рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрд░рд╡िंрдж рдХुрдоाрд░ рдХा рдПрдХ рдЕрдирди्рдп рд╕्рдеाрди рд╣ै। рд╕рд░िрддा, рдоुрдХ्рддा, рдХैрд░ेрд╡ाрди, рдЬैрд╕ी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рд╕рдо्рдкाрджрди рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоाрдзुрд░ी, рддрдеा рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг ‘рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо’ рдХे рдк्рд░рдердо рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЕрд░рд╡िंрдж рдЬी рд╣िंрджी рд╢рдм्рдж рд╕рдо्рдкрджा рдХे рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХे рд▓िрдпे рдиिрд░्рдоिрдд рдЕрдкрдиे рд╕рдоांрддрд░ рдХोрд╢ рд╡ рдЕрд░рд╡िंрдж рд▓ेрдХ्рд╕िрдХॉрди рдХे рд▓िрдпे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ैं। рд╕ेрддु рдХे рд▓िрдпे рд╕ेрддु рдХे рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдиे рдЙрдирд╕े рдпрд╣ рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХिрдпा рд╣ै।
![]() |
рдЕрд░рд╡िंрдж рдХुрдоाрд░ |
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоेрд░ा рдкрдд्рд░рдХाрд░-рд╕ंрдкाрджрди рдХाрд▓ рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ рдмрд╣ुрдд рдкрд╣рд▓े – рд╕рди 1949-50 рдХे рдЖрд╕рдкाрд╕। рдоैं 19-20 рд╕ाрд▓ рдХा рдеा। рдоैрдЯ्рд░िрдХ рдкाрд╕ рдеा, рд╢ाрдо рдХे рд╕рдордп рдПрдл़. рдП. рдХी рдкрдв़ाрдИ рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा। рджिрди рдоें рдк्рд░ूрдл़рд░ीрдбрд░ рдеा, рдЫुрдЯ्рдЯी рдкрд░ рд╢िрдорд▓ा рдЧрдпा рдеा। рд▓ौрдЯा рддो рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рдЙрд╕ी рдХंрдкрдиी рдоें рд╕рд░िрддा рдоें рдЙрдкрд╕ंрдкाрджрдХ рдмрдиा рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ूँ। рдХрдИ рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╣ोрддे рдеे। рдк्рд░рдХाрд╢рдиाрд░्рде рдЖрдИ рд░рдЪрдиाрдУं рдкрд░ рд░ाрдп рджेрдиा, рдЫрдкрдиे рдЬा рд░рд╣ी рд░рдЪрдиाрдУं рдХा рд╕ंрдкाрджрди рдХрд░рдиा। рдоुрдЭ рд╕े рдКрдкрд░ рд╕्рд╡рджेрд╢ рдХुрдоाрд░ рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕ंрдкाрджрдХ рдеे рдФрд░ рд╕рдм рд╕े рдКрдкрд░ рд╕ंрдкाрджрдХ рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде। рдПрдХ рдмाрд░ рдоुрдЭे рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдХी рдПрдХ рдмाрд▓ рдХрдеा рдХा рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд░рдиे рдХा рдХाрдо рдоिрд▓ा। рд▓ेрдЦрдХ рдеीं рдл़्рд░ैрдбा рдмेрджी, рдЕрднिрдиेрддा рдХрдмीрд░ рдмेрджी рдХी рдоाँ, рдЬो рдмाрдж рдоें рдмौрдж्рдз рдирди рдмрди рдЧрдИ рдеीं। рдХрд╣ाрдиी рдХा рдиाрдо рд╢ाрдпрдж рдлिрд░рд╣рди рдеा। рдЕрдиुрд╡ाрдж рдмेрд╣рдж рд▓рдЪрд░ рдеा। рд╕्рд╡рджेрд╢ рдХुрдоाрд░ рдиे рдЙрд╕ рдХा рд╣рд░ рд╡ाрдХ्рдп рдХाрдЯрдЫाँрдЯ рджिрдпा। рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬी рд╕े рдХрд╣ рджिрдпा, рдпрд╣ рд▓рдб़рдХा рдирд╣ीं рдЪрд▓ेрдЧा। рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬी рдоुрдЭे рд░рдЦрдиे рдкрд░ рдЕрдб़े рдеे। рдоैं рдиे рд╕्рд╡рджेрд╢ рд╕े рдХрд╣ा, рдЫрд╣ рдорд╣ीрдиे рдмाрдж рдЖрдк рдоेрд░ी рдХिрд╕ी рд░рдЪрдиा рдоें рдХौрдоा рддрдХ рдирд╣ीं рдмрджрд▓ рдкाрдПँрдЧे। рдоेрд░ा рд▓िрдЦा рдмिрдиा рдкрдв़े рд╕ीрдзे рдЫाрдкेрдЦ़ाрдиे рднेрдЬेंрдЧे। рдРрд╕ा рд╣ी рд╣ुрдЖ। рд╕्рд╡рджेрд╢ рднी рдоेрд░े рд╢ुрднрдЪिंрддрдХ рдмрди рдЧрдП। рд╡े рдиृрдд्рдп рдФрд░ рдиाрдЯрдХ рдХे рд╢ौрдХ़ीрди рдеे। рдоुрдЭे рднी рдЙрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд▓े рдЧрдП – рджिрд▓्рд▓ी рдЖрд░्рдЯ рдеिрдПрдЯрд░ рдоें।
рдЗрд╕ рдмीрдЪ рд╡рд╣ीं рд╕े рдоेрд░ी рджेрдЦрд░ेрдЦ рдоें рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдЬैрд╕ी рдоुрдХ्рддा рдХा рдЖрд░ंрдн рд╣ुрдЖ рдФрд░ рд╕рд░िрддा рдХा рдЙрд░्рджू рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рднी рдиिрдХрд▓ा।
рдмाрдж рдоें рдоैं рд╕рд░िрддा рд╕े рд╡рд╣ीं рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдоैрдЧрдЬ़ीрди рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा। рд╕рд░िрддा рдоें рддो рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬी рдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕ुрд╕्рдеाрдкिрдд рдеा। рдкрд░ंрддु 1957 рддрдХ рдЖрддे рдЖрддे рдХैрд░ेрд╡ाрди рдХी рджрд╢ा рдмिрдЧрдб़рдиे рд▓рдЧी। рд╡िрд╢्рд╡рдиाрде рдЬी рдЙрд╕े рдХрднी рдПрдХ рдЕрдоेрд░िрдХी рдкрдд्рд░िрдХा рдЬैрд╕ा рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддे рдХрднी рджूрд╕рд░ी, рдПрдХ рдмाрд░ рддो рд▓ेрдбीрдЬ़ рд╣ोрдордЬрд░्рдирд▓ рддрдХ рднी। рд╕рдм рдмेрд╕ूрдж। рдмंрдж рдХрд░рдиे рдХी рд╕ोрдЪрдиे рд▓рдЧे। рдПрдХ рд╢ाрдо рдЙрди рдХे рдХрдорд░े рдоें рдоैं рдиे рдХрд╣ा, рдЖрдк рдоुрдЭ рдкрд░ рдкूрд░ा рднрд░ोрд╕ा рдХрд░ рдХे рдоुрдЭे рдХрдоाрди рд╕ौँрдк рджीрдЬिрдП। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкूрдЫा, рдХ्рдпा рдХрд░ोрдЧे। рдоैंрдиे рд╕рдордЭाрдпा рдХि рд╣рдо рдЙрди рд╕े рдк्рд░рддिрдпोрдЧिрддा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдЬिрди рдХे рдЬैрд╕ा рд╣рдо рд╣ो рд╣ी рдирд╣ीं рд╕рдХрддे। рдоैं рдЙрд╕े рд╡ैрд╕ा рдмрдиाрдКँрдЧा рдЬिрд╕ рдХे рдЬैрд╕ा рд╡े рд╣рдоाрд░े рдмाрдЬ़ाрд░ рдоें рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे – рдпाрдиी рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рднाрд░рддीрдп, рднाрд░рдд рдХी рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ोрдд्рддेрдЬрдХ рд░рдЪрдиाрдПँ, рд╕ीрдзा-рд╕ाрджा рд▓ेрдЖрдЙрдЯ। рдЗрд╕ рдиीрддि рдХे рд▓ाрдЧू рд╣ोрддे рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рдЧ्рд░ाрдл़ рдКрдкрд░ рдЬाрдиे рд▓рдЧा। 1963 рдоें рдиिрдЬी рдорддрднेрджों рдХे рдХाрд░рдг рдоैं рдиे рдд्рдпाрдЧрдкрдд्рд░ рджे рджिрдпा।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоाрдзुрд░ी рдЬैрд╕ी, рднाрд░рдд рдХी рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд╣ोрдиा рдмреЬे рдЧौрд░рд╡ рдХी рдмाрдд рд╣ै। рдЖрдкрдиे рд╡рд╣ाँ рдРрд╕ा рдХ्рдпा рдХिрдпा рдЬो рдоाрдзुрд░ी рдиे рдЙрди्рдирддि рдХे рд╕ोрдкाрди рдЫुрдП?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ेрд╕ рдоें рдд्рдпाрдЧрдкрдд्рд░ рджेрдиे рдХे рддुрд░ंрдд рдмाрдж рд╣ी рдоुрдЭे рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдЖрдл़ рдЗंрдбिрдпा рдХे рд▓िрдП рдоुंрдмрдИ рд╕े рдоाрдзुрд░ी рдХा рд╕рдоाрд░ंрдн рдХрд░рдиे рдХा рдиिрдоंрдд्рд░рдг рдоिрд▓ा। рдХिрд╕ी рдХ़िрд╕्рдо рдХी рд╕ौрджेрдмाрдЬ़ी рдХिрдП рдмिрдиा, рд╡ेрддрди рддрдХ рддрдп рдХिрдП рдмिрдиा, рдоैं рд╡рд╣ाँ рдЬा рдкрд╣ुँрдЪा। рдоेрд░े рд▓िрдП рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдеा рдХुрдЫ рдирдпा рдХрд░рдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░। рдоैं рдпрд╣ рдХрд░ рджिрдЦाрдиा рдЪाрд╣рддा рдеा рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдоूрд▓्рдпों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░ рдХे, рд╕рд╕्рддी рдЧाрд╕िрдк рд╕े рджूрд░ рд░рд╣рдХрд░ рднी рдХोрдИ рдл़िрд▓्рдо рдкрдд्рд░िрдХा рд╕рдлрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдоैं рдл़िрд▓्рдоों рдФрд░ рдХрд▓ाрдХाрд░ों рдХे рдмाрд░े рдоें рдХрдо рд╣ी рдЬाрдирддा рдеा। рдоैं рдиे рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рд╡рд╣ рд╕рдм рдЫाрдкрдиे рдХी рдиीрддि рдмрдиाрдИ рдЬो рдл़िрд▓्рдоों рдХे рдмाрд░े рдоें рдоैं рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣рддा рдеा। рд╡рд╣ी рдЖрдо рдЖрджрдоी рднी рдкрдв़рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдХिрд╕ी рднी рдХрд▓ाрдХाрд░ рдХे рдмाрд░े рдоें рдХोрдИ рд╕рд╕्рддी рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рджूँрдЧा। рдоाрдзुрд░ी рдХे рдкрд╣рд▓े рдХрд╡рд░ рдкेрдЬ рдкрд░ рдоीрдиा рдХुрдоाрд░ी рдХी рддрд╕्рд╡ीрд░ рдеी। рд╕ंрдпोрдЧрд╡рд╢ рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдоीрдиा рдЬी рдиे рдХрдоाрд▓ рдЕрдорд░ोрд╣ी рдХा рдШрд░ рдЫोрдб़ рджिрдпा рдФрд░ рдХрд╡ि рдЧुрд▓рдЬ़ाрд░ рдХे рдШрд░ рдЖ рдЧрдИं। рдЗрд╕ рд╕े рдмрдв़िрдпा рдЪрдЯрдЦाрд░ेрджाрд░ рдорд╕ाрд▓ा рдХ्рдпा рд╣ो рд╕рдХрддा рдеा। рдоाрдзुрд░ी рдоें рдмрд╕ рдПрдХ рдкैрд░ाрдЧ्рд░ाрдл़ рдоें рддрде्рдп рд╣ी рджिрдП рдЧрдП।
рд╕рднी рдл़िрд▓्рдо рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдкрди्рдиे рд╕्рдЯाрд░ рдоैрдЯीрд░िрдпрд▓ рд╕े рднрд░े рд╣ोрддे рдеे। рд╕्рдЯाрд░ рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ोрддा рдеा рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ीрд░ो рд╣ीрд░ोрдЗрди – рдмрд╕। рди рдХोрдИ рдЪрд░िрдд्рд░ рдЕрднिрдиेрддा, рди рджाрд░ाрд╕िंрд╣ рдЬैрд╕ा рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ीрд░ो। рдорд╣рдоूрдж рдЬैрд╕े рдХрд▓ाрдХाрд░ рдХो рдПрдХ рдл़ोрдЯोрдЧ्рд░ाрдл़рд░ рдиे рдЧ्рд░ुрдк рддрдХ рдоें рд╕े рд╣рдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд╣ рджिрдпा рдеा। рдирдП рдХрд▓ाрдХाрд░ों рдкрд░ рдЙрди рдХे рд╢ीрд░्рд╖ рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪ рдЬाрдиे рддрдХ рдбाрдХ рдЯिрдХрдЯ рдЬिрддрдиा рдл़ोрдЯो рднी рдирд╕ीрдм рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдеा। рдоाрдзुрд░ी рдоें рд╣рдо рдиे рд╕िрдиेрдоा рдХे рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдкрди्рдиे рдЦोрд▓ рджिрдП, рдиिрд░्рджेрд╢рдХ, рдиिрд░्рдоाрддा, рд╕ंрдЧीрддрдХाрд░, рдЧाрдпрдХ, рд╡ाрджрдХ, рдЧीрдд рдХी рд╕्рд╡рд░рд▓िрдкि, рдирд░्рддрдХ, рдиृрдд्рдпрдиिрд░्рджेрд╢рдХ, рд╕िрдиेрдоाрдШрд░। рдиिрд░्рдоाрдгाрдзीрди рдЕрдЪ्рдЫी рдл़िрд▓्рдоें... рд╕рдд्рдпрдЬिрдд рд░ाрдп рдпा рд╡ी. рд╢ांрддाрд░ाрдо, рд▓рддा рдоंрдЧेрд╢рдХрд░, рдЖрд╢ा рднोрд╕рд▓े, рдоुрдХेрд╢ рдЖрджि рдЗрдд्рдпाрджि рдкрд░ рдХрд╡рд░ рд╕्рдЯोрд░ी рдХोрдИ рд╕ोрдЪ рднी рдирд╣ीं рд╕рдХрддा рдеा। рдл़िрд▓्рдо рдЗंрд╕्рдЯीрдЯ्рдпूрдЯ рд╕े рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╢рдд्рд░ुрдШ्рди рдпा рд░ेрд╣ाрдиा рд╕ुрд▓्рддाрди рдЬैрд╕ों рдХी рдУрд░ рдз्рдпाрди рдЖрдХрд░्рд╖рдг рд╣рдоाрд░ा рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдл़ीрдЪрд░ рдмрди рдЧрдпा। рдХрд▓ा рдл़िрд▓्рдоों рдХी рддो рдоाрдзुрд░ी рдоुрдЦрдкрдд्рд░िрдХा рд╣ी рдмрди рдЧрдИ рдеी। рдЬ़्рдпाрджा рд▓िрдЦрдиा рдЖрдд्рдорд╢्рд▓ाрдШा рдоाрдиा рдЬाрдПрдЧा।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЦ्рдпाрддि рд╡ाрд▓ी рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдХा рдк्рд░рдердо рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдмрдирдиा рдПрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдШрдЯрдиा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдХा рддो рдиाрдо рд╣ी рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдеा। рдХ्рдпा рд╡рд╣ рдиाрдо рдЖрдкрдиे рджिрдпा рдеा?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоाрдзुрд░ी рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдоेрд░ा рдорди рдл़िрд▓्рдо рдЬрдЧрдд рд╕े рдЕрдЯрдХा рдирд╣ीं рдеा। рджрд╕ рдмाрд░рд╣ рд╕ाрд▓ рдоें рдКрдмрдиे рд▓рдЧा। рдорди рдоें рдкुрд░ाрдиी рдЪाрд╣рдд рдЙрднрд░рдиे рд▓рдЧी। рд╣िंрджी рдоें рдеिрд╕ाрд░рд╕ рдмрдиाрдиा। рдЙрд╕े рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдоैं рд╡ाрдкрд╕ рджिрд▓्рд▓ी рдЪрд▓ा рдЖрдпा। рдмрдЪрдд рдЬ़्рдпाрджा рдирд╣ीं рдеी। рдХрд╣ीं рд╕े рдХिрд╕ी рдХी рдУрд░ рд╕े рдЕрдиुрджाрди рдирд╣ीं рдеा। рджाрд▓ рд░ोрдЯी рдЦिрдЪрдб़ी рдкрд░ рднी рдЖрд░्рдеिрдХ рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╕ंрддोрд╖рдЬрдирдХ рдирд╣ीं рдеी। рддрднी рд╕्рд╡рд░्рдЧीрдп рдЦ़ुрд╢рд╡ंрдд рдЬी рдХी рдоाрд░्рдл़рдд рдЙрди рдХे рдмेрдЯे рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рднाрд░рддीрдп рд╕ंрдкाрджрдХ рд░ाрд╣ुрд▓рд╕िंрд╣ рдХा рд╕ंрджेрд╢ рдЖрдпा рдХि рдХ्рдпा рдоैं рдЙрд╕ рдХे рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдХा рд╕ंрдкाрджрдХ рдмрдирдиा рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ूँрдЧा। рдоैंрдиे рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдмрд░рд╕ोंं рд╕े рджेрдЦा рдирд╣ीं рдеा। рд▓िрдЦा рдЙрд╕ рдХे рдХुрдЫ рдЕंрдХ рдоुрдЭे рднेрдЬ рджें। рджेрдЦूँрдЧा рдХि рдХ्рдпा рд╡рд╣ рд╣िंрджी рдоें рд╣ो рднी рдкाрдПрдЧा рдпा рдирд╣ीं। рдЕंрддрддः рдоैं рд░ाрдЬ़ी рд╣ो рдЧрдпा। рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдиाрдо рдоैं рдиे рд╕ुрдЭाрдпा рдеा। рдЙрд╕ рдХे рд╕ाрде рдЬोрдб़ рджिрдпा рдЧрдпा рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ। рдорддрд▓рдм рдХी рд░ीрдбрд░्рд╕ рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдоें рд╕े рдЪुрдиी рдЧрдИ рдЙрдд्рддрдо рд░рдЪрдиाрдУं рдХी рдкрдд्рд░िрдХा।
рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдХे рд╕ाрде рднी рд╡рд╣ी рд╕рдорд╕्рдпा рдеी, рдЬो рдкрд╣рд▓े рдХैрд░ेрд╡ाрди рдоें рдеी। рднाрд░рдд рдХे рд╣िंрджी рдордз्рдпрдо рд╡рд░्рдЧीрдп рдкाрдардХ рд╕े рд╕ीрдзा рд╕ंрдмंрдз рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░рдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा। рдЙрд╕ рдХा рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рд╣рд▓ рдеा рднाрд░рдд рд╕ंрдмंрдзी рдФрд░ рднाрд░рдд рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд▓िрдЦी рд░рдЪрдиाрдПँ। рдПрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рд▓ेрддा рд╣ूँ। рд╢्рд░ीрд▓ंрдХा рдкрд░ рдХोрдИ рдЕрдоेрд░िрдХрди рдЕрдкрдиे рдирдЬ़рд░िрдП рд╕े рд▓िрдЦेрдЧा। рд╡рд╣ serendipity рдХी рдмाрдд рдХрд░ेрдЧा। рдоेрд░े рдкाрдардХ рдХे рд▓िрдП рдмेрдХाрд░। рдоैं рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ рдХि рд╣рдо рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдоें рд╣िंрджी рдкाрдардХ рдХे рд▓िрдП рд╣рд░ рдЕँрдХ рдоें рдХुрдЫ рди рдХुрдЫ рджे рдкाрдП, рдЬैрд╕े рдЧोрдкाрд▓ рдк्рд░рд╕ाрдж рдЬी рдХा рдордеुрд░ा рдФрд░ рдм्рд░рдЬ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдкрд░ рдЕрдиुрд╡ाрджिрдд рд▓ेрдЦ, рд░ाрдордХрдеा рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХाрдоिрд▓ рдмुрд▓्рдХे рдкрд░ рд▓ेрдЦ рдЬो рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рдбрдЪ рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдоें рднी рдЫрдкा। рддाрдЬ рдорд╣рд▓ рдкрд░ рдЪिрдд्рд░ाрд╡рд▓ि рдЬो рдбाрдЗрдЬेрд╕्рдЯ рдХे рд╕рднी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдгों рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪी, рдЬрд▓िрдпाँрд╡ाрд▓ा рдмाрдЧ़ рдХांрдб рдкрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдЬो рднी рд╣рд░ рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪा। рдпрд╣ рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдЖрдЧ्рд░рд╣ рд╕рдм рдоें рдирд╣ीं рд╣ोрддा।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоैंрдиे рдХрд╣ीं рдкреЭा рдеा рдХि рдЖрдкрдиे рдЕрдкрдиी рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдпाрдд्рд░ा рдПрдХ рдмाрд▓-рд╢्рд░рдоिрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрд░рдо्рдн рдХी рдеी। рдХ्рдпा рдпрд╣ рд╕рдЪ рд╣ै?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдпрд╣ рд╕рд╣ी рд╣ै। рдоेрд░े рдкिрддाрдЬी рдЖрдЬ़ाрджी рдХी рд▓рдб़ाрдИ рдоें рдЬुрдЯे рд░рд╣рддे рдеे। рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдП। 1942-43 рддрдХ рдЙрди рдХा рд╣ाрде рдЦ़ाрд▓ी рдеा। рдмेрд╣рдж рдХрдо рдоाрд╕िрдХ рдЖрдп рд╡ाрд▓ी рд╕рд░рдХाрд░ी рдиौрдХрд░ी рдХрд░рдиी рдкрдб़ी। рд╣рдо рдкाँрдЪ рднाрдИ рдмрд╣рдиोँ рдХा рдкाрд▓рди рдкोрд╖рдг рдмрд╕ рдХे рдмाрд╣рд░ рдеा। рдоैрдЯ्рд░िрдХ рдХрд░рддे рд╣ी рдоुрдЭे рдХुрдЫ рдХрдоाрдиा рд╣ोрдЧा। 15 рд╕ाрд▓ рдХा рд╣ुрдЖ рд╣ी рдеा। рдкिрддाрдЬी рдиे рдмрд╕ рдПрдХ рдХाрдо рдЕрдЪ्рдЫा рдХिрдпा। рдоुрдЭे рдХिрд╕ी рджुрдХाрди рдоें рдоुंрд╢ी рдмрдиाрдиे рдХे рдмрдЬाрдП рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ैрд╕ рдиाрдо рдХे рдЫाрдкेрдЦ़ाрдиे рдоें рдХंрдкोрдЬीрдЯрд░ी рд╕ीрдЦрдиे рджाрдЦ़िрд▓ рдХрд░ рджिрдпा। рдЬрдм рдХрднी рдХोрдИ рдЗंрд╕्рдкैрдХ्рдЯрд░ рдЖрддा рддो рдоुрдЭ рдЬैрд╕े рдмाрд▓рд╢्рд░рдоिрдХों рдХो рдкिрдЫрд▓े рджрд░рд╡ाрдЬ़े рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХाрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा। рд╕ाрде рд╣ी рдЕрдЪ्рдЫी рдмाрдд рдпрд╣ рдеी рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ैрд╕ рд╕े рдХैрд░ेрд╡ाрди рдиिрдХрд▓рддा рдеा, рд╕рд░िрддा рд╢ुрд░ू рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рдеी। рдоैं рдиे рд╢ाрдо рдХे рд╕рдордп рдЖрдЧे рдкрдв़рдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा। рдХंрдкрдиी рдмрдв़ рд░рд╣ी рдеी। рдоैं рдЕрд╕рдлрд▓ рдХैрд╢िрдпрд░ рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдЖ, рдЙрд╕ рд╕े рдХुрдЫ рдХрдо рдЕрд╕рдлрд▓ рдЯाрдЗрдкिрд╕्рдЯ, рд▓ेрдХिрди рдмрд╣ुрдд рдХुрд╢рд▓ рдк्рд░ूрдл़ рд░ीрдбрд░ рдоाрдиा рдЧрдпा। рдоेрд░े рд╕ंрдкाрджрдХों рдЬैрд╕े рдХрд░ेрдХ्рд╢рди рд╕े рд╕ंрдкाрджрдХ рдЬी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдП рдФрд░... рдпрд╣ рдоैं рдмрддा рд╣ी рдЪुрдХा рд╣ूँ...
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рднाрд░рдд рдЬैрд╕े рд╡िрдХाрд╕рд╢ीрд▓ рджेрд╢ рдХे рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╡ंрдЪिрдд рд╡рд░्рдЧ рдоें рдмाрд▓-рд╢्рд░рдо рд╕ाрдоाрди्рдп рд░рд╣ा рд╣ै। рдЖрдЬ рдЬрдм рдпрд╣ рдПрдХ рдмреЬा рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдФрд░ рдоाрдирд╡ीрдп рдЧрд░िрдоा рдХा рдоुрдж्рджा рдмрди рдЪुрдХा рд╣ै, рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЖрдкрдХे рд╡िрдЪाрд░ рдЬाрдирдиा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХे рдмाрд░े рдоें рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЬрдм рддрдХ рджेрд╢ рдоें рдЧ़рд░ीрдмी рд╣ै рдоैं рдмाрд▓рд╢्рд░рдо рдХा рд╕рдорд░्рдердХ рд╣ूँ। рдмाрд▓рд╢्рд░рдо рдкрд░ рдкाрдмंрджी рд▓рдЧाрдиे рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдкूрд░े рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХो рдЧ़рд░ीрдмी рдоें рд░рдЦрдиा। рдоाँ рдмाрдк рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдкрди्рди рд╣ोंрдЧे рддो рдмрдЪ्рдЪों рд╕े рдХाрдо рдХрд░ाрдПँрдЧे рд╣ी рдХ्рдпों?
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдПрдХ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдкрдиे рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рджोрдиों рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдХाрдо рдХिрдпा рд╣ै। рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдХे рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдоें рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдо्рдкाрджрдХों (рдФрд░ рд╢ाрдпрдж рд▓ेрдЦрдХों рд╕े рднी) рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рд╕े рднी рдЖрдкрдХा рд╕ाрдмрдХा рдкреЬा рд╣ोрдЧा। рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХे рд▓ेрдЦрди рдоें рдЖрдкрдиे рдХ्рдпा рдЕंрддрд░ рдкाрдпा? рдЖрдкрдХे рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рднाрд░рддीрдп рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдоुрдЦ्рдпрддः рдХ्рдпा рдЕंрддрд░ рд╣ै?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЕंрдЧрд░ेрдЬी рдХे рд╕ंрдкाрджрдХों рдХा рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдРрдХ्рд╕рдкोрдЬ़рд░ рдЬ़्рдпाрджा рд╣ोрддा рд╣ै, рдЕрддः рд╡े рдЬ्рдпाрджा рдЧрд╣рд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рджे рдкाрддे рд╣ैं। рд╡े рдкूрд░्рд╡рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЖрдпोрдЬрди рд╕े рд▓िрдЦрддे рд╣ैं, рдкूрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрддे рд╣ैं। рди्рдпू рдпाрд░्рдХ рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдХे рдЯाрдорд╕ рдПрд▓ рдл्рд░ाрдЗрдбрдоैрди рдЬैрд╕ा рдПрдХ рднी рдкрдд्рд░рдХाрд░ рд╣िंрджी рдоें рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ। рд╕рднी рд╣िंрджी рд╡ाрд▓े рдирд╣ीं, рд▓ेрдХिрди рдЕрдзिрдХांрд╢ рджुрдиिрдпा рдХो рдХुрдЫ рдХрдо рдЬाрдирддे рд╣ैं। рдпрд╣ी рдмाрдд рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рдкрд░ рднी рд▓ाрдЧू рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдХी рдХрдИ рд╢рдм्рджрдХोрдЯिрдпों рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рдПрдХ рдФрд░ рднाрд░ी рдЕंрддрд░ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рд╡ाрд▓ों рдХे рд▓िрдП рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ी рд╕рдм рдХुрдЫ рд╣ै। рдЖрдЬ рдХा рдкाрдардХ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рднाрд░рддीрдп рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рднी рдоुрдЦ्рдпрддः рдпрд╣ी рдЕंрддрд░ рд╣ै।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдПрдХ реЫрдоाрдиा рдеा рдЬрдм рд╣िंрджी рдХे рдкाрд╕ рд╕ाрд░िрдХा, рдоाрдзुрд░ी, рдзрд░्рдордпुрдЧ, рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рд╣िंрджुрд╕्рддाрди рдЬैрд╕ी рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдеीं। рд╡े рд╕рдм рдХрд╣ाँ рдЧрдИं? рдЖрдЬ рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдХ्рдпा рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХा рдиिрдХाрд▓рдиा рдЕंрддрддोрдЧрдд्рд╡ा рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рд╣ै। рдпрджि рдЙрд╕ рдХे рд╣рд░ рдЕंрдХ рдоें рдШाрдЯा рд╣ोрддा рд╣ो рддो рдХोрдИ рдоाрд▓िрдХ рдХрдм рддрдХ рдЫाрдкрддा рд░рд╣ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЬिрди рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдиाрдо рдЖрдк рдиे рд▓िрдП рд╡े рдЙрд╕ рдЬ़рдоाрдиे рдХी рд╣ैं рдЬрдм рд╣िंрджी рдкाрдардХ рдХो рдЧ़рд░ीрдм рд╕рдордЭा рдЬाрддा рдеा рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рджाрддा рд╣िंрджी рд╡ाрд▓ों рд╕े рдХрддрд░ाрддे рдеे। рддрдм рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХे рдиेрддा рд╣िंрджी рдХो рд╣िрдХ़ाрд░рдд рдХी рдирдЬ़рд░ рд╕े рджेрдЦрддे рдеे। рдЬिрди рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдиाрдо рдЖрдк рдиे рд▓िрдЦे рд╡े рдмрд╣ुрдд рдмिрдХрддी рдеीं, рдкрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдирд╣ीं рдоिрд▓рддे рдеे। рдЙрди्рд╣ें рдЪрд▓ाрддे рд░рд╣рдиा рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдХे рднाрд░ी рдкрдб़ рд░рд╣ा рдеा।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рдЖрдкрдХो рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдПрдХ рдмреЬा рд╕ंрдХрдЯ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮрддा рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ै?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮрддा рдХा рдмेрд╣рдж рдЕрднाрд╡ рд╣ै। рдПрдХ рдмाрд░ рдоुрдЭ рд╕े рдирд╡рднाрд░рдд рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдХे рд▓िрдП рд╕ुрдЭाрд╡ рдоाँрдЧे рдЧрдП рдеे। рдоेрд░ा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рдеा рдХि рдЪाрд╣े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдХे рд╣ों, рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рдХो рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдкृрд╖्рда рдкрд░ рд▓िрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рд░рдЦा рдЬाрдП। рдЙрди рдХे рд╕ाрде рдЕрдЪ्рдЫे рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рд░рдЦे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоेрд░ा рдЕрдиुрднрд╡ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдХा рдЕрднाрд╡ рднी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдПрдХ рдмреЬी рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ै। рдЖрдк рдХ्рдпा рдХрд╣рддे рд╣ैं?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдиाрдо рдХी рдХोрдИ рдЪीрдЬ़ рдЕрднी рддрдХ рдирд╣ीं рдкाрдИ рдЬाрддी। рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдоें рдЫрдкे рдПрдХ-рдПрдХ рд╢рдм्рдж рдХी рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдЬाँрдЪी рдЬाрддी рдеी। рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░ों рдоें рд╣ी рдирд╣ीं, рд╣िंрджी рдЯीрд╡ी рд╕рдоाрдЪाрд░ рдЪैрдирд▓ рднी рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддे। рд╕ाрде рдоें рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рдкाрд░्рдЯी рдХे рдкैрд░ोрдХाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЙрдирдХी рд░िрдкोрд░्рдЯिंрдЧ рдоें рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рдмोрд▓ рд░рд╣ा рд╣ोрддा рд╣ै। рдПрдХ рдЙрджाрд╣рд░рдг рджрд▓िрддों рдХे рд╕ाрде рднोрдЬрди рдХрд░рдиे рдкрд░ – рд░ाрд╣ुрд▓ рдХा рдПрдХ рдФрд░ рдб्рд░ाрдоा, рдПрдХ рдФрд░ рдл़ोрдЯो рдЕрдкोрд░्рдЪुрдиिрдЯी। рдпрд╣ी рдХाрдо рдЬрдм рдЕрдоिрдд рд╢ाрд╣ рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдРрд╕ा рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖рдг рдирд╣ीं рд▓рдЧाрдпा рдЬाрддा। рдЕрдХрд╕рд░ рд░िрдкोрд░्рдЯिंрдЧ рдПрдХांрдЧी рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬिрд╕े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдоें tendentious рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╣िंрджी рдХे рд╕ाрде рджोрдпрдо рджрд░्реЫे рдХी рднाрд╖ा рдЬैрд╕ा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рд╣िंрджी рдХे рд╕рдоाрдЪाрд░ рдЪैрдирд▓ рдкрд░ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧ рдаीрдХ рд╕े рд╣िंрджी рдмोрд▓ рднी рдирд╣ीं рдкाрддे рд╣ैं। рд╕ाрде рд╣ी рдЙрди्рд╣ें рджेрд╢ рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕-рднूрдЧोрд▓ рдХी рднी рдЬाрдирдХाрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рдХрдИ рдмाрд░ рддो рджेрд╢ рдХे рд╢рд╣рд░ों рдХे рдиाрдо рддрдХ рдаीрдХ рд╕े рдирд╣ीं рдмोрд▓рддे рд╣ैं। рдмीрдмीрд╕ी рдЬैрд╕ी рдЦ्рдпाрдд рд╕ंрд╕्рдеा рднी рдЕрдкрдиी рд╣िंрджी рд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпिрдХрддा рдФрд░ рдиिрдкुрдгрддा рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдмेрд╣рдж рд▓ाрдкрд░рд╡ाрд╣ рджिрдЦрддी рд╣ै। рдЬрдм рдХрднी рднी рдХिрд╕ी рдоिрдд्рд░ рдХे рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЖрджि рдХे рдХाрд░рдг рд╡рд╣ाँ рдХुрдЫ рдкреЭрдиे рдЧрдпा, рд╣рдоेрд╢ा рд╡्рдпाрдХрд░рдг, рд╡рд░्рддрдиी рдЖрджि рдХी рдд्рд░ुрдЯिрдпाँ рд░рд╕рднंрдЧ рдХрд░рддी рд╣ुрдИ рдоिрд▓ीं। рдХрдИ рд╡ाрдХ्рдп рдЕрдзूрд░े рд╣ी рдЫोреЬ рджिрдпे рдЧрдпे рд╣ोрддे рд╣ैं рддो рдХрдИ рдЗрддрдиे рдмेрддुрдХे рдвंрдЧ рд╕े рд▓िрдЦे рдЧрдпे рд╣ोрддे рд╣ैं рдХि рд╡े рд▓рдЧрднрдЧ рд╡िрдкрд░ीрддाрд░्рдердХ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рддि рдЗрд╕ рджुрд░्рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХे рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╣ुрдЖ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрдХाрдпрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдЪैрдирд▓ рдмрдв़рдиे рд▓рдЧे। рдЙрди рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдЬो рднी рдоिрд▓े рдЙрд╕े рд░рдЦ рд▓ो рдк्рд░рдгाрд▓ी рдкрд░ рднрд░рддी рд╣ुрдИ। рд╣рдоाрд░े рдпрд╣ाँ рд╣िंрджी рдРрдордП рднी рдЕрдирдкрдв़ рдирд╣ीं рддो рдХुрдкрдв़ рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддा рд╣ै। рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдЬाрдирддे рд╣ी рдирд╣ीं। рдЙрди рд╕े рдХ्рдпा рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдкाँрдЪ рджрд╕ рд╕ाрд▓ рдоें рд╣ाрд▓ाрдд рд╕ुрдзрд░ें। рдРрд╕े рдЖрд░ोрдк рд╣рдоाрд░े рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╡ाрдЪрдХों рдкрд░ рднी рд▓рдЧाрдП рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдиे рдЧीрддा рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рднी рдХी рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рд╡िрд╕्рддाрд░ рджीрдЬिрдпे।
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоैрдиे рдЧीрддा рдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдирд╣ीं рдХी рд╣ै। рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рдЖрд╕ाрди рд╡ाрдХ्рдпों рдоें рдЙрд╕ рдХा рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХिрдпा рд╣ै। рдХिрд╕ी рднी рд╢्рд▓ोрдХ рдкрд░ рдЕрдкрдиी рд░ाрдп рдирд╣ीं рджी рд╣ै। рдоेрд░ा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдеा рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡्рдпाрд╕ рдФрд░ рдкाрдардХ рдХे рдмीрдЪ рдкुрд▓ рдмрдирдиा। рд╡्рдпाрд╕ рдХ्рдпा рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣рддे рдеे – рдпрд╣ рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣рд░ рдкाрдардХ рдкрд░ рдЫोрдб़ рджी рд╣ै।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рдпрд╣ рдЖрдкрдХा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕реЮрд░ рд╣ै?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоेрд░ा рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╕рдл़рд░ рдмрдЪрдкрди рдоें рд╕рдиाрддрди рдзрд░्рдоी рдкрд░िрд╡ाрд░ рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ। рд░ाрдоाрдпрдг рдФрд░ рдорд╣ाрднाрд░рдд рдоेрд░ी рд░ुрдЪि рдХा рд╡िрд╖рдп рд░рд╣े рд╣ैं। рдкिрддाрдЬी рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рдХрдЯ्рдЯрд░ рдЖрд░्рдп рд╕рдоाрдЬी рд╣ुрдЖ। рдФрд░ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдФрд░ рд╡िрд╢рдж рдкрдарди рд╕े рдиाрд╕्рддिрдХ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЕрднी рддрдХ рд╣ूँ।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЧीрддा рдоें рдЕрдж्рд░ोрд╣ рдХी рдмाрдд рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ рдХे рднाрд░рдд рдоें рдЕрд╕ंрддोрд╖ рдмреЭ рд░рд╣ा рд╣ै। рдХ्рдпों?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдоेрд░ी рд░ाрдп рдоें рдЧीрддा рддрдоाрдо рд░ूреЭिрд╡ाрджी рдоाрди्рдпрддाрдУं рдХा рд╡िрд░ोрдз рдХрд░рддी рд╣ै। рдм्рд░ाрд╣्рдордг, рдХ्рд╖рдд्рд░िрдп, рд╡ैрд╢्рдп рдФрд░ рд╢ूрдж्рд░ рд╡рд░्рдгों рдХी рд╕рдоाрдирддा рдХा рдЙрдж्рдШोрд╖ рдХрд░рддी рд╣ै। рдЬрдм рдХिंрдХрд░्рддрд╡्рдпрд╡िрдоूрдв़рддा рд╣ो рддो рдХрд░्рдо рдХा рдФрд░ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХा рдЖрд╡ाрд╣рди рдХрд░рддी рд╣ै,
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╕рдо्рдкाрджрди рд╕े рдЗрддрд░ рднी рдЖрдкрдиे рд╣िंрджी рднाрд╖ा рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдмрд╣ुрдд рдХाрдо рдХिрдпा рд╣ै। рдХ्рдпा рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рдЖрдк рд╣рдоाрд░े рд╕ाрде рдХुрдЫ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдмिंрджु рд╕ाрдЭा рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ेंрдЧे?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдПрдХ рдЬ़рдоाрдиे рдоें рдоैं рдЯ्рд░ेрдбрдпूрдиिрдпрдиिрд╕्рдЯ рд╣ुрдЖ рдХрд░рддा рдеा। рд╣рд░ рдЖрджрдоी рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै – рдпрд╣ рдоेрд░ा рдЕрдЯूрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै।
рдоैं рдЕрдкрдиे рдХो рд╕ैрдХ्рдпूрд▓рд░िрд╕्рдЯ рдоाрдирддा рд╣ूँ। рдЖрдЬрдХрд▓ рдХे рдЙрдЧ्рд░ рд╣िंрджुрдд्рд╡ рдХा рд╡िрд░ोрдзी рд╣ूँ – рдоेрд░ा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै - рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рд╢рдм्рдж secular рдХे рдХुрдЫ рдЕрд░्рде рд╣ैं- temporal, worldly рдпाрдиी worldly rather than spiritual or religious; рдЗрд╣рд▓ोрдХрддांрдд्рд░िрдХ, рдЕрджिрд╡्рдп, рдЗрд╣рд▓ोрдХрддंрдд्рд░рдкूрд░्рдг, рдЗрд╣рд▓ौрдХिрдХ, рдкाрд░्рдеिрд╡, рд▓ौрдХिрдХ, рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдХрд╣ें рддो рдзрд░्рдорддंрдд्рд░ рд╕े рднिрди्рди рд▓ोрдХрддंрдд्рд░, рдзрд░्рдордиिрд░рдкेрдХ्рд╖। рдЕрдиेрдХ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХाрд░рдгोँ рд╕े рд╣рдоाрд░े рд░ाрдЬрдиीрддिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рдЗрд╕ рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ो рдЧрдпा 'рд╣िंрджू, рдоुрд╕्рд▓िрдо рдЖрджि рд╕ंрдк्рд░рджाрдпрд╡ाрджिрдпों рд╕े рддрдЯрд╕्рде рд░ाрдЬ्рдпрддंрдд्рд░'। рдЖрдЬ рдХे рдЙрдЧ्рд░ рд╣िंрджूрд░ाрд╖्рдЯ्рд░рд╡ाрдж рдоें secular рдпा secularist рд╢рдм्рдж рдЧाрд▓ी рдмрди рдЧрдП рд╣ैं।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоाрдзुрд░ी рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдирдХाрд▓ рдХी рдХोрдИ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдШрдЯрдиा?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЕрдм рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдпाрдж рдирд╣ीं рдЖрддा।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣िंрджी рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдПрдХ рдЕрд╡िрд╕्рдорд░рдгीрдп рдШрдЯрдиा рдеी। рдЪाрдп рдФрд░ рдбिрдЯрд░्рдЬेंрдЯ рдХे рдбрдм्рдмों рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓ी рдкрд╣рд▓ी рдк्рд░рддिрдпों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдоेрд░े рднाрд░рдд рдиिрд╡ाрд╕ рдХे рдЕंрддिрдо рдХ्рд╖рдг рддрдХ рдХे рд╕рднी рдЕंрдХ рдоैंрдиे рдЦрд░ीрджे рдеे। рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдХे рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдкрдХा рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░िрдд рдПрдХ рдкрдд्рд░ рдЖрдЬ рднी рдоेрд░े рдкाрд╕ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ै। рдЙрд╕ рдХाрд░्рдпрдХाрд▓ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЖрдЬ рдЖрдк рдХ्рдпा рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं? рдЙрд╕ рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪुрдиौрддिрдпाँ рдФрд░ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХ्рдпा рдеे?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдеा рдкूрд░ी рддрд░рд╣ рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдкрд░ рдЯिрдХाрд╡। рдл़ेрд╕рдмुрдХ рдкрд░ рднी рдоैं рдпा рддो рдЕрдкрдиी рд░ाрдп рд▓िрдЦрддा рд╣ूँ, рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд▓िрдЦрддा рд╣ूँ, рдЪैрдХ рдХрд░ рдХे рд▓िрдЦрддा рд╣ूँ। рдЬिрд╕ рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рдХे рдЙрдж्рдзрд░рдг рдХे рддौрд░ рдкрд░ рд╕ाрдЭा рдХрд░рддा рд╣ूँ।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╕ुрдиा рд╣ै рдЖрдкрдХे рдХाрд░्рдп рдоें рдЖрдкрдХी рд╢्рд░ीрдорддी рдХुрд╕ुрдо рдЬी рдХा рдЧрд╣рди рд╕рд╣рдпोрдЧ рд░рд╣ा рд╣ै? рдЗрд╕ рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдмрддाрдЗрдпे
рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╣рдо рджोрдиों рдиे 27 рджिрд╕ंрдмрд░ 1973 рдХी рд╕ुрдмрд╣ рд╣ैंрдЧिंрдЧ рдЧाрд░्рдбрди рдоें рд╕рдоांрддрд░ рдХोрд╢ рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХा рдл़ैрд╕рд▓ा рдХिрдпा рдеा। рд╢ुрд░ू рд╕े рд╣ी рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдоेрд░े рдХाрдо рд╕े рдЬुрдб़ी рд░рд╣ींं। рдЬрдм рд╕े рдбाрдЯा рдоें рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдЬोрдб़рдиे рдХा рдХाрдо рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ рддрдм рд╕े рдЙрди рдХी рднूрдоिрдХा рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдИ।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╢рдм्рдж рд╕рдо्рдкрджा рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдзрди рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдмрддाрдЗрдпे?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЕрдм рдХ्рдпा рдХрд╣ूँ। рдЬिрддрдиी рдпрд╣ рд╕ौрдЧ़ाрдд рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдП рд╣ै, рдЙрд╕ рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдзिрдХ рдоेрд░े рд▓िрдП рд╣ै। рдЗрд╕ рдиे рдоेрд░े рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ाрд░्рдердХ рджिрд╢ा рджी। рддंрдЧी рдоें рднी рд▓рдЧे рдЗрд╕ рд▓िрдП рд░рд╣े рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡рдзрд░्рдо рдмрди рдЧрдпा рдеा। рдЗрд╕ рд╕े рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдордиे рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдХो рдЦोрдЬा।

рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХे рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдмрд╕े рдмреЬा рдЙрд▓्рд▓ाрд╕рдордп рдХ्рд╖рдг рдХ्рдпा рдеा?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдХा рд╕рдм рд╕े рдмрдб़ा рдХ्рд╖рдг рдеा – рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдбा. рд╢ंрдХрд░рджрдпाрд▓ рд╢рд░्рдоा рдХो рд╕рдоांрддрд░ рдХोрд╢ рдХी рдк्рд░рддि рднेंрдЯ рдХрд░рдиा।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХे рдЬीрд╡рди рдХा рд╕рдмрд╕े рдХрдаिрди рдХ्рд╖рдг рдХ्рдпा рдеा?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдХोрдИ рдХрдаिрди рдХ्рд╖рдг рдоुрдЭे рдпाрдж рдирд╣ीं рдЖрддा। рд╣ाँ рдПрдХ рджुःрдЦी рдХ्рд╖рдг рдпाрдж рд╣ै рдоुрдЭ рд╕े рдЫोрдЯी рдмрд╣рди рдХा рд░ीрдв़ рдХी рддрдкेрджिрдХ़ рд╕े рдорд░ рдЬाрдиा (рд╢ाрдпрдж рд╕рди 1953)। рдЙрд╕ рдХी рдЕंрддिрдо рдЗрдЪ्рдЫा рдеी – рдПрдХ рдкैрд╕े рдХी рдоिрдаाрдИ рдХी рдЧोрд▓ी।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЬाрдирдХрд░ рджुрдЦ рд╣ुрдЖ, рдоेрд░ी рд╕рдо्рд╡ेрджрдиाрдПँ। рдпрджि рдХिрд╕ी рдХाрд░рдгрд╡рд╢ рдЖрдк рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рд╕े рдЬुреЬे рди рд╣ोрддे рддो рдХ्рдпा рдХрд░рддे?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдХ्рдпा рдкрддा рдХ्рдпा рдХрд░рддा?
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдпрджि рдЖрдкрдХो рдПрдХ рдЕрд╡рд╕рд░ рдФрд░ рдоिрд▓े рддो рдХ्рдпा рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдмрджрд▓рдиा рдЪाрд╣ेंрдЧे?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдмिрд▓्рдХुрд▓ рдирд╣ीं। рд╡рд╣ рдЬीрд╡рди рдоेрд░ा рдирд╣ीं рдХिрд╕ी рдФрд░ рдХा рд╣ोрдЧा।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХी рдк्рд░िрдп реЮिрд▓्рдо, рдХрд▓ाрдХाрд░, рд░ाрдЬрдиेрддा?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдл़िрд▓्рдо – рд╢्рд░ीрдоाрди рдЪाрд░ рд╕ौ рдмीрд╕। рдХрд▓ाрдХाрд░ рд░ाрдЬ рдХрдкूрд░। рдиेрддा рдЧाँрдзी рдЬी рдФрд░ рдиेрд╣рд░ू
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рд╕े рд▓рдЧाрд╡ рд╣рдоें рдХрд░्рдо-рд╡िрдоुрдЦ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдирд╣ीं। рд╣рдоें рдРрд╕े рд▓ोрдЧों рд╕े рдоिрд▓ा рд░рд╣ा рд╣ै рдЬिрди рд╕े рд╣рдо рдЬीрд╡рди рднрд░ рдХрднी рдирд╣ीं рдоिрд▓ рдкाрддे। рдЬैрд╕े рдЖрдк рд╕्рд╡рдпं
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЬी рдЖрднाрд░, рдоेрд░े рд▓िрдпे рднी рдЖрдкрд╕े рдкрд░िрдЪрдп рдФрд░ рд╡ाрд░्рддा рд╣ोрдиा рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдХा рдЙрдкрдХाрд░ рд╣ै। рд╕ूрдЪрдиा-рдмाрд╣ुрд▓्рдп, реЮेрдХ рди्рдпूреЫ рдФрд░ рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдХी рдЕрдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдХाрд▓ рдоें рдПрдХ рдкाрдардХ рд╕рдд्рдп рдХैрд╕े рдЬाрдиे?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рдХोрдИ рд░ाрд╕्рддा рдирд╣ीं рд╣ै। рдЖрдЬ рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ी рддंрдд्рд░ों рд╕े рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рд╕ंрдХुрдЪिрдд рднाрд╡рдиाрдУं рдХे рдФрд░ рдШृрдгा рдХे рдиाрдЬ़ीрд╢ाрд╣ी рдк्рд░рдЪाрд░ рддंрдд्рд░ рд╕े рдЖрдХ्рд░ांрдд рд╣ै।
![]() |
рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा |
рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╕ेрддु рдХा рдЬैрд╕ा рдиाрдо рд╣ै, рдЙрд╕ी рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рднाрд░рдд рдХे рдмीрдЪ рдЙрди्рдирдд рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ाрдУं рдХा рд╕ेрддु рдмрдирдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╕ंрдкाрджрдХ рд▓ोрдЧ рдЕрдХрд╕рд░ рд╡рд╣ी рдЫाрдкрддे рд╣ैं рдЬो рдЙрди्рд╣ें рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧрддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рд╣рд░ рдЕрдЪ्рдЫी рд░рдЪрдиा рд╣рд░ рдкाрдардХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓िрдП рдЕрдЪ्рдЫी рд╣ो – рдпрд╣ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд╕ंрдкाрджрдХ рдХो рдЕрдкрдиे рдкाрдардХ рдХी рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдкрд╣рдЪाрди рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП। рдЕрдЪ्рдЫी рд░рдЪрдиा рд╡рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै рдЬो рдкाрдардХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рдХाрдо рдХी рд╣ोрддी рд╣ै। рддाрдЬрдорд╣рд▓ рдХी рд╡ाрд╕्рддुрдХрд▓ा рдкрд░ рд▓ेрдЦ рдЖрд░्рдХीрдЯैрдХ्рдЯों рдХे рд▓िрдП рд╕рд╣ी рд╣ै, рдЖрдк рдХे рдпा рдоेрд░े рд▓िрдП рдирд╣ीं। рд╕ंрдкाрджрдХ рдХो рдЕрдкрдиे рдкाрдардХ рдХी рдЗंрдЯैрд▓ीрдЬैंрд╕ рдкрд░ рднी рднрд░ोрд╕ा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЙрд╕े рдЬाрдирдиा рдЪाрд╣िрдП рдХि рд╣рд░ рдкाрдардХ рд╕рдордЭрджाрд░ рд╣ै, рдЙрд╕े рдмрдЪ्рдЪा рдпा рдЕрдЬ्рдЮाрдиी рд╕рдордЭ рдХрд░ рд░рдЪрдиा рдирд╣ीं рд▓िрдЦी рдЬाрдиी рдЪाрд╣िрдП, рдЙрд╕ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдпा рдордиोрд░ंрдЬрди рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЬी рдзрди्рдпрд╡ाрдж! рд╕ेрддु рдХे рдк्рд░рдмुрдж्рдз рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдпे рдЖрдкрдХा рд╕ंрджेрд╢?
рдЕрд░рд╡िंрдж: рд╕ेрддु рдХे рдкाрдардХों рд╕े рдоैं рдмрд╕ рдЗрддрдиी рд╕ी рдмाрдд рдХрд╣ूँрдЧा рдХि рдЖрдк рдХो рдкुрд▓ рдмрдиाрдиे рд╣ैं। рдЖрдк рд╕ौрднाрдЧ्рдпрд╢ाрд▓ी рд╣ैं рдХि рдЖрдк рдРрд╕े рджेрд╢ рдкрд╣ुँрдЪ рдЧрдП рд╣ैं, рдЬिрд╕ рдиे рд╣рд░ рджेрд╢ рдХे рдЖрдЧंрддुрдХों рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рдХिрдпा, рдЙрди्рд╣ें рдмрдв़рдиे рдХे рдЕрд╡рд╕рд░ рджिрдП рдФрд░ рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╡рд╣ рд╕्рд╡рдпं рднी рдмрдв़ा рдФрд░ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рд╕рдм рд╕े рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рджेрд╢ рдмрди рдЧрдпा। рдЖрдк рдХो рдЬो рдкुрд▓ рдмрдиाрдиे рд╣ैं, рд╡े рд╣ैं, рднाрд░рддрд╡ंрд╢िрдпों рдоें рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╕ौрд╣ाрд░्рдж рдХे, рдФрд░ рдПрдХ рддрд░рдл़ рдЕрдоेрд░िрдХा рдХी рдЬाрддीрдп рд╡ैрд╡िрдз्рдп рдХे рдмीрдЪ। рдЕрдкрдиे рдХो рд╕ंрдХीрд░्рдгрддा рдХी рд░ौ рдоें рдмрд╣рдиे рди рджें।
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХे рд╕рдордп рдХे рд▓िрдпे, рдФрд░ рдЕрдиुрд░ोрдз рдХा рдоाрди рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдпे, рдЖрдкрдХा рд╣ाрд░्рджिрдХ рдЖрднाрд░ рдЖрджрд░рдгीрдп рдЕрд░рд╡िंрдж рдЬी।
рд╕ेрддु, рдЬुрд▓ाрдИ 2017
рд╣िंрджी рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рд╕्рд╡рд░्рдгिрдо рдпुрдЧ рд╕्рдорд░рдг рд╣ुрдЖ...
ReplyDeleteрджिрд▓рдЪрд╕्рдк рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░.
рдмрд╣ुрдд рдк्рд░ेрд░рдХ...
ReplyDeleteрд╡िрдЪाрд░ोрдд्рддेрдЬрдХ рд╕ंрд╡ाрдж।
ReplyDeleteрд╡рд░िрд╖्рда рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд╕рдоांрддрд░ рдХोрд╢ рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдХे рдЬीрд╡рди, рдЬीрд╡рдЯ рдПрд╡ं рд╕ंрдШрд░्рд╖ो рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ाрддा рд╕рд╢рдХ्рдд, рд╕рдо्рдкूрд░्рдг, рдЙрдд्рдк्рд░ेрд░рдХ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ ।
ReplyDeleteрдмрдзाрдИ ।