдо рддीрдиों рд╕े рдПрдХ рд╕ाрде рдк्рдпाрд░ рдХрд░ूंрдЧा। рд░рдЬрдиीрд╢ рдиे рдЙрд╕ рд╕рдордп рдмाрдд рдХрд░рдиा рдаीрдХ рди рд╕рдордЭा рдФрд░ рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж рдЬाрдХрд░ рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рд╕рдордЭाрдпा। рд╢िрд╡ाрдиी рдХा рдорди рдХुрдЫ рд╢ांрдд рддो рд╣ुрдЖ рдкрд░ рд╡рд╣ рдпрддि рдХे рдкाрд╕ рдЬाрдиे рдХो рд░ाрдЬी рди рд╣ुрдИ। рд░рдЬрдиीрд╢ рд╡рд╣ीं рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рдк्рд░ाрдз्рдпाрдкрдХों рд╕े рднी рдоिрд▓ा рдЗрд╕ी рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХि рд╡े рд▓ोрдЧ рд╢िрд╡ाрдиी рд╕े рдоिрд▓рддे рдЬुрд▓рддे рд░рд╣ें। рд░рдЬрдиीрд╢, рд╣рд░ीрд╢ рдХे рдШрд░ рднी рдЧрдпा। рдЙрд╕рдиे рд╢рд░्рдоिрд╖्рдаा рдХो рдЕрднी рд╡ाрдкрд╕ рдмुрд▓ाрдиे рд╕े рдЗंрдХाрд░ рдХрд░ рджिрдпा рдФрд░ рдпрддि рдХा рдЦ्рдпाрд▓ рд░рдЦрдиे рдХो рдХрд╣ рдХрд░ рд░рдЬрдиीрд╢ рдЪрд▓ा рдЧрдпा। рдпрддि рдФрд░ рдХंрдкрдиी рдХे рд╣ाрд▓ाрдд рдмिрдЧрдб़рддे рд╣ी рдЬा рд░рд╣े рдеे। рдЗрд╕рд▓िрдП рдоिрд╕ेрдЬ рдЖрдбрд╡ाрдгी рдФрд░ рд╣рд░ीрд╢ рдиे рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж рдЬाрдХрд░ рд╢िрд╡ाрдиी рдХो рдордиाрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХिрдпा। рд╡рд╣ाँ рдЙрди्рд╣ें рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рдкрд░िрдорд▓ рдХो рдЕрд░рд╡िंрдж рдЖрд╢्рд░рдо рднेрдЬ рджिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдд्рд░िрдкाрдаी рдЬी рдмрд╣ुрдд рдЬ्рдЮाрдиी рд╣ैं। рдЗрдирдХे рднाрд╖рдг рддрдеा рд╡िрдЪाрд░ों рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рд╡िрджेрд╢ों рддрдХ рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡े рдЙрди्рд╣ें рд╕рдордЭाрддे рд╣ैं рдХि - “рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдХे рдЪाрд░ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ोрддे рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рдЪाрд░ рдкुрд░ुрд╖ाрд░्рде рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдзрд░्рдо, рдЕрд░्рде, рдХाрдо рдФрд░ рдоोрдХ्рд╖। рдХाрдо рдХा рднрд╡्рдп рд░ूрдк рдЬीрд╡рди рд╣ै рдФрд░ рдЕрднрдж्рд░ рд░ूрдк рдоृрдд्рдпु рд╣ै। рдЬो рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиा рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХे рдХ्рд░рдо рдоें рдзрд░्рдо рдкुрд░ुрд╖ाрд░्рде рдХी рдЕрд╡рд╣ेрд▓рдиा рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╡े рд╣ी рдХाрдо рдХे рд╡рд╢ीрднूрдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдоें рдлँрд╕рддे рд╣ैं рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХो рддрдмाрд╣ рдХрд░рддे рд╣ैं।”7
рд╢िрд╡ाрдиी рдФрд░ рдпрддि рдХे рд╕ंрдмंрдз рдЕрдм рдзीрд░े - рдзीрд░े рд╕ुрдзрд░рдиे рд▓рдЧे рдеे। рд╡े рдХुрдЫ рд╕рдордп рднी рдПрдХ рд╕ाрде рдордзुрд░ рдмाрддों рдоें рд╡्рдпрддीрдд рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рдеे। рдпрддि рдиे рд╢िрд╡ाрдиी рд╕े рдоाрдлी рднी рдоाँрдЧी рдХिंрддु рдЖрдЬ рдХा рдпрддि рдкрд╣рд▓े рдХे рдпрддि рд╕े рд╢िрд╡ाрдиी рдХी рд╣ी рддрд░рд╣ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЪुрдХा рдеा। рдЕрдм рд╡рд╣ рдпрддि рдкрд╣рд▓े рдХी рддрд░рд╣ рд╢िрд╡ाрдиी рдкрд░ рднूрдЦे рд╢ेрд░ рдХी рддрд░рд╣ рдирд╣ीं рдЭрдкрдЯрддा рдеा, рдмрд▓्рдХि рдЙрд╕рдоें рддो рдЕрдм рд╡े рднाрд╡ рд╢िрд╡ाрдиी рдХे рд▓िрдП рдЬाрдЧृрдд рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ोрддे рдеे । рд╡рд╣ рд╢िрд╡ाрдиी рд╕े рд╕рдЪ्рдЪा рдк्рд░ेрдо рдХрд░рддा рдеा। рдЙрд╕рдХा рдЬीрд╡рди рдХो рдЬीрдиे рдХा рдирдЬрд░िрдпा рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ो рдЪुрдХा рдеा। рдЗрд╕рдХी рдкुрд╖्рдЯि рдЙрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЙрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджिрдП рдЧрдП рднाрд╖рдг рдХी рдЗрди рдкंрдХ्рддिрдпों рд╕े рднी рд╣ोрддी рд╣ै рдХि - “рдЕрдкрдиे рдЕрдиुрднрд╡ों рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдоैं рдЗрд╕ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ рдкрд░ рдЖрдпा рдХि рднोрдЧ рд╕े рдЗंрдж्рд░िрдпां рд╢ांрдд рдирд╣ीं рд╣ोंрдЧी। рд╕ंрдпрдо рдФрд░ рдд्рдпाрдЧ рд╕े рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдордиुрд╖्рдпोрдЪिрдд рдХाрд░्рдп рдХрд░рддा рд╣ै। рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдП рджो рдкрд▓ рдЬीрддा рд╣ै, рджूрд╕рд░ों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдоुрдЯ्рдаी рдЫोрдб़рддा рд╣ै, рдЙрд╕े рд╢ांрддि рдоिрд▓рддी рд╣ै, рд╕ुрдЦ рдоिрд▓рддा рд╣ै, рдЬीрд╡рди рдХा рдЖрдиंрдж рдоिрд▓рддा рд╣ै।”8 рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рднोрдЧ рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╕ंрдпрдо рдХो рдЬीрд╡рди рдоें рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рдпрддि рдХे рдЬीрд╡рди рдоें рдЖрдоूрд▓рдЪूрд▓ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдШрдЯिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдлрд▓рддः рд╕рднी рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдк्рд░ेрдо рд╕े рдоिрд▓рддे рд╣ैं рдФрд░ - “рдлिрд░ рдПрдХ рдмाрд░ рд╕рдм рдХी рд╣ँрд╕ी рдЙрднрд░ी рдФрд░ рдЖँрдЦें рднीрдЧ рдЖрдИ। рдоाрдиो рднाрджो рдоाрд╕ рдХी рдХреЬी рдзूрдк рдоें рдмाрд░िрд╢ рдХी рдлुрд╣ाрд░ рд╣ो। рдЕрддिрд╢рдп рдЙрдорд╕ рдоें рдиिрдХрд▓ी рд╣рд▓्рдХी рд╕ी рдмाрдпрд░।”9 рдпрд╣ाँ рдкрд░ рд░рдЪрдиा рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рд╣ोрддी рд╣ै।
рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд░рдЪрдиा рдоें рдкौрд░ाрдгिрдХ рдХрдеा рдХो рдЖрдзुрдиिрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рд░рдЪ рдХрд░ рдпрд╣ рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд╕्рддु рдХी рдЕрддि рдмुрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдоें рднोрдЧ рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╕ंрдпрдо рдХो рдорд╣рдд्рд╡ рджेрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕рд╕े рдЬीрд╡рди рд╡िрдХृрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै। рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рдпрд╣ рд░рдЪрдиा рдЕрдкрдиे рдЗрд╕ी рдоंрддрд╡्рдп рдХे рдХाрд░рдг рдФрд░ рднी рдк्рд░ाрд╕ंрдЧिрдХ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдХि рд╕ंрдпрдо рд╣ी рдЬीрд╡рди рдХा рдоूрд▓ाрдзाрд░ рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдЬीрд╡рди рдХा рдХ्рд╖рд░рдг рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдХрд╣рдиा рдЕрдиाрд╡рд╢्рдпрдХ рди рд╣ोрдЧा рдХि рд╕ंрдпрдо рд░ूрдкी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рд╣्рд░ाрд╕ рд╕े рд╣ी рдЖрдЬ рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдЖрд░्рдеिрдХ, рдзाрд░्рдоिрдХ рдФрд░ рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдЗрдд्рдпाрджि рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдоूрд▓्рдпों рдХा рд╣्рд░ाрд╕ рдж्рд░ुрддрдЧрддि рд╕े рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрджि рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ंрдпрдо рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ рднोрдЧ рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рдоिрд▓рддा рд░рд╣ा рддो рд╡рд╣ рджिрди рджूрд░ рдирд╣ीं рдЬрдм рдЬीрд╡рди рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдШрдирдШोрд░ рдЕрд░ाрдЬрдХрддा рд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧी। рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдмрдв़рддी рднोрдЧрд╡ाрджी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╣ी рдЖрдЬ рд╡ाрдпु рджूрд╖िрдд рддो рдЬрд▓ рдк्рд░рджूрд╖िрдд рд╣ोрддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдмाрдв़, рдЕрдХाрд▓, рд╕ूрдЦा, рдмाрджрд▓ рдлрдЯрдиे, рдмрд▓ाрдд्рдХाрд░, рдпौрди-рд╣िंрд╕ा рдФрд░ рдЬाрд▓рд╕ाрдЬी рдЬैрд╕ी рдШрдЯрдиाрдПँ рдЖрдо рд╣ो рдЧрдИ рд╣ैं। рдЧ्рд▓ोрдмрд▓ рд╡ाрд░्рдоिंрдЧ рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рд╕े рддो рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рд╣ी рдЖрдХ्рд░ांрдд рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рдЕрддिрд╢рдп рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╕ंрдпрдо рд░ूрдкी рд╕्рд╡рд░ рдХो рд╕ुрдирдиे рдФрд░ рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рднोрдЧ рдЪाрд╣े рдХाрдорд░ूрдкी рд╣ो рдпा рд▓ाрд▓рд╕ाрд░ूрдкी, рд╡рд╣ рд╡िрдХृрддि рдХो рдЬрди्рдо рджेрддा рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдпрд╣ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдХि рднोрдЧ рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рдЬीрд╡рди рдоें рд╕ंрдпрдо рдХे рдиिрдХрд╖ рдкрд░ рд╣ी рд╣ो।

рд╕ंрджрд░्рдн рдЧ्рд░ंрде рд╕ूрдЪी –
1. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 88
2. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 94
3. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 115
4. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 134
5. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 137
6. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 147
7. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 201
8. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 483
9. рдоृрджुрд▓ा рд╕िрди्рд╣ा (2003), рдЕрддिрд╢рдп, рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рддिрд╖्рдаाрди, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 498

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।