เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคฎें เคนिंเคฆी เค•ी เค…เคง्เคฏाเคชเคจ เคธाเคฎเค—्เคฐी

เค•ुเคธुเคฎ เคจैเคชเคธिเค•
- เค•ुเคธुเคฎ เคจैเคชเคธिเค•

เคชीเคเคšเคกी (เคœเคตाเคนเคฐเคฒाเคฒ เคจेเคนเคฐू เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी, เคญाเคฐเคค)
เคนिंเคฆी เคช्เคฐเคตเค•्เคคा, เคก्เคฏूเค• เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เค‰เคค्เคคเคฐ เค•ैเคฐोเคฒाเค‡เคจा, เคธंเคฏुเค•्เคค เค…เคฎेเคฐिเค•ा


เคนिंเคฆी เคฎें เค…เคง्เคฏाเคชเคจ เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคฌเคนुเคค เคชเคนเคฒे เคถुเคฐू เคนो เค—เคฏा เคฅा เคœเคฌ เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ 1947 เคฎें เคชेंเคธเคฒเคตेเคจिเคฏा เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เคฆเค•्เคทिเคฃ เคเคถिเคฏाเคˆ เคตिเคญाเค— เค–ोเคฒा เค—เคฏा। เคคเคฌ เคฒिเค–ी เค—เคˆं เคœ़्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เคชुเคธ्เคคเค•ें เค…เคฌ เค†เคธाเคจी เคธे เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจเคนीं เคนैं เคฒेเค•िเคจ เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคฎें เค…เคง्เคฏाเคชเคจ เคธाเคฎเค—्เคฐी เคฌเคจाเคจे เค•ी เคจींเคต เคตเคนीं เคธे เคชเคก़ी।

เคตिเคฆेเคถों เคฎें เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคœเคฌ เคชเคนเคฒी เคฌाเคฐ เคนिंเคฆी เค•ी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เค•เค•्เคทा เคฎें เค†เคคे เคนैं เคคो เค‰เคจ्เคนें เคนिंเคฆी เคญाเคทा เค•ा เคชूเคฐ्เคต เคœ्เคžाเคจ เคจเคนीं เคนोเคคा เคฏा เค•ुเค› เคฆेเคธी เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคฅोเคก़ा-เคฌเคนुเคค เคฌोเคฒเคจा เค†เคคा เคนै। เคตे เค…เค•्เคธเคฐ เค•เค•्เคทा เคฎें เค‰เคชเคฏोเค—ी เค•ुเค› เคตाเค•्เคฏांเคถों เคเคตเคฎ् เคฌाเคคเคšीเคค เค”เคฐ เคฒिเคชि เค•े เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธे เคญाเคทा เคธीเค–เคจे เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคญाเคฐเคค เคฎें เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒी เค›ोเคŸे เคฌเคš्เคšों เค•ी เค•िเคคाเคฌें เค•ाเคฎ เคจเคนीं เค†เคคीं เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคจ เค•िเคคाเคฌों เคฎें เคฌเคš्เคšों เค•ी เค•เคตिเคคाเคँ, เคฒोเค•เค•เคฅाเคँ, เค”เคฐ เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคฌाเคฒเคธुเคฒเคญ เคฎเคจ เค•ो เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เคฒिเค–ी เค—เคˆ เคนोเคคी เคนैं เค”เคฐ เค‰เคธเคฎें เคฌเคนुเคค เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒिเคฏों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै। เคตिเคฆेเคถों เคฎें เคชเคข़เคจे เคตाเคฒे เคฏुเคตा เค‰เคธเค•ा เค†เคจंเคฆ เคจเคนीं เค‰เค ा เคชाเคคे เค”เคฐ เคถाเคฏเคฆ เค‰เคจเค•ो เคฏे เคชुเคธ्เคคเค•ें เคฌเคšเค•ाเคจी เคฒเค—ें, เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคจเค•ी เคœ़เคฐूเคฐเคคों เค”เคฐ เคฐुเคšिเคฏों เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•ों เค•ा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ा เคšुเคจाเคต เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै।

เคฏเคน เคธोเคšเคจा เคญी เค†เคœ เค•े เคคเค•เคจीเค•ी เคฏुเค— เคฎें เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เคคीเคธ-เคšाเคฒीเคธ เคธाเคฒ เคชเคนเคฒे เคฌिเคจा เคฏूเคŸ्เคฏूเคฌ เค”เคฐ เคกिเคœिเคŸเคฒ เค•िเคคाเคฌों เค•े เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เค‡เคคเคจी เค…เคš्เค›ी เคนिंเคฆी เค•ैเคธे เคธीเค– เคชाเคคे เคนोंเค—े। เคฏเคนाँ เคนिंเคฆी เคช्เคฐोเคซ़ेเคธเคฐ เคฐूเคชเคฐ्เคŸ เคธ्เคจेเคฒ เค•ी เคฌाเคค เคฏाเคฆ เค†เคคी เคนै เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคชเคจी ‘เค•ंเคชเคฒीเคŸ เคนिंเคฆी’ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎें เคฒिเค–ा เคฅा, ‘เค†เคœ เคนिंเคฆी เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคธंเคธाเคงเคจों เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคฎुเคे เคฅोเคก़ी เคˆเคฐ्เคท्เคฏा เคนोเคคी เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค•ुเค› เคฆเคถเค• เคชเคนเคฒे เคœเคฌ เคฎैंเคจे เค…เคชเคจी เคนिंเคฆी เค•ी เคฏाเคค्เคฐा เคถुเคฐू เค•ी เคฅी เคคเคฌ เคฏे เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจเคนीं เคฅे।’ (เคชृเคท्เค  เฅงเฅช) เค†เคœ เคคเคฎाเคฎ เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคธाเคฎเค—्เคฐी เคจे เคนिंเคฆी เคชเคข़เคจे, เคฒिเค–เคจे, เคฌोเคฒเคจे เค”เคฐ เคธुเคจเคจे เค•ो เคฌเคนुเคค เคธुเค—เคฎ เคฌเคจा เคฆिเคฏा เคนै। เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคฐेเคกिเคฏो เค”เคฐ เคŸीเคตी เคตिเคถ्เคต เคฎें เค•เคนीं เคญी เคฆेเค–े-เคธुเคจे เคœा เคธเค•เคคे เคนैं। เค‡เคจ เคธเคฌเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคถुเคฐुเค†เคค เคฎें เคเคธी เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ी เคฆเคฐเค•ाเคฐ เคนोเคคी เคนै เคœो เค‰เคจ्เคนें เคธिเคฒเคธिเคฒेเคตाเคฐ เคญाเคทा เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐเคตाเคจे เคฎें เคธเค•्เคทเคฎ เคนो เคธเค•े। เค†เค—े เค‰เคจ्เคนीं เคชुเคธ्เคคเค•ों เค”เคฐ เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคธंเคธाเคงเคจों เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•िเคฏा เคœाเคเค—ा เคœो เค†เคœเค•เคฒ เค…เคฎेเคฐिเค•ी เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏों เค•े เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎों เคฎें เคชเคข़ाเคฏी เคœा เคฐเคนी เคนैं।

เคนिंเคฆी เคฒिเคชि เค•े เคฒिเค ‘เคฐूเคชเคฐ्เคŸ เคธ्เคจेเคฒ’ เคจे เคเค• เคชुเคธ्เคคเค• เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เค•ी เคนै เคœो เค…เคชเคจे เคฎें เค…เคจोเค–ी เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเค•े เค›ाเคค्เคฐ เคนिंเคฆी เคฒिเคชि เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคธ्เคตเคฏं เค•เคฐ เคธเค•เคคे เคนैं। เคตैเคธे เคธเคญी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เคชुเคธ्เคคเค•ों เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เคฎें เคญी เคฒिเคชि เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เค•ुเค› เคชाเค  เคœ़เคฐूเคฐ เคนोเคคे เคนैं เคœिเคธเคธे เคฒเค—เคญเค— เคฆो เคนเคซ़्เคคों เคฎें เคนी เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคฒिเคชि เคธीเค– เคœाเคคे เคนैं। 

เคช्เคฐเคฅเคฎ เคตเคฐ्เคท เค•ी เคชुเคธ्เคคเค•ों เคฎें เคœ़्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ, เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช, เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒिเคฏों, เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เคฒिเค–ी เค—เคˆ เคนैं เคœिเคจเคฎें เคช्เคฐเคฎुเค– เคนैं: ‘เคฐूเคชเคฐ्เคŸ เคธ्เคจेเคฒ’ เค•ृเคค เคŸीเคš เคฏोเคฐเคธेเคฒ्เคซ़ เคธीเคฐीเคœ़ เค•ी ‘เค•ंเคชเคฒीเคŸ เคนिंเคฆी’ เคฏเคน เค•िเคคाเคฌ เคฌเคนुเคค เคฎเคถเคนूเคฐ เคนुเคˆ เค”เคฐ เคถाเคฏเคฆ เคนเคฐ เคนिंเคฆी เคชเคข़เคจे เค”เคฐ เคชเคข़ाเคจेเคตाเคฒों เค•े เคชाเคธ เค‡เคธเค•ी เคเค• เคช्เคฐเคคि เคœ़เคฐूเคฐ เคฎिเคฒेเค—ी เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคธเคฎें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ा เคธ्เคชเคท्เคŸीเค•เคฐเคฃ เคธเคฐเคฒ เค”เคฐ เคธंเค•्เคทिเคช्เคค เคนै, เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เคธे เคตिเคญिเคจ्เคจ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃों เค•े เคœ़เคฐिเค เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคธ्เคตเคฏं เคชเคข़เค•े เคญी เค†เคธाเคจी เคธे เคนिंเคฆी เคธीเค– เคธเค•เคคे เคนैं। เคฏเคน เค•िเคคाเคฌ เค…เคจ्เคฏ เคธเคญी เค•िเคคाเคฌों เคธे เคธเคธ्เคคी เค”เคฐ เค†เค•ाเคฐ เคฎें เค›ोเคŸी เคญी เคนै।

เคชเคนเคฒेเคชเคนเคฒ เคฎैंเคจे เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคธ्เคตเคฏं เคนिंเคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคธीเค–เคจे เค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เคฅा เค”เคฐ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เคญी เค‡เคธเคธे เค•เคˆ เคธाเคฒों เคคเค• เคชเคข़ाเคฏा เคฅा। เค‡เคธเคฎें เคนเคฐ เคชाเค  เคฎें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เค•ुเค› เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฆिเค เคนुเค เคนैं เคซिเคฐ เคเค• เคฏा เคฆो เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช เคญी เคฆिเค เคนैं। เคฏเคน เคชुเคธ्เคคเค• เคธเคฐเคฒ เคธे เค•เค िเคจ เค•ी เค“เคฐ เคœाเคคे เคนुเค เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ो เคธเคฎेเคŸเคคी เคนै। เค‡เคธเคฎें เคนเคฐ เคชाเค  เค•े เค…ंเคค เคฎें เค•ुเค› เคธเคตाเคฒ เคญी เคฆिเค เค—เค เคนैं เคฒेเค•िเคจ เค•िเคคाเคฌ เค•े เค…ंเคค เคฎें เค‰เคจ เคธเคตाเคฒों เค•े เคœเคตाเคฌ เคญी เคนैं เค‡เคธเคฒिเค เค•เค•्เคทा เคฎें เค—ृเคนเค•ाเคฐ्เคฏ เคฆेเคจे เค•े เคฒिเค เค‡เคธเค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เคจเคนीं เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เค•्เคฏोंเค•ि เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคธीเคงे-เคธीเคงे เค…เคชเคจे เคธเคฌ เคœเคตाเคฌ เคจเค•़เคฒ เค•เคฐเค•े เคฒिเค– เคฆेเคคे เคนैं เคฒेเค•िเคจ เคœो เคฒोเค— เคธ्เคตเคฏं เคธीเค– เคฐเคนे เคนैं เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคธเคนी เคœเคตाเคฌ เคœाเคจเคจा เคœ़เคฐूเคฐी เคนै। เค‡เคธเคฎें เคธीเคกी เคญी เคนै เคœिเคธเคฎें เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เค†เค เคธเคญी เคธंเคตाเคฆों เค•ी เคฐिเค•ॉเคฐ्เคกिंเค— เคฆी เค—เคˆ เคนै। เค…เคญी เคคเค• เคœिเคคเคจी เคญी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคชुเคธ्เคคเค•ें เคฌाเคœ़ाเคฐ เคฎें เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนैं เค‰เคจเค•े เคธाเคฅ เคธीเคกी เคญी เคนैं เคฒेเค•िเคจ เค…เคฌ เคชเคฐेเคถाเคจी เคฏเคน เคนै เค•ि เค‡เคธे เคšเคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เคธीเคกी เคก्เคฐाเค‡เคตเคฐ เค†เคงुเคจिเค• เค•เคฎ्เคช्เคฏूเคŸเคฐों เคธे เคจเคฆाเคฐเคฆ เคนैं। 

เค…เคจ्เคฏ เคฎเคถเคนूเคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคชुเคธ्เคคเค•ों เคฎें ‘เค‰เคทा เคœैเคจ’ เคฆ्เคตाเคฐा เคฒिเค–िเคค “เค‡ंเคŸ्เคฐเคกเค•्เคถเคจ เคŸू เคนिंเคฆी เค—्เคฐाเคฎเคฐ” เค•ा เคญी เคถुเคฎाเคฐ เคนै เค‡เคธเคฎें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•े เคฌेเคนเคคเคฐीเคจ เค…เคญ्เคฏाเคธ เคฆिเค เค—เค เคนैं เคœिเคธเคฎें เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी เคธे เคนिंเคฆी เคฏा เคนिंเคฆी เคธे เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी เค…เคจुเคตाเคฆ เค•เคฐเคจा, เคตाเค•्เคฏों เค•ो เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•เคฐเค•े เคฒिเค–เคจा เค†เคฆि เค…เคญ्เคฏाเคธ เคถाเคฎिเคฒ เคนैं। เคเค• เค”เคฐ เคตिเคถेเคทเคคा เคฏเคน เคนै เค•ि เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคœिเคคเคจे เคธ्เคชเคท्เคŸ เคขंเค— เคธे เค‡เคธเคฎें เคธเคฎเคाเคฏा เค—เคฏा เคนै เค…เคจ्เคฏ เค•िเคธी เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เคจเคนीं। เค‡เคธเคฎें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•े เคธเคฎ्เคฌंเคง เคฎें เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช เคจเคนीं เคฆिเค เค—เค เคนैं เคชเคนเคฒे เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคธเคฎเคाเคฏा เค—เคฏा เคนै เคซिเคฐ เค‰เคธเค•ो เค•ैเคธे เคฒिเค–ा เคœाเค เค‰เคธเค•ा เคซ़ॉเคฐ्เคฎूเคฒा เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै เคซिเคฐ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนैं เค”เคฐ เค…ंเคค เคฎें เค…เคญ्เคฏाเคธ। เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เค—เคฃिเคค เค•ी เค•िเคคाเคฌ เค•ी เคฏाเคฆ เคœ़เคฐूเคฐ เค†เคเค—ी เคœिเคธเคฎें เคชเคนเคฒे เคซ़ॉเคฐ्เคฎूเคฒा เคฆिเคฏा เคนोเคคा เคนै เคซिเคฐ เค‰เคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค—, เค”เคฐ เค…ंเคค เคฎें เค…เคญ्เคฏाเคธ। เค…เคญ्เคฏाเคธ เคฎें เคชूเค›े เค—เค เคธเคตाเคฒ เค•े เคœเคฌाเคต เค‡เคธเคฎें เคจเคนीं เคฆिเค เค—เค เคนैं เค‡เคธเคฒिเค เค•เค•्เคทा เคฎें เค”เคฐ เค—ृเคนเค•ाเคฐ्เคฏ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

‘เคซ़ौเคœ़िเคฏा เคซ़ाเคฐूเค•़ी’ เค”เคฐ ‘เคœเคถुเค† เคชिเคฏเคจ’ เค•ी ‘เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เคนिंเคฆी: เคเค• เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎ’ เคเค• เคญाเคฐी-เคญเคฐเค•เคฎ เคชुเคธ्เคคเค• เคนै เคœिเคธเคฎें เค†เค  เค‡เค•ाเค‡เคฏाँ เคนैं เค”เคฐ เคนเคฐ เค‡เค•ाเคˆ เค•ा เคเค• เคฎुเค–्เคฏ เคตिเคทเคฏ เคนै เคœैเคธे ‘เคฎैं เค”เคฐ เคฎेเคฐा เคธ्เค•ूเคฒ’, ‘เคฎेเคฐा เคชเคฐिเคตाเคฐ เค”เคฐ เคฎेเคฐा เค˜เคฐ’, ‘เคฆिเคจเคšเคฐ्เคฏा’, ‘เคฌाเคœ़ाเคฐ เคฎें’ เค‡เคค्เคฏाเคฆि। เคซिเคฐ เค‡เคจ เคตिเคทเคฏों เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคœिเคจ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃों เค”เคฐ เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒिเคฏों เค•ी เคœ़เคฐूเคฐเคค เคนो เคธเค•เคคी เคนै เค‰เคจเค•ा เคตिเคตเคฐเคฃ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคนเคฐ เค‡เค•ाเคˆ เคฎें เคชाँเคš เคธे เค›เคน เคชाเค  เคนैं เคœिเคธเคฎें เคฎुเค–्เคฏ เคตिเคทเคฏ เค•ो เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคฎिเคฒा เคนै। เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคนी เคนเคฐ เค‡เค•ाเคˆ เค•े เค…ंเคค เคฎें เคเค• เคชुเคจเคฐเคฒोเค•เคจ เคชाเค  เคœोเคก़ा เค—เคฏा เคนै เคœो เค†เค—े เคฌเคข़เคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคชूเคฐी เค‡เค•ाเคˆ เค•ा เคเค• เคฆोเคนเคฐाเคต เคนै।

เคฏเคน เคนिंเคฆी เค•ी เคถाเคฏเคฆ เคชเคนเคฒी เคชुเคธ्เคคเค• เคนै เคœिเคธเค•े เคชृเคท्เค  เคฐंเค—ीเคจ เคนैं เค”เคฐ เคคเคธ्เคตीเคฐों เค•े เคœ़เคฐिเค เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒी เคฆिเค–ाเคˆ เค—เคˆ เคนै। เค‡เคธเคฎें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค ीเค•-เค ाเค• เคขंเค— เคธे เคธเคฎเคाเคฏा เค—เคฏा เคนै, เค”เคฐ เค‡เคธเคฎें เคฆी เค—เคˆं เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ เค†เคงुเคจिเค• เคถिเค•्เคทा เคช्เคฐเคฃाเคฒी เค•े เค…เคจुเคฐूเคช เคนैं เคœिเคธเคฎें เคฌोเคฒเคจे, เคธुเคจเคจे, เคฒिเค–เคจे เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เคถाเคฎिเคฒ เคนै। เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ो เคญी เคฎैंเคจे เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เคคเค• เค…เคชเคจे เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคฎें เคถाเคฎिเคฒ เค•िเคฏा เคฅा। เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ा เค•्เคฐเคฎ เคฌเคนुเคค เคคเคฐ्เค•เคชूเคฐ्เคฃ เคจเคนीं เคนै เคœैเคธे ‘เคชूเคฐ्เคฃเค•ाเคฒ’ (เคชเคฐเคซ़ेเค•्เคŸिเคต เคŸेเคจ्เคธ) เคœिเคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค…เคคीเคค เคฎें เค•िเค เค—เค เค•ाเคฐ्เคฏों เค•ो เคฌเคคाเคจे เค•े เคฒिเค เคนोเคคा เคนै เค‰เคธे เคธैंเคคीเคธเคตें เคชाเค  เคฎें เคธ्เคฅाเคจ เคฎिเคฒा เคนै। เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ा เคฎिเคฒเคคा-เคœुเคฒเคคा เคฐूเคช เค‰เคฐ्เคฆू เคฎें เคญी เคนै เคฏเคน เค‰เคจ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏों เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนै เคœเคนाँ เคนिंเคฆी-เค‰เคฐ्เคฆू เคเค• เคธाเคฅ เคชเคข़ाเคˆ เคœाเคคी เคนै।

เคซिเคฐ ‘เคฐिเคšเคฐ्เคก เคกिเคฒेเคธी’ เค”เคฐ ‘เคธुเคงा เคœोเคถी’ เค•ी “เคเคฒिเคฎेंเคŸเคฐी เคนिंเคฆी” เคนै เคœिเคธเค•े เคธाเคฅ เคเค• เค…เคญ्เคฏाเคธ เคชुเคธ्เคคिเค•ा เคญी เคนै เคœो เค…เคฒเค— เคธे เค–़เคฐीเคฆเคจी เคชเคก़เคคी เคนै। เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เคธे เคฎैं เคชिเค›เคฒे เคชाँเคš เคธाเคฒों เคธे เคนिंเคฆी เคชเคข़ा เคฐเคนी เคนूँ। เค‡เคธเคฎें เคญी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช เคฆिเค เค—เค เคนैं เคœो เคฆीเคชเค• เค”เคฐ เค•เคตिเคคा เค•े เค•ॉเคฒेเคœ เค•ी เคœ़िंเคฆเค—ी เค•े เค‡เคฐ्เคฆ-เค—िเคฐ्เคฆ เค˜ूเคฎเคคी เคนै। เค‡เคธเคฎें เคฆिเค เค—เค เคฌ्เคฏौเคฐे เค…เคฌ เคตเค•़्เคค เค•े เค—เคฐ्เคฆ เคฎें เคชुเคฐाเคจे เคชเคก़เคจे เคฒเค—े เคนैं เค”เคฐ เค•เคˆ เคฌाเคคों เค•े เคธाเคฅ เค‰เคธเค•ा เคธเคฎเคฏ เคญी เคฌเคคाเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœो เค…เคฌ เค‰เคคเคจा เคฎเคœ़ेเคฆाเคฐ เคจเคนीं เคฒเค—เคคा।

เคธ्เคฅाเคจों เค•े เคจाเคฎ เคœैเคธे ‘เค‡เคฒाเคนाเคฌाเคฆ’ เค•ा เคฌเคนुเคค เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เคนुเค† เคนै เคฒेเค•िเคจ เค…เคฌ เค‰เคธเค•ा เคจाเคฎ เคญी เคฌเคฆเคฒเค•เคฐ ‘เคช्เคฐเคฏाเค—เคฐाเคœ’ เคนो เค—เคฏा เคนै। เค•เคญी-เค•เคญी เค‡เคธเคฎें เค†เค เคธंเคตाเคฆ เคฌเคนुเคค เคฐเคธเคนीเคจ เค”เคฐ เค‰เคฌाเคŠ เคฒเค—เคจे เคฒเค—เคคे เคนैं เค•िंเคคु เค‡เคธ เค•िเคคाเคฌ เค•े เคธाเคฅ เคœो เค…เคญ्เคฏाเคธ-เคชुเคธ्เคคिเค•ा เคนै เค‰เคธเคฎें เค…เคš्เค›ी เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•ी เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ เคนैं। เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคตเคนी เคนै เคœो เค…เคจ्เคฏ เคชुเคธ्เคคเค•ों เค•े เคธाเคฅ เคนै เค•ि เคธเคฌ เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เค•िเคคाเคฌ เค•े เค…ंเคค เคฎिเคฒ เคœाเคคे เคนैं।

เค—़ौเคฐเคคเคฒเคฌ เคนै เค•ि เคนिंเคฆी เคถिเค•्เคทเคฃ เคธे เคœुเคก़े เคฒोเค— เคตिเคญिเคจ्เคจ เค…เคง्เคฏाเคชเคจ เคธाเคฎเค—्เคฐिเคฏों เค•ा เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคนैं। เค•ुเค› เคถिเค•्เคทเค• เค•ोเคˆ เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคจเคนीं เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐเคคे। เคตे เค•ुเค› เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เคธे เค•ुเค› เค‰เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เคธे เค”เคฐ เค•ुเค› เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคธाเคฎเค—्เคฐिเคฏों เคธे เคฎिเคฒा-เคœुเคฒा เค•เคฐ เคชเคข़ाเคคे เคนैं। เคฎेเคฐे เคตिเคšाเคฐ เคธे เคฏเคน เคชเคข़ाเคจे เค•ा เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ा เคคเคฐीเค•़ा เคจเคนीं เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค•เคญी-เค•เคญी เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เค•ो เคธเคฎเค เคจเคนीं เค†เคคा เค•ि เค•เค•्เคทा เคฎें เค•्เคฏा เคนो เคฐเคนा เคนै। เคเค• เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคนोเคจे เคธे เคตे เค…เคชเคจेเค†เคช เคญी เคธीเค– เคธเค•เคคे เคนैं। เคฏूँ, เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เค•ोเคˆ เคเค• เคธाเคฎเค—्เคฐी เคตिเคฆेเคถों เคฎें เคนिंเคฆी เคถिเค•्เคทเคฃ เค•े เคฒिเค เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคจเคนीं เคนै। เคธเคฆैเคต เคธเคฎเคธाเคฎाเคฏिเค•, เคเคคिเคนाเคธिเค• เค”เคฐ เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคธाเคฎเค—्เคฐी เคœोเคก़เคจी เคนी เคชเคก़เคคी เคนै เคœो เคคเคค्เค•ाเคฒीเคจ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ी เคฐुเคšिเคฏों เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคนो।

เคช्เคฐाเคฐंเคญिเค• เค…เคฅเคตा เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคนिंเคฆी เคธीเค–เคคे เคนुเค เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคฌเคนुเคค เค‰เคค्เคธाเคนिเคค เคฐเคนเคคे เคนैं เค•िंเคคु เคœैเคธे เคนी เคตे เคฅोเคก़ा-เคฌเคนुเคค เคชเคข़เคจा, เคฒिเค–เคจा เคธीเค– เคฒेเคคे เคนैं เค‰เคจเค•े เคชเคข़เคจे เคธเคฎเคเคจे เคฒाเคฏเค•़ เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ा เค…เคญाเคต เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคจे เคฒเค—เคคा เคนै। เคตे เค•ुเค› เคเคธा เคชเคข़เคจा เคšाเคนเคคे เคนैं เคœो เค†เคธाเคจ เคนो เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी เค‰เคฎ्เคฐ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคฅोเคก़ा เคชเคฐिเคชเค•्เคต เคญी เคนो। เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เคฎें เค‰เคจ्เคนें เค…เคชเคจे เคฏा เค…เคชเคจे เค†เคธเคชाเคธ เค•े เคตाเคคाเคตเคฐเคฃ เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคคเคฅा, เคธเคฎाเคœ เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคœाเคจเคจे เค”เคฐ เคธเคฎเคเคจे เค•ी เคญी เค‰เคค्เคธुเค•เคคा เคฌเคจी เคฐเคนเคคी เคนै। เคตे เคญाเคทा เคฎें เคจ เค•ेเคตเคฒ เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจा เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคธเคฎें เคธुเคจเคจा, เคชเคข़เคจा เค”เคฐ เคฒिเค–เคจा เคญी เคœाเคจเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं।

เค•เค िเคจाเคˆ เคฏเคน เคนै เค•ि เค‡เคธ เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคตे เคฌเคนुเคค เคธाเคงाเคฐเคฃ เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒी เค”เคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคนी เคธเคฎเค เคธเค•เคคे เคนैं เค‡เคธเคฒिเค เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคชเคข़เคจा เค‰เคจเค•े เคฒिเค เค•เค िเคจ เคนोเคคा เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคธे เคธเคฎเคเคจे เค•े เคฒिเค เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เค•ुเค› เคตเคฐ्เคทों เค•ा เค…เคจुเคญเคต เค…เคชेเค•्เคทिเคค เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธ เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค…เค•्เคธเคฐ เคถिเค•्เคทเค• เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เค•िเคคाเคฌ เคธे เคนी เคชเคข़ाเคคे เคนैं เค”เคฐ เค‰เคธी เค•िเคคाเคฌ เค•े เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค•ुเค› เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ เค•เคฐเคตाเคคे เคนैं। เคเคธा เค•เคฐเคตाเคจा เค ीเค• เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคธเค•े เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคธाเคงाเคฐเคฃ เคนोंเค—े เคฒेเค•िเคจ เคฌเคนुเคค เคฌเคข़िเคฏा เคจเคนीं। เคœ़เคฐूเคฐी เคนै เค•ि เคถिเค•्เคทเค• เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคจเคˆ เคคเค•เคจीเค•ों เค•े เคธเคนाเคฐे เค•ुเค› เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ เคญी เค•เคฐเคตाเคँ।

เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เคนिंเคฆी เคฒिเคชि เคธीเค–เคจे เค•े เคฌाเคฆ เคœเคฌ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เคฎें เคฅोเคก़ा-เคฌเคนुเคค เคชเคข़เคจे, เคฒिเค–เคจे เค”เคฐ เคธเคฎเคเคจे เค•ी เค•्เคทเคฎเคคा เค† เคœाเคคी เคนै เคคो เค‡เคธी เคฌीเคš เค•ी เค–ाเคˆ เค•ो เคญเคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคถिเค•्เคทเค• เคธ्เคตเคฏं เคนी เค•ुเค› เคธाเคฎเค—्เคฐी เคคैเคฏाเคฐ เค•เคฐเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं เคœिเคจเค•ा เคธเคฐोเค•ाเคฐ เคฆैเคจिเค• เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคाเค“ं เค”เคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เคจ्เคฏाเคฏ เค•े เคฎुเคฆ्เคฆों เคธे เคœुเคก़ा เคนोเคคा เคนै।

‘เค•ुเคธुเคฎ’ เค”เคฐ ‘เคชीเคŸเคฐ เคจैเคชเคธिเค•’ เคจे เคญी เค‡เคธी เคคเคฐเคน เค•ी เคธाเคฎเค—्เคฐिเคฏों เค•ो เค‡เค•เคŸ्เค ा เค•เคฐเค•े เค‡เคธे เคชुเคธ्เคคเค• เค•ी เคฐूเคชเคฐेเค–ा เคฆी, เคœिเคธे ‘เคฐीเคกिंเค— เคนिंเคฆी’ เค•ा เคจाเคฎ เคฆिเคฏा เคนै। เค…เคจेเค• เคชाเค เค•ों เค”เคฐ เคธเคฎीเค•्เคทเค•ों เค•े เคธुเคाเคตों เค•े เคฌाเคฆ เค‡เคธे เคชुเคธ्เคคเค•ाเค•ाเคฐ เคฐूเคช เคฎें เคฒाเคฏा เค—เคฏा। เคฏเคน เคชुเคธ्เคคเค• เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒी เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เค†เคธाเคจ เคธे เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เค•ी เคคเคฐเคซ़ เคœा เคฐเคนी เคนै เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เค•ाเคฒ เค”เคฐ เค‰เคธเคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เค…เคญ्เคฏाเคธ เคนैं เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฌाเคฆ เคญूเคคเค•ाเคฒ เคซिเคฐ เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ाเคฒ। เค‡เคธเคฎें เคฌ्เคฒैเค•-เคंเคก-เคตाเค‡เคŸ เคšिเคค्เคฐों เค”เคฐ เค•ाเคฐ्เคŸूเคจ เค•ा เคญी เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।

เคชाเค  เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เคนोเคคी เคนै เคเค• เคคเคธ्เคตीเคฐ เคธे เค”เคฐ เคช्เคฐी-เคฐीเคกिंเค— เค•े เคฆो เคธเคตाเคฒों เคธे เคคाเค•ि เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคชाเค  เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคฌाเคคों เคชเคฐ เค…เคชเคจे เคตिเคšाเคฐ เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐ เคธเค•ें เค”เคฐ เคชाเค  เคชเคข़เคจे เค•े เคฒिเค เคคैเคฏाเคฐ เคนो เคธเค•ें। เคนเคฐ เค•เคนाเคจी เค•े เค…ंเคค เคฎें เค•เคนाเคจी เคฎें เค†เค เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคฌाเคคों เค•ो เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคฌเคคाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคนเคฐ เคชाเค  เคฎें เคชाँเคš เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ เคนैं เคœिเคจเคฎें เคฒिเค–เคจे เค•ी เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ เคนैं เคœैเคธे เค—़เคฒเคค-เคธเคนी, เค˜เคŸเคจाเค“ं เค•ो เค•्เคฐเคฎ เคธे เคฒเค—ाเคจा, เคชाเค  เคฎें เค†เค เคช्เคฐเคถ्เคจों เค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคฆेเคจा, เคฌाเคคเคšीเคค เค•เคฐเคจे เค•े เค•ुเค› เคธเคตाเคฒ, เคชोเคธ्เคŸเคฐ เคฌเคจाเคจा เค‡เคค्เคฏाเคฆि। เค‡เคธ เคฐीเคกเคฐ เคฎें เคœिเคจ เคตिเคทเคฏों เค•ो เค‰เค ाเคฏा เค—เคฏा เคนै เค‰เคจเคฎें เคชाเคฐिเคตाเคฐिเค• เคฎुเคฆ्เคฆे, เคฆเคนेเคœ เคช्เคฐเคฅा, เค—़เคฐीเคฌी, เคถिเค•्เคทा, เคœाเคคि-เคช्เคฐเคฅा เค†เคฆि เคฎुเค–्เคฏ เคนैं। เค‡เคธเคฎें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคจเคนीं เค•ी เค—เคˆ เคนै เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคเค• เคชूเคฐเค• เคชुเคธ्เคคिเค•ा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เคฏเคน เคชुเคธ्เคคเค• เคตिเคฆेเคถी เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เคฒिเค–ी เค—เคˆ เคนै เคœिเคธเค•ी เคญाเคทा เค†เคธाเคจ เคนै เค•िंเคคु เคตिเคทเคฏ เค—เคฎ्เคญीเคฐ।

เค‡เคธเค•े เค…เคฒाเคตा เค•เคˆ เคถเคฌ्เคฆเค•ोเคถ เคญी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนैं เคœिเคธเคฎें ‘เคฐूเคชเคฐ्เคŸ เคธ्เคจेเคฒ’ เค•ा เคถเคฌ्เคฆเค•ोเคถ เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เค•เค•्เคทा เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนै। เค–़ाเคธ เคฌाเคค เคฏเคน เคนै เค•ि เค‡เคธเคฎें เคถเคฌ्เคฆ เค•ो เค•ैเคธे เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐเคจा เคนै เค‰เคธเค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคญी เคฆी เค—เคˆ เคนै เคœैเคธे “X เค•ा เค‡ंเคคเคœ़ाเคฐ เค•เคฐเคจा”। เค•ुเค› เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏाँ เค”เคฐ เคฎुเคนाเคตเคฐें เคญी เค‡เคธเคฎें เคธเคฎ्เคฎเคฒिเคค เคนैं। เคซिเคฐ ‘เค†เคฐ เคเคธ เคฎैเค•เค—्เคฐेเค—เคฐ’ เค•ी เคนिंเคฆी เค‡ंเค—्เคฒिเคถ เคกिเค•्เคถเคจเคฐी เคญी เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เค”เคฐ เคช्เคฐเคตเคฐ เค›ाเคค्เคฐों เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนै। เค•ुเค› เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคถเคฌ्เคฆเค•ोเคถ เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं เค•्เคฏोंเค•ि เคฏเคน เค†เคธाเคจी เคธे เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนैं, เค”เคฐ เคธเคฎเคฏ เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคฌेเคนเคคเคฐ เคนोเคคे เคœा เคฐเคนे เคนैं।

เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคชुเคธ्เคคเค•ों เคชเคฐ เคฆृเคท्เคŸिเคชाเคค เค•เคฐें เคคो เค‰เคจเคฎें ‘เคจเคฐेเคถ เคถเคฐ्เคฎा’ เค”เคฐ ‘เคคेเคœ เคญाเคŸिเคฏा’ เค•ी “เค‡ंเคŸเคฐเคฎीเคกीเคเคŸ เคนिंเคฆी เคฐीเคกเคฐ” เคช्เคฐเคฎुเค– เคนै। เค‡เคธเคฎें เคนเคฐ เคชाเค  เคฎें เค…เคฒเค— เค•เคนाเคจिเคฏाँ เค…เคฅเคตा เค†เคฒेเค– เคนैं เค”เคฐ เคœ़्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เคช्เคฐाเคฎाเคฃिเค• เคธाเคฎเค—्เคฐी เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ, เคธเคฎाเคšाเคฐ-เคชเคค्เคฐ, เคฒोเค•-เค•เคฅाเค“ं เค”เคฐ เค•ुเค› เคชाเค  เคฌॉเคฒीเคตुเคก เคซ़िเคฒ्เคฎों เค•े เคธंเคตाเคฆ เค”เคฐ เคธเคฎीเค•्เคทाเค“ं เคธे เคฒिเค เค—เค เคนैं। เค‡เคธเคฎें เคชाเค  เคฎें เค†เค เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เค•ी เค—เคˆ เคนै เค”เคฐ เคซिเคฐ เค•ुเค› เคธเคตाเคฒ เคฆिเค เค—เค เคนैं। เคธเคตाเคฒ เค•े เคœเคตाเคฌ เคญी เค…ंเคค เคฎें เคฆिเค เค—เค เคนैं।

‘เคถीเคฒा เคตเคฐ्เคฎा’ เค•ी “เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคนिंเคฆी เคชाเค ्เคฏ-เคชुเคธ्เคคเค•” เค•ाเคซ़ी เคธเคฐเคฒ เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเคฎें เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เค†เคฒेเค–ों เค•ो เคธ्เคฅाเคจ เคฆिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฆो เคธเคนेเคฒिเคฏों เค•ी เคฌाเคคเคšीเคค เคฎें เค–ाเคจा เคชเค•ाเคจे เค•ी เคตिเคงि เค•ी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆी เค—เคˆ เคนै เค”เคฐ เคซिเคฐ เคค्เคฏौเคนाเคฐों, เคฒोเค• เค•เคฅाเค“ं, ‘เคฎाเคธूเคฎ’ เคซ़िเคฒ्เคฎ เค•े เคธंเคตाเคฆ, เค…เค•เคฌเคฐ-เคฌीเคฐเคฌเคฒ, เคชเคค्เคฐ-เคฒेเค–เคจ, เคธเคฎाเคšाเคฐ-เคชเคค्เคฐ เคธे เคฒेเค•เคฐ เค•ेเคฆाเคฐเคจाเคฅ เค…เค—्เคฐเคตाเคฒ เค•ी เค•เคตिเคคा “เคฌเคธंเคคी เคนเคตा” เค•ा เคธเคฎाเคตेเคถ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เค•ुเคฒ เคฎिเคฒाเค•เคฐ เคฏเคน เคชुเคธ्เคคเค• เค…เคชเคจी เค“เคฐ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•เคฐเคคी เคนै เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ी เคฒिเค–ाเคตเคŸ เค•ाเคซ़ी เคฌเคก़ी เคนै เคœिเคธเคธे เคฆूเคธเคฐे เคธाเคฒ เค•े เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคชเคข़เคจे เคฎें เค†เคธाเคจी เคนो เคธเค•े। เค‡เคธเคฎें เคญी เคชाเค  เคฎें เค†เค เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคฆी เค—เคˆ เคนै เค”เคฐ เค•ुเค› เคธเคตाเคฒ เคฆिเค เค—เค เคนैं। ‘เคถीเคฒा เคตเคฐ्เคฎा’ เค•ी ‘เค‰เคš्เคš เคนिंเคฆी เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎ’ เค•ी เคชुเคธ्เคคเค• เคญी เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคนै เคœो เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคญाเคฐเคคीเคฏ-เคธाเคนिเคค्เคฏ เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคธे เคชเคฐिเคšिเคค เค•เคฐाเคคी เคนै।   

เคฏเคฎुเคจा เค•ाเคšเคฐू เค”เคฐ เคฐाเคœेเคถ्เคตเคฐी เคชंเคขเคฐीเคชांเคกे เค•ी ‘เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคนिंเคฆी’ เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เค•เคฅा-เคธाเคนिเคค्เคฏ, เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เคฒोเค•ोเค•्เคคिเคฏों เค†เคฆि เค•ा เคต्เคฏाเค–्เคฏाเคจ เคนै। เค‡เคธเคฎें เคชाเค  เค›ोเคŸे เค”เคฐ เคฐोเคšเค• เคนैं। เคฏเคน เคญी เคเค• เค…เคš्เค›ी เคฐीเคกเคฐ เคนै।

เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค• เค•เค•्เคทा เค•े เคฒिเค‘ เคธोเคจिเคฏा เคคเคจेเคœा’ เค•ी  ‘เคฌेเคธिเค• เคนिंเคฆी’ เค‰เคจ เค›ाเคค्เคฐों เค•े เคฒिเค เค•ाเคฎ เค•ी เคนै เคœो เคตिเคฆेเคถी เคนैं เคฏा เคœिเคจ्เคนें เคนिंเคฆी เค•ा เคชूเคฐ्เคต เคœ्เคžाเคจ เคจเคนीं เคนै। เค‡เคธ เคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เคชเคนเคฒे เค•เคˆ เคชाเค  เคนिंเคฆी เคฒिเคชि เค•ो เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เคนैं เคซिเคฐ เคฎुเค–्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ो เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เคชाเค  เคฌเคจाเค เค—เค เคนैं। เค‡เคธเค•ी เคญाเคทा เคธเคฐเคฒ เคนै เค”เคฐ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคธ्เคตเคฏं เคญी เค‡เคธเคธे เค†เคธाเคจी เคธे เคนिंเคฆी เคธीเค– เคธเค•เคคे เคนैं। ‘เคธोเคจिเคฏा เคคเคจेเคœा’ เค•ी เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เค•เค•्เคทा เค•े เคฒिเค ‘เคฌेเคธिเค• เคนिंเคฆी 2’ เคชुเคธ्เคคเค• เคญी เคนै เคœो เคชเคนเคฒे เคธाเคฒ เค•े เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคธे เคคाเคฐเคคเคฎ्เคฏเคคा เคฌเคจाเคคे เคนुเค เคฒिเค–ी เค—เคˆ เคนै। เค‡เคธเคฎें เคชเคข़เคจे, เคฒिเค–เคจे, เคฌोเคฒเคจे เค”เคฐ เคธुเคจเคจे เค•ी เค•เคˆ เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เค•ो เคธเคฎ्เคฎเคฒिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœैเคธे เค…เคจुเคตाเคฆ เค•เคฐเคจा, เค–़ाเคฒी เคธ्เคฅाเคจों เค•ो เคญเคฐเคจा, เคซ़िเคฒ्เคฎी เค—ीเคคों เค•ो เคธुเคจเคจा เค‡เคค्เคฏाเคฆि। เค‡เคธเคฎें เค•เคˆ เคคเคธ्เคตीเคฐों เค•ा เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เคญी เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคœो เคชाเค  เคชเคข़เคจे เคฎें เคฆिเคฒเคšเคธ्เคชी เคฌเคข़ाเคคे เคนैं।     

เค‡เคธเค•े เคชเคถ्เคšाเคค ‘เค‰เคทा เคœैเคจ’ เค”เคฐ ‘เค•เคฐीเคจ เคธ्เค•ोเคฎเคฐ’ เค•ी ‘เค‡ंเคŸเคฐเคฎीเคกिเคเคŸ เคนिंเคฆी เคฐीเคกเคฐ’ เคนै เคœो เคถुเคฐू เคนोเคคी เคนै เค•ुเค› เคชเคค्เคฐों เค”เคฐ เคชौเคฐाเคฃिเค• เคฒोเค•-เค•เคฅाเค“ं เคธे เคœो เคธ्เคตเคฏं เคฒेเค–िเค•ा เค•ी เค•़เคฒเคฎ เคธे เคนैं เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคฏे เคฒेเค– เคฌเคนुเคค เคญाเคคे เคนैं เค•्เคฏोंเค•ि เคตे เค‡เคจเค•ी เคญाเคทा เค”เคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคธเคฎเค เคชाเคคे เคนैं เคฒेเค•िเคจ เคฌाเคฆ เค•े เคชाเค ों เคฎें เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธे เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคฒी เค—เคˆ เคนैं เคœो เคตिเคฆेเคถी เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•े เคชเคฒ्เคฒे เคจเคนीं เคชเคก़เคคीं। เคฎाเคค्เคฐ เคเค• เคธे เคกेเคข़ เคธाเคฒ เคคเค• เคนिंเคฆी เคธीเค–เค•เคฐ เค•ोเคˆ ‘เคฏเคถเคชाเคฒ’ เค•ी เค•เคนाเคจी ‘เคชเคนाเคก़ เค•ी เคธ्เคฎृเคคि’ เคฏा ‘เคฎोเคนเคจ เคฐाเค•ेเคถ’ เค•ा เคฏाเคค्เคฐाเคตृเคคांเคค ‘เค†เค–़िเคฐी เคšเคŸ्เคŸाเคจ เคคเค•’ เคชเคข़ เคฒे เคคो เค…เคšเคฐเคœ เค•ी เคฌाเคค เคนोเค—ी। เคฌเคนเคฐเคนाเคฒ เคฏเคน เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฎेเคฐी เค•เค•्เคทा เคฎें เคญी เค†เคˆ। เคฎेเคฐे เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคตिเคฆेเคถी เค”เคฐ เคจाเคจ-เคนेเคฐिเคŸेเคœ เคฅे เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคนा, “เคนเคฎें เคนเคฐ เคตाเค•्เคฏ เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เค•เค िเคจाเคˆ เคนो เคฐเคนी เคนै เค”เคฐ เค‡เคธเคฒिเค เคฏเคน เคชเคข़เคจा เคฆिเคฒเคšเคธ्เคช เคจเคนीं เคฒเค— เคฐเคนा เคนै। เค…เค—เคฐ เค•ुเค› เค”เคฐ เคชเคข़ें เคคो เค…เคš्เค›ा เคนोเค—ा।”

เคœ़्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคชुเคธ्เคคเค• เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฏเคน เคนै เค•ि เคชเคนเคฒे เคธाเคฒ เคธे เคฆूเคธเคฐे เคธाเคฒ เค•ी เคธाเคฎเค—्เคฐी เค•ा เคธ्เคตเคฐूเคช เค‡เคคเคจा เค…เคงिเค• เคฌเคฆเคฒ เค—เคฏा เคนै เค•ि เคธंเคคुเคฒिเคค เคจเคนीं เคฒเค—เคคा। เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคตिเคฆेเคถी เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคคैเคฏाเคฐ เคจเคนीं เคนो เคชाเคคे। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เค•े เคฒिเค เคฏเคฆि เคช्เคฐเคฅเคฎ เคตเคฐ्เคท เค•ी เคชुเคธ्เคคเค• เค•े เคธंเคตाเคฆ เคนैं (เคฏเคน เคธंเคตाเคฆ ‘เคฐिเคšเคฐ्เคก เคกिเคฒेเคธी’ เค”เคฐ ‘เคธुเคงा เคœोเคถी’ เค•ी ‘เคเคฒिเคฎेंเคŸเคฐी เคนिंเคฆी’ เค•े เค†เค–़िเคฐी เคชाเค , เคชृเคท्เค  เคธंเค–्เคฏा 230 เคธे เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै)

“เคฆीเคชเค•: เค•เคตिเคคा, เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เคชเคนเคฒा เค‡เคฎ्เคคเคนाเคจ เค•เคฌ เคนै?
เค•เคตिเคคा: เคฎेเคฐा เคชเคนเคฒा เค‡เคฎ्เคคเคนाเคจ เคชเคฐเคธों เคนै। เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เคชเคนเคฒा เค‡เคฎ्เคคเคนाเคจ เค•เคฌ เคนै?
เคฆीเคชเค•: เคฎेเคฐा เคญी เคชเคฐเคธों เคนै। เค•िเคคเคจे เคฌเคœे?
เค•เคตिเคคा: เคขाเคˆ เคฌเคœे। เค•्เคฏा เคนเคฎ เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคšเคฒें?
เคฆीเคชเค•: เค ीเค• เคนै। เค…เคฌ เคฎैं เค•ुเค› เคชเคข़ाเคˆ เค•เคฐूँเค—ा।”

เค…เคฌ เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคชुเคธ्เคคเค• เค•ा เคเค• เคจเคฎूเคจा เคฆेเค–िเค। เคฏเคน ‘เค‰เคทा เคœैเคจ’ เค”เคฐ ‘เค•เคฐीเคจ เคธ्เค•ोเคฎเคฐ’ เค•ी เคชुเคธ्เคคเค• เค•े เคช्เคฐเคฅเคฎ เคชाเค  เคธे เคฒिเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคชृเคท्เค  เคธंเค–्เคฏा เคเค• เคนै। 

“เคญाเคฐเคค เค•ी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคฌเคนुเคค เคชुเคฐाเคจी เคนै। เคฏเคน เคช्เคฐाเคšीเคจ เค•ाเคฒ เคฎें เค•เคฒा, เคธाเคนिเคค्เคฏ, เคงเคฐ्เคฎ เค”เคฐ เคตिเคฆ्เคฏा เค•ा เคฌเคก़ा เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎाเคจा เคœाเคคा เคฅा। เคชुเคฐाเคจे เคธเคฎเคฏ เคธे เคนी เคญाเคฐเคค เค•े เคงเคจ, เคตैเคญเคต เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคจे เค…เคจेเค• เคฆेเคถों เค•े เคฒोเค—ों เค•ो เค…เคชเคจी เค“เคฐ เค†เค•เคฐ्เคทिเคค เค•िเคฏा। เคชเคนเคฒे เคฏเคนाँ เคฏूเคจाเคจी เค†เค, เคซिเคฐ เคคुเคฐ्เค• เค”เคฐ เคฎुเค—़เคฒ, เค”เคฐ เคฌाเคฆ เคฎें เค…ँเค—्เคฐेเคœ़।”

เค‡เคธ เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เคœเคนाँ เคช्เคฐเคฅเคฎ เคตเคฐ्เคท เค•ी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคฎें เค›ोเคŸे-เค›ोเคŸे เคตाเค•्เคฏ เคนैं เค”เคฐ เคตाเค•्เคฏों เค•ा เคฆोเคนเคฐाเคต เคนै เค”เคฐ เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคตाเคฐ्เคคाเคฒाเคช เคธ्เคŸाเค‡เคฒ เคฎें เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนै เค”เคฐ เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคญी เคตाเค•्เคฏ-เคตिเคจ्เคฏाเคธ เคธเคนเคœ เค”เคฐ เคธเคฐเคฒ เคนै เคตเคนीं เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคนिंเคฆी เค•े เคช्เคฐเคฅเคฎ เคชाเค  เคฎें เคนी เคฒเคฎ्เคฌे-เคฒเคฎ्เคฌे เคตाเค•्เคฏ เคฆिเค เค—เค เคนैं เค”เคฐ เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒी เคญी เค•ाเคซ़ी เค•เค िเคจ เคนै। เคœ़्เคฏाเคฆाเคคเคฐ เคฎเคถเคนूเคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เค•े เคฒेเค–, เคจिเคฌंเคง, เค•เคนाเคจी เค”เคฐ เค•เคตिเคคा เคฎाเคง्เคฏเคฎिเค• เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•ों เคฎें เคฒिเค เคœाเคคे เคนैं। เคฎेเคฐे เคตिเคšाเคฐ เคธे เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคญाเคทा เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค‡เคคเคจी เคฒเคฎ्เคฌी เค›เคฒाँเค— เคจเคนीं เคฒเค—ा เคชाเคคे। เค‡เคธ เค•ाเคฐเคฃ เคฌเคนुเคค เคธे เคตिเคฆेเคถी เค›ाเคค्เคฐ เคญเคฏเคญीเคค เคนो เคœाเคคे เคนैं เค”เคฐ เคนिंเคฆी เค•ी เค•เค•्เคทा เค•ो เค…เคฒเคตिเคฆा เค•เคน เคฆेเคคे เคนैं।

เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค•ुเค› เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคธाเคฎเค—्เคฐिเคฏाँ เคญी เคนैं เคœो เคฌเคนुเคค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนैं เคœिเคธเคฎें เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฎैं เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐเคจा เคšाเคนूँเค—ी ‘เคตเคฐ्เคšूเค…เคฒ เคนिंเคฆी’ เค•ा, เคœो เคจ्เคฏूเคฏॉเคฐ्เค• เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เคถिเค•्เคทเค•ों เคจे เคฌเคจाเคˆ เคนै เคœिเคธเคฎें เคฌเคนुเคค เคธे เคตिเคทเคฏ เคฒिเค เค—เค เคนैं เค”เคฐ เค‰เคจ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค ‘เคฒेเคธเคจ-เคช्เคฒाเคจ’ เคญी เคฆिเค เค—เค เคนैं เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เคตिเคธ्เคคृเคค เค—เคคिเคตिเคงिเคฏाँ เคญी เคฆी เค—เคˆ เคนैं। เคฏे เคฌेเคนเคคเคฐीเคจ เคชाเค  เค•ोเคˆ เคญी เคถिเค•्เคทเค• เค‡เคธ्เคคेเคฎाเคฒ เค•เคฐ เคธเค•เคคा เคนै เค‡เคธ เคธाเค‡เคŸ เคฎें เคธเคฌเคธे เค…เคš्เค›ी เคฌाเคค เคนै เค•ि เคฏเคน เค…เคชเคกेเคŸ เคนोเคคी เคฐเคนเคคी เคนै। เค‡เคธเคฎें เค•ुเค› เคญाเคทा เค•ी เคค्เคฐुเคŸिเคฏाँ เค…เคตเคถ्เคฏ เคนैं เคฒेเค•िเคจ เคธाเคฎเค—्เคฐिเคฏाँ เคฌเคนुเคค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนैं।

เค‡เคธเค•े เคฌाเคฆ เค‰เคจ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเค–เค•เคฐ เคเค• เคธाเค‡เคŸ เคฌเคจाเคˆ เค—เคˆ เคนै เคœो เคšिเค•िเคค्เคธเค• เคฌเคจเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं, เค‡เคธเค•ा เคจाเคฎ เคนै “เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เค•ी เคญाเคทा” เค‡เคธเคฎें เคญाเคฐเคคीเคฏ เค†เคฏुเคฐ्เคตेเคฆिเค•, เคนोเคฎिเคฏोเคชैเคฅिเค•, เคฏूเคจाเคจी เค†เคฆि เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคตिเคธ्เคคाเคฐ เคธे เคฌเคคाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคกॉเค•्เคŸเคฐों เค•े เคธाเคฅ เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เค”เคฐ เคฎเคฐीเคœ़ों เค”เคฐ เคกॉเค•्เคŸเคฐों เค•े เคฌीเคš เคนोเคจे เคตाเคฒी เคฌाเคคเคšीเคค, เค‰เคจเค•ी เคฎเคฐीเคœ़ों เค•ो เคฆी เคœाเคจे เคตाเคฒी เคธเคฒाเคน เค•ो เคตीเคกिเคฏो เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธเคฎें เคตीเคกिเคฏो เคฎें เค†เค เคฎुเคถ्เค•िเคฒ เคถเคฌ्เคฆों เค•ी เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒी เคญी เคฆी เค—เคˆ เคนै เค•ुเค› เคธเคตाเคฒ-เคœเคตाเคฌ เคญी เคฆिเค เค—เค เคนैं। เค‡เคธ เคธाเค‡เคŸ เคฎें เคฌเคนुเคค เคตเคฐ्เคทों เคธे เค•ोเคˆ เค…เคชเคกेเคŸ เคจเคนीं เคนुเค† เคนै।

“เคธ्เคŸाเคฐเคŸॉเค• เคนिंเคฆी เค‘เคกिเคฏो-เคตिเคœ़ुเค…เคฒ เคช्เคฐोเคœेเค•्เคŸ” เคญी เคเค• เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคตेเคฌเคธाเค‡เคŸ เคนै เค‡เคธเคฎें เคฅीเคฎ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคตीเคกिเคฏो เคฆिเค เค—เค เคนैं เค”เคฐ เคนเคฐ เค‡เค•ाเคˆ เคฎें เคถเคฌ्เคฆाเคตเคฒी, เคตीเคกिเคฏो เค•ी เคฌाเคคเคšीเคค เค•ो เคนिंเคฆी เคฎें เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคนै เคคाเค•ि เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เค‰เคธे เคชเคข़เค•เคฐ เค”เคฐ เคธुเคจเค•เคฐ เคธเคฎเค เคธเค•ें। เค‡เคธเค•े เคธाเคฅ เคนी เค‡เคธเคฎें ‘เคฒेเคธเคจ-เคช्เคฒाเคจ’ เคญी เคฆिเค เค—เค เคนैं। เคฏเคน เคตेเคฌเคธाเค‡เคŸ เคญी เค…เคง्เคฏाเคชเค•ों เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนै। 

เค‡เคธเค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค ‘เค…เคซ़เคฐोเคœ़ เคคाเคœ’ เค•ी เคตेเคฌเคธाเค‡เคŸ “เค เคกोเคฐ เค‡เคจเคŸू เคนिंเคฆी” เคจॉเคฐ्เคฅ เค•ैเคฐोเคฒाเค‡เคจा เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เคช्เคฐाเคฏोเคœเคจ เคธे เคฌเคจाเคฏी เค—เคˆ เคฅी เค‡เคธเคฎें เคถुเคฐू เค•े เคชाเค  เค•ाเคซ़ी เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนैं। เค‡เคธเคฎें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เค•ी เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคญी เคฆी เค—เคˆ เคนै เค”เคฐ เคญाเคฐเคค เค•े เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคช्เคฐांเคคों เคฎें เคœाเค•เคฐ เคซ़िเคฒ्เคฎाเคคे เคนुเค เคญाเคทा เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคธिเค–ाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏเคค्เคจ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคฏเคน เคธाเค‡เคŸ เค‰เคฐ्เคฆू เคฎें เคญी เคนै เคœो เคถिเค•्เคทเค• เคนिंเคฆी-เค‰เคฐ्เคฆू เคเค• เคธाเคฅ เคชเคข़ाเคคे เคนैं เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคฏเคน เคธाเค‡เคŸ เค–़ाเคธเคคौเคฐ เคธे เคฌเคนुเคค เค‰เคชเคฏोเค—ी เคนै।

เคธเคฌเคธे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคตेเคฌเคธाเค‡เคŸ เคนै เคฏूเคจिเคตเคฐ्เคธिเคŸी เค‘เคซ़ เคŸेเค•्เคธเคธ, เค‘เคธ्เคŸिเคจ เค•ी เคนिंเคฆी-เค‰เคฐ्เคฆू เคซ़्เคฒैเค—เคถिเคช เค•ी। เค‡เคธเคฎें เคถिเค•्เคทเค•ों เค”เคฐ เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคฌเคนुเคค เค•ाเคฎ เค•ी เคถिเค•्เคทเคฃ เคธाเคฎเค—्เคฐी เคฎिเคฒ เคธเค•เคคी เคนै। เคœिเคธเคฎें เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เค”เคฐ เคซ़िเคฒ्เคฎเค•ाเคฐों เค•े เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ, เคชॉเคกเค•ाเคธ्เคŸ, เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค•ें, เคตॉเค‡เคธเคฎेเคฒ เค‡เคค्เคฏाเคฆि เคฆिเค เค—เค เคนैं।

เคธंเค•्เคทेเคช เคฎें เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค…เคญी เคคเค• เค•ोเคˆ เคญी เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคจเคนीं เคนै เค•िเคธी เคฎें เค•ोเคˆ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนै เค•िเคธी เคฎें เค•ोเคˆ। เคฒेเค•िเคจ เค…เคจुเคญเคตी เคเคตं เค•ुเคถเคฒ เคถिเค•्เคทเค• เค‡เคธे เค…เคชเคจी เคธूเคเคฌूเค เค”เคฐ เคญिเคจ्เคจ-เคญिเคจ्เคจ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคธाเคฎเค—्เคฐिเคฏों เค•ी เคฎเคฆเคฆ เคธे เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฌเคจा เคธเค•เคคे เคนैं। เคชाเค ्เคฏเคชुเคธ्เคคเค• เค•ोเคˆ เคญी เคนो เคฒेเค•िเคจ เค•เคฎ เคธे เค•เคฎ เคเค• เคชुเคธ्เคคเค• เคชाเค ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคฎें เคœ़เคฐूเคฐी เคนै เคœिเคธเคธे เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅिเคฏों เค•ो เคญाเคทा เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคธुเคตिเคงा เคนो เคธเค•े। เคฏू-เคŸ्เคฏूเคฌ เคชเคฐ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เคœैเคธे “เคธเคค्เคฏเคฎेเคต เคœเคฏเคคे” เค”เคฐ ‘เค—ुเคฒเคœ़ाเคฐ’ เค•े เคŸीเคตी เคธीเคฐीเคœ़ เคชเคนเคฒे เคธे เคนी เค…เคฎेเคฐिเค•ा เคฎें เคชเคข़ाเคจे เคนेเคคु เค‰เคชเคฏोเค— เค•िเค เคœाเคคे เคฐเคนे เคนैं เคœिเคจเคฎें เคธाเคฎाเคœिเค• เค…เคธเคฎाเคจเคคा เค”เคฐ เคจ्เคฏाเคฏ เค•े เคช्เคฐเคถ्เคจ เค‰เค ाเค เคœाเคคे เคนैं। เค‡เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคถिเค•्เคทเค•ों เคฆ्เคตाเคฐा เคฌเคจाเคˆ เค—เคˆं เค‘เคจเคฒाเค‡เคจ เคธाเคฎเค—्เคฐी เคญी เคฌเคนुเคค เค•ाเคฎ เค•ी เคนो เคธเค•เคคी เคนैं เค…เค—เคฐ เค‡เคจเค•ो เคฏเคฅोเคšिเคค เค…เคชเคกेเคŸ เค•िเคฏा เคœाเค เค”เคฐ เคธเคฎเคฏ เค•े เคธाเคฅ เค‡เคธเคฎें เค‰เคšिเคค เคฌเคฆเคฒाเคต เคฒाเคฏा เคœाเค เค…เคจ्เคฏเคฅा เคฒिंเค• เคชเคฐ เคœाเคจे เคชเคฐ เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคฏเคนी เคธूเคšเคจा เคฎिเคฒเคคी เคนै ‘เคฏเคน เคชेเคœ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคง เคจเคนीं เคนै।’

เคธंเคฆเคฐ्เคญ เค—्เคฐंเคฅ เค—्เคฐंเคฅ

  • Joshua A. Pien and Fauzia Farooqui, Beginning Hindi: A Complete Course, Georgetown University press, Washington DC, 2013
  • Kusum Knapczyk and Peter Knapczyk, Reading Hindi: Novice to Intermediate, Routledge, 2020
  • Naresh Sharma and Tej K. Bhatia, The Routledge Intermediate Hindi Reader, Routledge, 2015 
  • Richard Delacy and Sudha Joshi, Elementary Hindi: An Introduction to the Language (Tuttle Publishing, 2014)
  • Richard Delacy and Sudha Joshi, Elementary Hindi Workbook: An Introduction to the Language (Tuttle Publishing, 2014)
  • Rupert Snell, Complete Hindi: Your complete Speaking, Listening, Reading, and Writing, Teach yourself, 2014 
  • Rupert Snell, Essential Hindi Dictionary: A Teach Yourself Guide (McGraw-Hill 2nd edition, 2012)
  • Rupert Snell and Simon Weightman, Complete Hindi: A Teach Yourself Guide (McGraw-Hill 2nd edition, 2011
  • R. S. McGregor, The Oxford Hindi-English Dictionary, Oxford University Press, 1993  
  • Sheela Verma, A Course in Advanced Hindi: Motilal Banarasidass, New Delhi, 2007
  • Sheela Verma, Intermediate Level Hindi: A Textbook, Manohar, 2002
  • Sonia Taneja, Practice Makes Perfect Series- Basic Hindi, McGraw-Hill Education, 2012 
  • Sonia Taneja, Basic Hindi-2 Workbook, Setu Publication, Pittsburg, 2018
  • Usha R. Jain, Introduction to Hindi Grammar, Center for South Asia Studies, University of California at Berkeley, 1995 
  • Usha R. Jain and Karine Schomer, Intermediate Hindi Reader, Center for South Asia Studies, University of California, Berkeley, 1999 
  • Usha R. Jain, Advanced Hindi Grammar, Center for South Asia Studies, University of California, Berkeley, 2007 
  • Yamuna Kachru and Rajeshwari Pandharipande, Motilal Banarasidass, New Delhi, 2010 

Websites
  • Columbia University, 2020, STARTALK:  http://hindistartalk.lrc.columbia.edu/
  • Gabriela Nik Illieva, New York University, 2016: Virtual Hindi, 
  • https://wp.nyu.edu/virtualhindi/
  • The University of Texas, Austin, 2020, Hindi Urdu Flagship: http://hindiurduflagship.org/
  • The University of Texas, Austin, 2020, The language of health: http://hindiurduflagship.org/resources/learning-teaching/language-for-health/
  • University of North Carolina at Chapel Hill, A door into Hindi: https://taj.oasis.unc.edu/lessons.html

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।