-рдзрд░्рдоेрди्рдж्рд░ рдХुрдоाрд░ рдд्рд░िрдкाрдаी
рдкрд░्рдпрдЯрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╢ोрдзрд░рдд। рд╕рд╣ाрдпрдХ рдк्рд░рдмंрдзрдХ, рдЬрд╡ाрд╣рд░рд▓ाрд▓ рдиेрд╣рд░ू рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп। рд╡िрднिрди्рди рдкрдд्рд░ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдЖрд▓ेрдЦ рдПрд╡ं рдЕрди्рдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд।рдкрддा: рдЧोрдорддी рдЧेрд╕्рдЯ рд╣ाрдЙрд╕, рддाрдирд╕ेрди рдоाрд░्рдЧ, рдоंрдбी рд╣ाрдЙрд╕, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी-110001
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 991 063 1043; рдИрдоेрд▓: dktripathi@mail.jnu.ac.in
рдЕрдпोрдз्рдпा рдоें рдмрд╕े рд╣ुрдП рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмाрдмा рдФрд░ рдмрди्рджрд░ों рдХे рдорди рдоें рдмрд╕ рдПрдХ рд╣ी рд╕рд╡ाрд▓ рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдХौрди рд╕ा рдХाрд▓ рдЖ рдЧрдпा рдЬिрд╕рдоें рд╣рдоें рдХोрдИ рдкूрдЫрдиे рд╡ाрд▓ा рдирд╣ीं, рд▓ोрдЧ рдЗрд╕े рд▓ॉрдХрдбाрдЙрди рдХрд╣ рд░рд╣े рд╣ैं। рдпрд╣ рдирдЧрд░ी рдХрднी рд╣рдоाрд░े рд▓िрдП рд╣ी рдЬाрдиी рдЬाрддी рдеी рдпрд╣ рдоंрджिрд░ों рдХी рдирдЧрд░ी рдХрд╣рд▓ाрддी рдеी рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ाँ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдШрд░ рдоंрджिрд░ों рдХे рдЖрдХाрд░ рдХे рдмрдиे рд╣ोрддे рдеे рдкрд░ рдЖрдЬ рдЖрдзुрдиिрдХрддा рдиे рдЗрд╕े рднी рдЕрдкрдиी рдЧोрдж рдоें рд╕рдоा рд▓िрдпा рд╣ै। рд╣рдо рджोрдиों рд╣ी рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдпрд╣ाँ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдпाрдд्рд░िрдпों рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ुрдЖ рдХрд░рддे рдеे рдкрд░ рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдиे рд╕рдм рдХुрдЫ рдЫीрди рд▓िрдпा। рдЕрдпोрдз्рдпा рдЬрдм рднी рдЬाрдиा рдЧрдпा рддो рдмाрдмा рдФрд░ рдмंрджрд░ों рдХे рд▓िрдП рд▓ेрдХिрди рдЖрдЬ рдХी рд╣ाрд▓рдд рдиे рджोрдиों рдХो рдзрд░ाрд╢ाрдпी рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै।
рдмाрдмा рдЕрд░्рдеाрдд рдЕрдпोрдз्рдпाрдЬी рдХे рд╕ाрдзु рд╕ंрдд рдЬो рд╕рдЪ्рдЪे рдорди рд╕े рд╕ुрдмрд╣ рд╕े рд╢ाрдо рддрдХ рдк्рд░рднु рдХी рднрдХ्рддि рдоें рдбूрдмे рд░рд╣рддे рд╣ै рдФрд░ рдкूрд░े рдЕрдпोрдз्рдпाрд╡ाрд╕िрдпों рдХो рджрд╢рдХों рд╕े рд╕ीрддाрд░ाрдо рдХे рдордирдоोрд╣рдХ рднрдЬрди рдоें рд▓ीрди рд╣ोрдиे рдкрд░ рдордЬрдмूрд░ рдХрд░рддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдкूрд░ी рдЕрдпोрдз्рдпा рдоें рдЖрдЬ рднी рд░ाрдо рдиाрдо рдХोрдиे-рдХोрдиे рдоें рдЧूंрдЬрддा рд╕ुрдиाрдИ рдкреЬेрдЧा рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдмाрдмा рдЕрдм рднोрдЬрди рд╕े рдЬ्рдпाрджा рднрдЬрди рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै। рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рдЬिрддрдиे рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рдмाрдмा рдеे рд╡ो рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдЖрд╡ाрд╕ рдкрд░ рд╡ाрдкрд╕ рд▓ौрдЯ рдЪुрдХे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдЬिрдирдХी рдЬрди्рдо рдФрд░ рдорд░рдг рдпрд╣ीं рд╣ै рдЙрдирдХा рдХ्рдпा? рд╡े рдЕрдкрдиे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рджिрди рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ рдкрд░ рд╕рдорд░्рдкिрдд рдХрд░ рдЪुрдХे рд╣ैं। рдХुрдЫ рд░ोрдЬ рдкрд╣рд▓े рдоेрд░े рдПрдХ рдоिрдд्рд░ рд╕े рдПрдХ рдмाрдмाрдЬी рдХी рднेंрдЯ рд╣ुрдИ рдЙрд╕рдиे рдмाрдмाрдЬी рд╕े рдЗрди्рд╣ीं рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рдмाрдд рдХी рдЙрдирдХी рдмाрддें рд╕ुрдирдХрд░ рдоै рд╕्рддрдм्рдз рд░рд╣ рдЧрдпा। рдмाрдмाрдЬी рдиे рдмрддाрдпा рдХि рдпрд╣ рдХाрд▓ рднुрдЦрдорд░ी рд╕े рднрд▓े рд╣рдоाрд░ी рдЬाрди рд▓े рд▓े рдкрд░ рд╣рдо рдЖрдЬ рднी рднрдЬрди рдкрд░, рднрдХ्рддि рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ै। рд╣рдо рдПрдХ рдЬूрди рдХी рд░ोрдЯी рдоें рд░рд╣ рд▓ेंрдЧे рдкрд░ рджोрдиों рдЬूрди рдХी рдк्рд░рднु рдХी рдЖрд░рддी рдХे рдмिрдиा рдирд╣ीं। рдРрд╕े рдорд╣ाрди рд▓ोрдЧों рдХे рд░рд╣рддे рдпрд╣ рд╕ृрд╖्рдЯि рдЖрдЬ рднी рдЧौрд░рд╡ाрди्рд╡िрдд рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддी рд╣ै। рд╡рд╣ीं рдмाрдмाрдЬी рдиे рдпрд╣ рднी рдмрддाрдпा рдХि рд▓ाрдЦों рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ुрдУं рдХे рдмीрдЪ рдЙрдд्рд╕рд╡ рдФрд░ рдЙрд▓्рд▓ाрд╕ рдХे рд╕ाрде рдордиाрдП рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рдЕрдпोрдз्рдпा рдХा рд░ाрдо рдЬрди्рдоोрдд्рд╕рд╡ рдорд╣ाрдоाрд░ी рдХे рдХाрд░рдг рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рднрдп рдФрд░ рдмंрджिрд╢ों рдХे рдмीрдЪ рд╕ाрджрдЧी рдХे рд╕ाрде рдордиाрдпा рдЧрдпा рдЬिрд╕рд╕े рд╣рд░्рд╖ोрд▓्рд▓ाрд╕ рдХी рдХрдоी рджिрдЦी рдФрд░ рд╣рдо рд╕рдм рднрдпрднीрдд рджिрдЦे। рдЬो рдмाрдмा рд╕рд░рдпू рдХे рддीрд░ рдкрд░ рдмैрдардХрд░ рд░ोрдЬाрдиा рдоंрдд्рд░ рдЬाрдк рд╕े рджाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддे рдеे рд╡ो рдЕрдм рдЕрдкрдиी рдХुрдЯिрдпा рдоें рдмैрдардХрд░ рднрдЬрди рдоें рд▓ीрди рд╣ैं рдкрд░ рднोрдЬрди рдХрд╣ाँ рд╕े рдоिрд▓ेрдЧा рдЗрд╕рдХा рдкрддा рдирд╣ीं। рдЗрд╕ рджрдпрдиीрдп рд╕्рдеिрддि рдоें рд╡ो рдХिрд╕ी рдХे рдж्рд╡ाрд░ рднिрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рднी рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддे। рдЕрдЧрд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╣рдо рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдКрдкрд░ рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рдиिрд░्рднрд░ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे।
рдмंрджрд░ рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдХे рджूрдд рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдпोрдз्рдпा рдоें рдЖрдЬ рднी рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдХा рдЕрд╕рд░ рдЬ्рдпाрджा рдЗрди्рд╣ीं рдкрд░ рдкреЬा рд╣ै। рдпрд╣ рд╡рд╣ рджूрдд рд╣ैं рдЬो рдХुрдЫ рджрд╢рдХों рдкрд╣рд▓े рдЕрдкрдиी рд╢рд░ाрд░рдд рдФрд░ рдЫीрдиाрдЭрдкрдЯी рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдеे рдХ्рдпोंрдХि рдмрдЪрдкрди рдоें рдЬрдм рд╣рдо рд╣рдиुрдоाрдирдЧреЭी рдкрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдХे рд╕ाрде рдКрдкрд░ рдХी рдУрд░ рд╕ीреЭिрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдмреЭрддे рдеे рддрдм рд╢ाрдпрдж рд╣ी рдХोрдИ рднाрдЧ्рдпрд╢ाрд▓ी рд╣ोрддा рдеा рдЬो рдКрдкрд░ рддрдХ рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдк्рд░рд╕ाрдж рд▓ेрдХрд░ рдкрд╣ुंрдЪ рдЬाрддा рдеा рдпे рдмрди्рджрд░ рдХिрд╕ी рдХो рдирд╣ीं рдЫोреЬрддे рдеे। рдк्рд░рд╕ाрдж рдХो рдХोрдИ рдЕрдкрдиी рд╕ाреЬी рдХे рдкрд▓्рд▓ू рдоें рджрдмाрдпे рддो рдХोрдИ рджुрдкрдЯ्рдЯे рдоें рджुрдмрдХा рдХे рдЗрдзрд░-рдЙрдзрд░ рдмंрджрд░ों рд╕े рдмрдЪрддे рд╣ुрдП рдиреЫрд░ों рдХो рдлेрд░рддे рд╣ुрдП рдКрдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪрддा рдеा। рд╡рд╣ рджृрд╢्рдп рднी рджेрдЦрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ोрддा рдеा। рд╣рдиुрдоाрди рдЬी рдХे рдпे рджूрдд рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдмрдХे рдк्рд░рд╕ाрдж рд╕े рдиीрдЪे рд╣ी рднोрдЧ рд▓рдЧा рджिрдпा рдХрд░рддे рдеे। рдкрд░рди्рддु рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рд╕рдм рдХुрдЫ рдмрджрд▓ рдЧрдпा рдеा। рдпрд╣ рдмрди्рджрд░ рдЕрдм рдЗрддрдиे рд╕рд░рд▓ рд╣ो рдЧрдП рдеे рдХि рдЕрдм рдпे рдпрд╣ां рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╢्рд░рдж्рдзाрд▓ुрдУं рдХो рдмिрд▓рдХुрд▓ рдкрд░ेрд╢ाрди рдирд╣ीं рдХрд░рддे। рдЬрдм рддрдХ рдЖрдк рдЗрдирдХो рдк्рд░рд╕ाрдж рдХे рд▓िрдП рдЖрдоंрдд्рд░рдг рдирд╣ीं рджेрддे рдеे рддрдм рддрдХ рдпे рдЖрдкрдХे рдкाрд╕ рдирд╣ीं рдЖрддे рдеे। рд▓ेрдХिрди рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдЕрдЧрд░ рдШोреЬा рдШाрд╕ рд╕े рджोрд╕्рддी рдХрд░ рд▓ेрдЧा рддो рдЦाрдпेрдЧा рдХ्рдпा? рд╣ुрдЖ рдпрд╣ी рдЖрдЬ рдЙрди рдмंрджрд░ों рдХी рд╕рд░рд▓рддा рдЙрдирдХी рднुрдЦрдорд░ी рдХा рдХाрд░рдг рдмрди рдЧрдпी। рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ рднूрдЦ рдиे рдПрдХ рдмाрд░ рдлिрд░ рдЙрдирдоें рд╣िंрд╕ा рд╡ाрдкрд╕ рдЬрдЧा рджी рд╣ै рдФрд░ рдЗрди рдмंрджрд░ों рдХी рдЯीрдо рджुрдмाрд░ा рд╣िंрд╕рдХ рд╣ो рдЧрдпी рд╣ै рдФрд░ рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рд╣ी рджिрдиों рдоें 4 рджрд░्рдЬрди рд╕े рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдЧ рдЗрдирдХी рдЪрдкेрдЯ рдоें рдЖ рдЧрдП। рдЗрдирдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рднी рдкрд░ेрд╢ाрди рд╣ै। рдЗрди рд╕рдм рдоें рдмंрджрд░ों рдХी рдХ्рдпा рдЧрд▓рддी рдЙрди्рд╣ें рднोрдЬрди рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд░рд╣ा рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрдЧ्рд░ рд╣ोрдиा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд╣ै। рд╡рд╣ी рдЕрдпोрдз्рдпा рдХे рд╕ीрдиिрдпрд░ рдбाрдХ्рдЯрд░ рд╕े рдмाрдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рдпрд╣ рдкрддा рдЪрд▓ा рдХि рдЕрдЧрд░ рдЗрди्рд╣ें рдкूрд░्рдг рднोрдЬрди рди рдоिрд▓ा рддो рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рджिрдиों рдоें рдпрд╣ рдмрди्рджрд░ рдФрд░ рднी рд╣िंрд╕рдХ рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।
рдЗрд╕ рд╕рдордп рдЕрдпोрдз्рдпा рдХी рдЧाрд▓िрдпाँ рд╕ूрдиी рдкреЬी рд╣ैं рдЗрд╕ рдЪिрд▓рдЪिрд▓ाрддी рдзूрдк рдоें рд╣рд░ рддрд░рдл рдмрд╕ рдЦाрдХी рд╡рд░्рджी рд╡ाрд▓े рд╕рд░ рдкрд░ рдЯोрдкी рдпा рдЧрдордЫा рд░рдЦे рдЕрдкрдиे рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХे рд▓िрдП рддैрдиाрдд рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдпोрдз्рдпा рдХी рд╕реЬрдХों рдкрд░ рдЧाреЬिрдпों рдХी рдЬрдЧрд╣ рдмрд╕ рдПрдо्рдмुрд▓ेंрд╕ рд╣ी рджिрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ंрдХрдЯ рдХी рдШреЬी рдоें рдЗрди рдмंрджрд░ों рдХा рдХौрди рд╣ै? рдПрдХ рджिрди рдоेрд░ी рдЕрдпोрдз्рдпा рдХे рдПрдХ рдкрдд्рд░рдХाрд░ рд╕े реЮोрди рдкрд░ рдмाрдд рд╣ुрдИ рдФрд░ рдЗрд╕ рдоुрдж्рджे рдХो рдЖрдЧे рдмреЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрдирддी рдХी рдЧрдпी рдХि рд╢ाрдпрдж рдЙрдирдХे рд▓ेрдЦ рдкреЭ рдХрд░ рдпрд╣ाँ рдХी рдЬрдирддा рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╣ोрдХрд░ рдЗрдирдХे рд▓िрдП рдЖрдЧे рдЖрдПँ рдХ्рдпोंрдХि рдЕрднी рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рд╣ी рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрдЧे рдЖ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рд╢ाрдпрдж рдФрд░ рд▓ोрдЧ рднी рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ों। рдкрд░рди्рддु рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдХा рдПрдХ рд▓ाрдЗрди рдХा рдЙрдд्рддрд░ рд╣ी рдоुрдЭे реЮोрди рдХो рд░рдЦ рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдордЬрдмूрд░ рдХрд░ рджिрдпा рдмाрдмूрд╕ाрд╣рдм рдХो рддो рдХुрдЫ рдорд╕ाрд▓ेрджाрд░ рд╕рдоाрдЪाрд░ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдеी। рдкрд░рди्рддु рдЙрдирдХी рднी рдХ्рдпा рдЧрд▓рддी рдЖрдЬ рдХुрдЫ рд▓ोрдЧों рдХो рдЫोреЬ рджिрдпा рдЬाрдп рддो рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЬрдЧрдд рдХो рдмрд╕ рдорд╕ाрд▓ेрджाрд░ рд╕рдоाрдЪाрд░ рд╣ी рдЪाрд╣िрдП рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рдк्рд░िंрдЯ рдоीрдбिрдпा рд╣ो рдпा рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдоीрдбिрдпा। рд╕ुрдмрд╣ рд╕े рд╢ाрдо рддрдХ рди्рдпूрдЬ рдЪैрдиेрд▓ों рдкрд░ рдмрд╕ рдПрдХ рд╣ी рдзुрди рд╣ै рдмрд╕- рдХोрд░ोрдиा рдФрд░ рдХोрд░ोрдиा। рдоाрдиों рдЪैрдирд▓ों рдХी рдЖрдкрд╕ рдоें рдк्рд░рддिрд╕्рдкрд░्рдзा рд▓рдЧी рд╣ो рдХि рдХрд╣ी рдХोрдИ рдХोрд░ोрдиा рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдЬрд▓्рджी рдФрд░ рдЙрдирд╕े рдЬ्рдпाрджा рди рдмрддा рджे। рдХिрд╕ी рдЪैрдирд▓ рдкрд░ рддो рдЬैрд╕े рд░ाрдЬ्рдпों рдХे рд╡ोрдЯों рдХी рдЧिрдирддी рдЪрд▓ рд░рд╣ी рд╣ो। рдЖрдЬ рдЧुрдЬрд░ाрдд рдоें рдЖंрдХреЬा рдкрди्рдж्рд░рд╣ рд╕ौ рдХे рдкाрд░ рддो рджूрд╕рд░ा рдПंрдХрд░- рд╡рд╣ी рдорд╣ाрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдиे рддोреЬा рд░िрдХॉрд░्рдб, рдЖँрдХреЬे рдоें рджोрдЧुрдиी рдмреЭрдд рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рджिрди рдоें рддीрди рд╣реЫाрд░। рд╣ंрд╕ рд╣ंрд╕рдХрд░ рдРрд╕े рди्рдпूрдЬ рдмोрд▓ рд░рд╣े рдЬैрд╕े рдХोрдИ рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рдкाрд░्рдЯी рдЬीрддрдиे рдХे рдмाрдж рдЗрдирдХे рд╕्рдЯूрдбिрдпो рдоें рдоिрдаाрдИ рдХा рдбिрдм्рдмा рднिрдЬрд╡ाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ो। рдЗрд╕ рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХो рдХ्рдпा рдХрд╣ेंрдЧे? рдЗрди рдЪैрдирд▓ों рдХो рдЖрдЧे рд▓े рдЬाрдиे рдХी рд╣ोреЬ рдоें рдХिрд╕ी рдХा рдз्рдпाрди рдЗрди рдЬाрдирд╡рд░ों рдХी рдУрд░ рдирд╣ीं рдЬा рд░рд╣ा рдХि рдЖрдЬ рдФрд░ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рджिрдиों рдоें рдЗрдирдХे рдЦाрдиे рдХा рдмंрджोрдмрд╕्рдд рдХैрд╕े рд╣ोрдЧा, рдпрд╣ рд╕рд╡ाрд▓ рдмрд╣ुрдд рдмреЬा рд╣ै। рдкिрдЫрд▓े рдХुрдЫ рджिрдиों рд╕े рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рднी рдмрд╕ рдХोрд░ोрдиा рдХे рд▓िрдП рд╣ी рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рд╣рд░ рдХोрдИ рдЕрдкрдиे рдЬिрд▓े рдХी рд╣ाрд▓ाрдд рдпूँ рдмрдпां рдХрд░рдиे рдоें рд▓рдЧा рд╣ै рдЬैрд╕े рдЕрдм рдЗрд╕ рдзрд░рддी рдкрд░ рдХोрдИ рдирд╣ीं рдмрдЪेрдЧा।
рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╣рдоें рдЕрдкрдиों рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдЙрдирдХा рднी рдз्рдпाрди рд░рдЦрдиा рд╣ै рдЬो рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рд╣рдо рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдеे। рдЕрддः рдЕрдпोрдз्рдпाрд╡ाрд╕िрдпों рд╕े рдпрд╣ рд╡िрдирдо्рд░ рдиिрд╡ेрджрди рд╣ै рдХि рдЖрдк рд╕рдм рднी рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ाрде рдЖрдЧे рдЖрдПँ рдФрд░ рдк्рд░рддिрджिрди рд╕ुрдмрд╣ рдФрд░ рд╢ाрдо рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдШрд░ों рдХे рдКрдкрд░ рдХुрдЫ рдЦाрдж्рдп рдФрд░ рдкेрдп рдкрджाрд░्рде рд░рдЦ рджें рд╡ рдЖрдкрдХे рд╕ंрдкрд░्рдХ рдоें рдЬो рднी рд╕ाрдзु-рд╕ंрдд рд╣ैं рдЙрдирдХो рдЕрдкрдиे рдЕंрд╢ рд╕े рдХुрдЫ рджाрди рджे рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХो рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рджिрдиों рдоें рдХрд╖्рдЯ рди рд╕рд╣рдиा рдкреЬे। рдпрд╣ рд╕рдордп рд╕ोрд╢рд▓ рд╕ाрдЗрдЯ्рд╕ рдкрд░ рд╕рдХाрд░ाрдд्рдордХ рд╕ोрдЪ реЮैрд▓ाрдиे рдХा рд╣ै рдиा рдХि рдбрд░ाрдиे рдХा। рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣рдоें рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рдмрдирдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рдоिрд▓ рдЪुрдХी рд╣ै рдХृрдкрдпा рдЗрд╕े рдЕрдорд▓ рдоें рд▓ाрдПँ। рдЖрдЧे рдмреЭें рдФрд░ рд▓ोрдЧों рдХो рдЖрдЧे рд▓े рдЬाрдПँ।
No comments :
Post a Comment
We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।