‘เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा’ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เค†เคฆिเคตाเคธी เคœीเคตเคจ

เคธ्เคตाเคคि เคธिंเคน

เคถोเคงाเคฐ्เคฅी (เคนिเคจ्เคฆी-เคตिเคญाเค—), เคฌाเคฌाเคธाเคนेเคฌ เคญीเคฎเคฐाเคต เค…เคฎ्เคฌेเคกเค•เคฐ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เคฒเค–เคจเคŠ (เค‰.เคช्เคฐ.)
เคˆเคฎेเคฒ swatisingh15943@gmail.com

เค—्‍เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा (เค‰เคชเคจ्‍เคฏाเคธ)
ISBN- 978-81-263-5159-1
เคฐเคšเคจाเค•ाเคฐ - เคฐเคฃेเคจ्‍เคฆ्เคฐ
เคช्เคฐเค•ाเคถเค• - เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœ्เคžाเคจเคชीเค 


“เคนเคฎ เคฌाเค•ी เคฆिเคจ เค•ैเคธे เค—ुเฅ›ाเคฐेंเค—े
เค‡เคธเค•ा เค•ोเคˆ เค…เคฐ्เคฅ เคจเคนीं
เคนเคฎाเคฐी เคฐाเคค
เคญเคฐเคชूเคฐ เค•ाเคฒी เคฐाเคค เคนोเคจे เค•ा เค†เคถ्เคตाเคธเคจ เคฆे เคฐเคนी
เค•्เคทिเคคिเคœ เคชเคฐ เคเค• เคญी เคคाเคฐा เคจเคนीं
เค‰เคฆाเคธ เคนเคตाเคँ
เคฆूเคฐ เค•เคนीं เคตिเคฒाเคช เค•เคฐ เคฐเคนीं
เคนเคฎाเคฐे เค•เคฆเคฎों เค•े เค ीเค• เคชीเค›े
เคนเคฎाเคฐा เคฆुเคฐ्เคญाเค—्เคฏ เคšเคฒ เคฐเคนा เคนै
เคเค• เคœเฅ™्เคฎी เคนिเคฐเคฃ
เค…เคชเคจे เคชीเค›े เคญाเค—เคคे เคถिเค•ाเคฐी เค•ी เค†เคตाเฅ› เคธुเคจเค•เคฐ
เค…เคชเคจे เค†เคช เค•ो 
เค…เคชเคจी เคชूเคฐ्เคฃ เคฎृเคค्เคฏु เค•े เคฒिเคฏे เคคैเคฏाเคฐ เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै |”1 
เคชเคถ्เคšिเคฎ เค•े เคธुเคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคฆाเคฐ्เคถเคจिเค• เคนेเค—ेเคฒ เคจे เคเค• เคตिเคงा เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ो เค†เคงुเคจिเค• เคšेเคคเคจा เคธे เคœोเฅœเคคे เคนुเค ‘เค†เคงुเคจिเค• เคฏुเค— เค•ा เคฎเคนाเค•ाเคต्เคฏ’ เค•เคนा เคนै। เค•िเคจ्เคคु, เคญाเคฐเคค เคฎें เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•े เคชเคถ्เคšिเคฎी เคฎॉเคกเคฒ เค•ो เคช्เคฐเคถ्เคจांเค•िเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เคญाเคฐเคคीเคฏ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธों เค•े เค…เคฒเค— เค…เคจुเคญเคต, เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เค”เคฐ เคขाँเคšे เค•ी เคฌाเคค เค•เคนी เค—เคฏी เคนै। เคนिเคจ्เคฆी เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ो เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค…เคธ्เคฎिเคคा เคธे เคœोเฅœเค•เคฐ เคฆेเค–ा เค—เคฏा เคนै। เคฏเคฆि เคฏूเคฐोเคช เคฎें เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ी เคฎृเคค्เคฏु เค•ी เค˜ोเคทเคฃा เคนुเคˆ เคคो เคญाเคฐเคค เคฎें เคญी เค†เคฒोเคšเค• เคกॉ. เคฐाเคฎเคธ्เคตเคฐूเคช เคšเคคुเคฐ्เคตेเคฆी เคจे เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ो ‘เค…เคธเคฎเคฏ เคตृเคฆ्เคง’ เค˜ोเคทिเคค เค•िเคฏा เคคเคฅा เคจेเคฎिเคšเคจ्เคฆ्เคฐ เคœैเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•े เคญเคตिเคท्เคฏ เค•े เคช्เคฐเคคि เค†เคถंเค•ा เคต्เคฏเค•्เคค เค•िเค เคœाเคจे เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคตिเคฎเคฐ्เคถเค•ाเคฐों เคจे เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคตिเคงा เค•ो เคจเคฏी เคœเคฎीเคจ เค”เคฐ เคจเคฏी เคชเคนเคšाเคจ เคฆी เคนै। เคตिเคฎเคฐ्เคถों เคชเคฐ เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐिเคค เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฐเคšเคจे เคตाเคฒे เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เคจे เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•े เคฌुเคจिเคฏाเคฆी เค†เคงाเคฐ เค•ो เคจเคฏे เค•ाเคฐเค•ों เคธे เคœोเฅœเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै। เค†เคœ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคธाเคฎाเคœिเค• เค…เคธ्เคฎिเคคा เค•े เค…เคจ्เคตेเคทเคฃ เค•ा เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคฌเคจ เค—เคฏा เคนै। เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคœो เคตिเคงा เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคตिเคฎเคฐ्เคถों เคฎें เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธเคฎเคी เค—เคฏी เคตเคน เคตिเคงा เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคนी เคนै। 
เค†เคฆिเคตाเคธी เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै เคฎूเคฒ เคจिเคตाเคธी เคฏाเคจी เคตเคน เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคœो เค•िเคธी เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•ा เคช्เคฐाเคšीเคจเคคเคฎ เคจिเคตाเคธी เคนो। เคตीเคฐ เคญाเคฐเคค เคคเคฒเคตाเคฐ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ, ‘‘เคญाเคฐเคค เคฎें เค•เคฐीเคฌ 427 เค†เคฆिเคตाเคธी เคœाเคคिเคฏाँ เคฐเคนเคคी เคนैं।’’2 เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเคœ เค•े เค…เคจ्เคคเคฐ्เค—เคค เค†เคจे เคตाเคฒी เคฏเคน เคช्เคฐเคšुเคฐ เคœाเคคिเคฏाँ เค†เคœ เคญी เคฎुเค–्เคฏ เคงाเคฐा เคธे เค•ोเคธों เคฆूเคฐ เคนैं। เค†เคงुเคจिเค• เคคเคฅाเค•เคฅिเคค เคธเคญ्เคฏ เคธเคฎाเคœ เคœिเคธ เคธाเคฎाเคœिเค• เคธाเคฎ्เคฏ เค•ी เคชเคฐिเค•เคฒ्เคชเคจा เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธे เคชाเคจा เคšाเคนเคคा เคนै เคตเคน เคธाเคฐी เค–ूเคฌिเคฏाँ เค†เคฆिเคฎ เคธเคฎเคฏ เคธे เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเคœ เคฎें เคฆेเค–เคจे เค•ो เคฎिเคฒเคคी เคนैं। เค†เคฆिเคฎ เคธाเคฎ्เคฏเคตाเคฆ เค”เคฐ เคฎाเคคृเคธเคค्เคคाเคค्เคฎเค• เคธเคฎाเคœ, เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค”เคฐ เคฎूเคฒ्เคฏ เค†เคœ เคญी เค‰เคจเค•े เคฏเคนाँ เค•ाเคฏเคฎ เคนैं। เคตीเคฐ เคญाเคฐเคค เคคเคฒเคตाเคฐ เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเคœ เค•ी เคช्เคฐเคถंเคธा เค…เคชเคจी เคชुเคธ्เคคเค• ‘เคाเคฐเค–เคฃ्เคก เค•े เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคฌीเคš’ เคฎें เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฒिเค–เคคे เคนैं- ‘‘เค†เคฆिเคตाเคธी เค—เคฐीเคฌ เคนैं। เค‰เคจเค•ी เค…เคฐ्เคฅเคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคชिเค›เฅœी เคนुเคˆ เคนै, เค‰เคจเค•ी เค‰เคค्เคชाเคฆเค•เคคा เค•เคฎ เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคจเค•ी เคœเคฎीเคจ เคฌเคนुเคค เค‰เคชเคœाเคŠ เคจเคนीं เคนै, เค‰เคจเค•े เคชाเคธ เคธिंเคšाเคˆ เค•े เคธाเคงเคจ เคคเคฅा เค‰เคค्เคชाเคฆเคจ เค•े เคธाเคงเคจों เค•ा เค…เคญाเคต เคนै... เคฒेเค•िเคจ เคฏเคน เคธเคนी เคจเคนीं เค•ि เค‰เคจเค•ी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค˜เคŸिเคฏा เคนै... เค‡เคธเค•े เค‰เคฒ्เคŸे, เคธเคš เคฌाเคค เคคो เคฏเคน เคนै เค•ि เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคธंเคธ्เค•ृเคคि, เคฎूเคฒ्เคฏ เคคเคฅा เคฌเคนुเคค เคธी เคธाเคฎाเคœिเค• เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเคं เคคเคฅाเค•เคฅिเคค เคธเคญ्เคฏ เคฌाเคนเคฐी เคฒोเค—ों เค•ी เคธंเคธ्เค•ृเคคि, เคฎूเคฒ्เคฏों เค”เคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเค“ं เคธे เค•เคนीं เค…เคงिเค• เคถ्เคฐेเคท्เค  เค”เคฐ เคฎाเคจเคตीเคฏ เคนैं।’’3
เค†เคฆिเคตाเคธी เคœीเคตเคจ เคธुเคธंเคธ्เค•ृเคค เคธเคฎाเคœ เค•े เคฒिเค เค ीเค• เคตैเคธे เคนी เคฐเคนा เคนै เคœैเคธे ‘เคฌूเฅी เค•ाเค•ी’ เค•เคนाเคจी เค•ी เคฌूเฅी เค•ाเค•ी। เคชूเคฐे เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•ा เคญเคฐเคฃ-เคชोเคทเคฃ เคฌूเฅी เค•ाเค•ी เค•े เคนी เคฆเคฎ เคชเคฐ เคจिเคญ เคฐเคนा เคนै เคฒेเค•िเคจ เคฌूเฅी เค•ाเค•ी เคช्เคฏाเคฐ, เคธเคฎ्เคฎाเคจ เค•े เค…เคญाเคต เค”เคฐ เคญूเค– เคธे เคคเฅœเคชเคจे เค•ो เคฎเคœเคฌूเคฐ เคนैं। เคตเคน เค˜เคฐ เคธे เคฌाเคนเคฐ เคฌเคจी เคเค• เคोเคชเฅœी เคฎें เคญूเค–ी เคชเฅœी เคฐเคนเคคी เคนैं เคœเคนाँ เคธे เค‰เคจเค•ी เค†เคตाเคœ เค•ोเคˆ เคธुเคจเคจे เคตाเคฒा เคจเคนीं เคนै। เค‰เคจเค•ी เค†เคตाเคœ เคจเค•्เค•ाเคฐเค–ाเคจे เคฎें เคคूเคคी เค•ी เค†เคตाเคœ เคฌเคจเค•เคฐ เคฐเคน เคœाเคคी เคนै। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เค‰เคชेเค•्เคทा เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เค•ी เคฎुเค–्เคฏ เคงाเคฐा เคธे เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเคœ เค•ो เคญी เคจिเคฐंเคคเคฐ เคญुเค—เคคเคจी เคชเฅœ เคฐเคนी เคนै। เคธाเคฐी เค–เคจिเคœ เคธเคฎ्เคชเคฆा เค‰เคจ्เคนीं เค•े เคชाเคธ เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเคธे เคตเคนी เค‰เคชेเค•्เคทिเคค เคนैं। เคธिเคฐ्เคซ เค‰เคชेเค•्เคทिเคค เคนी เคจเคนीं เคฌเคฒ्เค•ि เคฌเคนुเค…ंเคคเคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เค•เคฎ्เคชเคจिเคฏों เค•ी เคธाเคœिเคถों เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคญी เคนो เคฐเคนे เคนैं। เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เค‰เคจเค•े เคนी เคœเคฒ, เคœंเค—เคฒ เค”เคฐ เคœเคฎीเคจ เคธे เค–เคฆेเฅœเคจे เค•ी เคฌเคนुเคคेเคฐी เค•ोเคถिเคถ เค‡เคจ เคชूँเคœीเคตाเคฆी เคคाเค•เคคों เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค•ी เคœा เคฐเคนी เคนै।
เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคœीเคตเคจ เค•े เคฆुःเค–, เคฆเคฐ्เคฆ เค•ो เคœाเคจเคจे-เคธเคฎเคเคจे เค•े เคฒिเค เค†ँเค– เค•े เค†เค—े เคธे เค…เค–เคฌाเคฐ เค”เคฐ เคคเคฎाเคฎ เคคเค•เคจीเค•ी เคฏंเคค्เคฐों เค•ो เคนเคŸाเค•เคฐ เคจंเค—ी เค†ँเค–ों เคธे เคนी เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคนเคฎ เคธूเคšเคจाเค“ं เค•े เคฏुเค— เคฎें เคœी เคฐเคนे เคนैं। เคฏเคน เค ीเค• เคฌाเคค เคนै। เคชเคฐ เคธूเคšเคจाเค“ं เค•ो เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฆेเคจे เค•े เคšเค•्เค•เคฐ เคฎें เคธूเคšเคจाเคँ เคนी เค˜เคจเคšเค•्เค•เคฐ เคนो เคœाเคคी เคนैं। เคฏเคน เค ीเค• เคฌाเคค เคจเคนीं เคนै। เค‡เคธीเคฒिเค เคฏเคน เคœเคฐूเคฐी เคนो เคœाเคคा เคนै เค•ि เคนเคฎ เคšीเคœों เค•ो เคถोเคง เคชเคฐเค• เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฆेเค–ें เค”เคฐ เคฏเคน เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค‡เคธी เคถोเคง เคชเคฐเค• เคฆृเคท्เคŸि เค•ा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै। 
เค†เคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เคคाเคค्เคชเคฐ्เคฏ เค‰เคธ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เคนै เคœिเคธเคฎें เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคœीเคตเคจ เคธंเค˜เคฐ्เคท เค”เคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เคธ्เคฅिเคคि เค•ी เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เคนुเคˆ เคนो, เคซिเคฐ เคšाเคนे เคตเคน เค†เคฆिเคตाเคธी เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนो เคฏाเค•ि เค—ैเคฐ เค†เคฆिเคตाเคธी เคฆ्เคตाเคฐा। เค†เคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ो เคตिเคญिเคจ्เคจ เคจाเคฎों เคธे เคตिเคถ्เคต เคฎें เคœाเคจा เคœाเคคा เคนै। เคฏूเคฐोเคช เค”เคฐ เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคฎें เค‡เคธे ‘เคจेเคŸिเคต เค…เคฎेเคฐिเค•เคจ เคฒिเคŸเคฐेเคšเคฐ’, ‘เค•्เคฒเคฐ्เคก เคฒिเคŸเคฐेเคšเคฐ’, ‘เคธ्เคฒेเคฌ เคฒिเคŸเคฐेเคšเคฐ’ เค”เคฐ ‘เค…เคซ्เคฐीเค•เคจ-เค…เคฎेเคฐिเค•เคจ เคฒिเคŸเคฐेเคšเคฐ’ เค•เคนा เค—เคฏा। เค…เคซ्เคฐीเค•ी เคฆेเคถों เคฎें ‘เคฌ्เคฒैเค• เคฒिเคŸเคฐेเคšเคฐ’ เค”เคฐ เค‘เคธ्เคŸ्เคฐेเคฒिเคฏा เคฎें ‘เคเคฌोเคฐिเคœिเคจเคฒ เคฒिเคŸเคฐेเคšเคฐ’ เค•เคนเคคे เคนैं। เคนिเคจ्เคฆी เคเคตं เค…เคจ्เคฏ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคญाเคทाเค“ं เคฎें เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः ‘เค†เคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ’ เคนी เค•เคนा เค—เคฏा เคนै। 
เค†เคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคตाเคšिเค• เคคौเคฐ เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคฎूเคฒ เค†เคฆिเคตाเคธी เคญाเคทाเค“ं เคฎें เคฌเคนुเคค เคนी เคตिเคชुเคฒ เค”เคฐ เคธเคฎृเคฆ्เคง เคนै। เคญाเคฐเคค เคฎें เคฒिเค–िเคค เค†เคฆिเคตाเคธी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เคฌीเคธเคตीं เคธเคฆी เค•े เค†เคฐंเคญिเค• เคฆौเคฐ เคฎें เคนुเคˆ เคœเคฌ เค”เคชเคจिเคตेเคถिเค• เคฆिเคจों เคฎें เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค†เคงुเคจिเค• เคถिเค•्เคทा เค•े เคธंเคชเคฐ्เค• เคฎें เค†เคฏा। เคตिเคถेเคทเค•เคฐ เคाเคฐเค–เคฃ्เคก เค”เคฐ เค‰เคค्เคคเคฐ-เคชूเคฐ्เคต เค•े เค†เคฆिเคตाเคธी เค‡เคฒाเค•ों เคฎें। เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เคนเคฐ เคœाเคคि เคนเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคฎें เคเค• เคตिเคถ्เคต เคฆृเคท्เคŸि เคฐूเคชाเคฏिเคค เคนोเคคी เคนै। เค•िเคธी เคญी เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคฏा เคœाเคคि เค•ा เคฒोเคช เค—เคนเคฐी เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค•्เคทเคคि เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เคเค• เคตिเคถ्เคต เคฆृเคท्เคŸि เคญी เคฒुเคช्เคค เคนो เคœाเคคी เคนै। เคœเคฒ, เคœंเค—เคฒ เค”เคฐ เคœเคฎीเคจ เค†เคฆिเคตाเคธी เคœीเคตเคจ เค•ा เคฎूเคฒाเคงाเคฐ เคฐเคนे เคนैं। เค‰เคจเค•ा เค‰เคœเฅœเคจा เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเคœ, เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी เคœाเคคीเคฏ เค…เคธ्เคฎिเคคा เค•ा เค‰เคœเฅœเคจा เคนै। เคธเคฐเค•ाเคฐों เคฆ्เคตाเคฐा เคœंเค—เคฒ เค•े เค–เคจिเคœों เค•ा เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคฆोเคนเคจ เค•เคฐเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค†เคฆिเคตाเคธी เค…เคชเคจे เคฎूเคฒ เคธ्เคฅाเคจ เคธे เคชเคฒाเคฏเคจ เค•เคฐเคจे เคชเคฐ เคฎเคœเคฌूเคฐ เคนैं। เคนाเคฒ เคนी เคฎें เคจिเคฐ्เคฎिเคค ‘เคธ्เคŸैเคš्เคฏू เค‘เคซ เคฏूเคจिเคŸी’ เคœो เค•ि เค—ुเคœเคฐाเคค เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै, เค‰เคธเค•े เคšเคฒเคคे เคญी เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เค†เคฆिเคตाเคธी เคœीเคตเคจ เค•ो เค•ाเคซी เค—เคนเคฐी เค•्เคทเคคि เคชเคนुँเคšी เคนै। ‘เคธ्เคŸैเคš्เคฏू เค‘เคซ เคฏूเคจिเคŸी’ เคช्เคฐोเคœेเค•्เคŸ เค•ी เคตเคœเคน เคธे เค—เคฎ्เคญीเคฐ เคฐूเคช เคธे เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เค•เคฐीเคฌ 75000 เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคฎเคœเคฌूเคฐเคจ เคธ्เคฅाเคจांเคคเคฐिเคค เคนोเคจा เคชเฅœा เคนै।
เค†เคฆिเคตाเคธी เค…เคธ्เคฎिเคคा เค•े เคธंเค•เคŸ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธเคฎाเคœ เค•ा เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคฌเคฆเคฒा เคนै। เค‡เคธ เคฌเคฆเคฒเคคे เคนुเค เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เค•ो เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เคจे เคฌเค–ूเคฌी เคธเคฎเคा เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคฒेเค–เคจ เคฎें เคช्เคฐเคฎुเค–เคคा เคธे เคœเค—เคน เคญी เคฆी เคนै। เค†เคฆिเคตाเคธी เคœीเคตเคจ เค•े เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธเค•ाเคฐों เคฎें เคฎเคจเคฎोเคนเคจ เคชाเค เค•, เคธंเคœीเคต, เคชुเคจ्เคจी เคธिंเคน, เคฐाเค•ेเคถ เค•ुเคฎाเคฐ เคธिंเคน เคเคตं เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคช्เคฐเคฎुเค– เคนैं เคœिเคจ्เคนोंเคจे เค†เคฆिเคตाเคธी เคœीเคตเคจ เค•े เคธाเคฎाเคœिเค•, เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค•, เค†เคฐ्เคฅिเค• เคคเคฅा เคฐाเคœเคจैเคคिเค• เคธंเคฆเคฐ्เคญों เค•ो เคช्เคฐเคฎुเค–เคคा เคธे เค‰เค ाเคฏा เคนै।
เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธเค•ाเคฐ เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ा ‘เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•ा เคฆेเคตเคคा’ เคเค• เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคเคตं เคšเคฐ्เคšिเคค เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคนै। เคตเคฐ्เคท 2009 เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฏเคน เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคตเคธ्เคคुเคคः เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों-เคตเคจเคตाเคธिเคฏों เค•े เคœीเคตเคจ เค•े เคธเคจ्เคคเคช्เคค เค•ा เคธाเคฐांเคถ เคนै। เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•े เคฌ्เคฒเคฐ्เคฌ เคชเคฐ เค…เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•े เคœीเคตเคจ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนै- ‘‘เคถเคคाเคฌ्เคฆिเคฏों เคธे เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค”เคฐ เคธเคญ्เคฏเคคा เค•ी เคชเคคा เคจเคนीं เค•िเคธ เค›เคจ्เคจी เคธे เค›เคจ เค•เคฐ เค…เคตเคถिเคท्เคŸ เค•े เคฐूเคช เคฎें เคœीเคตिเคค เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เค…เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•ी เค—ाเคฅा เคชूเคฐी เคช्เคฐाเคฎाเคฃिเค•เคคा เคต เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒเคคा เค•े เคธाเคฅ เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคจे เคฒिเค–ी เคนै। เค†เค— เค”เคฐ เคงाเคคु เค•ी เค–ोเคœ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी, เคงाเคคु เคชिเค˜เคฒाเค•เคฐ เค‰เคธे เค†เค•ाเคฐ เคฆेเคจे เคตाเคฒी เค•ाเคฐीเค—เคฐ เค…เคธुเคฐ เคœाเคคि เค•ो เคธเคญ्เคฏเคคा, เคธंเคธ्เค•ृเคคि, เคฎिเคฅเค• เค”เคฐ เคฎเคจुเคท्เคฏเคคा เคธเคฌเคจे เคฎाเคฐा เคนै। ‘เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा’ เค…เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•े เค…เคจเคตเคฐเคค เคœीเคตเคจ เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•ा เคฆเคธ्เคคाเคตेเคœ เคนै। เคนाเคถिเค เค•े เคฎเคจुเคท्เคฏों เค•ा เคธुเค–-เคฆुเค– เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคคा เคฏเคน เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคाเคฐเค–เคฃ्เคก เค•ी เคงเคฐเคคी เคธे เค‰เคชเคœी เคฎเคนเคค्เคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคฐเคšเคจा เคนै। เค…เคธुเคฐों เค•ी เค…เคชเคฐाเคœेเคฏ เคœिเคœीเคตिเคทा เค”เคฐ เคฒोเคฒुเคช-เคฒुเคŸेเคฐी เคŸोเคฒी เค•ी เคฆुเคฐเคญिเคธเคจ्เคงिเคฏों เค•ा เคนृเคฆเคฏเค—्เคฐाเคนी เคšिเคค्เคฐเคฃ।’’4 
เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै เค•ि เค…เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•े เคธुเค–-เคฆुเค–, เค‰เคธเค•ी เค…เคชเคฐाเคœेเคฏ เคœिเคœीเคตिเคทा เค”เคฐ เคฎुเค–्เคฏ เคงाเคฐा เค•ी เคธाเคœिเคถें เค…เคธुเคฐ เค…ंเคšเคฒ (เคญौเคฐांเคชाเคŸ) เคฎें เคตिเคœ्เคžाเคจ เคถिเค•्เคทเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคจिเคฏुเค•्เคค เคนोเค•เคฐ เค†เคฏे เคฎुเค–्เคฏเคงाเคฐा เค•े เคธเคฆเคธ्เคฏ เคฏुเคตा เคฎाเคธ्เคŸเคฐ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคธाเคฎเคจे เค†เคฏी เคนैं। เคœเคฌ เคฎाเคธ्เคŸเคฐ เค•ी เคญेंเคŸ เค…เคฎ्เคฌाเคŸोเคฒी เค•े เค—ोเคฐे-เคšिเคŸ्เคŸे เค†เคฆเคฎी เคฒाเคฒเคšเคจ เค…เคธुเคฐ เคธे เคนोเคคी เคนै- ‘‘เคธुเคจा เคคो เคฅा เค•ि เคฏเคน เค‡เคฒाเค•ा เค…เคธुเคฐों เค•ा เคนै, เค•िเคจ्เคคु เค…เคธुเคฐों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฎेเคฐी เคงाเคฐเคฃा เคฅी เค•ि เค–ूเคฌ เคฒเคฎ्เคฌे-เคšौเฅœे, เค•ाเคฒे-เค•เคฒूเคŸे, เคญเคฏाเคจเค• เคฆाँเคค-เคตाँเคค เคจिเค•เคฒे เคนुเค, เคฎाเคฅे เคชเคฐ เคธींเค—-เคตींเค— เคฒเค—े เคนुเค เคฒोเค— เคนोंเค—े। เคฒेเค•िเคจ เคฒाเคฒเคšเคจ เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคธเคฌ เค‰เคฒเคŸ-เคชुเคฒเคŸ เคนो เคฐเคนा เคฅा। เคฌเคšเคชเคจ เค•ी เคธाเคฐी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เค‰เคฒเคŸी เค˜ूเคฎ เคฐเคนी เคฅीं।’’5 เคฆเคฐเค…เคธเคฒ ‘‘เคตैเคฆिเค• เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เคถुเคฐू เคนोเค•เคฐ เคฐाเคฎाเคฏเคฃ, เคฎเคนाเคญाเคฐเคค เค”เคฐ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคชुเคฐाเคฃों เคฎें เคจिเคฐ्เคฎिเคค เค…เคธुเคฐों เค•ी เคฏเคน เค›เคตि เค‰เคจเค•े เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค”เคฐ เคœीเคตเคจ เค•े เคฎिเคฅเค•ीเค•เคฐเคฃ เค•ा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนै। เคช्เคฐเคญुเคค्เคตเคถाเคฒी เคธเคค्เคคाเคँ เคœिเคจเค•ा เคตिเคจाเคถ เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคी เคนैं เค‰เคจเค•ा เคชเคนเคฒे เคฆाเคจเคตीเค•เคฐเคฃ เค•เคฐเคคी เคนैं, เคซिเคฐ เค‰เคจ เคชเคฐ เคนเคฎเคฒा เค•เคฐเคคी เคนैं เค”เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เค‰เคจเค•ी เคœเคฎीเคจ เคคเคฅा เคœीเคตเคจ เคชเคฐ เค•เคฌ्เคœा เค•เคฐเคคी เคนैं। เคญाเคฐเคค เคฎें เคฏเคน เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคตैเคฆिเค• เค•ाเคฒ เคธे เคฒेเค•เคฐ เค†เคœ เคคเค• เคšเคฒी เค† เคฐเคนी เคนै।’’6 เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ाเคฒ เคธे เคšเคฒी เค† เคฐเคนी เค…เคธुเคฐों เค•े เคช्เคฐเคคि เค‡เคธ เคธंเค•ुเคšिเคค เคธोเคš เค•ो เคนी เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं। 
เคฆเคฐเค…เคธเคฒ, เค†เคฆเคฎी เค•ी เคฒाเคšाเคฐ เคจिเคฐीเคนเคคा เค•ो เคญी เค…เคจเคฆेเค–ा เคจเคนीं เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा। เค†เคฎ เค†เคฆเคฎी เค—เคฐीเคฌी เค”เคฐ เค…เคถिเค•्เคทा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค…เคชเคจे เค…เคงिเค•ाเคฐों เค•ो เคœाเคจ เคนी เคจเคนीं เคชाเคคा เค”เคฐ เคœिเคธ เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคธे เคšเคฐเคตाเคนे เคฆ्เคตाเคฐा เคนाँเค• เคฆी เค—เคˆ เคญेเฅœ-เคฌเค•เคฐिเคฏों เค•ी เคคเคฐเคน เคœीเคจा เคชเฅœเคคा เคนै। เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ी เคตिเคถेเคทเคคा เคฏเคน เคนै เค•ि เคตे เคฎुเค–्เคฏเคงाเคฐा เค•ी เคจเฅ›เคฐ เคธे เค“เคเคฒ เคाเคฐเค–เคฃ्เคก เค•े เค•ोเคฏเคฒเคฌीเค˜ा เคช्เคฐเค–เคฃ्เคก เค•ो เคฆृเคถ्เคฏเคฎाเคจ เคฌเคจा เค•เคฐ เคช्เคฐाเค•ृเคคिเค• เคธเคฎ्เคชเคฆा เคธे เคฏुเค•्เคค เค•्เคทेเคค्เคฐ เค•े เคฌเคฐเค•्เคธ เค‡เคธเค•े เคฎूเคฒ เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคฆुเคฐ्เคฆเคถा เค•े เคช्เคฐाเคฎाเคฃिเค• เคšिเคค्เคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฌॉเค•्เคธाเค‡เคŸ เคธे เคญเคฐे เค‡เคธ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌเคนुเคค เคธाเคฐी เค•เคฎ्เคชเคจिเคฏाँ เคนैं เคœो เค–เคฆाเคจों เคธे เคฌॉเค•्เคธाเค‡เคŸ เคจिเค•ाเคฒเคจे เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคी เคนैं เค”เคฐ เคเคฒ्เคฏुเคฎीเคจिเคฏเคฎ เคฎें เคขाเคฒเคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคธे เคกेเฅ เคธे เคฆो เคธौ เค•िเคฒोเคฎीเคŸเคฐ เคฆूเคฐ เคธिเคฒ्เคตเคฐ เคธिเคŸी เค‘เคซ เค‡เคฃ्เคกिเคฏा เคญेเคœเคคी เคนैं। เค•เคฎ्เคชเคจिเคฏाँ เคฌॉเค•्เคธाเค‡เคŸ เคคो เคจिเค•ाเคฒเคคी เคนैं เคฒेเค•िเคจ เค—เคก्เคขों เค•ो เคจเคนीं เคญเคฐเคคी เคนैं เคœเคฌเค•ि เคเค—्เคฐीเคฎेंเคŸ เคฎें เคธ्เคชเคท्เคŸ เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै เค•ि เค—เคก्เคขों เค•ो เคคुเคฐเคจ्เคค เคญเคฐ เคฆिเคฏा เคœाเค। เคฒेเค•िเคจ เคชिเค›เคฒे เคชเคš्เคšीเคธ-เคคीเคธ เคธाเคฒ เคธे เคจ เคฏे เค—เคก्เคขे เคญเคฐे เคœा เคฐเคนे เคนैं, เคจ เค‡เคจ เค—เคก्เคขों เคฎें เคชเคจเคชเคจे เคตाเคฒे เคฎเคš्เค›เคฐों เค•ो เคฎाเคฐเคจे เค•ी เคคเคœเคตीเคœ เค•ी เคœाเคคी เคนै। เคฌเคฒ्เค•ि เคธाเคฒ-เคฆเคฐ-เคธाเคฒ เคธेเคฐेเคฌ्เคฐเคฒ เคฎเคฒेเคฐिเคฏा เค•ी เคšเคชेเคŸ เคฎें เค†เค•เคฐ เค†เคฆिเคตाเคธी เค†เคฌाเคฆी เค•ा เคเค• เคฌเฅœा เคนिเคธ्เคธा เค•ाเคฒ เค•ा เค—्เคฐाเคธ เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เคฌเคธ เคฌเคšเคคा เคนै เคคो เคฆเคฌा-เค›ुเคชा เคœเคจाเค•्เคฐोเคถ- ‘‘เคนเคฎें เคคो เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เคœाเคจเคฌूเคเค•เคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคญी เคฎเคŸिเคฏा เคฐเคนी เคนै। เคšाเคนเคคी เคนै, เคชाเคŸ เคชเคฐ เค†เคฌाเคฆी เคœिเคคเคจी เคœเคฒ्เคฆी เค–เคค्เคฎ เคนो, เคฌॉเค•्เคธाเค‡เคŸ เคจिเค•ाเคฒเคจे เคฎें เค‰เคคเคจी เคนी เค†เคธाเคจी เคนोเค—ी।’’7  เค•เคฎ्เคชเคจिเคฏाँ เคธเคฐเค•ाเคฐी เคฎाเคคเคนเคคों เคธे เคฎिเคฒเค•เคฐ เคคाเคจाเคถाเคน เคนो เค—เคฏी เคนैं। เคเค—्เคฐीเคฎेंเคŸ เคฎें เคฏเคนाँ เค•े เคฒोเค—ों เค•े เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เค•े เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคธे เคฒाเคญ เค•ा เคเค• เคฌเฅœा เคนिเคธ्เคธा เคตिเค•ाเคธ เค•ाเคฐ्เคฏों เคชเคฐ เค–เคฐ्เคš เค•เคฐเคจे เค•ा เคญी เคช्เคฐाเคตเคงाเคจ เคนै เคคाเค•ि เคฏเคนाँ เค•े เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคชीเคจे เค•ा เคชाเคจी, เคธเฅœเค•-เคชเคฐिเคตเคนเคจ, เค…เคธ्เคชเคคाเคฒ เค•ी เคธुเคตिเคงा เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เค•เคฐाเคˆ เคœा เคธเค•े। เคฒेเค•िเคจ เค‡เคจ เคธเคฌ เคœเคฐूเคฐเคคों เค•ो เคฆเคฐเค•िเคจाเคฐ เค•เคฐ เค–เคฆाเคจ เคฎाเคฒिเค• เคฒीเฅ› เค•ी เคญूเคฎि เคชเคฐ เค•เคฎ, เคตเคจ เคตिเคญाเค—, เค—ैเคฐ เคฎเคœเคฐूเค† เคœเคฎीเคจ เค”เคฐ เค…เคธुเคฐ เคฐैเคฏเคค เค•ी เคœเคฎीเคจ เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เค–เคจเคจ เค•िเคฏा เค•เคฐเคคे เคนैं।
เค…เคตैเคง เค–เคจเคจ เค–ुเคฒेเค†เคฎ เค”เคฐ เคตเคฐ्เคทों เคธे เคœाเคฐी เคนै। เคฐुเคฎเคुเคฎ เค”เคฐ เคฒाเคฒเคšเคจ เคฆा เค•ा เค˜ूเคฎ-เค˜ूเคฎเค•เคฐ เคธเคฎเคाเคจा เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค†เคคा เค”เคฐ เคจ เค•เคฒेเค•्เคŸเคฐ, เคเคธ.เคชी. เค•ो เค†เคตेเคฆเคจ เคฒिเค–เคจा। เคเค• เคฌाเคฐ เคชूเคฐी เค–ोเคœ-เคฌीเคจ เค•เคฐ เค…เคตैเคง เค–เคจเคจ เคตाเคฒी เคญूเคฎि เค•ा เคฎौเคœा, เค–ाเคคा, เคช्เคฒॉเคŸ เคฐเค•เคฌा, เคตเคนाँ เคธे เคฌॉเค•्เคธाเค‡เคŸ เคขोเคจेเคตाเคฒी เค—ाเฅœिเคฏों เค•े เคจเคฎ्เคฌเคฐ เคธเคนिเคค เคฆเคธ เคชเคจ्เคฆ्เคฐเคน เคชेเคœ เค•ी เคฆเคฐเค–्เคตाเคธ्เคค เค–ुเคฆ เคฐुเคฎเคुเคฎ เค”เคฐ เคฒाเคฒเคšเคจ เคฆा เค•เคฒेเค•्เคŸเคฐ เค•े เค‘เคซिเคธ เคฎें เค‰เคธเค•े เคนाเคฅ เคฎें เคฆे เค†เคฏे। เคฌाเคฆ เคฎें เคฎाเคฒूเคฎ เคนुเค†, เคœिเคฒा เค–เคจเคจ เคชเคฆाเคงिเค•ाเคฐी เค•ो เคœाँเคš เค•ी เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐी เคธौंเคชी เค—เคฏी เคนै। ‘‘เคฌिเคฒ्เคฒी เค•ो เคฆूเคง เค•ी เคฐเค–เคตाเคฒी เค•ा เคญाเคฐ! เคธो, เคจ เค•ुเค› เคนोเคจा เคฅा เคจ เค•ुเค› เคนुเค†।’’8 เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธเค•ाเคฐ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคชाเคค्เคฐों เคฐुเคฎเคुเคฎ เคคเคฅा เคฒाเคฒเคšเคจ เคฆा เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฒोเค—ों เค•ा เคง्เคฏाเคจ เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคœीเคตเคจ เค•े เคธाเคฅ เคนो เคฐเคนे เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคถोเคทเคฃ เค•े เคฌिเคจ्เคฆुเค“ं เค•ी เคคเคฐเคซ เค–ींเคšเคจा เคนै। เค‡เคธเคธे เคฌเฅœी เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เค”เคฐ เค•्เคฏा เคนो เคธเค•เคคी เคนै เค•ि เคนเคฐ เค›ोเคŸा-เคฌเฅœा เค…เคงिเค•ाเคฐी, เคนเคฐ เค›ोเคŸी-เคฌเฅœी เค•เคฎ्เคชเคจिเคฏाँ เคšाเคนे เคตเคน ‘เคถिंเคกाเคฒ्เค•ो’ เคนो เคฏाเค•ि ‘เคตेเคฆांเค—’ เคธเคฌ เคจे เคฎिเคฒเค•เคฐ เค…เคธुเคฐ เคธเคฎเคे เคœाเคจे เคตाเคฒे เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ा เคธिเคฐ्เคซ เค”เคฐ เคธिเคฐ्เคซ เคถोเคทเคฃ เคนी เค•िเคฏा เคนै। 
เค…เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•े เค‡เคธ เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•ी เคฆुเคฐ्เคฆเคถा เค•े เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ เค›ोเคŸे-เคฌเฅœे, เคชुเคฐाเคจे-เคจเคฏे เค…เคจेเค• เคฆेเคตเคคा เคนैं। เค‡เคจเคฎें เคฆेเคถी-เคตिเคฆेเคถी, เคต्เคฏाเคชाเคฐी เค•เคฎ्เคชเคจिเคฏाँ, เคธเคค्เคคा เคชเคฐ เค•ाเคฌिเคœ เคฎंเคค्เคฐी เคต เคฐाเคœเคจेเคคा, เคงเคฐ्เคฎ เค•े เค ेเค•ेเคฆाเคฐ เค”เคฐ เคชुเคฐाเคจे เคฐเคธूเค–เคฆाเคฐ เคธाเคฎंเคค เคฎुเค–्เคฏ เคนैं। เค•ुเคฒ เคฎिเคฒाเค•เคฐ เคฏเคน เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เคœो เคญी เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธे เค‡เคจเค•ा เคถोเคทเคฃ เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै, เค•เคฐเคคा เคนै; เคšूเค•เคจे เค•ा เคคो เคธเคตाเคฒ เคนी เคจเคนीं। เค‡เคธ เค•्เคฐเคฎ เคฎें เคธเคฐ्เคตเคช्เคฐเคฅเคฎ เคฆेเคถी เค•เคฎ्เคชเคจी ‘เคŸाเคŸा’ เคจे เค…เคธुเคฐों เค•े เคฒोเคนा เค—เคฒाเคจे เค”เคฐ เค”เคœाเคฐ เคฌเคจाเคจे เค•े เคนुเคจเคฐ เค•ा เค…เคจ्เคค เค•िเคฏा, เคœो เค•ाเคฐीเค—เคฐ เค…เคธुเคฐ เคœाเคคि เค•े เคชूเคฐे เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ी เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เคนाเคฐ เคนै। เคตिเคฆेเคถी เค•เคฎ्เคชเคจी ‘เคตेเคฆांเค—’ เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•ा เคฌเฅœा เคฆेเคตเคคा เคนै เคœिเคธเค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคกॉเค•्เคŸเคฐ เคธाเคนเคฌ เค•เคนเคคे เคนैं- ‘‘เคฏเคน เค•เคฎ्เคชเคจी เคนै เคตिเคฆेเคถी เค”เคฐ เคจाเคฎ เคฐเค–ा เคนै ‘เคตेเคฆांเค—’, เคœैเคธे เคช्เคฏोเคฐ เคฆेเคถी เคนो। เค•िเคคเคจा เคšाเคฒू-เคชुเคฐ्เคœा เคนै เค‡เคธी เคธे เคชเคคा เคšเคฒเคคा เคนै।’’9  เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ เค”เคฐ เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เคถเคน เคชाเค•เคฐ เค‰เคธเค•े เคนौเคธเคฒे เคฌुเคฒंเคฆ เคนैं। เคตเคจ เคตिเคญाเค— เคฆ्เคตाเคฐा เคช्เคฐเคธ्เคคाเคตिเคค เคญेเฅœिเคฏा เค…เคญ्เคฏाเคฐเคฃ เค•े เค•ँเคŸीเคฒे เคคाเคฐों เค•ी เค˜ेเคฐाเคฌंเคฆी เคœैเคธे เคฎाเคฎूเคฒी เค•ाเคฎ เค•े เคฌเคนाเคจे เคตเคน เค‡เคฒाเค•े เคฎें เคฌॉเค•्เคธाเค‡เคŸ เค•ाเคฐเค–ाเคจा เค–ोเคฒเคจे เค•े เคซिเคฐाเค• เคฎें เคนै। เค•ोเคฏเคฒाเคถ्เคฐเคฎ เค•े เคถिเคตเคฆाเคธ เคฌाเคฌा เค…เคชเคจे เค•ंเค ी เค…เคญिเคฏाเคจ เค•े เคœเคฐिเค เค…เคธुเคฐों เคฎें เคชैเค  เคฌเคจाเคคे เคนैं เค”เคฐ เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เค†เฅœ เคฎें เคงเคจ เค•เคฎाเคจे เคธे เคฒेเค•เคฐ, เคœเคจเคธेเคตा เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฌเคจเคตाเคฏे เค†เคตाเคธीเคฏ เคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏों เค•े เค…เคคिเคฅिเค—ृเคน เคฎें เคฌाเคฌा เค–ुเคฆ เค…เคธुเคฐ เคฌเคš्เคšिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เค—เคฒीเคœ เคนเคฐเค•เคคे เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฌเคฌुเค†เคจी เคŸोเคฒे เค•ा เคœเคฎींเคฆाเคฐ เค—ोเคจू เค‰เคฐ्เคซ เค—เคฃेเคถ्เคตเคฐ เคธिंเคน เค•िเคธी เคฆेเคตเคคा เคธे เค•เคฎ เคจเคนीं เคนै। เคฌ्เคฒॉเค• เค…ँเคšเคฒ เค•ी เค ेเค•ेเคฆाเคฐी เคนो เคฏा เค•ोเคฏเคฒเคฌीเค˜ा เคช्เคฐเค–เคฃ्เคก เค•ी เคชंเคšाเคฏเคคों เค•ा เค•ाเคฎเค•ाเคœ, เคธเคฌ เค‰เคธเค•े เค‡เคถाเคฐों เคชเคฐ เคนी เคนोเคคा เคนै। เค…เคธुเคฐ-เค•ोเคฒ เค•ो เคกเคฐा-เคงเคฎเค•ाเค•เคฐ, เค—ोเคจू เคจे เค…เคชเคจे เคฌाเคช เค•ी เคคीเคธ เคเค•เฅœ เคฆोเคจ เคญूเคฎि เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนी เคฆेเค–เคคे เคธौ เคเค•เฅœ เคฎें เคฌเคฆเคฒ เคฆिเคฏा। เคฒेเค•िเคจ เคšुเค—เคฒเค–ोเคฐ เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि, “เคฌीเคธ เคเค•เฅœ เคญूเคฎि, เค–ेเคฐเคตाเคฐ เค†เคฆिเคตाเคธी เคฌเคจเค•เคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคธे เคฌเคจ्เคฆोเคฌเคธ्เคค เค•เคฐเคตा เคฒी เคฅी। เค‡เคธीเคฒिเค เคฒोเค—ों เค•ो เคฏเคน เคถเค• เคนोเคคा เคฅा เค•ि เคตเคน เค–ेเคฐเคตाเคฐ เคนै เค•ि เคฐाเคœเคชूเคค। เคตैเคธे เค‡เคธ เค‡เคฒाเค•े เคฎें เคฏเคน เค•เคนाเคตเคค เคฎเคถเคนूเคฐ เคฅी เค•ि เค˜เคŸเคฒे เค–ेเคฐเคตाเคฐ เค”เคฐ เคฌเฅเคฒे เคฐाเคœเคชूเคค।’’10 
เค‡เคจ เคธเคฌ เค—เค เคœोเฅœ เคฎें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ-เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เค—เคนเคฐी เคญूเคฎिเค•ा เคนै เคœिเคธเค•े เค…ंเคค เค•ी เค˜ोเคทเคฃा เคญूเคฃ्เคกเคฒीเค•เคฐเคฃ เค•ी เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เค•े เคฐूเคช เคฎें เค†เคฏे เค‰เคค्เคคเคฐ เค†เคงुเคจिเค•เคคाเคตाเคฆ เคจे เค•ी เคฅी เค•िเคจ्เคคु เค…เคฌ เค‰เคธी เค•ी เคธเคฐเคชเคฐเคธ्เคคी เคฎें เคญूเคฃ्เคกเคฒीเค•เคฐเคฃ เค•ा เคตिเคฐोเคง เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคนเคฐ เค•ोเคถिเคถ เค•ो เค•ुเคšเคฒा เคœा เคฐเคนा เคนै। ‘‘เค†เคœ เค†เคฆिเคตाเคธी เคœिเคธ เคตिเค•เคฐाเคฒ เคธंเค•เคŸ เค•ा เคธाเคฎเคจा เค•เคฐ เคฐเคนे เคนैं เค‰เคธเค•ा เคฎूเคฒ เค•ाเคฐเคฃ เคนै เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ-เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เค…เคชाเคฐ เคคाเค•เคค เค”เคฐ เค†เคคंเค•เค•ाเคฐी เคนिंเคธเค• เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि।’’11  เคจाเคฏिเค•ा เคฒเคฒिเคคा เคญी เค‡เคธ เคฌाเคค เคธे เคตाเค•िเคซ เคนै เค•ि ‘‘เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ-เคฐाเคœ्เคฏ เค•ी เคนिंเคธा เค•ा เค•ोเคˆ เคœเคตाเคฌ เคจเคนीं เคนो เคธเค•เคคा। ... เคฏเคนी เคเค•เคฎाเคค्เคฐ เคธंเคธ्เคฅा เคนै เคœिเคธเคจे เคนिंเคธा เค•ो เคญी เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคฐूเคช เคฆिเคฏा เคนै। เค‰เคธเค•ी เคธेเคจा เคธเคถเคธ्เคค्เคฐ เคฌเคฒ, เคชुเคฒिเคธ, เคธเคฌ เคธैเคฆ्เคงांเคคिเค• เคคौเคฐ เคชเคฐ เคนिंเคธा เค•े เคฒिเค เคนी เคช्เคฐเคถिเค•्เคทिเคค เคนैं। เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ-เคฐाเคœ्เคฏ เค…เคชเคจे เค•ो เคธुเคฐเค•्เคทिเคค เคฐเค–เคจे เค•े เคฒिเค เค‡ंเคธाเคจों เค•ा เค‡ंเคธाเคจों เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคนी เคจाเคถ เค•เคฐเคตाเคคा เคนै।... เค‡เคธเคจे เค†เคฆเคฎी เค•ो เคนी เค†เคฆเคฎเค–ोเคฐ เคฌเคจा เคฆिเคฏा เคนै। เคตเคน เคญी เคฌिเคจा เค•िเคธी เค…เคชเคฐाเคง เคฌोเคง เค•े।’’12  เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ-เคฐाเคœ्เคฏ เค•ा เคเค• เค…ंเค— เคตเคจ เคตिเคญाเค— เค…เคธुเคฐों เค•ो เค…เคชเคจे เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค˜ुเคธเคชैเค िเคฏा เคฎाเคจเคคा เคนै เคคो เคฆूเคธเคฐा เค…ंเค— เคชुเคฒिเคธ เค‰เคจเคธे เคฌเคฐ्เคฌเคฐเคคा เคธे เคชेเคถ เค†เคคी เคนै। เค‡เคจ เคธเคญी เคฆेเคตเคคाเค“ं เค•ी เคฎिเคฒीเคญเค—เคค เค•े เคšเคฒเคคे เค…เคธुเคฐ เคเค• เคฌाเคฐ เคชुเคจः เคชเคฐाเคœिเคค เคนोเคคे เคนैं เค”เคฐ เคตैเคฆिเค• เคฏुเค— เคธे เคšเคฒा เค† เคฐเคนा เคฆेเคต-เค…เคธुเคฐ เคธंเค˜เคฐ्เคท, เคœिเคธे เคนเฅ›ाเคฐ-เคนเฅ›ाเคฐ เค‡เคจ्เคฆ्เคฐ เคญी เค…ंเคœाเคฎ เคจเคนीं เคฆे เคธเค•े เคฅे, เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคाเค“ं เค•ी เคœीเคค เค•े เคธाเคฅ เคธเคฎाเคช्เคค เคนोเคคा เคนै।
เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ा เคเค• เค†เค•เคฐ्เคทเค• เคชเคนเคฒू เค…เคธुเคฐ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เค•ी เค…เคธ्เคฎिเคคा เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เคชเค•्เคทों เค•ा เคธंเคตेเคฆเคจเคถीเคฒ เคšिเคค्เคฐเคฃ เคนै। เคญेเคฆเคญाเคต เคธे เคฎुเค•्เคค เค”เคฐ เคธเคฎเคคाเคตाเคฆी เค…เคธुเคฐों เค•े เคธाเคฎाเคœिเค•-เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคœीเคตเคจ เคฎें เคนाเคŸ เคเคตं เค…เค–เฅœा เคœैเคธे เคธाเคฐ्เคตเคœเคจिเค• เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคนैं। เค–เคฐीเคฆी-เคฌिเค•्เคฐी, เคธाเคฎाเคœिเค• เคธเคฎ्เคฎेเคฒเคจ, เคธเค—े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงिเคฏों เคธे เคญेंเคŸ เคธे เคฒेเค•เคฐ เค—िเคฒे-เคถिเค•เคตे, เค…เคชเคจों เค•ा เคธเคฎाเคšाเคฐ เคคเคฅा เคถाเคฆिเคฏाँ เคคเค• เคฏเคนीं เคชเคฐ เคคเคฏ เคนोเคคी เคนैं। เค…เค–เฅœा เคฎें เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคทों เค•े เคธเคฎूเคน เคธเคฐเคนुเคฒ, เคนเคฐिเคฏเคฐी, เคธोเคนเคฐाเคฏ, เคธเฅœเคธी-เค•ुเคŸाเคธी เค†เคฆि เคชเคฐ्เคต-เคค्เคฏोเคนाเคฐों เคชเคฐ เคœเคฆुเคฐा, เคूเคฎเคฐ เคจाเคšเคคे เคนैं। เค—ाँเคต เค•े เคธीเคตाเคจ เค•े เคฆेเคต, เคฆเคฐเคนा เค•ी เคชूเคœा เคชเคฐ เคฒोเค— เคจिเคถ्เคšिเคจ्เคค เคธोเคคे เคนैं เคคเคฅा เคชिเคคเคฐ-เคชूเคฐ्เคตเคœ เค•ो เคนเคฐ เคตเค•्เคค เคฏाเคฆ เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‡เคจ เค—เคคिเคถीเคฒ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐाเค“ं เค•े เคธाเคฅ เคชिเค›เฅœेเคชเคจ เค•े เคธूเคšเค• เค…ंเคงเคตिเคถ्เคตाเคธ เคญी เคฎौเคœूเคฆ เคนैं เคœिเคจเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฒोเค— เคชเคฐेเคถाเคจ เคนैं। เคฏเคนाँ เคฎाเคจ्เคฏเคคा เคนै เค•ि เคงाเคจ เค•ो เค†เคฆเคฎी เค•े เค–ूเคจ เคฎें เคธाเคจเค•เคฐ เคฌिเคšเฅœा เคกाเคฒเคจे เคธे เคซเคธเคฒ เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ी เคนोเคคी เคนै। เค–เคฐीเคซ เค•े เคธीเฅ›เคจ เคฎें เคฎूเฅœीเค•เคŸเคตा เคฒोเค— เค‡เคธीเคฒिเค เคธुเคจเคธाเคจ เค‡เคฒाเค•े เคฎें เค˜ूเคฎเคคे เคฐเคนเคคे เคนैं। เคฏเคนाँ เคฆेเคตी-เคฆेเคตเคคाเค“ं เค•ो เค–ुเคถ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฌเคฒि เคšเฅाเคจे เค•ी เคชुเคฐाเคจी เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคญी เคนै, เคœिเคธเค•ी เค†เฅœ เคฎें เคฎाเคธूเคฎ เค†เคฆिเคตाเคธी เคฌเคš्เคšिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เค•ुเค•เคฐ्เคฎ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคซिเคฐ เคฌเคฒि เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฎाเคฐ เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै- ‘‘เค•ोเคฏเคฒेเคถ्เคตเคฐ เค†เคถ्เคฐเคฎ เค•े เคชाเคธ เคนी เคจเคฆी เค•िเคจाเคฐे เคाเฅœिเคฏों เคฎें เคเค• เคฌाเคฐเคน-เคคेเคฐเคน เคธाเคฒ เค•ी เค•เคฎเคธिเคจ เคฌเคš्เคšी เค•ी เคจเค—्เคจ เคฒाเคถ เคฎिเคฒी। เค—เคฒे เคฎें เคจींเคฌू-เคฎिเคฐเคšी เค•ी เคฎाเคฒा, เคฌाเคฒों เคฎें เค…เฅœเคนूเคฒ เค•े เคซूเคฒ, เคฆेเคน เคฎें เคœเคนाँ-เคคเคนाँ เคธिเคจ्เคฆूเคฐ เคฎเคฒा เคนुเค†।’’13  เคฒेเค•िเคจ เค•ाเคฐ्เคฏเคตाเคนी เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เค•ुเค› เคนोเคคा เคฆिเค–ाเคˆ เคจเคนीं เคฆेเคคा เค”เคฐ เค•ुเค› เคนोเคคा เคญी เคนै เคคो เคฎाเคค्เคฐ เคฆिเค–ाเคตा। 
เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเคœ เค•เคฎ्เคชเคจिเคฏों เค•ी เคฎเคจเคฎाเคจी เคธे เค†เคœिเคœ เค†เค•เคฐ เคธाเคฎूเคนिเค• เคฐूเคช เคธे เค–เคฆाเคจों เคฎें เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เคธे เค‡เคจเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं। เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคाเค“ं เคฎें เค–เคฒเคฌเคฒी เคฎเคš เคœाเคคी เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคธเคธे เคชเคนเคฒे เค•เคญी เค‰เคจ्เคนें เค‡เคคเคจी เคฌเฅœी เคšुเคจौเคคी เคจเคนीं เคฎिเคฒी เคฅी। เคถिंเคกाเคฒ्เค•ो เค•เคฎ्เคชเคจी เค•ा เคฎैเคจेเคœเคฐ เคชांเคกे เคฌाเคฌा เคธाเคœिเคถ เคฐเคšเค•เคฐ เค†เคจ्เคฆोเคฒเคจ เคฎें เคซूเคŸ เคกाเคฒ เคฆेเคคा เคนै- เค•เคจाเคฐी เคธंเค˜ เค…เคชเคจा เคนाเคฅ เค–ींเคš เคฒेเคคा เคนै เค”เคฐ เคชुเคฒिเคธ เคชाเคŸ เคชเคฐ เค›ाเคชा เคฎाเคฐเค•เคฐ เคฆเคฐ्เคœเคจ เคญเคฐ เค…เคธुเคฐों เค•ो เค—िเคฐเคซ्เคคाเคฐ เค•เคฐ เคฒेเคคी เคนै। เค‡เคธเค•े เคตिเคฐोเคง เคฎें เคนเคœाเคฐों เค•ी เคธंเค–्เคฏा เคฎें เคฒोเค— เคœเคฎा เคนोเค•เคฐ เคชुเคฒिเคธ เคšौเค•ी เค•ा เค˜ेเคฐाเคต เคเคตं เคงเคฐเคจा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‰เคจ्เคนें เคญเฅœเค•ाเค•เคฐ เคชुเคฒिเคธ เค…เคšाเคจเค• เคซाเคฏเคฐिंเค— เค•เคฐ เคฆेเคคी เคนै เคœिเคธเคฎें เคฌाเคฒเคšเคจ เคธเคนिเคค เค›ः เคฒोเค— เคฎाเคฐे เคœाเคคे เคนैं। เค‡เคธ เค˜เคŸเคจा เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เค…เค—เคฒे เคฆिเคจ เค•े เค…เค–เคฌाเคฐ เคฎें เค–เคฌเคฐ เค›เคชเคคी เคนै เค•ि,  ‘‘เคชाเคฅเคฐเคชाเคŸ เคฎें เคนुเค เคชुเคฒिเคธ เคฎुเค เคญेเฅœ เคฎें เค›เคน เคจเค•्เคธเคฒी เคฎाเคฐे เค—เคฏे। เคฎाเคฐे เค—เคฏे เคจเค•्เคธเคฒिเคฏों เคฎें เค•ुเค–्เคฏाเคค เคเคฐिเคฏा เค•เคฎांเคกเคฐ เคฌाเคฒเคšเคจ เคญी เคถाเคฎिเคฒ เคนै।’’14  เคฒเค—ाเคคाเคฐ เค˜เคŸिเคค เคนाเคฆเคธों เคจे เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ो เคนเคฐ เคคเคฐเคน เคธे เคคोเฅœ เคฆिเคฏा เคฅा। เคธंเค˜เคฐ्เคท เคธเคฎिเคคि เค•े เค…เค—ुเค† เค‡เคฒाเค•ा เค›ोเฅœ เคšुเค•े เคฅे। เคจौเคœเคตाเคจ เคฒเฅœเค•े-เคฒเฅœเค•िเคฏों เคจे เคญी เคฎเคœเคฌूเคฐเคจ เค‡เคฒाเค•ा เค›ोเฅœ เคฆिเคฏा เคฅा। เคชुเคจः เค†เคทाเฅ เคฎें เค–ेเคคी เค•े เคฒिเค เคชाเคŸ เคฒौเคŸเคจे เคชเคฐ เคฒเคฒिเคคा, เคฌुเคงเคจी เคฆी, เค—เคจ्เคŸूเคฐ, เคเคคเคตाเคฐी เค•े เคธाเคฅ เคชเคจ्เคฆ्เคฐเคน เคฒोเค—ों เค•ा เคธเคฎूเคน เคตेเคฆांเค— เค”เคฐ เคชुเคฒिเคธ เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคธे เคฎुเค†เคตเคœे เคชुเคจเคฐ्เคตाเคธ เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐเคจे เคœाเคคा เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เคฌीเคš เคฐाเคธ्เคคे เคฎें เคฌिเค›ी เคฒैंเคก เคฎाเค‡ंเคธ เคซเคŸเคจे เคธे เคธเคฌเค•ी เคงเคœ्เคœिเคฏाँ เค‰เฅœ เคœाเคคी เคนैं। เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा เค‡เคธ เคœीเคค เคชเคฐ เค–ुเคถ เคนो เคœाเคคे เคนैं। เคนाเคฒांเค•ि เคฒเฅœाเคˆ เค•ी เคฌाเค—เคกोเคฐ เคธंเคญाเคฒเคจे เค•े เคฒिเค เคฐाเคœเคงाเคจी เค•े เคฏूเคจिเคตเคฐ्เคธिเคŸी เคนॉเคธ्เคŸเคฒ เคธे เคธुเคจीเคฒ เค…เคธुเคฐ เค•ा เค…เคชเคจे เคธाเคฅिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เค•ोเคฏเคฒเคฌीเค˜ा เคชाเคŸ เค•े เคฒिเค เคจिเค•เคฒเคจा, เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เคธूเคšเค• เคนै เค•ि เค…เคชเคจी เคธเคญ्เคฏเคคा เคต เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ो เคฌเคšाเคจे เค•ा เคฏเคน เคธंเค˜เคฐ्เคท เคเค• เคจเคฏे ‘เคชเคขे़-เคฒिเค–े’ เคฐूเคช เคฎें เค†เค—े เคœाเคฐी เคฐเคนेเค—ा . . .।
เคตเคธ्เคคुเคคः ‘เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा’ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค†เคฆिเคตाเคธी เคชुเคฐुเคทों เค”เคฐ เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค•ी เคชीเฅœा เค”เคฐ เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•ा เคฎाเคฐ्เคฎिเค• เค†เค–्เคฏाเคจ เคนै। เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ เคจे เค†เคฆिเคตाเคธी เคธเคฎाเคœ เค•े เคธाเคฎाเคœिเค•, เค†เคฐ्เคฅिเค• เค”เคฐ เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เค•ो เคชเคฐเคธ्เคชเคฐ เค—ूंเคฅ-เคฐเคšเค•เคฐ เค…เคธुเคฐ เคธเคฎाเคœ เคธे เคœुเฅœे เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคต เค…เคธ्เคฎिเคคा เค•े เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•ो เคเคคिเคนाเคธिเค• เคคเคฅ्เคฏों, เคฎिเคฅเค•ीเคฏ เคตृเคค्เคคाเคจ्เคคों เค”เคฐ เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคœीเคตเคจ เค•ी เค˜เคŸเคจाเค“ं เค•े เคฌीเคš เคธे เคœिเคธ เคตिเคตेเค• เคเคตं เค•ौเคถเคฒ เคธे เค‰เค ाเคฏा เคนै, เคตเคน เค…เคธुเคฐों เค•े เคœीเคตเคจ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ो เคธเคฎเค—्เคฐเคคा เคฎें เคฆेเค–เคจे-เคธเคฎเคเคจे เค•े เคธाเคฅ เคนी เค‰เคจเค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคเคตं เคช्เคฐเคšाเคฐिเคค เคฎिเคฅเค•ों เค•े เคช्เคฐเคญाเคต เคธे เคฎुเค•्เคค เคช्เคฐเคฎाเคฃिเค• เคœीเคตเคจ เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ो เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคा เคนै। 
เคธंเคฆเคฐ्เคญ -
1. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœ्เคžाเคจเคชीเค , เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคชृ. 74-75
2. เคคเคฒเคตाเคฐ, เคตीเคฐ เคญाเคฐเคค, เคाเคฐเค–ंเคก เค•े เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เคฌीเคš (เคเค• เคเค•्เคŸीเคตिเคธ्เคŸ เค•े เคจोเคŸ्เคธ), เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœ्เคžाเคจเคชीเค , เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, 2008, เคชृ.33
3. เคตเคนी, เคชृ.224-225
4. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœ्เคžाเคจเคชीเค , เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•े เคฌ्เคฒเคฐ्เคฌ เคธे เค‰เคฆ्เคงृเคค
5. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœ्เคžाเคจเคชीเค , เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคชृ.11
6. เคถांเคกिเคฒ्เคฏ, เคธुंเคฆเคฐเคฎ, เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคตेเคฆเคจा เคเคตं เคšेเคคเคจा เค•ा เคจเคฏा เคชाเค , เคตाเค™्เคฎเคฏ เค†เคฆिเคตाเคธी เคตिเคถेเคทांเค•-1, เคœुเคฒाเคˆ 2013, เคชृ.183
7. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœ्เคžाเคจเคชीเค , เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคชृ.14
8. เคตเคนी, เคชृ.27
9. เคตเคนी, เคชृ.80
10. เคตเคนी, เคชृ.35
11. เคถांเคกिเคฒ्เคฏ, เคธुंเคฆเคฐเคฎ, เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•ी เคตेเคฆเคจा เคเคตं เคšेเคคเคจा เค•ा เคจเคฏा เคชाเค , เคตाเค™्เคฎเคฏ เค†เคฆिเคตाเคธी เคตिเคถेเคทांเค•-1, เคœुเคฒाเคˆ 2013, เคชृ. 186
12. เคตเคนी, เคชृ. 186
13. เคฐเคฃेเคจ्เคฆ्เคฐ, เค—्เคฒोเคฌเคฒ เค—ाँเคต เค•े เคฆेเคตเคคा, เคญाเคฐเคคीเคฏ เคœ्เคžाเคจเคชीเค , เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, 2016, เคชृ. 60
14. เคตเคนी, เคชृ. 88

เคธेเคคु, เค…เค•्เคŸूเคฌเคฐ 2020

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।