рдзрд░ोрд╣рд░: рдкрдг्рдбिрдд рд╕ुрджрд░्рд╢рди

рд╕ुрджрд░्рд╢рди
рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдХрд╣ाрдиी 'рд╣ाрд░ рдХी рдЬीрдд' рдХे рд░рдЪрдпिрддा рдФрд░ рдкрдЪाрд╕ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкुрд╕्рддрдХों рдХे рд▓ेрдЦрдХ рдкंрдбिрдд рд╕ुрджрд░्рд╢рди рдХे рдиाрдо рд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдиाрдо рдмрдж्рд░ीрдиाрде* рд╢рд░्рдоा рдеा। рдЙрдирдХा рдЬрди्рдо 1896 рдоें рд╕्рдпाрд▓рдХोрдЯ рдкंрдЬाрдм (рдЕрдм рдкाрдХिрд╕्рддाрди) рдоें рд╣ुрдЖ рдеा। рдЙрдирдХे рдкिрддा рдкрдг्рдбिрдд рдЧुрд░ुрджिрдд्рддाрдорд▓्рд▓ рдЧрд╡рд░्рдирдоेंрдЯ рдк्рд░ेрд╕ рд╢िрдорд▓ा рдоें рдХाрдо рдХрд░рддे рдеे।

рдоुंрд╢ी рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдФрд░ рдЙрдкेрди्рдж्рд░рдиाрде рдЕрд╢्рдХ рдХी рддрд░рд╣ рдкंрдбिрдд рд╕ुрджрд░्рд╢рди рд╣िрди्рджी рдФрд░ рдЙрд░्рджू рджोрдиों рдоें рд▓िрдЦрддे рд░рд╣े рд╣ैं। рдЙрдирдХी рдЧрдгрдиा рдк्рд░ेрдордЪंрдж рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХे рд▓ेрдЦрдХों рдоें рд╡िрд╢्рд╡рдо्рднрд░рдиाрде рдХौрд╢िрдХ, рд░ाрдЬा рд░ाрдзिрдХाрд░рдордгрдк्рд░рд╕ाрдж рд╕िंрд╣, рднрдЧрд╡рддीрдк्рд░рд╕ाрдж рд╡ाрдЬрдкेрдпी рдЖрджि рдХे рд╕ाрде рдХी рдЬाрддी рд╣ै। рдЙрдирдХी рдкрд╣рд▓ी рдЙрд░्рджू рдХрд╣ाрдиी рддрдм рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ рдЬрдм рд╡े рдЫрдаी рдХрдХ्рд╖ा рдХे рдЫाрдд्рд░ рдеे। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рд▓ाрд╣ौрд░ рдХी рдЙрд░्рджू рдкрдд्рд░िрдХा рд╣рдЬ़ाрд░ рджाрд╕्рддाँ рдоें рдЙрдирдХी рдЕрдиेрдХ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЫрдкीं।

рдкंрдбिрдд рд╕ुрджрд░्рд╢рди рдиे 1913 рдХॉрд▓ेрдЬ рдЫोреЬрдиे рдХे рдмाрдж рд▓ाрд╣ौрд░ рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рдЙрд░्рджू рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ "рд╣िंрджोрд╕्рддाрди" рдХे рд╕ंрдкाрджрдХीрдп рд╡िрднाрдЧ рдоें рдиौрдХрд░ी рдЖрд░ंрдн рдХी। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдЙрди्рд╣ोрдиे рдХ्рд░рдо рд╕े рдЪाрд░ рдЙрд░्рджू рдкрдд्рд░ों, рднाрд░рдд, рдЪंрдж्рд░, рдЖрд░्рдп рдкрдд्рд░िрдХा, рд╡ рдЖрд░्рдп рдЧреЫрдЯ рдХा рд╕рдо्рдкाрджрди рдХिрдпा। рдЙрди्рд╣ोрдиे рдЕрдЦрдмाрд░ рдЪрд▓ाрдпे рдФрд░ рд╕ाрде рд╣ी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦрддे рд░рд╣े। рдЙрдирдХी рдкुрд╕्рддрдХें рдоुрдо्рдмрдИ рдХे рд╣िрди्рджी рдЧ्рд░рди्рде рд░рдд्рдиाрдХрд░ рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдж्рд╡ाрд░ा рднी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИं। рдЙрди्рд╣ें рдЧрдж्рдп рдФрд░ рдкрдж्рдп рджोрдиों рд╣ी рдоें рдорд╣ाрд░рдд рдеी। рдкंрдбिрдд рдЬी рдХी рдкрд╣рд▓ी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣िрди्рджी рдХрдеा рдЙрдирдХी рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдХрд╣ाрдиी рд╣ाрд░ рдХी рдЬीрдд рд╣ै рдЬो рдХि рд╕рди् 1920 рдоें рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдкрдд्рд░िрдХा рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ рдеी। рдЙрдирдХी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рдоाрдирд╡ीрдп рддрдд्рд╡ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦрддा рд╣ै। “рдоेрд░ी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдХेрд╡рд▓ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рдХो рдХिрд╕ी рдХे рд╕ाрдордиे рдк्рд░рдХрдЯ рди рдХрд░рдиा। ... рд▓ोрдЧों рдХो рдпрджि рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рдХा рдкрддा рдЪрд▓ा рддो рд╡े рджीрди-рджुрдЦिрдпों рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рди рдХрд░ेंрдЧे।” ~ рдмाрдмा рднाрд░рддी (рд╣ाрд░ рдХी рдЬीрдд)

рдоुрдЦ्рдп рдзाрд░ा рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп-рд╕ृрдЬрди рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдиेрдХ рдлिрд▓्рдоों рдХी рдХрдеा, рдкрдЯрдХрдеा, рд╕ंрд╡ाрдж рдФрд░ рдЧीрдд рднी рд▓िрдЦे рд╣ैं। рд╕рди् 1935 рдоें рдЙрди्рд╣ोंрдиे "рдХुंрд╡ाрд░ी рдпा рд╡िрдзрд╡ा" рдлिрд▓्рдо рдХा рдиिрд░्рджेрд╢рди рднी рдХिрдпा рдеा। рдЗрд╕ рдлिрд▓्рдо рдХे рджेрд╢рднрдХ्рддि-рднाрд╡ рд╕े рдУрдд-рдк्рд░ोрдд рдЧीрдд "рднाрд░рдд рдХी рджीрди рджрд╢ा рдХा рддुрдо्рд╣ें рднाрд░рддрд╡ाрд▓ों, рдХुрдЫ рдз्рдпाрди рдирд╣ीं ..." рдиे рдкрд░ाрдзीрди рднाрд░рдд рдХे рдлिрд▓्рдо-рджрд░्рд╢рдХों рдХे рдорди рдоें рджेрд╢рдк्рд░ेрдо рдХा рдПрдХ рдЬ्рд╡ाрд░ рд╕ा рдЙрдд्рдкрди्рди рдХिрдпा। рдлिрд▓्рдо рдзूрдк-рдЫाँрд╡ (1935) рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЧीрдд "рддेрд░ी рдЧрдард░ी рдоें рд▓ाрдЧा рдЪोрд░", "рдмाрдмा рдорди рдХी рдЖँрдЦें рдЦोрд▓" рдЖрджि рдЙрди्рд╣ी рдХे рд▓िрдЦे рд╣ुрдП рд╣ैं। рдЗрд╕ी рдл़िрд▓्рдо рдоें рдЙрдирдХा рд▓िрдЦा рдФрд░ рдкाрд░ुрд▓ рдШोрд╖, рд╕ुрдк्рд░рднा рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд╣рд░िрдорддि рдХा рдЧाрдпा рдЧीрдд “рдоैं рдЦ़ुрд╢ рд╣ोрдиा рдЪाрд╣ूँ, рд╣ो рди рдкाрдКँ...” рд╕рд╣ी рдЕрд░्рде рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕िрдиेрдоा рдХा рдкрд╣рд▓ा рдк्рд▓ेрдмैрдХ рдЧीрдд рдеा। рд╕ोрд╣рд░ाрдм рдоोрджी рдХी рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдлिрд▓्рдо рд╕िрдХंрджрд░ (1941) рд╕рд╣िрдд рдЕрдиेрдХ рдлिрд▓्рдоों рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХा рд╢्рд░ेрдп рдЙрдирдХे рдкрдЯрдХрдеा рд▓ेрдЦрди рдХो рдЬाрддा рд╣ै।

рдЙрдирдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рддीрд░्рде-рдпाрдд्рд░ा, рдкрдд्рдерд░ों рдХा рд╕ौрджाрдЧрд░, рдкृрде्рд╡ी-рд╡рд▓्рд▓рдн, рдмрдЪрдкрди рдХी рдПрдХ рдШрдЯрдиा, рдкрд░िрд╡рд░्рддрди, рдЕрдкрдиी рдХрдоाрдИ, рд╣ेрд░-рдлेрд░, рд╕ुрдк्рд░рднाрдд, рд╕ुрджрд░्рд╢рди-рд╕ुрдзा рдЖрджि рдХे рдиाрдо рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ैं। рд╡े рд╕рди् 1950 рдоें рдмрдиे рдлिрд▓्рдо рд▓ेрдЦрдХ рд╕ंрдШ рдХे рдк्рд░рдердо рдЙрдкाрдз्рдпрдХ्рд╖ рдеे рдФрд░ рд╕рди् 1945 рдоें рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддाрд╡िрдд рдЕрдЦिрд▓ рднाрд░рддीрдп рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрдиी рдк्рд░рдЪाрд░ рд╕рднा рд╡рд░्рдзा рдХी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░िрд╖рдж् рдХे рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рд╕рджрд╕्рдпों рдоें рд╕े рдПрдХ рдеे। рдЙрдирдХा рд╡िрд╡ाрд╣ рд▓ीрд▓ाрд╡рддी рджेрд╡ी рд╕े рд╣ुрдЖ рдеा।

рд╣िंрджी рдХे рдЗрд╕ рдЕрдЧ्рд░рдЧрдг्рдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХा рджेрд╣ाрд╡рд╕ाрди 16 рджिрд╕рдо्рдмрд░ 1967 рдХो рдоुрдо्рдмрдИ рдоें рд╣ुрдЖ рдеा।


рдорди рдХी рдЖँрдЦें рдЦोрд▓ рдмाрдмा
рдорди рдХी рдЖँрдЦें рдЦोрд▓...

рджुрдиिрдпा рдХ्рдпा рд╣ै, рдПрдХ рддрдоाрд╢ा
рдЪाрд░ рджिрдиों рдХी рдЭूрдаी рдЖрд╢ा
рдкрд▓ рдоें рддोрд▓ा, рдкрд▓ рдоें рдоाрд╢ा
рдЬ्рдЮाрди рддрд░ाрдЬू рд▓ेрдХे рд╣ाрде рдоें
рддोрд▓ рд╕рдХे рддो рддोрд▓
рдмाрдмा, рдорди рдХी рдЖँрдЦें рдЦोрд▓ ...

рдорддрд▓рдм рдХी рд╕рдм рджुрдиिрдпाрджाрд░ी
рдорддрд▓рдм рдХे рд╕рдм рд╣ैं рд╕ंрд╕ाрд░ी
рдЬрдЧ рдоें рддेрд░ा рдХो рд╣िрддрдХाрд░ी?
рддрди рдорди рдХा рд╕рдм реЫोрд░ рд▓рдЧाрдХрд░
рдиाрдо рд╣рд░ि рдХा рдмोрд▓
рдмाрдмा, рдорди рдХी рдЖँрдЦें рдЦोрд▓ ...
***

рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдп рдиोрдЯ:  рдкंрдбिрдд рд╕ुрджрд░्рд╢рди рдХा рдоूрд▓ рдиाрдо рдмрдж्рд░ीрдиाрде рдЕрд╡рд╢्рдп рдеा рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕ी рдиाрдо рд╕े рдПрдХ рд╡िрднूрддि рдФрд░ рднी рд╣ुрдИ рд╣ैं - рдЖрдЧрд░ा рдХे рдЧोрдХुрд▓рдкुрд░ा рдоुрд╣рд▓्рд▓े рдоें рдЬрди्рдоे рдмрдж्рд░ीрдиाрде рднрдЯ्рдЯ (1948 - 1 рдордИ, рд╕рди् 1934) рд╣िрди्рджी рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░, рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдПрд╡ं  рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рд╕ेрдиाрдиी рдеे।
 

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।