เคธ्เคตाเคคि เคธिंเคน
เคถोเคงाเคฐ्เคฅी (เคนिเคจ्เคฆी-เคตिเคญाเค), เคฌाเคฌाเคธाเคนेเคฌ เคญीเคฎเคฐाเคต เค
เคฎ्เคฌेเคกเคเคฐ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เคฒเคเคจเค (เค.เคช्เคฐ.)
เคเคฎेเคฒ swatisingh15943@gmail.com
เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा (เคเคชเคจ्เคฏाเคธ)
ISBN- 978-81-263-5159-1
เคฐเคเคจाเคाเคฐ - เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ
เคช्เคฐเคाเคถเค - เคญाเคฐเคคीเคฏ เค्เคाเคจเคชीเค
“เคนเคฎ เคฌाเคी เคฆिเคจ เคैเคธे เคुเฅाเคฐेंเคे
เคเคธเคा เคोเค เค
เคฐ्เคฅ เคจเคนीं
เคนเคฎाเคฐी เคฐाเคค
เคญเคฐเคชूเคฐ เคाเคฒी เคฐाเคค เคนोเคจे เคा เคเคถ्เคตाเคธเคจ เคฆे เคฐเคนी
เค्เคทिเคคिเค เคชเคฐ เคเค เคญी เคคाเคฐा เคจเคนीं
เคเคฆाเคธ เคนเคตाเคँ
เคฆूเคฐ เคเคนीं เคตिเคฒाเคช เคเคฐ เคฐเคนीं
เคนเคฎाเคฐे เคเคฆเคฎों เคे เค ीเค เคชीเคे
เคนเคฎाเคฐा เคฆुเคฐ्เคญाเค्เคฏ เคเคฒ เคฐเคนा เคนै
เคเค เคเฅ्เคฎी เคนिเคฐเคฃ
เค
เคชเคจे เคชीเคे เคญाเคเคคे เคถिเคाเคฐी เคी เคเคตाเฅ เคธुเคจเคเคฐ
เค
เคชเคจे เคเคช เคो
เค
เคชเคจी เคชूเคฐ्เคฃ เคฎृเคค्เคฏु เคे เคฒिเคฏे เคคैเคฏाเคฐ เคเคฐ เคฐเคนा เคนै |”1
เคชเคถ्เคिเคฎ เคे เคธुเคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค เคนेเคेเคฒ เคจे เคเค เคตिเคงा เคे เคฐूเคช เคฎें เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคो เคเคงुเคจिเค เคेเคคเคจा เคธे เคोเฅเคคे เคนुเค ‘เคเคงुเคจिเค เคฏुเค เคा เคฎเคนाเคाเคต्เคฏ’ เคเคนा เคนै। เคिเคจ्เคคु, เคญाเคฐเคค เคฎें เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคชเคถ्เคिเคฎी เคฎॉเคกเคฒ เคो เคช्เคฐเคถ्เคจांเคिเคค เคเคฐเคคे เคนुเค เคญाเคฐเคคीเคฏ เคเคชเคจ्เคฏाเคธों เคे เค
เคฒเค เค
เคจुเคญเคต, เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคเคฐ เคขाँเคे เคी เคฌाเคค เคเคนी เคเคฏी เคนै। เคนिเคจ्เคฆी เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคो เคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เค
เคธ्เคฎिเคคा เคธे เคोเฅเคเคฐ เคฆेเคा เคเคฏा เคนै। เคฏเคฆि เคฏूเคฐोเคช เคฎें เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคी เคฎृเคค्เคฏु เคी เคोเคทเคฃा เคนुเค เคคो เคญाเคฐเคค เคฎें เคญी เคเคฒोเคเค เคกॉ. เคฐाเคฎเคธ्เคตเคฐूเคช เคเคคुเคฐ्เคตेเคฆी เคจे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคो ‘เค
เคธเคฎเคฏ เคตृเคฆ्เคง’ เคोเคทिเคค เคिเคฏा เคคเคฅा เคจेเคฎिเคเคจ्เคฆ्เคฐ เคैเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคญเคตिเคท्เคฏ เคे เคช्เคฐเคคि เคเคถंเคा เคต्เคฏเค्เคค เคिเค เคाเคจे เคे เคฌाเคตเคूเคฆ เคธเคฎเคाเคฒीเคจ เคตिเคฎเคฐ्เคถเคाเคฐों เคจे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคตिเคงा เคो เคจเคฏी เคเคฎीเคจ เคเคฐ เคจเคฏी เคชเคนเคाเคจ เคฆी เคนै। เคตिเคฎเคฐ्เคถों เคชเคฐ เคेเคจ्เคฆ्เคฐिเคค เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฐเคเคจे เคตाเคฒे เคธाเคนिเคค्เคฏเคाเคฐों เคจे เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคฌुเคจिเคฏाเคฆी เคเคงाเคฐ เคो เคจเคฏे เคाเคฐเคों เคธे เคोเฅเคจे เคा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคिเคฏा เคนै। เคเค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคธाเคฎाเคिเค เค
เคธ्เคฎिเคคा เคे เค
เคจ्เคตेเคทเคฃ เคा เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคฌเคจ เคเคฏा เคนै। เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคो เคตिเคงा เคธเคฎเคाเคฒीเคจ เคตिเคฎเคฐ्เคถों เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธเคฎเคी เคเคฏी เคตเคน เคตिเคงा เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคนी เคนै।
เคเคฆिเคตाเคธी เคा เค
เคฐ्เคฅ เคนै เคฎूเคฒ เคจिเคตाเคธी เคฏाเคจी เคตเคน เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคो เคिเคธी เค्เคทेเคค्เคฐ เคा เคช्เคฐाเคीเคจเคคเคฎ เคจिเคตाเคธी เคนो। เคตीเคฐ เคญाเคฐเคค เคคเคฒเคตाเคฐ เคे เค
เคจुเคธाเคฐ, ‘‘เคญाเคฐเคค เคฎें เคเคฐीเคฌ 427 เคเคฆिเคตाเคธी เคाเคคिเคฏाँ เคฐเคนเคคी เคนैं।’’2 เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเค เคे เค
เคจ्เคคเคฐ्เคเคค เคเคจे เคตाเคฒी เคฏเคน เคช्เคฐเคुเคฐ เคाเคคिเคฏाँ เคเค เคญी เคฎुเค्เคฏ เคงाเคฐा เคธे เคोเคธों เคฆूเคฐ เคนैं। เคเคงुเคจिเค เคคเคฅाเคเคฅिเคค เคธเคญ्เคฏ เคธเคฎाเค เคिเคธ เคธाเคฎाเคिเค เคธाเคฎ्เคฏ เคी เคชเคฐिเคเคฒ्เคชเคจा เคเคฐเคคा เคนै เคเคฐ เคเคธे เคชाเคจा เคाเคนเคคा เคนै เคตเคน เคธाเคฐी เคूเคฌिเคฏाँ เคเคฆिเคฎ เคธเคฎเคฏ เคธे เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเค เคฎें เคฆेเคเคจे เคो เคฎिเคฒเคคी เคนैं। เคเคฆिเคฎ เคธाเคฎ्เคฏเคตाเคฆ เคเคฐ เคฎाเคคृเคธเคค्เคคाเคค्เคฎเค เคธเคฎाเค, เคธंเคธ्เคृเคคि เคเคฐ เคฎूเคฒ्เคฏ เคเค เคญी เคเคจเคे เคฏเคนाँ เคाเคฏเคฎ เคนैं। เคตीเคฐ เคญाเคฐเคค เคคเคฒเคตाเคฐ เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเค เคी เคช्เคฐเคถंเคธा เค
เคชเคจी เคชुเคธ्เคคเค ‘เคाเคฐเคเคฃ्เคก เคे เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคे เคฌीเค’ เคฎें เคเคฐเคคे เคนुเค เคฒिเคเคคे เคนैं- ‘‘เคเคฆिเคตाเคธी เคเคฐीเคฌ เคนैं। เคเคจเคी เค
เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคชिเคเฅी เคนुเค เคนै, เคเคจเคी เคเคค्เคชाเคฆเคเคคा เคเคฎ เคนै, เค्เคฏोंเคि เคเคจเคी เคเคฎीเคจ เคฌเคนुเคค เคเคชเคाเค เคจเคนीं เคนै, เคเคจเคे เคชाเคธ เคธिंเคाเค เคे เคธाเคงเคจ เคคเคฅा เคเคค्เคชाเคฆเคจ เคे เคธाเคงเคจों เคा เค
เคญाเคต เคนै... เคฒेเคिเคจ เคฏเคน เคธเคนी เคจเคนीं เคि เคเคจเคी เคธंเคธ्เคृเคคि เคเคिเคฏा เคนै... เคเคธเคे เคเคฒ्เคे, เคธเค เคฌाเคค เคคो เคฏเคน เคนै เคि เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคी เคธंเคธ्เคृเคคि, เคฎूเคฒ्เคฏ เคคเคฅा เคฌเคนुเคค เคธी เคธाเคฎाเคिเค เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคं เคคเคฅाเคเคฅिเคค เคธเคญ्เคฏ เคฌाเคนเคฐी เคฒोเคों เคी เคธंเคธ्เคृเคคि, เคฎूเคฒ्เคฏों เคเคฐ เคธाเคฎाเคिเค เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคं เคธे เคเคนीं เค
เคงिเค เคถ्เคฐेเคท्เค เคเคฐ เคฎाเคจเคตीเคฏ เคนैं।’’3
เคเคฆिเคตाเคธी เคीเคตเคจ เคธुเคธंเคธ्เคृเคค เคธเคฎाเค เคे เคฒिเค เค ीเค เคตैเคธे เคนी เคฐเคนा เคนै เคैเคธे ‘เคฌूเฅी เคाเคी’ เคเคนाเคจी เคी เคฌूเฅी เคाเคी। เคชूเคฐे เคชเคฐिเคตाเคฐ เคा เคญเคฐเคฃ-เคชोเคทเคฃ เคฌूเฅी เคाเคी เคे เคนी เคฆเคฎ เคชเคฐ เคจिเคญ เคฐเคนा เคนै เคฒेเคिเคจ เคฌूเฅी เคाเคी เคช्เคฏाเคฐ, เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคे เค
เคญाเคต เคเคฐ เคญूเค เคธे เคคเฅเคชเคจे เคो เคฎเคเคฌूเคฐ เคนैं। เคตเคน เคเคฐ เคธे เคฌाเคนเคฐ เคฌเคจी เคเค เคोเคชเฅी เคฎें เคญूเคी เคชเฅी เคฐเคนเคคी เคนैं เคเคนाँ เคธे เคเคจเคी เคเคตाเค เคोเค เคธुเคจเคจे เคตाเคฒा เคจเคนीं เคนै। เคเคจเคी เคเคตाเค เคจเค्เคाเคฐเคाเคจे เคฎें เคคूเคคी เคी เคเคตाเค เคฌเคจเคเคฐ เคฐเคน เคाเคคी เคนै। เคเคธी เคช्เคฐเคाเคฐ เคी เคเคชेเค्เคทा เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเค เคी เคฎुเค्เคฏ เคงाเคฐा เคธे เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเค เคो เคญी เคจिเคฐंเคคเคฐ เคญुเคเคคเคจी เคชเฅ เคฐเคนी เคนै। เคธाเคฐी เคเคจिเค เคธเคฎ्เคชเคฆा เคเคจ्เคนीं เคे เคชाเคธ เคนै เคเคฐ เคเคธเคธे เคตเคนी เคเคชेเค्เคทिเคค เคนैं। เคธिเคฐ्เคซ เคเคชेเค्เคทिเคค เคนी เคจเคนीं เคฌเคฒ्เคि เคฌเคนुเค
ंเคคเคฐाเคท्เค्เคฐीเคฏ เคเคฎ्เคชเคจिเคฏों เคी เคธाเคिเคถों เคा เคถिเคाเคฐ เคญी เคนो เคฐเคนे เคนैं। เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคो เคเคจเคे เคนी เคเคฒ, เคंเคเคฒ เคเคฐ เคเคฎीเคจ เคธे เคเคฆेเฅเคจे เคी เคฌเคนुเคคेเคฐी เคोเคถिเคถ เคเคจ เคชूँเคीเคตाเคฆी เคคाเคเคคों เคे เคฆ्เคตाเคฐा เคी เคा เคฐเคนी เคนै।
เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคे เคीเคตเคจ เคे เคฆुःเค, เคฆเคฐ्เคฆ เคो เคाเคจเคจे-เคธเคฎเคเคจे เคे เคฒिเค เคँเค เคे เคเคे เคธे เค
เคเคฌाเคฐ เคเคฐ เคคเคฎाเคฎ เคคเคเคจीเคी เคฏंเคค्เคฐों เคो เคนเคाเคเคฐ เคจंเคी เคँเคों เคธे เคนी เคฆेเคा เคा เคธเคเคคा เคนै। เคนเคฎ เคธूเคเคจाเคं เคे เคฏुเค เคฎें เคी เคฐเคนे เคนैं। เคฏเคน เค ीเค เคฌाเคค เคนै। เคชเคฐ เคธूเคเคจाเคं เคो เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฆेเคจे เคे เคเค्เคเคฐ เคฎें เคธूเคเคจाเคँ เคนी เคเคจเคเค्เคเคฐ เคนो เคाเคคी เคนैं। เคฏเคน เค ीเค เคฌाเคค เคจเคนीं เคนै। เคเคธीเคฒिเค เคฏเคน เคเคฐूเคฐी เคนो เคाเคคा เคนै เคि เคนเคฎ เคीเคों เคो เคถोเคง เคชเคฐเค เคฆृเคท्เคि เคธे เคฆेเคें เคเคฐ เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเคธी เคถोเคง เคชเคฐเค เคฆृเคท्เคि เคा เคเคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै।
เคเคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เคคाเคค्เคชเคฐ्เคฏ เคเคธ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เคนै เคिเคธเคฎें เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคे เคीเคตเคจ เคธंเคเคฐ्เคท เคเคฐ เคธाเคฎाเคिเค เคธ्เคฅिเคคि เคी เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค
เคญिเคต्เคฏเค्เคคि เคนुเค เคนो, เคซिเคฐ เคाเคนे เคตเคน เคเคฆिเคตाเคธी เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเคा เคเคฏा เคนो เคฏाเคि เคैเคฐ เคเคฆिเคตाเคธी เคฆ्เคตाเคฐा। เคเคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคो เคตिเคญिเคจ्เคจ เคจाเคฎों เคธे เคตिเคถ्เคต เคฎें เคाเคจा เคाเคคा เคนै। เคฏूเคฐोเคช เคเคฐ เค
เคฎेเคฐिเคा เคฎें เคเคธे ‘เคจेเคिเคต เค
เคฎेเคฐिเคเคจ เคฒिเคเคฐेเคเคฐ’, ‘เค्เคฒเคฐ्เคก เคฒिเคเคฐेเคเคฐ’, ‘เคธ्เคฒेเคฌ เคฒिเคเคฐेเคเคฐ’ เคเคฐ ‘เค
เคซ्เคฐीเคเคจ-เค
เคฎेเคฐिเคเคจ เคฒिเคเคฐेเคเคฐ’ เคเคนा เคเคฏा। เค
เคซ्เคฐीเคी เคฆेเคถों เคฎें ‘เคฌ्เคฒैเค เคฒिเคเคฐेเคเคฐ’ เคเคฐ เคเคธ्เค्เคฐेเคฒिเคฏा เคฎें ‘เคเคฌोเคฐिเคिเคจเคฒ เคฒिเคเคฐेเคเคฐ’ เคเคนเคคे เคนैं। เคนिเคจ्เคฆी เคเคตं เค
เคจ्เคฏ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคญाเคทाเคं เคฎें เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः ‘เคเคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ’ เคนी เคเคนा เคเคฏा เคนै।
เคเคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคตाเคिเค เคคौเคฐ เคชเคฐ เค
เคชเคจी เคฎूเคฒ เคเคฆिเคตाเคธी เคญाเคทाเคं เคฎें เคฌเคนुเคค เคนी เคตिเคชुเคฒ เคเคฐ เคธเคฎृเคฆ्เคง เคนै। เคญाเคฐเคค เคฎें เคฒिเคिเคค เคเคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคी เคถुเคฐुเคเคค เคฌीเคธเคตीं เคธเคฆी เคे เคเคฐंเคญिเค เคฆौเคฐ เคฎें เคนुเค เคเคฌ เคเคชเคจिเคตेเคถिเค เคฆिเคจों เคฎें เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคเคงुเคจिเค เคถिเค्เคทा เคे เคธंเคชเคฐ्เค เคฎें เคเคฏा। เคตिเคถेเคทเคเคฐ เคाเคฐเคเคฃ्เคก เคเคฐ เคเคค्เคคเคฐ-เคชूเคฐ्เคต เคे เคเคฆिเคตाเคธी เคเคฒाเคों เคฎें। เคฎเคจुเคท्เคฏ เคी เคนเคฐ เคाเคคि เคนเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคฎें เคเค เคตिเคถ्เคต เคฆृเคท्เคि เคฐूเคชाเคฏिเคค เคนोเคคी เคนै। เคिเคธी เคญी เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคฏा เคाเคคि เคा เคฒोเคช เคเคนเคฐी เคธांเคธ्เคृเคคिเค เค्เคทเคคि เคนै เค्เคฏोंเคि เคเคธเคे เคธाเคฅ เคเค เคตिเคถ्เคต เคฆृเคท्เคि เคญी เคฒुเคช्เคค เคนो เคाเคคी เคนै। เคเคฒ, เคंเคเคฒ เคเคฐ เคเคฎीเคจ เคเคฆिเคตाเคธी เคीเคตเคจ เคा เคฎूเคฒाเคงाเคฐ เคฐเคนे เคนैं। เคเคจเคा เคเคเฅเคจा เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเค, เคธंเคธ्เคृเคคि เคเคฐ เคเคจเคी เคाเคคीเคฏ เค
เคธ्เคฎिเคคा เคा เคเคเฅเคจा เคนै। เคธเคฐเคाเคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เคंเคเคฒ เคे เคเคจिเคों เคा เคฒเคाเคคाเคฐ เคฆोเคนเคจ เคเคฐเคจे เคे เคाเคฐเคฃ เคเคฆिเคตाเคธी เค
เคชเคจे เคฎूเคฒ เคธ्เคฅाเคจ เคธे เคชเคฒाเคฏเคจ เคเคฐเคจे เคชเคฐ เคฎเคเคฌूเคฐ เคนैं। เคนाเคฒ เคนी เคฎें เคจिเคฐ्เคฎिเคค ‘เคธ्เคैเค्เคฏू เคเคซ เคฏूเคจिเคी’ เคो เคि เคुเคเคฐाเคค เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै, เคเคธเคे เคเคฒเคคे เคญी เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคเคฆिเคตाเคธी เคीเคตเคจ เคो เคाเคซी เคเคนเคฐी เค्เคทเคคि เคชเคนुँเคी เคนै। ‘เคธ्เคैเค्เคฏू เคเคซ เคฏूเคจिเคी’ เคช्เคฐोเคेเค्เค เคी เคตเคเคน เคธे เคเคฎ्เคญीเคฐ เคฐूเคช เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคเคฐीเคฌ 75000 เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคो เคฎเคเคฌूเคฐเคจ เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐिเคค เคนोเคจा เคชเฅा เคนै।
เคเคฆिเคตाเคธी เค
เคธ्เคฎिเคคा เคे เคธंเคเค เคे เคाเคฐเคฃ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเค เคा เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคฌเคฆเคฒा เคนै। เคเคธ เคฌเคฆเคฒเคคे เคนुเค เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคो เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏเคाเคฐों เคจे เคฌเคूเคฌी เคธเคฎเคा เคเคฐ เค
เคชเคจे เคฒेเคเคจ เคฎें เคช्เคฐเคฎुเคเคคा เคธे เคเคเคน เคญी เคฆी เคนै। เคเคฆिเคตाเคธी เคीเคตเคจ เคे เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐों เคฎें เคฎเคจเคฎोเคนเคจ เคชाเค เค, เคธंเคीเคต, เคชुเคจ्เคจी เคธिंเคน, เคฐाเคेเคถ เคुเคฎाเคฐ เคธिंเคน เคเคตं เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฎुเค เคนैं เคिเคจ्เคนोंเคจे เคเคฆिเคตाเคธी เคीเคตเคจ เคे เคธाเคฎाเคिเค, เคธांเคธ्เคृเคคिเค, เคเคฐ्เคฅिเค เคคเคฅा เคฐाเคเคจैเคคिเค เคธंเคฆเคฐ्เคญों เคो เคช्เคฐเคฎुเคเคคा เคธे เคเค ाเคฏा เคนै।
เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐ เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคा ‘เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคा เคฆेเคตเคคा’ เคเค เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคเคตं เคเคฐ्เคिเคค เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคนै। เคตเคฐ्เคท 2009 เคฎें เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคตเคธ्เคคुเคคः เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों-เคตเคจเคตाเคธिเคฏों เคे เคीเคตเคจ เคे เคธเคจ्เคคเคช्เคค เคा เคธाเคฐांเคถ เคนै। เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคฌ्เคฒเคฐ्เคฌ เคชเคฐ เค
เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เคीเคตเคจ เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคฒिเคा เคเคฏा เคนै- ‘‘เคถเคคाเคฌ्เคฆिเคฏों เคธे เคธंเคธ्เคृเคคि เคเคฐ เคธเคญ्เคฏเคคा เคी เคชเคคा เคจเคนीं เคिเคธ เคเคจ्เคจी เคธे เคเคจ เคเคฐ เค
เคตเคถिเคท्เค เคे เคฐूเคช เคฎें เคीเคตिเคค เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เค
เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคी เคाเคฅा เคชूเคฐी เคช्เคฐाเคฎाเคฃिเคเคคा เคต เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒเคคा เคे เคธाเคฅ เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคจे เคฒिเคी เคนै। เคเค เคเคฐ เคงाเคคु เคी เคोเค เคเคฐเคจे เคตाเคฒी, เคงाเคคु เคชिเคเคฒाเคเคฐ เคเคธे เคเคाเคฐ เคฆेเคจे เคตाเคฒी เคाเคฐीเคเคฐ เค
เคธुเคฐ เคाเคคि เคो เคธเคญ्เคฏเคคा, เคธंเคธ्เคृเคคि, เคฎिเคฅเค เคเคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏเคคा เคธเคฌเคจे เคฎाเคฐा เคนै। ‘เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा’ เค
เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เค
เคจเคตเคฐเคค เคीเคตเคจ เคธंเคเคฐ्เคท เคा เคฆเคธ्เคคाเคตेเค เคนै। เคนाเคถिเค เคे เคฎเคจुเคท्เคฏों เคा เคธुเค-เคฆुเค เคต्เคฏเค्เคค เคเคฐเคคा เคฏเคน เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคाเคฐเคเคฃ्เคก เคी เคงเคฐเคคी เคธे เคเคชเคी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฐเคเคจा เคนै। เค
เคธुเคฐों เคी เค
เคชเคฐाเคेเคฏ เคिเคीเคตिเคทा เคเคฐ เคฒोเคฒुเคช-เคฒुเคेเคฐी เคोเคฒी เคी เคฆुเคฐเคญिเคธเคจ्เคงिเคฏों เคा เคนृเคฆเคฏเค्เคฐाเคนी เคिเคค्เคฐเคฃ।’’4
เคเคฒ्เคฒेเคเคจीเคฏ เคนै เคि เค
เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เคธुเค-เคฆुเค, เคเคธเคी เค
เคชเคฐाเคेเคฏ เคिเคीเคตिเคทा เคเคฐ เคฎुเค्เคฏ เคงाเคฐा เคी เคธाเคिเคถें เค
เคธुเคฐ เค
ंเคเคฒ (เคญौเคฐांเคชाเค) เคฎें เคตिเค्เคाเคจ เคถिเค्เคทเค เคे เคฐूเคช เคฎें เคจिเคฏुเค्เคค เคนोเคเคฐ เคเคฏे เคฎुเค्เคฏเคงाเคฐा เคे เคธเคฆเคธ्เคฏ เคฏुเคตा เคฎाเคธ्เคเคฐ เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคธाเคฎเคจे เคเคฏी เคนैं। เคเคฌ เคฎाเคธ्เคเคฐ เคी เคญेंเค เค
เคฎ्เคฌाเคोเคฒी เคे เคोเคฐे-เคिเค्เคे เคเคฆเคฎी เคฒाเคฒเคเคจ เค
เคธुเคฐ เคธे เคนोเคคी เคนै- ‘‘เคธुเคจा เคคो เคฅा เคि เคฏเคน เคเคฒाเคा เค
เคธुเคฐों เคा เคนै, เคिเคจ्เคคु เค
เคธुเคฐों เคे เคฌाเคฐे เคฎें เคฎेเคฐी เคงाเคฐเคฃा เคฅी เคि เคूเคฌ เคฒเคฎ्เคฌे-เคौเฅे, เคाเคฒे-เคเคฒूเคे, เคญเคฏाเคจเค เคฆाँเคค-เคตाँเคค เคจिเคเคฒे เคนुเค, เคฎाเคฅे เคชเคฐ เคธींเค-เคตींเค เคฒเคे เคนुเค เคฒोเค เคนोंเคे। เคฒेเคिเคจ เคฒाเคฒเคเคจ เคो เคฆेเคเคเคฐ เคธเคฌ เคเคฒเค-เคชुเคฒเค เคนो เคฐเคนा เคฅा। เคฌเคเคชเคจ เคी เคธाเคฐी เคเคนाเคจिเคฏाँ เคเคฒเคी เคूเคฎ เคฐเคนी เคฅीं।’’5 เคฆเคฐเค
เคธเคฒ ‘‘เคตैเคฆिเค เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เคถुเคฐू เคนोเคเคฐ เคฐाเคฎाเคฏเคฃ, เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เคเคฐ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคชुเคฐाเคฃों เคฎें เคจिเคฐ्เคฎिเคค เค
เคธुเคฐों เคी เคฏเคน เคเคตि เคเคจเคे เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคเคฐ เคीเคตเคจ เคे เคฎिเคฅเคीเคเคฐเคฃ เคा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนै। เคช्เคฐเคญुเคค्เคตเคถाเคฒी เคธเคค्เคคाเคँ เคिเคจเคा เคตिเคจाเคถ เคเคฐเคจा เคाเคนเคคी เคนैं เคเคจเคा เคชเคนเคฒे เคฆाเคจเคตीเคเคฐเคฃ เคเคฐเคคी เคนैं, เคซिเคฐ เคเคจ เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เคเคฐเคคी เคนैं เคเคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เคเคจเคी เคเคฎीเคจ เคคเคฅा เคीเคตเคจ เคชเคฐ เคเคฌ्เคा เคเคฐเคคी เคนैं। เคญाเคฐเคค เคฎें เคฏเคน เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคตैเคฆिเค เคाเคฒ เคธे เคฒेเคเคฐ เคเค เคคเค เคเคฒी เค เคฐเคนी เคนै।’’6 เคช्เคฐाเคीเคจ เคाเคฒ เคธे เคเคฒी เค เคฐเคนी เค
เคธुเคฐों เคे เคช्เคฐเคคि เคเคธ เคธंเคुเคिเคค เคธोเค เคो เคนी เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคเคाเคเคฐ เคเคฐเคคे เคนैं।
เคฆเคฐเค
เคธเคฒ, เคเคฆเคฎी เคी เคฒाเคाเคฐ เคจिเคฐीเคนเคคा เคो เคญी เค
เคจเคฆेเคा เคจเคนीं เคिเคฏा เคा เคธเคเคคा। เคเคฎ เคเคฆเคฎी เคเคฐीเคฌी เคเคฐ เค
เคถिเค्เคทा เคे เคाเคฐเคฃ เค
เคชเคจे เค
เคงिเคाเคฐों เคो เคाเคจ เคนी เคจเคนीं เคชाเคคा เคเคฐ เคिเคธ เคाเคฐเคฃ เคเคธे เคเคฐเคตाเคนे เคฆ्เคตाเคฐा เคนाँเค เคฆी เคเค เคญेเฅ-เคฌเคเคฐिเคฏों เคी เคคเคฐเคน เคीเคจा เคชเฅเคคा เคนै। เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคी เคตिเคถेเคทเคคा เคฏเคน เคนै เคि เคตे เคฎुเค्เคฏเคงाเคฐा เคी เคจเฅเคฐ เคธे เคเคเคฒ เคाเคฐเคเคฃ्เคก เคे เคोเคฏเคฒเคฌीเคा เคช्เคฐเคเคฃ्เคก เคो เคฆृเคถ्เคฏเคฎाเคจ เคฌเคจा เคเคฐ เคช्เคฐाเคृเคคिเค เคธเคฎ्เคชเคฆा เคธे เคฏुเค्เคค เค्เคทेเคค्เคฐ เคे เคฌเคฐเค्เคธ เคเคธเคे เคฎूเคฒ เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคी เคฆुเคฐ्เคฆเคถा เคे เคช्เคฐाเคฎाเคฃिเค เคिเคค्เคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคเคฐเคคे เคนैं। เคฌॉเค्เคธाเคเค เคธे เคญเคฐे เคเคธ เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌเคนुเคค เคธाเคฐी เคเคฎ्เคชเคจिเคฏाँ เคนैं เคो เคเคฆाเคจों เคธे เคฌॉเค्เคธाเคเค เคจिเคाเคฒเคจे เคा เคाเคฎ เคเคฐเคคी เคนैं เคเคฐ เคเคฒ्เคฏुเคฎीเคจिเคฏเคฎ เคฎें เคขाเคฒเคจे เคे เคฒिเค เคเคธे เคกेเฅ เคธे เคฆो เคธौ เคिเคฒोเคฎीเคเคฐ เคฆूเคฐ เคธिเคฒ्เคตเคฐ เคธिเคी เคเคซ เคเคฃ्เคกिเคฏा เคญेเคเคคी เคนैं। เคเคฎ्เคชเคจिเคฏाँ เคฌॉเค्เคธाเคเค เคคो เคจिเคाเคฒเคคी เคนैं เคฒेเคिเคจ เคเคก्เคขों เคो เคจเคนीं เคญเคฐเคคी เคนैं เคเคฌเคि เคเค्เคฐीเคฎेंเค เคฎें เคธ्เคชเคท्เค เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคฆिเคฏा เคเคฏा เคนै เคि เคเคก्เคขों เคो เคคुเคฐเคจ्เคค เคญเคฐ เคฆिเคฏा เคाเค। เคฒेเคिเคจ เคชिเคเคฒे เคชเค्เคीเคธ-เคคीเคธ เคธाเคฒ เคธे เคจ เคฏे เคเคก्เคขे เคญเคฐे เคा เคฐเคนे เคนैं, เคจ เคเคจ เคเคก्เคขों เคฎें เคชเคจเคชเคจे เคตाเคฒे เคฎเค्เคเคฐों เคो เคฎाเคฐเคจे เคी เคคเคเคตीเค เคी เคाเคคी เคนै। เคฌเคฒ्เคि เคธाเคฒ-เคฆเคฐ-เคธाเคฒ เคธेเคฐेเคฌ्เคฐเคฒ เคฎเคฒेเคฐिเคฏा เคी เคเคชेเค เคฎें เคเคเคฐ เคเคฆिเคตाเคธी เคเคฌाเคฆी เคा เคเค เคฌเฅा เคนिเคธ्เคธा เคाเคฒ เคा เค्เคฐाเคธ เคฌเคจ เคाเคคा เคนै। เคฌเคธ เคฌเคเคคा เคนै เคคो เคฆเคฌा-เคुเคชा เคเคจाเค्เคฐोเคถ- ‘‘เคนเคฎें เคคो เคฒเคเคคा เคนै เคि เคाเคจเคฌूเคเคเคฐ เคธเคฐเคाเคฐ เคญी เคฎเคिเคฏा เคฐเคนी เคนै। เคाเคนเคคी เคนै, เคชाเค เคชเคฐ เคเคฌाเคฆी เคिเคคเคจी เคเคฒ्เคฆी เคเคค्เคฎ เคนो, เคฌॉเค्เคธाเคเค เคจिเคाเคฒเคจे เคฎें เคเคคเคจी เคนी เคเคธाเคจी เคนोเคी।’’7 เคเคฎ्เคชเคจिเคฏाँ เคธเคฐเคाเคฐी เคฎाเคคเคนเคคों เคธे เคฎिเคฒเคเคฐ เคคाเคจाเคถाเคน เคนो เคเคฏी เคนैं। เคเค्เคฐीเคฎेंเค เคฎें เคฏเคนाँ เคे เคฒोเคों เคे เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคे เคฆृเคท्เคिเคोเคฃ เคธे เคฒाเคญ เคा เคเค เคฌเฅा เคนिเคธ्เคธा เคตिเคाเคธ เคाเคฐ्เคฏों เคชเคฐ เคเคฐ्เค เคเคฐเคจे เคा เคญी เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เคนै เคคाเคि เคฏเคนाँ เคे เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคो เคชीเคจे เคा เคชाเคจी, เคธเฅเค-เคชเคฐिเคตเคนเคจ, เค
เคธ्เคชเคคाเคฒ เคी เคธुเคตिเคงा เคเคชเคฒเคฌ्เคง เคเคฐाเค เคा เคธเคे। เคฒेเคिเคจ เคเคจ เคธเคฌ เคเคฐूเคฐเคคों เคो เคฆเคฐเคिเคจाเคฐ เคเคฐ เคเคฆाเคจ เคฎाเคฒिเค เคฒीเฅ เคी เคญूเคฎि เคชเคฐ เคเคฎ, เคตเคจ เคตिเคญाเค, เคैเคฐ เคฎเคเคฐूเค เคเคฎीเคจ เคเคฐ เค
เคธुเคฐ เคฐैเคฏเคค เคी เคเคฎीเคจ เคธे เค्เคฏाเคฆा เคเคจเคจ เคिเคฏा เคเคฐเคคे เคนैं।
เค
เคตैเคง เคเคจเคจ เคुเคฒेเคเคฎ เคเคฐ เคตเคฐ्เคทों เคธे เคाเคฐी เคนै। เคฐुเคฎเคुเคฎ เคเคฐ เคฒाเคฒเคเคจ เคฆा เคा เคूเคฎ-เคूเคฎเคเคฐ เคธเคฎเคाเคจा เคाเคฎ เคจเคนीं เคเคคा เคเคฐ เคจ เคเคฒेเค्เคเคฐ, เคเคธ.เคชी. เคो เคเคตेเคฆเคจ เคฒिเคเคจा। เคเค เคฌाเคฐ เคชूเคฐी เคोเค-เคฌीเคจ เคเคฐ เค
เคตैเคง เคเคจเคจ เคตाเคฒी เคญूเคฎि เคा เคฎौเคा, เคाเคคा, เคช्เคฒॉเค เคฐเคเคฌा, เคตเคนाँ เคธे เคฌॉเค्เคธाเคเค เคขोเคจेเคตाเคฒी เคाเฅिเคฏों เคे เคจเคฎ्เคฌเคฐ เคธเคนिเคค เคฆเคธ เคชเคจ्เคฆ्เคฐเคน เคชेเค เคी เคฆเคฐเค्เคตाเคธ्เคค เคुเคฆ เคฐुเคฎเคुเคฎ เคเคฐ เคฒाเคฒเคเคจ เคฆा เคเคฒेเค्เคเคฐ เคे เคเคซिเคธ เคฎें เคเคธเคे เคนाเคฅ เคฎें เคฆे เคเคฏे। เคฌाเคฆ เคฎें เคฎाเคฒूเคฎ เคนुเค, เคिเคฒा เคเคจเคจ เคชเคฆाเคงिเคाเคฐी เคो เคाँเค เคी เคिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคธौंเคชी เคเคฏी เคนै। ‘‘เคฌिเคฒ्เคฒी เคो เคฆूเคง เคी เคฐเคเคตाเคฒी เคा เคญाเคฐ! เคธो, เคจ เคुเค เคนोเคจा เคฅा เคจ เคुเค เคนुเค।’’8 เคฆเคฐเค
เคธเคฒ เคเคชเคจ्เคฏाเคธเคाเคฐ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคช्เคฐเคฎुเค เคชाเคค्เคฐों เคฐुเคฎเคुเคฎ เคคเคฅा เคฒाเคฒเคเคจ เคฆा เคे เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฒोเคों เคा เคง्เคฏाเคจ เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคे เคीเคตเคจ เคे เคธाเคฅ เคนो เคฐเคนे เคฒเคाเคคाเคฐ เคถोเคทเคฃ เคे เคฌिเคจ्เคฆुเคं เคी เคคเคฐเคซ เคींเคเคจा เคนै। เคเคธเคธे เคฌเฅी เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคเคฐ เค्เคฏा เคนो เคธเคเคคी เคนै เคि เคนเคฐ เคोเคा-เคฌเฅा เค
เคงिเคाเคฐी, เคนเคฐ เคोเคी-เคฌเฅी เคเคฎ्เคชเคจिเคฏाँ เคाเคนे เคตเคน ‘เคถिंเคกाเคฒ्เคो’ เคนो เคฏाเคि ‘เคตेเคฆांเค’ เคธเคฌ เคจे เคฎिเคฒเคเคฐ เค
เคธुเคฐ เคธเคฎเคे เคाเคจे เคตाเคฒे เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคा เคธिเคฐ्เคซ เคเคฐ เคธिเคฐ्เคซ เคถोเคทเคฃ เคนी เคिเคฏा เคนै।
เค
เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เคเคธ เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคी เคฆुเคฐ्เคฆเคถा เคे เคिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ เคोเคे-เคฌเฅे, เคชुเคฐाเคจे-เคจเคฏे เค
เคจेเค เคฆेเคตเคคा เคนैं। เคเคจเคฎें เคฆेเคถी-เคตिเคฆेเคถी, เคต्เคฏाเคชाเคฐी เคเคฎ्เคชเคจिเคฏाँ, เคธเคค्เคคा เคชเคฐ เคाเคฌिเค เคฎंเคค्เคฐी เคต เคฐाเคเคจेเคคा, เคงเคฐ्เคฎ เคे เค ेเคेเคฆाเคฐ เคเคฐ เคชुเคฐाเคจे เคฐเคธूเคเคฆाเคฐ เคธाเคฎंเคค เคฎुเค्เคฏ เคนैं। เคुเคฒ เคฎिเคฒाเคเคฐ เคฏเคน เคเคนा เคा เคธเคเคคा เคนै เคि เคो เคญी เคिเคธ เคช्เคฐเคाเคฐ เคธे เคเคจเคा เคถोเคทเคฃ เคเคฐ เคธเคเคคा เคนै, เคเคฐเคคा เคนै; เคूเคเคจे เคा เคคो เคธเคตाเคฒ เคนी เคจเคนीं। เคเคธ เค्เคฐเคฎ เคฎें เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เคฆेเคถी เคเคฎ्เคชเคจी ‘เคाเคा’ เคจे เค
เคธुเคฐों เคे เคฒोเคนा เคเคฒाเคจे เคเคฐ เคเคाเคฐ เคฌเคจाเคจे เคे เคนुเคจเคฐ เคा เค
เคจ्เคค เคिเคฏा, เคो เคाเคฐीเคเคฐ เค
เคธुเคฐ เคाเคคि เคे เคชूเคฐे เคเคคिเคนाเคธ เคी เคธเคฌเคธे เคฌเฅी เคนाเคฐ เคนै। เคตिเคฆेเคถी เคเคฎ्เคชเคจी ‘เคตेเคฆांเค’ เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคा เคฌเฅा เคฆेเคตเคคा เคนै เคिเคธเคे เคฌाเคฐे เคฎें เคกॉเค्เคเคฐ เคธाเคนเคฌ เคเคนเคคे เคนैं- ‘‘เคฏเคน เคเคฎ्เคชเคจी เคนै เคตिเคฆेเคถी เคเคฐ เคจाเคฎ เคฐเคा เคนै ‘เคตेเคฆांเค’, เคैเคธे เคช्เคฏोเคฐ เคฆेเคถी เคนो। เคिเคคเคจा เคाเคฒू-เคชुเคฐ्เคा เคนै เคเคธी เคธे เคชเคคा เคเคฒเคคा เคนै।’’9 เคฐाเคท्เค्เคฐ เคเคฐ เคฐाเค्เคฏ เคी เคถเคน เคชाเคเคฐ เคเคธเคे เคนौเคธเคฒे เคฌुเคฒंเคฆ เคนैं। เคตเคจ เคตिเคญाเค เคฆ्เคตाเคฐा เคช्เคฐเคธ्เคคाเคตिเคค เคญेเฅिเคฏा เค
เคญ्เคฏाเคฐเคฃ เคे เคँเคीเคฒे เคคाเคฐों เคी เคेเคฐाเคฌंเคฆी เคैเคธे เคฎाเคฎूเคฒी เคाเคฎ เคे เคฌเคนाเคจे เคตเคน เคเคฒाเคे เคฎें เคฌॉเค्เคธाเคเค เคाเคฐเคाเคจा เคोเคฒเคจे เคे เคซिเคฐाเค เคฎें เคนै। เคोเคฏเคฒाเคถ्เคฐเคฎ เคे เคถिเคตเคฆाเคธ เคฌाเคฌा เค
เคชเคจे เคंเค ी เค
เคญिเคฏाเคจ เคे เคเคฐिเค เค
เคธुเคฐों เคฎें เคชैเค เคฌเคจाเคคे เคนैं เคเคฐ เคงเคฐ्เคฎ เคी เคเฅ เคฎें เคงเคจ เคเคฎाเคจे เคธे เคฒेเคเคฐ, เคเคจเคธेเคตा เคे เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฌเคจเคตाเคฏे เคเคตाเคธीเคฏ เคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏों เคे เค
เคคिเคฅिเคृเคน เคฎें เคฌाเคฌा เคुเคฆ เค
เคธुเคฐ เคฌเค्เคिเคฏों เคे เคธाเคฅ เคเคฒीเค เคนเคฐเคเคคे เคเคฐเคคे เคนैं। เคฌเคฌुเคเคจी เคोเคฒे เคा เคเคฎींเคฆाเคฐ เคोเคจू เคเคฐ्เคซ เคเคฃेเคถ्เคตเคฐ เคธिंเคน เคिเคธी เคฆेเคตเคคा เคธे เคเคฎ เคจเคนीं เคนै। เคฌ्เคฒॉเค เค
ँเคเคฒ เคी เค ेเคेเคฆाเคฐी เคนो เคฏा เคोเคฏเคฒเคฌीเคा เคช्เคฐเคเคฃ्เคก เคी เคชंเคाเคฏเคคों เคा เคाเคฎเคाเค, เคธเคฌ เคเคธเคे เคเคถाเคฐों เคชเคฐ เคนी เคนोเคคा เคนै। เค
เคธुเคฐ-เคोเคฒ เคो เคกเคฐा-เคงเคฎเคाเคเคฐ, เคोเคจू เคจे เค
เคชเคจे เคฌाเคช เคी เคคीเคธ เคเคเฅ เคฆोเคจ เคญूเคฎि เคो เคฆेเคเคคे เคนी เคฆेเคเคคे เคธौ เคเคเฅ เคฎें เคฌเคฆเคฒ เคฆिเคฏा। เคฒेเคिเคจ เคुเคเคฒเคोเคฐ เคเคนเคคे เคนैं เคि, “เคฌीเคธ เคเคเฅ เคญूเคฎि, เคेเคฐเคตाเคฐ เคเคฆिเคตाเคธी เคฌเคจเคเคฐ เคธเคฐเคाเคฐ เคธे เคฌเคจ्เคฆोเคฌเคธ्เคค เคเคฐเคตा เคฒी เคฅी। เคเคธीเคฒिเค เคฒोเคों เคो เคฏเคน เคถเค เคนोเคคा เคฅा เคि เคตเคน เคेเคฐเคตाเคฐ เคนै เคि เคฐाเคเคชूเคค। เคตैเคธे เคเคธ เคเคฒाเคे เคฎें เคฏเคน เคเคนाเคตเคค เคฎเคถเคนूเคฐ เคฅी เคि เคเคเคฒे เคेเคฐเคตाเคฐ เคเคฐ เคฌเฅเคฒे เคฐाเคเคชूเคค।’’10
เคเคจ เคธเคฌ เคเค เคोเฅ เคฎें เคฐाเคท्เค्เคฐ-เคฐाเค्เคฏ เคी เคเคนเคฐी เคญूเคฎिเคा เคนै เคिเคธเคे เค
ंเคค เคी เคोเคทเคฃा เคญूเคฃ्เคกเคฒीเคเคฐเคฃ เคी เคตिเคाเคฐเคงाเคฐा เคे เคฐूเคช เคฎें เคเคฏे เคเคค्เคคเคฐ เคเคงुเคจिเคเคคाเคตाเคฆ เคจे เคी เคฅी เคिเคจ्เคคु เค
เคฌ เคเคธी เคी เคธเคฐเคชเคฐเคธ्เคคी เคฎें เคญूเคฃ्เคกเคฒीเคเคฐเคฃ เคा เคตिเคฐोเคง เคเคฐเคจे เคตाเคฒी เคนเคฐ เคोเคถिเคถ เคो เคुเคเคฒा เคा เคฐเคนा เคนै। ‘‘เคเค เคเคฆिเคตाเคธी เคिเคธ เคตिเคเคฐाเคฒ เคธंเคเค เคा เคธाเคฎเคจा เคเคฐ เคฐเคนे เคนैं เคเคธเคा เคฎूเคฒ เคाเคฐเคฃ เคนै เคฐाเคท्เค्เคฐ-เคฐाเค्เคฏ เคी เค
เคชाเคฐ เคคाเคเคค เคเคฐ เคเคคंเคเคाเคฐी เคนिंเคธเค เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि।’’11 เคจाเคฏिเคा เคฒเคฒिเคคा เคญी เคเคธ เคฌाเคค เคธे เคตाเคिเคซ เคนै เคि ‘‘เคฐाเคท्เค्เคฐ-เคฐाเค्เคฏ เคी เคนिंเคธा เคा เคोเค เคเคตाเคฌ เคจเคนीं เคนो เคธเคเคคा। ... เคฏเคนी เคเคเคฎाเคค्เคฐ เคธंเคธ्เคฅा เคนै เคिเคธเคจे เคนिंเคธा เคो เคญी เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคฐूเคช เคฆिเคฏा เคนै। เคเคธเคी เคธेเคจा เคธเคถเคธ्เคค्เคฐ เคฌเคฒ, เคชुเคฒिเคธ, เคธเคฌ เคธैเคฆ्เคงांเคคिเค เคคौเคฐ เคชเคฐ เคนिंเคธा เคे เคฒिเค เคนी เคช्เคฐเคถिเค्เคทिเคค เคนैं। เคฐाเคท्เค्เคฐ-เคฐाเค्เคฏ เค
เคชเคจे เคो เคธुเคฐเค्เคทिเคค เคฐเคเคจे เคे เคฒिเค เคंเคธाเคจों เคा เคंเคธाเคจों เคे เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคจाเคถ เคเคฐเคตाเคคा เคนै।... เคเคธเคจे เคเคฆเคฎी เคो เคนी เคเคฆเคฎเคोเคฐ เคฌเคจा เคฆिเคฏा เคนै। เคตเคน เคญी เคฌिเคจा เคिเคธी เค
เคชเคฐाเคง เคฌोเคง เคे।’’12 เคฐाเคท्เค्เคฐ-เคฐाเค्เคฏ เคा เคเค เค
ंเค เคตเคจ เคตिเคญाเค เค
เคธुเคฐों เคो เค
เคชเคจे เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคुเคธเคชैเค िเคฏा เคฎाเคจเคคा เคนै เคคो เคฆूเคธเคฐा เค
ंเค เคชुเคฒिเคธ เคเคจเคธे เคฌเคฐ्เคฌเคฐเคคा เคธे เคชेเคถ เคเคคी เคนै। เคเคจ เคธเคญी เคฆेเคตเคคाเคं เคी เคฎिเคฒीเคญเคเคค เคे เคเคฒเคคे เค
เคธुเคฐ เคเค เคฌाเคฐ เคชुเคจः เคชเคฐाเคिเคค เคนोเคคे เคนैं เคเคฐ เคตैเคฆिเค เคฏुเค เคธे เคเคฒा เค เคฐเคนा เคฆेเคต-เค
เคธुเคฐ เคธंเคเคฐ्เคท, เคिเคธे เคนเฅाเคฐ-เคนเฅाเคฐ เคเคจ्เคฆ्เคฐ เคญी เค
ंเคाเคฎ เคจเคนीं เคฆे เคธเคे เคฅे, เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคाเคं เคी เคीเคค เคे เคธाเคฅ เคธเคฎाเคช्เคค เคนोเคคा เคนै।
เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคा เคเค เคเคเคฐ्เคทเค เคชเคนเคฒू เค
เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคी เค
เคธ्เคฎिเคคा เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคชเค्เคทों เคा เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒ เคिเคค्เคฐเคฃ เคนै। เคญेเคฆเคญाเคต เคธे เคฎुเค्เคค เคเคฐ เคธเคฎเคคाเคตाเคฆी เค
เคธुเคฐों เคे เคธाเคฎाเคिเค-เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคीเคตเคจ เคฎें เคนाเค เคเคตं เค
เคเฅा เคैเคธे เคธाเคฐ्เคตเคเคจिเค เคेเคจ्เคฆ्เคฐ เคนैं। เคเคฐीเคฆी-เคฌिเค्เคฐी, เคธाเคฎाเคिเค เคธเคฎ्เคฎेเคฒเคจ, เคธเคे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงिเคฏों เคธे เคญेंเค เคธे เคฒेเคเคฐ เคिเคฒे-เคถिเคเคตे, เค
เคชเคจों เคा เคธเคฎाเคाเคฐ เคคเคฅा เคถाเคฆिเคฏाँ เคคเค เคฏเคนीं เคชเคฐ เคคเคฏ เคนोเคคी เคนैं। เค
เคเฅा เคฎें เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคทों เคे เคธเคฎूเคน เคธเคฐเคนुเคฒ, เคนเคฐिเคฏเคฐी, เคธोเคนเคฐाเคฏ, เคธเฅเคธी-เคुเคाเคธी เคเคฆि เคชเคฐ्เคต-เคค्เคฏोเคนाเคฐों เคชเคฐ เคเคฆुเคฐा, เคूเคฎเคฐ เคจाเคเคคे เคนैं। เคाँเคต เคे เคธीเคตाเคจ เคे เคฆेเคต, เคฆเคฐเคนा เคी เคชूเคा เคชเคฐ เคฒोเค เคจिเคถ्เคिเคจ्เคค เคธोเคคे เคนैं เคคเคฅा เคชिเคคเคฐ-เคชूเคฐ्เคตเค เคो เคนเคฐ เคตเค्เคค เคฏाเคฆ เคเคฐเคคे เคนैं। เคเคจ เคเคคिเคถीเคฒ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคं เคे เคธाเคฅ เคชिเคเฅेเคชเคจ เคे เคธूเคเค เค
ंเคงเคตिเคถ्เคตाเคธ เคญी เคฎौเคूเคฆ เคนैं เคिเคจเคे เคाเคฐเคฃ เคฒोเค เคชเคฐेเคถाเคจ เคนैं। เคฏเคนाँ เคฎाเคจ्เคฏเคคा เคนै เคि เคงाเคจ เคो เคเคฆเคฎी เคे เคूเคจ เคฎें เคธाเคจเคเคฐ เคฌिเคเฅा เคกाเคฒเคจे เคธे เคซเคธเคฒ เคฌเคนुเคค เค
เค्เคी เคนोเคคी เคนै। เคเคฐीเคซ เคे เคธीเฅเคจ เคฎें เคฎूเฅीเคเคเคตा เคฒोเค เคเคธीเคฒिเค เคธुเคจเคธाเคจ เคเคฒाเคे เคฎें เคूเคฎเคคे เคฐเคนเคคे เคนैं। เคฏเคนाँ เคฆेเคตी-เคฆेเคตเคคाเคं เคो เคुเคถ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคฌเคฒि เคเฅाเคจे เคी เคชुเคฐाเคจी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคญी เคนै, เคिเคธเคी เคเฅ เคฎें เคฎाเคธूเคฎ เคเคฆिเคตाเคธी เคฌเค्เคिเคฏों เคे เคธाเคฅ เคुเคเคฐ्เคฎ เคिเคฏा เคाเคคा เคนै, เคซिเคฐ เคฌเคฒि เคे เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฎाเคฐ เคฆिเคฏा เคाเคคा เคนै- ‘‘เคोเคฏเคฒेเคถ्เคตเคฐ เคเคถ्เคฐเคฎ เคे เคชाเคธ เคนी เคจเคฆी เคिเคจाเคฐे เคाเฅिเคฏों เคฎें เคเค เคฌाเคฐเคน-เคคेเคฐเคน เคธाเคฒ เคी เคเคฎเคธिเคจ เคฌเค्เคी เคी เคจเค्เคจ เคฒाเคถ เคฎिเคฒी। เคเคฒे เคฎें เคจींเคฌू-เคฎिเคฐเคी เคी เคฎाเคฒा, เคฌाเคฒों เคฎें เค
เฅเคนूเคฒ เคे เคซूเคฒ, เคฆेเคน เคฎें เคเคนाँ-เคคเคนाँ เคธिเคจ्เคฆूเคฐ เคฎเคฒा เคนुเค।’’13 เคฒेเคिเคจ เคाเคฐ्เคฏเคตाเคนी เคे เคจाเคฎ เคชเคฐ เคुเค เคนोเคคा เคฆिเคाเค เคจเคนीं เคฆेเคคा เคเคฐ เคुเค เคนोเคคा เคญी เคนै เคคो เคฎाเคค्เคฐ เคฆिเคाเคตा।
เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเค เคเคฎ्เคชเคจिเคฏों เคी เคฎเคจเคฎाเคจी เคธे เคเคिเค เคเคเคฐ เคธाเคฎूเคนिเค เคฐूเคช เคธे เคเคฆाเคจों เคฎें เคाเคฎ เคเคฐเคจे เคธे เคเคจเคाเคฐ เคเคฐ เคฆेเคคे เคนैं। เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคाเคं เคฎें เคเคฒเคฌเคฒी เคฎเค เคाเคคी เคนै เค्เคฏोंเคि เคเคธเคธे เคชเคนเคฒे เคเคญी เคเคจ्เคนें เคเคคเคจी เคฌเฅी เคुเคจौเคคी เคจเคนीं เคฎिเคฒी เคฅी। เคถिंเคกाเคฒ्เคो เคเคฎ्เคชเคจी เคा เคฎैเคจेเคเคฐ เคชांเคกे เคฌाเคฌा เคธाเคिเคถ เคฐเคเคเคฐ เคเคจ्เคฆोเคฒเคจ เคฎें เคซूเค เคกाเคฒ เคฆेเคคा เคนै- เคเคจाเคฐी เคธंเค เค
เคชเคจा เคนाเคฅ เคींเค เคฒेเคคा เคนै เคเคฐ เคชुเคฒिเคธ เคชाเค เคชเคฐ เคाเคชा เคฎाเคฐเคเคฐ เคฆเคฐ्เคเคจ เคญเคฐ เค
เคธुเคฐों เคो เคिเคฐเคซ्เคคाเคฐ เคเคฐ เคฒेเคคी เคนै। เคเคธเคे เคตिเคฐोเคง เคฎें เคนเคाเคฐों เคी เคธंเค्เคฏा เคฎें เคฒोเค เคเคฎा เคนोเคเคฐ เคชुเคฒिเคธ เคौเคी เคा เคेเคฐाเคต เคเคตं เคงเคฐเคจा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคเคฐเคคे เคนैं। เคเคจ्เคนें เคญเฅเคाเคเคฐ เคชुเคฒिเคธ เค
เคाเคจเค เคซाเคฏเคฐिंเค เคเคฐ เคฆेเคคी เคนै เคिเคธเคฎें เคฌाเคฒเคเคจ เคธเคนिเคค เคः เคฒोเค เคฎाเคฐे เคाเคคे เคนैं। เคเคธ เคเคเคจा เคे เคฌाเคฐे เคฎें เค
เคเคฒे เคฆिเคจ เคे เค
เคเคฌाเคฐ เคฎें เคเคฌเคฐ เคเคชเคคी เคนै เคि, ‘‘เคชाเคฅเคฐเคชाเค เคฎें เคนुเค เคชुเคฒिเคธ เคฎुเค เคญेเฅ เคฎें เคเคน เคจเค्เคธเคฒी เคฎाเคฐे เคเคฏे। เคฎाเคฐे เคเคฏे เคจเค्เคธเคฒिเคฏों เคฎें เคुเค्เคฏाเคค เคเคฐिเคฏा เคเคฎांเคกเคฐ เคฌाเคฒเคเคจ เคญी เคถाเคฎिเคฒ เคนै।’’14 เคฒเคाเคคाเคฐ เคเคिเคค เคนाเคฆเคธों เคจे เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคो เคนเคฐ เคคเคฐเคน เคธे เคคोเฅ เคฆिเคฏा เคฅा। เคธंเคเคฐ्เคท เคธเคฎिเคคि เคे เค
เคुเค เคเคฒाเคा เคोเฅ เคुเคे เคฅे। เคจौเคเคตाเคจ เคฒเฅเคे-เคฒเฅเคिเคฏों เคจे เคญी เคฎเคเคฌूเคฐเคจ เคเคฒाเคा เคोเฅ เคฆिเคฏा เคฅा। เคชुเคจः เคเคทाเฅ เคฎें เคेเคคी เคे เคฒिเค เคชाเค เคฒौเคเคจे เคชเคฐ เคฒเคฒिเคคा, เคฌुเคงเคจी เคฆी, เคเคจ्เคूเคฐ, เคเคคเคตाเคฐी เคे เคธाเคฅ เคชเคจ्เคฆ्เคฐเคน เคฒोเคों เคा เคธเคฎूเคน เคตेเคฆांเค เคเคฐ เคชुเคฒिเคธ เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคธे เคฎुเคเคตเคे เคชुเคจเคฐ्เคตाเคธ เคी เคฌाเคค เคเคฐเคจे เคाเคคा เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคฌीเค เคฐाเคธ्เคคे เคฎें เคฌिเคी เคฒैंเคก เคฎाเคंเคธ เคซเคเคจे เคธे เคธเคฌเคी เคงเค्เคिเคฏाँ เคเฅ เคाเคคी เคนैं। เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा เคเคธ เคीเคค เคชเคฐ เคुเคถ เคนो เคाเคคे เคนैं। เคนाเคฒांเคि เคฒเฅाเค เคी เคฌाเคเคกोเคฐ เคธंเคญाเคฒเคจे เคे เคฒिเค เคฐाเคเคงाเคจी เคे เคฏूเคจिเคตเคฐ्เคธिเคी เคนॉเคธ्เคเคฒ เคธे เคธुเคจीเคฒ เค
เคธुเคฐ เคा เค
เคชเคจे เคธाเคฅिเคฏों เคे เคธाเคฅ เคोเคฏเคฒเคฌीเคा เคชाเค เคे เคฒिเค เคจिเคเคฒเคจा, เคเคธ เคฌाเคค เคा เคธूเคเค เคนै เคि เค
เคชเคจी เคธเคญ्เคฏเคคा เคต เคธंเคธ्เคृเคคि เคो เคฌเคाเคจे เคा เคฏเคน เคธंเคเคฐ्เคท เคเค เคจเคฏे ‘เคชเคขे़-เคฒिเคे’ เคฐूเคช เคฎें เคเคे เคाเคฐी เคฐเคนेเคा . . .।
เคตเคธ्เคคुเคคः ‘เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा’ เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคเคฆिเคตाเคธी เคชुเคฐुเคทों เคเคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เคी เคชीเฅा เคเคฐ เคธंเคเคฐ्เคท เคा เคฎाเคฐ्เคฎिเค เคเค्เคฏाเคจ เคนै। เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคจे เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเค เคे เคธाเคฎाเคिเค, เคเคฐ्เคฅिเค เคเคฐ เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคो เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เคूंเคฅ-เคฐเคเคเคฐ เค
เคธुเคฐ เคธเคฎाเค เคธे เคुเฅे เค
เคธ्เคคिเคค्เคต เคต เค
เคธ्เคฎिเคคा เคे เคช्เคฐเคถ्เคจों เคो เคเคคिเคนाเคธिเค เคคเคฅ्เคฏों, เคฎिเคฅเคीเคฏ เคตृเคค्เคคाเคจ्เคคों เคเคฐ เคธเคฎเคाเคฒीเคจ เคीเคตเคจ เคी เคเคเคจाเคं เคे เคฌीเค เคธे เคिเคธ เคตिเคตेเค เคเคตं เคौเคถเคฒ เคธे เคเค ाเคฏा เคนै, เคตเคน เค
เคธुเคฐों เคे เคीเคตเคจ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคो เคธเคฎเค्เคฐเคคा เคฎें เคฆेเคเคจे-เคธเคฎเคเคจे เคे เคธाเคฅ เคนी เคเคจเคे เคฌाเคฐे เคฎें เคช्เคฐเคเคฒिเคค เคเคตं เคช्เคฐเคाเคฐिเคค เคฎिเคฅเคों เคे เคช्เคฐเคญाเคต เคธे เคฎुเค्เคค เคช्เคฐเคฎाเคฃिเค เคीเคตเคจ เคเคคिเคนाเคธ เคो เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เคเคฐเคคा เคนै।
เคธंเคฆเคฐ्เคญ -
1. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เค्เคाเคจเคชीเค , เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคชृ. 74-75
2. เคคเคฒเคตाเคฐ, เคตीเคฐ เคญाเคฐเคค, เคाเคฐเคंเคก เคे เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคे เคฌीเค (เคเค เคเค्เคीเคตिเคธ्เค เคे เคจोเค्เคธ), เคญाเคฐเคคीเคฏ เค्เคाเคจเคชीเค , เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी, 2008, เคชृ.33
3. เคตเคนी, เคชृ.224-225
4. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เค्เคाเคจเคชीเค , เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคเคชเคจ्เคฏाเคธ เคे เคฌ्เคฒเคฐ्เคฌ เคธे เคเคฆ्เคงृเคค
5. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เค्เคाเคจเคชीเค , เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคชृ.11
6. เคถांเคกिเคฒ्เคฏ, เคธुंเคฆเคฐเคฎ, เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคी เคตेเคฆเคจा เคเคตं เคेเคคเคจा เคा เคจเคฏा เคชाเค , เคตाเค्เคฎเคฏ เคเคฆिเคตाเคธी เคตिเคถेเคทांเค-1, เคुเคฒाเค 2013, เคชृ.183
7. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เค्เคाเคจเคชीเค , เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคชृ.14
8. เคตเคนी, เคชृ.27
9. เคตเคนी, เคชृ.80
10. เคตเคนी, เคชृ.35
11. เคถांเคกिเคฒ्เคฏ, เคธुंเคฆเคฐเคฎ, เคเคฆिเคตाเคธिเคฏों เคी เคตेเคฆเคจा เคเคตं เคेเคคเคจा เคा เคจเคฏा เคชाเค , เคตाเค्เคฎเคฏ เคเคฆिเคตाเคธी เคตिเคถेเคทांเค-1, เคुเคฒाเค 2013, เคชृ. 186
12. เคตเคนी, เคชृ. 186
13. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค्เคฒोเคฌเคฒ เคाँเคต เคे เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เค्เคाเคจเคชीเค , เคจเค เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคชृ. 60
14. เคตเคนी, เคชृ. 88
No comments :
Post a Comment
We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคฐเคเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เคा เคธ्เคตाเคเคค เคนै।