рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯूрд░िрдЬ्рдо: рдкрд░्рдпрдЯрди рдХी рджिрд╢ा рдоें рдПрдХ рдирдпी рд╕ोрдЪ

-рдзрд░्рдоेрди्рдж्рд░ рдХुрдоाрд░ рдд्рд░िрдкाрдаी

рдкрд░्рдпрдЯрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╢ोрдзрд░рдд। рд╕рд╣ाрдпрдХ рдк्рд░рдмंрдзрдХ, рдЬрд╡ाрд╣рд░рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп। рд╡िрднिрди्рди рдкрдд्рд░ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдЖрд▓ेрдЦ рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд।
рдкрддा: рдЧोрдорддी рдЧेрд╕्рдЯ рд╣ाрдЙрд╕, рддाрдирд╕ेрди рдоाрд░्рдЧ, рдоंрдбी рд╣ाрдЙрд╕, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी-110001
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 991 063 1043; рдИрдоेрд▓: dktripathi@mail.jnu.ac.in

рдЪिрдХिрдд्‍рд╕ा рдкрд░्рдпрдЯрди рдпा рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдкрд░्рдпрдЯрди рдХे рд▓िрдП рднाрд░рдд рдПрдХ рдЕрд╕ीрдо рд╕ंрднाрд╡рдиा рд╡ाрд▓ा рджेрд╢ рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╕्‍рд╡ाрд╕्‍рде्‍рдп рд▓ाрдн рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рднाрд░рдд рдХी рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рдЬрдЧрд╣ों рдХो рдн्рд░рдордг рдХрд░рдиे рдХा рдоौрдХा рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдРрд╕ी рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै рдЬो рдЖрдкाрддрдХाрд▓ीрди рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдкрд░्рдпрдЯрди рдХे рд▓िрдП рднाрд░рдд рдЖрдХрд░ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдзрд░ोрд╣рд░ों рдХो рджेрдЦрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЕрдкрдиा рдЗрд▓ाрдЬ рдХрд░ाрдиा рд╡िрджेрд╢िрдпों рдХो рдЦूрдм рднा рд░рд╣ा рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рдмреЬी рдмीрдоाрд░िрдпों рдХा рдЗрд▓ाрдЬ рдЕрдоेрд░िрдХा рд╡ рдпूрд░ोрдк рдХे рджेрд╢ों рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рд▓рдЧрднрдЧ 80% рд╕рд╕्рддा рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े рд╡िрджेрд╢ी рдорд░ीрдЬ рднाрд░рдд рдХी рдУрд░ рд░ुрдЦ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рднाрд░рддीрдп рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдмेрд╣рдж рдХрдо рдЦрд░्рдЪ рдкрд░ рдЕрдоेрд░िрдХा рд╡ рдпूрд░ोрдк рдХी рддрд░рд╣ рдЖрдзुрдиिрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдоुрд╣ैрдпा рдХрд░ा рд░рд╣े рд╣ैं। рд╡िрджेрд╢ी рдорд░ीрдЬों рдХो рдЕрдкрдиी рдУрд░ рдЦींрдЪрдиे рдХा рдПрдХ рдФрд░ рдХाрд░рдг рдХрдо рд╕рдордп рдоें рдмेрд╣рддрд░ рдЗрд▓ाреЫ рднी рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рд╣рдо рдЕрдоेрд░िрдХा рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो рд╡рд╣ाँ рдЬрд░ूрд░рддрдоंрдж рдорд░ीрдЬों рдХो рд╣рдл्рддे рд╡ рдорд╣ीрдиे рднрд░ рдХी  рдк्рд░рддीрдХ्рд╖ा рд╕ूрдЪी рдоें рдбाрд▓ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рднाрд░рдд рдоें рдЗрди рдорд░ीрдЬों рдХे рд▓िрдП рд╕िंрдЧрд▓ рд╡िंрдбो рдХाрдЙंрдЯрд░ рд╕ुрд╡िрдзा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдпी рдЬाрддी рд╣ै। рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд╕ाрд▓ो рдоें рднाрд░рдд рдХे рдоैрдЯ्рд░ोрд╕िрдЯी рдЬैрд╕े рджिрд▓्рд▓ी, рдоुंрдмрдИ, рдмेрдЧрд│ूрд░ु рд╡ рдЪेрди्рдирдИ рдХे рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ों рдиे рдЦूрдм рдоुрдиाрдлा рдХрдоाрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдХाрд░рдг рд░рд╣ा рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯूрд░िрдЬ्рдо।

рдЖрдзुрдиिрдХ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рд╕े рдкрд░िрдкूрд░्рдг рднाрд░рддीрдп рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ों рдХे рдХाрд░рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдоाрдирдЪिрдд्рд░ рдкрд░ рднाрд░рдд рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдкрдиी рдЬрдЧрд╣ рддेрдЬी рд╕े рдмрдиा рд░рд╣ा рд╣ै। рдпрд╣ी рдирд╣ीं рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдкрд░्рдпрдЯрди рдХाрд░ोрдмाрд░ рдоें рднाрд░рдд 60 рдЕрд░рдм рдХा рдЖंрдХреЬा рдкाрд░ рдХрд░ рдЪुрдХा рд╣ै। рдПрдХ рд╕рд░्рд╡ेрдХ्рд╖рдг рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рдХो рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯूрд░िрдЬ्рдо рд╕े рдк्рд░рддि рд╡рд░्рд╖ рд╣рдЬाрд░ों рдХрд░ोреЬ рд░ुрдкрдпों рдХा рдоुрдиाрдлा рд╣ोрддा рд╣ै। рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे 18 рджिрд╕рдо्рдмрд░, 2017 рдХो рд╕ंрд╕рдж рдоें рдХрд╣ा рдеा рдХि рднाрд░рдд рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा-рдкрд░्рдпрдЯрди рдХा рдоूрд▓्рдп рд╡рд░्рд╖ 2020 рддрдХ рдиौ рдЕрд░рдм рдЕрдоेрд░िрдХी рдбॉрд▓рд░ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рд╣ै рдЬो 2015 рдоें рддीрди рдЕрд░рдм рдбॉрд▓рд░ рдеी। рдкрд░्рдпрдЯрди рд░ाрдЬ्рдп рдоंрдд्рд░ी рдиे рд▓ोрдХрд╕рднा рдХो рдПрдХ рдк्рд░рд╢्рди рдХे рд▓िрдЦिрдд рдЬрд╡ाрдм рдоें рдпрд╣ рдЬाрдирдХाрд░ी рджी рдеी рдХि рднाрд░рдд рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдПрдХ рдк्рд░рдоुрдЦ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдкрд░्рдпрдЯрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрднрд░ा рд╣ै। рд╡ाрдгिрдЬ्рдп рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХी 2016 рдХी рдПрдХ рд░िрдкोрд░्рдЯ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рд╢ीрд░्рд╖ рдЫрд╣ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдЧंрддрд╡्рдпों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै। рдкрд░्рдпрдЯрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдиिрд░ंрддрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП 2020 рддрдХ рд╣рдо рдПрдХ рдирдП рдкाрдпрджाрди рдкрд░ рдЦреЬे рд╣ोंрдЧे рдФрд░ рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдиिрд░ंрддрд░ рдмреЭोрддрд░ी рд╕े 2025 рддрдХ рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рд▓рдЧрднрдЧ 49 рд▓ाрдЦ рдХे рдкाрд░ рд╣ो рдЬाрдПрдЧी। рдЗрд╕рд╕े рди рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдХो рдЖрд░्рдеिрдХ рд░ूрдк рд╕े рд▓ाрдн рд╣ोрдЧा рдмрд▓्рдХि рдирдП рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПँ рднी рдкैрджा рд╣ोрдЧी।

рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд╕ाрд▓ों рдоें рд╕рд╕्рддी рдХीрдордд рдХे рдХाрд░рдг рднाрд░рдд рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдЕрдЪ्рдЫी рдмреЭोрддрд░ी рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ी рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рдХрдИ рд╕ाрд░े рдЗрд▓ाрдЬ  рдЬैрд╕े рдмाрдЗрдкाрд╕ рд╕рд░्рдЬрд░ी, рдШुрдЯрдиे рдХी рд╕рд░्рдЬрд░ी, рд╡ рдЕрди्рдп рдк्рд░рдд्рдпाрд░ोрдкрдг рдкрд╢्рдЪिрдоी рджेрд╢ों рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рдмेрд╣рдж рдХрдо рдЦрд░्рдЪ рдоें рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рд╡िрджेрд╢ рд╕े рдЗрд▓ाреЫ рдХрд░ाрдиे рднाрд░рдд рдЖрдпी рдПрдХ рдорд╣िрд▓ा рд╕े рдмाрддрдЪीрдд рдХे рджौрд░ाрди рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрддाрдпा рдХि рдЙрдирдХे рдиाрдХ рдХी рдЬो рд╕рд░्рдЬрд░ी рдЙрдирдХे рджेрд╢ рдоें 70-80 рд╣реЫाрд░ рдоें рд╣ोрддी рд╣ै рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ाँ рдоाрдд्рд░ 35 рд╣реЫाрд░ рд░ुрдкрдпे рджेрдиे рдкреЬे। рдРрд╕े рд╣ी рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдд्рдпाрд░ोрдкрдг рд╡ рд╕рд░्рдЬрд░ी рдЬो рдкрд╢्рдЪिрдо рдХे рджेрд╢ों рдоें рд▓ाрдЦों рдоें рдкреЬрддे рд╣ै рд╡े рднाрд░рдд рдХे рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ों рдоें рд╣реЫाрд░ों рдоें рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं।

рдкрд░्рдпрдЯрди рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдХे рдЖंрдХреЬों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рджिрди рдк्рд░рддिрджिрди рдмреЭोрддрд░ी рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рднाрд░рдд рдЖрдиे-рдЬाрдиे рдоें рд╡िрдоाрди рдЦрд░्рдЪ рд╕рд╣िрдд рдЗрд▓ाрдЬ рдкрд░ рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдХुрд▓ рдЦрд░्рдЪ рд╡िрджेрд╢ों рдоें рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЗрд▓ाрдЬ рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдХाрдлी рдХрдо рд╣ै। рдм्рдпूрд░ो рдСреЮ рдЗрдоीрдЧ्рд░ेрд╢рди рдХे рдЖंрдХреЬों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рднाрд░рдд рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдоें рд╢ीрд░्рд╖ рдкाँрдЪ рджेрд╢ों рдоें рдмांрдЧ्рд▓ाрджेрд╢ рдкрд╣рд▓े рд╕्рдеाрди рдкрд░, рдЕрдлрдЧाрдиिрд╕्рддाрди рджूрд╕рд░े, рдЗрд░ाрдХ рддीрд╕рд░े, рдУрдоाрди рдЪौрдеे рдФрд░ рдоाрд▓рджीрд╡ рдкाँрдЪрд╡ें рд╕्рдеाрди рдкрд░ рд╣ै। рднाрд░рдд рдоें рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдкрд░्рдпрдЯрди рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЬрд░िрдпा рдмेрд╣рддрд░ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдФрд░ рдХрдо рдХीрдордд рдХो рдоाрдиा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рдЗрд╕рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЗрд╕ рджेрд╢ рдХे рдЖрджрд░-рд╕рдд्рдХाрд░ рдХрд░рдиे рдХा рддрд░ीрдХा рднी рд╡िрджेрд╢िрдпों рдХो рдЦूрдм рднा рд░рд╣ा рд╣ै। рдкрд░्рдпрдЯрди рдоंрдбрд▓ рдХो рдмреЭाрд╡ा рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдкрд░्рдпрдЯрди рдоंрдд्рд░ाрд▓рдп рдиोрдбрд▓ рдПрдЬेंрд╕ी рдХे рд░ूрдк рдоें рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै рд╡ рдЕрддुрд▓्рдп рднाрд░рдд рдЗрд╕рдХी рджेрдЦрд░ेрдЦ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै।

рдПрд╢िрдпाрдИ рджेрд╢ों рдоें рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯूрд░िрдЬ्рдо рдХे рд▓िрд╣ाреЫ рд╕े рднाрд░рдд рдкрд╣рд▓े рдиंрдмрд░ рдкрд░ рд╣ै। рднाрд░рдд рдХे рдмреЭрддे рд╡्рдпाрдкрд░ рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЕрдм рдеाрдИрд▓ैंрдб, рд╕िंрдЧाрдкुрд░, рдЪीрди рдФрд░ рдЬाрдкाрди рдЬैрд╕े рджेрд╢ рднी рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рд▓ुрднाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдоें рд▓рдЧ рдЧрдпे рд╣ैं। рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд╕ाрд▓ों рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो рднाрд░рдд рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╡िрджेрд╢ी рдоेрдбिрдХрд▓ рдкрд░्рдпрдЯрдХ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХी рд╕ुрд╡िрдзाрдПं рд▓े рд░рд╣े рд╣ैं। рдЬिрд╕рдоें рд╣ोрдоिрдпोрдкैрдеी рдоें 8%, рдЖрдпुрд░्рд╡ेрджिрдХ рдПंрдб рд╕्рдкा рдоें 7%, рдоैрдбिрдЯेрд╢рди рдПंрдб рдпोрдЧ рдоें 16%, рдиेрдЪुрд░ोрдкैрдеी рдоें 11%, рдПрд▓ोрдкैрдеी рдоें 58% рд╡िрджेрд╢ी рдорд░ीрдЬों рдиे рдЕрдкрдиा рдЗрд▓ाреЫ рдХрд░ाрдпा। рдЗрд╕рд╕े рдпрд╣ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ा рдХि рд╡िрджेрд╢ी рдкрд░्рдпрдЯрдХ рдиे рдПрд▓ोрдкैрдеी рдХो рдЬ्рдпाрджा рдорд╣рдд्рд╡ рджिрдпा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдПрд▓ोрдкैрдеी рдиे рднाрд░рдд рдХे рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ों рдоें рдЕрдкрдиी рдЬреЬ рдордЬрдмूрдд рдХी рд╣ुрдИ рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдПрд▓ोрдкैрдеी рдоें рддुрд░ंрдд рдЖрд░ाрдо рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░ी рд╕рд░्рдЬрд░ी рд╡ рдк्рд░рдд्рдпाрд░ोрдкрдг рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдоैрдбिрдЯेрд╢рди рд╡ рдпोрдЧ рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ो рдоें рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдиे рднी рдЕрдкрдиी рдЕрдЪ्рдЫी рдЬрдЧрд╣ рдмрдиाрдпी рд╣ै। рднाрд░рдд рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж рд╡ рдпोрдЧ рдПंрдб рдоैрдбिрдЯेрд╢рди рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдХाрдлी рдзрдиी рд╣ै рдЬो рдмреЬी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдЗрд▓ाреЫ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рднाрд░рдд рдХे рдкाँрдЪ рдоुрдЦ्рдп рд╡ाрдпुрдкрдд्рддрди, рдЬैрд╕े рдоुрдо्рдмрдИ, рджिрд▓्рд▓ी, рд╣ैрджрд░ाрдмाрдж, рдмेрдЧрд│ूрд░ु рд╡ рдЪेрди्рдирдИ рдоें рдкрд░्рдпрдЯрди рд╡िрднाрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा  рдлैрд╕िрд▓िрдЯेрд╢рди рд╕ेंрдЯрд░ рдЦोрд▓ा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рджूрд╕рд░े рджेрд╢ рд╕े рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдоेрдбिрдХрд▓ рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рдоेрдбिрдХрд▓ рд╕े рдЬुреЬी рдЬाрдирдХाрд░िрдпां рдоुрд╣ैрдпा рдХрд░ाрдпी рдЬाрдПрдЧी। рдпрд╣ाँ рд╡ीрдЬा рдСрди-рдЕрд░ाрдЗрд╡рд▓ рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдорд░ीрдЬों рдХो рдХाрдлी рд╕рд╣ूрд▓िрдпрдд рд╣ुрдИ рд╣ै рдФрд░ рджूрд╕рд░ी рдЬो рдмреЬी рд╕рдорд╕्рдпा рджेрдЦрдиे рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрдИ рдеी рд╡рд╣ рднाрд╖ा рд╕рдордЭрдиे рдФрд░ рд╕рдордЭाрдиे рдХी рджिрдХ्реШрдд рдеी।  рдЗрд╕рд╕े рдиिрдкрдЯрдиे рдХे рд▓िрдП рд╕рднी рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ों рдиे рд▓ैंрдЧ्рд╡ेрдЬ рдЗрди्рдЯрд░рдк्рд░ेрдЯрд░ рдФрд░ рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рдХो рдХाрдо рдкрд░ рд░рдЦा рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рди рдХेрд╡рд▓ рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рдЕрдЪ्рдЫी рд╕ुрд╡िрдзा рдоिрд▓ेрдЧी рдмрд▓्рдХि рдирдП рд░ोрдЬрдЧाрд░ рднी рдкैрджा рд╣ोंрдЧे। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ рдЬो рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯूрд░िрдЬ्рдо рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХे рд╕ुрд╡िрдзा рдХे рд▓िрдП рдЧेрд╕्рдЯ рд░िрд▓ेрд╢рди рдСрдлिрд╕рд░ рдХी рднी рдиिрдпुрдХ्рддि рдХी рд╣ै рдЬिрдирдХा рдХाрдо рдорд░ीрдЬों рдХे рдкूрд░ी рджेрдЦрд░ेрдЦ рдХрд░рдиा рд╡ рд╕ाрд░ी рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ рджिрд▓ाрдиा рд╣ै।

рдЖрдЬ рдХे рдпुрд╡ा рдоेрдбिрдХрд▓ рдкрд░्рдпрдЯрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрдиे рдоें рд▓рдЧे рд╣ैं рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рд╣ै рдХौрд╢рд▓ рднाрд░рдд рдХुрд╢рд▓ рднाрд░рдд рдпोрдЬрдиा। рдЗрд╕ рдпोрдЬрдиा рдХी рдорджрдж рд╕े рдпुрд╡ा рдкрд░्рдпрдЯрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдкрдиा рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╢ुрд░ू рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рд╡िрджेрд╢ рд╕े рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рдЙрдирдХी рдмीрдоाрд░ी рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯ्рд░ीрдЯрдоेंрдЯ рдкैрдХेрдЬ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░рд╡ा рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрд╕ рдкैрдХेрдЬ рдХे рдЕрди्рджрд░ рдкрд░्рдпрдЯрдХों рдХो рди рдХेрд╡рд▓ рдоेрдбिрдХрд▓ рдЯ्рд░ीрдЯрдоेंрдЯ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдЙрдирдХे рд░рд╣рдиे рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा, рдЙрдирдХे рдордирдкрд╕ंрдж рдЦाрдиे рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рд╡ рдкрд░्рдпрдЯрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдкूрд░ा рдЗंрддрдЬाрдо рднी рдХрд░ाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдкिрдЫрд▓े рджिрдиों рдоैрдХ्рд╕ рд╕े рд▓ैрдм рдбिрдк्рд▓ोрдоा рдХрд░ рд░рд╣ी рдоोрдиिрдХा рд╕े рдмाрддрдЪीрдд рдоें рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рд╡рд╣ рдоेрдбिрдХрд▓ рдХे рд╕ाрде рд╕ाрде рдЗрдЧрдиू рджिрд▓्рд▓ी рд╕े рдкрд░्рдпрдЯрди рдоें рд╕्рдиाрддрдХ рднी рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдпुрд╡ा рдоेрдбिрдХрд▓ рдХोрд░्рд╕ेрд╕ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдкрд░्рдпрдЯрди рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╡ाрд▓े рдХोрд░्рд╕ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рд░ोрдЬрдЧाрд░ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдпрд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рджिрдиों рдоें рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा  рд░ोрдЬрдЧाрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдиे рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╕ाрдмिрдд рд╣ोрдЧा। рдпрджि рд╣рдо рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдЙрдкाрдпों рдХे рд╕ाрде рдЙрдЪ्рдЪ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рд╡ाрд▓ी рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ुрд╡िрдзाрдПँ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдиा рдЬाрд░ी рд░рдЦें рддो рдЗрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднाрд░рдд рдХाрдлी рдЖрдЧे рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।