เคชुเคธ्เคคเค• เคธเคฎीเค•्เคทा - เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฏुเค— เค•े เคฎाเคจเคต เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงों เค•ा เคฆเคฐ्เคชเคฃ: เคจिเคฐीเคน

เคธเคฎीเค•्เคทเค•: เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคจीเคฐเคœ เคถाเคธ्เคค्เคฐी

34/2 เค—ाเคฏเคค्เคฐी เคจिเคตाเคธ, เคฒाเคœเคชเคค เคจเค—เคฐ, เคเคจ.เคเคš.-2, เคฎเคฅुเคฐा-281004, เคšเคฒเคญाเคท: +91 925 914 6669


เคชुเคธ्เคคเค•: เคจिเคฐीเคน (เค•เคฅा เคธंเค—्เคฐเคน)
ISBN: 978.81.943924.4.6
เคฐเคšเคจाเค•ाเคฐ: เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• ‘เคถเคถि’
เคช्เคฐเค•ाเคถเค•: เคœเคตाเคนเคฐ เคชुเคธ्เคคเค•ाเคฒเคฏ, เคฎเคฅुเคฐा
เคชृเคท्เค : 128, เคฎूเคฒ्เคฏ: ₹ 250.00 เคฐुเคชเคฏे, เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคตเคฐ्เคท: 2019

--------------------------------------------------------------------------
 เคจिเคฐीเคน’ เคฎाเคจเคตीเคฏ เคญाเคตों เค•े เค•ुเคถเคฒ เคšिเคคेเคฐे, เคถเคฌ्เคฆเคถिเคฒ्เคชी เคกॉ. เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• 'เคถเคถि' เค•ा เคจเคต เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน เคนै। เค‡เคธ เคธंเค—्เคฐเคน เคฎें เค•ुเคฒ เคฌाเคˆเคธ เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคธंเค—्เคฐเคนीเคค เคนैं। เคฏे เคธเคญी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เค†เค•ाเคถเคตाเคฃी เคธे เคช्เคฐเคธाเคฐเคฃ เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เคคे เคนुเค เคฐเคšी เค—เคˆ เคนैं เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคจเค•ा เค†เค•ाเคฐ, เคธเคฎเคฏ เคธीเคฎा เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคนै। เค‡เคจ เค•เคนाเคจिเคฏों เคฎें ‘เคจिเคฐीเคน’เคถीเคฐ्เคทिเคค เค•เคนाเคจी เค•ा เค•्เคฐเคฎांเค• เคฆเคธ เคนै เคชเคฐเคจ्เคคु เค•เคฅा เค•ृเคคि เค•ी เคธเคญी เค•เคนाเคจिเคฏों เคฎें เค•เคนीं เคจ เค•เคนीं เคชाเคค्เคฐ เคจिเคฐीเคนเคคा เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค…เคตเคถ्เคฏ เคฆृเคท्เคŸिเค—ोเคšเคฐ เคนोเคคा เคนै। เค…เคคः เค‡เคธ เค•ृเคคि เค•ा เคถीเคฐ्เคทเค•, เคตिเคทเคฏ เคเคตं เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ ‘เคจिเคฐीเคน’ เคชूเคฐ्เคฃเคคः เค‰เคชเคฏुเค•्เคค เคนै। เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฒेเค–เค• เคจे เค‡เคธ เค•เคฅाเค•ृเคคि เค•ो เค…เคชเคจे เคชूเคœ्เคฏ เคชिเคคाเคถ्เคฐी เค•ी เคธ्เคฎृเคคि เค•ो เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เค•िเคฏा เคนै เคœोเค•ि เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคเคตं เคญाเคตी เคชीเฅी เค•ो เคธंเคธ्เค•ाเคฐिเคค เคฌเคจเคจे เค•ी เคถुเคญ เคช्เคฐेเคฐเคฃा เคนै।

เค‡เคธ เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เคธเคญी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•े เคชाเคค्เคฐ, เค•เคนाเคจी เค•े เคตिเคทเคฏ เคเคตं เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เค•े เคธाเคชेเค•्เคท เคธเคŸीเค• เค”เคฐ เคชूเคฐ्เคฃ เค”เคšिเคค्เคฏเคตाเคจ เคนैं।

เคชเคนเคฒी เค•เคนाเคจी ‘เค”เคฐ เค•िเคคเคจे เคฎोเฅœ’ เคเค• เคเคธे เคฌेเคฐोเคœเค—ाเคฐ เคฏुเคตเค• เค•ी เค•เคนाเคจी เคนै เคœिเคธเคจे เคฆเคนेเคœ เค•े เคฒिเค เค…เคชเคจी เคญाเคญी เค•े เคธाเคฅ เคชूเคฐे เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•ी เคฌेเคฐुเค–ी เค•ो เคฆेเค–ा เคนै เค”เคฐ เค‡เคธीเคฒिเค เคตเคน เคซैเค•्เคŸเคฐी เค•ी เค›ोเคŸी เคจौเค•เคฐी เค•เคฐเคคे เคนुเค เค…เคชเคจी เคถाเคฆी เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนเคคा। เคฒेเค–เค• เค•े เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฆेเค–िเค-
‘เคถाเคฆी เคนुเค เคฆเคธ เคฆिเคจ เคญी เคจเคนीं เคฌीเคคे เคฅे เค•ि เคœाเคจे เค•เคนाँ เคธे เคถोเคฒा เคญเฅœเค• เค‰เค ा। เคฎाँ เคจे เคญाเคญी เคœी เค•ी เค›ोเคŸी เคธी เคฌाเคค เค•ो เคคूเคฒ เคฆेเค•เคฐ เค˜เคฐ เคฎें เคนंเค—ाเคฎा เค–เฅœा เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคตเคน เคนंเค—ाเคฎा เค›ोเคŸी เคธी เค‰เคธ เคญूเคฒ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เค ाเคฏा เคฅा เคฎाँ เคจे, เคฎैं เคจเคนीं เคฎाเคจเคคा। เคจिเคถ्เคšเคฏ เคนी เค‡เคธเค•ा เคฎूเคฒ เค•ाเคฐเคฃ เคฆเคนेเคœ เค•เคฎ เคฎिเคฒเคจा เคฅा।’ (เคชृเคท्เค -16)

เคเคธी เคฆเคถा เคฎें เค•เคนाเคจी เค•े เคชाเคค्เคฐ เค•ा เคฎोเคนเคญंเค— เคนो เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เค‰เคธे เคธंเคธाเคฐ เคฎोเคนเคฎाเคฏा เค•े เคฌเคจ्เคงเคจों เคฎें เคฌंเคงा, เคต्เคฏเคฐ्เคฅ เค”เคฐ เคญ्เคฐเคฎ เคฒเค—เคคा เคนै। เคฏเคฅा-
‘เค•เคญी-เค•เคญी เคตเคน เคธ्เคตเคคः เคนी เคตเคฏ เค•ी เคช्เคฏाเคฒी เคฎें เคฆเคฐ्เคฆों เค•ा เค•ाเคฒเค•ूเคŸ เคชीเคคा เคนुเค† เคธा เคเค•เคฆเคฎ เคธเคนเคœ เคนो เคœाเคคा, เค–ुเคฒी เค†ँเค–ों เคธे เคธเคฌ เค•ुเค› เคฆेเค–เคคे เคนुเค เคญी เคจ เคฆेเค–เคคा เคธा। เคธांเคธाเคฐिเค•เคคा เคธे เคตिเคฐเค•्เคคि เคธी เคนोเคจे เคฒเค—เคคी।’ (เคชृเคท्เค  20)

เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• ‘เคถเคถि’
เคฆूเคธเคฐी เค•เคนाเคจी ‘เคฒोเค•เคคंเคค्เคฐ เค•ा เคฆเคฐ्เคฆ’ เคฎें เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคा เคนै เค•ि เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคญी เคฐाเคœเคจीเคคि, เคญ्เคฐเคท्เคŸाเคšाเคฐ เคเคตं เคนिंเคธा เคธे เค…เค›ूเคคी เคจเคนीं เคนै। เคตเคนाँ เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐ เคต्เคฏเค•्เคคि เคฌिเคจा เคช्เคฐเคšाเคฐ-เคช्เคฐเคธाเคฐ เค•िเค เค”เคฐ เคฌिเคจा เค–เคฐ्เคš เค•िเค เคนी เคตिเคœเคฏी เคนो เคœाเคคा เคนै เคฒेเค•िเคจ เคตเคน เคทเคกเคฏंเคค्เคฐों เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคนोเคคा เคนै। เคฒेเค–เค• เคจे เค‡เคธे เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฆเคฐ्เคถाเคฏा เคนै-
‘เค…ंเคค เคฎें เคตोเคŸों เค•ी เค—िเคจเคคी เคนुเคˆ เคคो เคจेเคฎเคธिंเคน เคต เคŸेเค•เคธिंเคน เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏเคšเค•िเคค เคฐเคน เค—เคฏे। เคฌाเคฌूเคœी เคฐाเคฎเคธिंเคน เค—्เคฐाเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจ เคนी เคจเคนीं เคฌเคจे เคฌเคฒ्เค•ि เค…เคชเคจे เคช्เคฐเคคिเคฆ्เคตเคจ्เคฆ्เคตिเคฏों เคธे เค•ाเคซी เค…เคงिเค• เคตोเคŸों เคธे เคตिเคœเคฏी เคนुเค।’ (เคชृเคท्เค  26)

เค”เคฐ เค‡เคธเค•ा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคฏเคน เคนुเค† เค•ि-
‘เคธांเค เค•े เค…ंเคงेเคฐे เคฎें เคเค• เคšिंเค—ाเคฐी เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เคนुเคˆ เค”เคฐ เค ांเคฏ เค•ी เค†เคตाเคœ เค•े เคธाเคฅ เคนी เคเค• เคฆเคฐ्เคฆเคจाเค• เคšीเค– เคญी। เคธเฅœเค• เคชเคฐ เคชเฅœे เคฌाเคฌूเคœी เค•े เคšाเคฐों เค“เคฐ เค–ूเคจ เค•ा เคขेเคฐ เคฒเค— เค—เคฏा।’ (เคชृเคท्เค  26)

เค•เคนाเคจी ‘เคธंเคฆेเคน เค•ा เคฆंเคถ’ เคฎें , เคชเคค्เคจी เค•े เคตिเคตाเคนेเคคเคฐ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เคนुเค† เคนै। เค‡เคธ เค•เคนाเคจी เคฎें เคชเคค्เคจी เคจौเค•เคฐीเคถुเคฆा เคนै เค”เคฐ เคตเคน เค…เคชเคจे เคชเคคि เค•े เคฐเคนเคคे เคนुเค เคญी เค…เคชเคจे เคช्เคฐेเคฎी เค•े เคธाเคฅ เค…เคชเคจा เคธ्เคฅाเคจाเคจ्เคคเคฐเคฃ เค•เคฐाเคคी เคฐเคนเคคी เคนै เคœिเคธเคธे เคชเคคि เคธ्เคตเคฏं เค•ो เค เค—ा เคนुเค† เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฏเคฅा-
‘เค•ुเค› เคฆिเคจ เคฌाเคฆ เคฎेเคฐा เคŸ्เคฐाเคจ्เคธเคซเคฐ เคाँเคธी เคธे เคฆिเคฒ्เคฒी เคนो เค—เคฏा เค”เคฐ เค‰เคธ เคฆिเคจ เคฎुเคे เคธीเคฎा เค•े เคเค• เคชเคค्เคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคœ्เคžाเคค เคนुเค† เค•ि เค‰เคธเค•ा เคŸ्เคฐाเคจ्เคธเคซเคฐ เคญी เคฆिเคฒ्เคฒी เคนो เค—เคฏा เคนै। เคฎेเคฐी เค–ुเคถी เค•ा เค िเค•ाเคจा เคจ เคฐเคนा। เคฒेเค•िเคจ เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เคนी เค—्เคฐोเคตเคฐ เค•ा เคŸ्เคฐाเคจ्เคธเคซเคฐ เคญी เคฆिเคฒ्เคฒी เคนो เค—เคฏा เคนै, เคตाเคฒी เค–เคฌเคฐ เคชเฅเค•เคฐ เคฎेเคฐी เค–ुเคถी เค†เคงी เคฐเคน เค—เคˆ।’ (เคชृเคท्เค  31)

เคฒेเค–เค• เคจे เค‡เคธ เค•เคนाเคจी เค•ा เคธเคฎाเคชเคจ เคญी เค…เคคि เคตिเคถिเคท्เคŸ เค‰เค•्เคคि เค•े เคธाเคฅ เค•िเคฏा เคนै-‘เคตाเคน เคฐे เคคเค•เคฆीเคฐ, เค•ुเค› เคฒोเค— เคถाเคฆीเคถुเคฆा เคนोเค•เคฐ เคญी เค•ुँเคตाเคฐे เค•ी เคคเคฐเคน เคœीเคตเคจ เคฌिเคคाเคคे เคนैं เค”เคฐ เค•ुเค› เค•ुँเคตाเคฐे เคฐเคนเค•เคฐ เคญी....।’ (เคชृเคท्เค  33)

 ‘เคŸेเคธू เค•े เคซूเคฒ’ เค•เคนाเคจी เคฎें เคฒेเค–เค• เคจे เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•िเคฏा เคนै เค•ि เคชเคคि เคชूเคฐ्เคตाเค—्เคฐเคน เคธे เค—्เคฐเคธिเคค เคนोเค•เคฐ เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคตिเคตाเคนिเคคा เคชเคค्เคจी เค•ो เค…เคจเคฆेเค–ा เค•เคฐเคคे เคนैं เคชเคฐเคจ्เคคु เคœเคฌ เคชเคคा เคšเคฒเคคा เคนै เค•ि เคชเคค्เคจी เคจे เคธ्เคตเคฏं เค•ो เค‰เคจเค•े เค…เคจुเค•ूเคฒ เคฌเคจा เคฒिเคฏा เคนै เคคो เคตे เค†เคถ्เคšเคฐ्เคฏเคšเค•िเคค เคฐเคน เคœाเคคे เคนैं। เคชเคฐเคจ्เคคु เคธ्เคตเคฏं เคชเคคि เค•े เค…เคจुเค•ूเคฒ เคฌเคจाเคจे เคตाเคฒी เคธ्เคค्เคฐिเคฏाँ เค•เคฎ เคนी เคฎिเคฒเคคी เคนैं। เคฆेเคตेเคถ, เคถाเคฐเคฆा เค•ो เค…เคชเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคจเคนीं เคธเคฎเคเคคा เคฅा เค•्เคฏोंเค•ि เคตเคน เค•เคฎ เคชเฅी-เคฒिเค–ी เคฅी। เคฒेเค•िเคจ เคœเคฌ เคถाเคฐเคฆा เคจे เค‰เคธे เคธเคฎाเคšाเคฐ เคชเคค्เคฐ เคฆिเค–ाเคคे เคนुเค เค•เคนा เค•ि เคฎैं เคฌी.เค. เคฎें เคช्เคฐเคฅเคฎ เคถ्เคฐेเคฃी เคฎें เคชाเคธ เคนो เค—เคˆ เคนूँ เคคो เคถाเคฐเคฆा เค‰เคธเค•े เคฒिเค เคŸेเคธू เค•े เคซूเคฒ เค•ी เคœเค—เคน, เคธुเค—เคจ्เคงिเคค เคšเคฎेเคฒी เค•ा เคซूเคฒ เคนो เค—เคˆ।

เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค…เค—เคฒी เค•เคนाเคจी-‘เคฆोเคนเคฐे เคฎाเคชเคฆเคฃ्เคก’ เคฎें เคฌाเคฌूเคœी เคจे เคœเคนाँ เค…เคชเคจी เคœिंเคฆเค—ी เค•ो เคถुเคฆ्เคง เค†เคฆเคฐ्เคถों เคฎें เค—ुเคœाเคฐा เคนै เคตเคนीं เคตे เคฌेเคŸी เค•ो เคธเคนเคถिเค•्เคทा เคฎें เค•ेเคตเคฒ เค‡เคธเคฒिเค เคชเฅाเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं เค•ि เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคตเคน เค…เคชเคจी เคชเคธंเคฆ เค•ा เคฒเฅœเค•ा เคฆेเค–เค•เคฐ เคช्เคฐेเคฎ เคตिเคตाเคน เค•เคฐ เคฒे เคœिเคธเคธे เคฆเคนेเคœ เค•े เคंเคเคŸ เคธे เคฌเคšा เคœा เคธเค•े।

‘เค†เคนเคค’ เค•เคนाเคจी เคฎें เคถเคฐाเคฌी เคฌाเคฐाเคคिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เค•ी เค—เคˆ  เคชिเคŸाเคˆ เคธे เคฒเคนूเคฒुเคนाเคจ เค•เคฐीเคฎा เคœเคฌ เคฐाเคฏ เคฌเคนाเคฆुเคฐ เคธे เคชूเค›เคคा เคนै-‘เค…เคฌ เค•िเคธเคฒिเค เค†เคฏे เคนो เคฐाเคฏ เคฌเคนाเคฆुเคฐ เคธाเคฌ? เค…เคญी เค•ुเค› เค”เคฐ เคฌाเค•ी เคนै เค•्เคฏा?’ เคคो เคฐाเคฏ เคฌเคนाเคฆुเคฐ เค•เคนเคคे เคนैं, ‘เคจเคนीं เค•เคฐीเคฎा , เคเคธा เคฎเคค เค•เคนो। เค˜ाเคฏเคฒ เคคुเคฎ เคจเคนीं, เคนเคฎ เคฆोเคจों เคนुเค เคนैं, เคนเคฎ เคฆोเคจों।’ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคฏเคนाँ เค—เคฐीเคฌ, เค…เคฎीเคฐ เค•े เคญेเคฆ เค•ो เคจเค•ाเคฐเคคे เคนुเค เคฎाเคจเคต เคงเคฐ्เคฎ เค•ी เคชเค•्เคทเคงเคฐเคคा เคฆिเค–ाเคˆ เค—เคˆ เคนै।

เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคจीเคฐเคœ เคถाเคธ्เคค्เคฐी

 ‘เค…เคจुเคค्เคคเคฐिเคค’ เค•เคนाเคจी, เคฎंเคนเค—ाเคˆ เค”เคฐ เคช्เคฐाเค‡เคตेเคŸ เคจौเค•เคฐी เค•ी เคšเค•्เค•ी เคฎें เคชिเคธ เคฐเคนे เค‰เคจ เค•เคฐोเฅœो เคฌेเคฐोเคœเค—ााเคฐों เค•ी เค•เคนाเคจी เคนै เคœिเคจเค•े เคฒिเค เคเค• เคธुเคจिเคถ्เคšिเคค เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคคो เค•เคฐเคจा เคฆूเคฐ เคนै เคนी, เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคœเคฐूเคฐเคคों เค•ी เคชूเคฐ्เคคि เค•เคฐเคจा เคญी เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคนोเคคा เคนै।

‘เคเค• เคฆिเคจ เคคो เคตเคน เคšौंเค• เคนी เค—เคฏा เคœเคฌ เคชเคค्เคจी เคจे เคซเคฐเคฎाเค‡เคถ เค•ी เคฌเคœाเคฏ เคจเคฎ्เคฐเคคा เคชूเคฐ्เคตเค• เค‰เคธเคธे เคจिเคตेเคฆเคจ เค•िเคฏा เค•ि เคนो เคธเค•े เคคो เค‰เคธเค•े เคฒिเค เคเค• เคธाเฅœी เคฒा เคฆें। เคฏे เคตाเคฒी เค•ाเคซी เค˜िเคธ เคšुเค•ी เคนै।’ (เคชृเคท्เค  47)

เค•เคนाเคจी ‘เคฆเคฐ्เคชเคšूเคฐ्เคฃ’ เคจाเคฐी เคธเคถเค•्เคคीเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เคจाเคฐिเคฏों เค•े เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ो เค‰เคญाเคฐเคคी เคนुเคˆ เค•เคนाเคจी เคนै। ‘เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง’  เค•เคนाเคจी เคนिเคจ्เคฆू-เคฎुเคธ्เคฒिเคฎ เคธाเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคฏिเค•เคคा เคธे เคŠเคชเคฐ เค‰เค เค•เคฐ, เค‡ंเคธाเคจिเคฏเคค เค•ो เคธเคฎ्เคฌเคฒ เคฆेเคคी เค•เคนाเคจी เคนै।

‘เคจिเคฐीเคน’ เค•เคนाเคจी เคฎें เคชुเคค्เคฐी เค•े เคตिเคตाเคน เค•े เคฒिเค เคฎเคœเคฌूเคฐ เคชिเคคा, เค…เคชเคจी เคฆूเคธเคฐी เคชुเคค्เคฐी เค•े เคฒिเค เค‰เคธी เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคธाเคฎเคจे เคฆूเคธเคฐी เคชुเคค्เคฐी เค•े เคตिเคตाเคน เค•ा เคช्เคฐเคธ्เคคाเคต เคฐเค–เคจे เค•ो เคฎเคœเคฌूเคฐ เคนै เคœो เค•ि เค‰เคธ เคจिเคฐीเคน เค•ी เคชเคนเคฒी เคชुเคค्เคฐी เค•ी เคนเคค्เคฏा เค•े เคทเฅœเคฏंเคค्เคฐ เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคฅा। เค•เคฅाเคถिเคฒ्เคชी เคจे เค‡เคธे เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคต्เคฏเค•्เคค เค•िเคฏा เคนै-
‘เค•ुँเค†เคฐी เคชुเคค्เคฐी เค•ा เคชिเคคा , เคœो เค‰เคจเค•े เคฐिเคถ्เคคे เค•े เคฒिเค เคฎेเคฐे เคชाเคธ เค†เคฏे เคนैं, เค”เคฐ เค‡เคธ เคธเคฎเคฏ เคธเคฌเคธे เค†เค—े เคนैं เคฎेเคฐे เคญूเคคเคชूเคฐ्เคต เคธเคธुเคฐ เคœी, เคœो เคฎेเคฐी เคฎृเคค เคชเคค्เคจी เค•ी เค›ोเคŸी เคฌเคนเคจ เค•े เคฐिเคถ्เคคे เค•े เคฒिเค เคฎेเคฐे เคธाเคฎเคจे เค—िเฅœเค—िเฅœा เคฐเคนे เคนैं, เคเค• เคชिเคคा เค•ी เคคเคฐเคน, เคฌिเคฒ्เค•ुเคฒ เคจिเคฐीเคน เคชिเคคा เค•ी เคคเคฐเคน।’ (เคชृเคท्เค -63)

‘เคธंเค•เคฒ्เคช’ เค•เคนाเคจी เคฎें เคจौเค•เคฐी เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฌिเค›เฅœे เคนुเค เค—ाँเคต เคฎें เคฌเคธเคจे เค•ी เคฒाเคฒเคธा เคคเคฅा เคฌเคš्เคšों เค•े เคถเคนเคฐ เคฎें เคฐเคนเคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เค•ा เคฆ्เคตเคจ्เคฆ्เคต เคนै। เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค•ाเคฒเคšเค•्เคฐ, เคช्เคฐเคคिเคชूเคฐเค•, เคจाเคฌाเคฒिเค—, เคเค• เค”เคฐ เค…เคญिเคฎเคจ्เคฏु เคคเคฅा เคชเคนเคฒ เค†เคฆि เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคญी เค…เคค्เคฏเคจ्เคค เคฎเคฐ्เคฎเคธ्เคชเคฐ्เคถी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคนैं।

เคคाเคฌीเคœ เค•เคนाเคจी เคฎें เคฒेเค–เค• เคจे เคฌเคคाเคฏा เคนै เค•ि เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคคंเคค्เคฐ-เคŸोเคŸเค•े เคธे เคœुเฅœे เคนुเค เคฒोเค— เคจिเคœी เคธ्เคตाเคฐ्เคฅ เค•े เคฒिเค เคนँเคธเคคे-เค–ेเคฒเคคे เคชเคฐिเคตाเคฐों เค•ो เคถเค•-เคธंเคฆेเคน เค•ी เค†เค— เคฎें เคญเคธ्เคฎ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं। ‘เคคिเคฐिเคฏा เคšเคฐिเคค्เคฐ’ เคฎें เค˜เคฐेเคฒू เค•ाเคฎ-เค•ाเคœ เคธे เคฌเคšเคจे เค•े เคฒिเค เคธ्เคค्เคฐी, เคšुเฅœेเคฒ เคนोเคจे เค•ा เคก्เคฐाเคฎा เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฒिเค เค…เคชเคจे เคนी เคชเคฐिเคตाเคฐ เค•ी เค†เคฐ्เคฅिเค• เคนाเคจि เค•เคฐाเคคी เคนै।

‘เคฐोเคนिเคค เคคुเคฎ เคจिเคฐ्เคฆोเคท เคนो’ เค•เคนाเคจी เคเค• เคคเคฐเคซा เค…เคต्เคฏเค•्เคค เคช्เคฐेเคฎ เค•ी เค•เคนाเคจी เคนै। เค‡เคธी เคคเคฐเคน ‘เคงूเคช-เค›ाँเคต’ เคต ‘เค…เคญिเคถเคช्เคค’ เค•เคนाเคจी เคญी เคฒेเค–เค• เคฆ्เคตाเคฐा เคฌुเคจी เค—เคˆ เค‰เคค्เคคเคฎ เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคนैं।

เค‡เคจ เคธเคญी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ी เคธंเคตाเคฆ-เคถैเคฒी เคชाเคค्เคฐों เค•े เค…เคจुเค•ूเคฒ เคคเคฅा เคตिเคทเคฏ เคชเคฐเค• เคนै। เคฒेเค–เค• เคจे เค›ोเคŸे เคตाเค•्เคฏों เคฎें เคนी เค—เคนเคฐी เคฌाเคค เค•เคน เค•เคฐ เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ो เค—เคฎ्เคญीเคฐ เคฌเคจा เคฆिเคฏा เคนै। เคซाเคธเคฒे เค•เคนाเคจी เค•े เค•ुเค› เคตाเค•्เคฏ เคฆेเค–ें-
‘เคฒेเค•िเคจ เค‹เคšा, เคตृเคฆ्เคง เคถเคฐीเคฐ เคนै เค‰เคจเค•ा। เคฌुเฅाเคชे เคฎें เคคो เค…เคš्เค›े-เค…เคš्เค›े เคธเค िเคฏा เคœाเคคे เคนैं।’
‘เคฎैं เค•เคฌ เคฎเคจा เค•เคฐ เคฐเคนी เคนूँ, เคชเคฐ เคฌुเคœुเคฐ्เค—ों เคœैเคธी เคฌाเคค เคญी เคคो เค•เคนเคจी เคšाเคนिเค เคจ เค‰เคจเค•ो।’ (เคชृเคท्เค  94)

เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน ‘เคจिเคฐीเคน’ เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏों เคฎें เคฒेเค–เค• เคจे เคฆेเคถ-เค•ाเคฒ-เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เค•ा เคธเคœीเคต เคจिเคฐूเคชเคฃ เค•िเคฏा เคนै। เค‡เคคเคจा เคนी เคจเคนीं เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคชाเคค्เคฐों เค•े เคญी เคธเคœीเคต เคญเคต्เคฏ เคšिเคค्เคฐ เค–ींเคšे เคนैं।

เคญाเคทा เคต्เคฏเคตเคนाเคฐिเค• เค–เฅœी เคฌोเคฒी เคนिเคจ्เคฆी เคนै เคœो เคตिเคทเคฏ เคเคตं เคฆेเคถเค•ाเคฒ-เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคि เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคนै। เคถैเคฒी เคšिเคค्เคฐाเคค्เคฎเค• เคเคตं เคญाเคตाเคค्เคฎเค• เคนै เคœो เค‡เคจ เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ो เค”เคฐ เคญी เค‰เคค्เค•ृเคท्เคŸ เคฌเคจा เคฆेเคคी เคนै।

เคธเคญी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เค…เคชเคจे เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคฎें เคชूเคฐ्เคฃ เคธเคซเคฒ เคนैं। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคฐंเค—ीเคจ, เค†เค•เคฐ्เคทเค• เค†เคตเคฐเคฃ เคตाเคฒी เคฏเคน เคชुเคธ्เคคเค• ‘เคจिเคฐीเคน’ เคเค• เค‰เคค्เคคเคฎ เค•เคฅाเค•ृเคคि เคนै। 128 เคชृเคท्เค ीเคฏ เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ा เคฎुเคฆ्เคฐเคฃ เคธाเคซ-เคธुเคฅเคฐा เคนै। เคธเคนी เคฎाเคฏเคจे เคฎें เค•เคนा เคœाเคฏ เคคो เคฏเคน เค•เคฅाเค•ृเคคि เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฏुเค— เค•े เคฎाเคจเคตीเคฏ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงो เค•ा เคฆเคฐ्เคชเคฃ เคนै เคœो เคชเค เคจीเคฏ, เคธंเค—्เคฐเคนเคฃीเคฏ เค”เคฐ เคช्เคฐเคถंเคธเคจीเคฏ เคนै।

เคฎुเคे เค†เคถा เคนी เคจเคนीं เคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै เค•ि เคฏเคน เค•เคฅाเค•ृเคคि เคนिเคจ्เคฆी เค•เคนाเคจी เค•े เคจเค เคฒेเค–เค•ों เค•ो เค•เคนाเคจी เค•ा เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคธिเคฆ्เคง เคนोเค—ी เคคเคฅा เค•เคฅाเคถिเคฒ्เคชी เคกॉ. เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• ‘เคถเคถि’ เคœी เค•े เคฏเคถ เคเคตं เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคฎें เคตृเคฆ्เคงि เค•เคฐेเค—ी।

5 comments :

  1. เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคกॉ, เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค•'เคถเคถि'เคœी เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–िเคค

    ReplyDelete
  2. เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคกॉ, เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค•'เคถเคถि'เคœी เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–िเคค เค•เคฅा เคธंเค—्เคฐเคน "เคจिเคฐीเคน"เค•ी เคธเคฎीเค•्เคทा เคเค• เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคจीเคฐเคœ เคถाเคธ्เคค्เคฐी เคœी เคฆ्เคตाเคฐा เคฌเคขे เคนी เค‰เคค्เคคเคฎ, เคธ्เคชเคท्เคŸ เคเคตं เคจिเคท्เคชเค•्เคท, เคฐूเคช เคธे เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคธे เคฐूเคฌเคฐू เค•เคฐाเคฏा เคนै เคธाเคฆเคฐ เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ เค•เคฅा เคธंเค—्เคฐเคน เคจिเคฐीเคน เค•े เคฒेเค–เค• เคเคตं เคธเคฎीเค•्เคทเค• เคฆोเคจों เค•े เคฒिเค
    เคธाเคฆเคฐ เค…เคญिเคตाเคฆเคจ।
    เคฐाเคฎ เคธिंเคน"เคธाเคฆ" เคฎเคฅुเคฐा (เค‰,เคช्เคฐ,)
    เคฎो,9760035037.

    ReplyDelete
  3. เคถ्เคฐเคง्เคฆेเคฏ เค—ुเคฐुเคฆेเคต เคกॉ. เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• 'เคถเคถि' เคœी เคฆ्เคตाเคฐा เคฐเคšिเคค เค‡เคธ เค•ृเคคि ki เคฌเฅœे เคนी เคฐोเคšเค• เคขंเค— เคธे เคœ्เคฏेเคท्เค  เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคจीเคฐเคœ เคœी เคจे เคธเคฎीเค•्เคทा เค•ी เคนै। เคธเคฎीเค•्เคทा เคชเฅ เค•เคฐ เคนी เคชूเคฐी เค•เคนाเคจी เค•ो เคชเฅเคจे เค•ा เคฎเคจ เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै। เค…เคฒเค— เค…เคฒเค— เคตिเคทเคฏों เค•ा เคเค• เคธाเคฅ เคเค• เคนी เคœเค—เคน เคธंเค—्เคฐเคน เค‰เคค्เคคเคฎ เคนै।เคชुเคธ्เคคเค• เคจिเคฐीเคน เค•े เคฒेเค–เค• เคคเคฅा เคธเคฎीเค•्เคทเค• เคฆोเคจो เค•ो เคธเคนृเคฆเคฏ เคถुเคญเค•ाเคฎเคจाเคं
    เคชीเคฏूเคท เคฆ्เคตिเคตेเคฆी

    ReplyDelete
  4. เคถ्เคฐเคง्เคฆेเคฏ เค—ुเคฐुเคฆेเคต เคกॉ. เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• 'เคถเคถि' เคœी เคฆ्เคตाเคฐा เคฐเคšिเคค เค‡เคธ เค•ृเคคि ki เคฌเฅœे เคนी เคฐोเคšเค• เคขंเค— เคธे เคœ्เคฏेเคท्เค  เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคจीเคฐเคœ เคœी เคจे เคธเคฎीเค•्เคทा เค•ी เคนै। เคธเคฎीเค•्เคทा เคชเฅ เค•เคฐ เคนी เคชूเคฐी เค•เคนाเคจी เค•ो เคชเฅเคจे เค•ा เคฎเคจ เค•เคฐ เคฐเคนा เคนै। เค…เคฒเค— เค…เคฒเค— เคตिเคทเคฏों เค•ा เคเค• เคธाเคฅ เคเค• เคนी เคœเค—เคน เคธंเค—्เคฐเคน เค‰เคค्เคคเคฎ เคนै।เคชुเคธ्เคคเค• เคจिเคฐीเคน เค•े เคฒेเค–เค• เคคเคฅा เคธเคฎीเค•्เคทเค• เคฆोเคจो เค•ो เคธเคนृเคฆเคฏ เคถुเคญเค•ाเคฎเคจाเคं
    เคชीเคฏूเคท เคฆ्เคตिเคตेเคฆी

    ReplyDelete
  5. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।