рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдп рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░िрдпों рдХा рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоें рдпोрдЧрджाрди

рд╢рдХुрди्рддрд▓ा рдмрд╣ाрджुрд░
"рдЬो рднрд░ा рдирд╣ीं рд╣ै рднाрд╡ों рд╕े, рдмрд╣рддी рдЬिрд╕рдоें рд░рд╕рдзाрд░ рдирд╣ीं।
рд╡рд╣ рд╣ृрджрдп рдирд╣ीं рд╣ै рдкрдд्рдерд░ рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╕्рд╡рджेрд╢ рдХा рдк्рдпाрд░ рдирд╣ीं।।"

рд╡िрджेрд╢ рдоें рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рднी рджेрд╢рднрдХ्рддि рдХी рдЕрди्рдд:рд╕рд▓िрд▓ा рдЬिрди рдХे рд╣ृрджрдпों рдоें рдиिрд░рди्рддрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ोрддी рд░рд╣ी, рдкрд░ाрдзीрдирддा рдХा рднाрд╡ рдЬिрдирдХे рдорди рдХो рдк्рд░рддिрдХ्рд╖рдг рдХрдЪोрдЯрддा рд░рд╣ा, рдЬो рд╕्рд╡рджेрд╢ рдХो рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдХрд░ाрдиे рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рд╕े рд╕рддрдд рдЬूрдЭрддे рд░рд╣े, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЕрди्рддрдд: рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХो рджेрд╢ рдХे рд▓िрдпे рдмрд▓िрджाрди рдХрд░ рджिрдпा, рдЙрди्рд╣ीं рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдп рд╕ेрдиाрдиिрдпों рдХो рд╣рдо рдЖрдЬ рд╕्рдорд░рдг рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдоाрддृрднूрдоि рдЖрдЬ рднी рдЙрдирдХे рдк्рд░рддि рд╢्рд░рдж्рдзाрдкूрд░्рд╡рдХ рдЕрдкрдиी рдХृрддрдЬ्рдЮрддा рдк्рд░рдЧрдЯ рдХрд░рддी рд╣ै।


рдЧ़рджрд░ рдкाрд░्рдЯी рдФрд░ рд╕ैрди рдл़्рд░ांрд╕िрд╕्рдХो (рдЕрдоेрд░िрдХा) рд╕्рдеिрдд рдЧ़рджрд░ рдоैрдоोрд░िрдпрд▓ рд╣ॉрд▓ рдиे рднाрд░рддीрдп рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा-рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рдоें рдПрдХ рдпाрджрдЧाрд░ рднूрдоिрдХा рдиिрднाрдИ рд╣ै। рдЧ़рджрд░ рдоैрдоोрд░िрдпрд▓ рднрд╡рди рдХा рд▓рдо्рдмा рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд╣ै। 23 рдЕрдк्рд░ैрд▓, 1913 рдИ. рдХो рдПрд╕्рдЯोрд░िрдпा рдУрд░ेрдЧॉрди рдоें - рдХैрд▓िрдл़ोрд░्рдиिрдпा, рдХрдиाрдбा рдФрд░ рдУрд░ेрдЧॉрди рдХे рдХुрдЫрднाрд░рддीрдп рдк्рд░рддिрдиिрдзिрдпों рдиे "рд╣िрди्рджी рдПрд╕ोрд╕िрдПрд╢рди рдСрдл़ рдж рдкैрд╕िрдл़िрдХ рдХोрд╕्рдЯ рдСрдл़ рдЕрдоेрд░िрдХा" рдХी рдиींрд╡ рдбाрд▓рдиे рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा। рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рд╕ैрди рдл़्рд░ांрд╕िрд╕्рдХो рдХो рдЪुрдиा। рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо "рдпुрдЧाрди्рддрд░ рдЖрд╢्рд░рдо" рдХे рдиाрдо рд╕े 436 рд╣िрд▓ рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ, рд╕ैрди рдл़्рд░ांрд╕िрд╕्рдХो рдоें рднрд╡рди рдмрдиा, рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рдХрд▓рдХрдд्рддा рд╕े рдиिрдХрд▓рдиे рд╡ाрд▓ी рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдкрдд्рд░िрдХा рдпुрдЧाрди्рддрд░ рд╕े рдоिрд▓ी рдеी। рдпрд╣ीं рд╕े рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдпों рдиे рдХ्рд░ांрддि рдХी рдорд╢ाрд▓ рдЬрд▓ाрдИ рдеी рдФрд░ рдЧ़рджрд░ рдиाрдо рд╕े рдПрдХ рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рдкрдд्рд░िрдХा рдХो рдЖंрджोрд▓рди рдХे рдк्рд░рдЪाрд░ рдПрд╡ं рдк्рд░рд╕ाрд░ рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдмрдиाрдпा рдЧрдпा। рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ों рдмाрдж рд╣ी рдпрд╣ाँ 5 рд╡ुрдб рд╕्рдЯ्рд░ीрдЯ рдоें рд╕्рдеाрдпी рднрд╡рди рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░ाрдпा рдЧрдпा।

рд▓ाрд▓ा рд╣рд░рджрдпाрд▓, рдЬो рд╕рди् 1912 рдоें рд╕्рдЯैрдирдл़рд░्рдб рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдоें рджрд░्рд╢рди рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХे рдк्рд░ोрдл़ेрд╕рд░ рдеे, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрд░्рдХрд▓े рдпूрдиिрд╡рд░्рд╕िрдЯी рдХे рдЫाрдд्рд░ों рдХो рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХिрдпा। рд╡рд╣ाँ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рд╕े рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдХो рдоुрдХ्рдд рдХрд░ाрдиे рдХे рд▓िрдпे рднाрд░рддीрдп рдЫाрдд्рд░ों рд╕े рдХ्рд░ांрддि рдХा рдЖрд╣्рд╡ाрди рдХिрдпा, рдЙрди्рд╣ें рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा-рд╕ेрдиाрдиी рдмрдирдиे рдХो рд▓рд▓рдХाрд░ा। рдЙрдирдХे рд╕ाрде рдЬुрдб़рдХрд░ рдХрддिрдкрдп рднाрд░рддीрдп рдЫाрдд्рд░ों рдиे "рдиाрд▓ंрджा-рдЫाрдд्рд░ाрд╡ाрд╕" рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी рдеी। рдЗрдирдоें рдПрдХ рдеे рдХрд░рддाрд░ рд╕िंрд╣ рд╕рд░ाрднा, рдЬो рд╕рди् 1912 рдоें рдЙрдЪ्рдЪрд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ेрддु рдХैрд▓िрдл़ोрд░्рдиिрдпा рдЖрдП рдеे। рд▓ाрд▓ा рд╣рд░рджрдпाрд▓ рдХो,рдЙрдирдХे рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рд▓िрдпे, 25 рдоाрд░्рдЪ 1994 рдХो рд╣िрд░ाрд╕рдд рдоें рд▓े рд▓िрдпा рдЧрдпा। рдЬ़рдоाрдирдд рдкрд░ рдЫूрдЯрдиे рдкрд░ рд╡े рд╕्рд╡िрдЯ्рдЬ़рд░рд▓ैंрдб рдЪрд▓े рдЧрдП рдФрд░ рд╡рд╣ीं рд╕े рдХ्рд░ांрддि рдХी рдорд╢ाрд▓ рдЬрд▓ाрддे рд░рд╣े। рдк्рд░рдердо рдорд╣ाрдпुрдж्рдз рдХे рд╕рдордп рдХрд░рддाрд░ рд╕िंрд╣ рд╕рд░ाрднा, рдмाрдмा рд╕ोрд╣рди рд╕िंрд╣, рд▓ाрд▓ा рд╣рд░рджрдпाрд▓ рдФрд░ рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рдЖрджि рдиे рдПрдХ рджीрди, рдПрдХ рдзрд░्рдо рд╣ोрдХрд░, "рд╡рди्рджे рдоाрддрд░рдо्" рдХा рдиाрд░ा рдЙрдаाрдпा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рджेрд╢рднрдХ्рддि рдХे рдЧीрддों рд╕े рдЬрди рдЬрди рдоें рдЬोрд╢ рднрд░ рджिрдпा। рдЗрд╕рдХी рдПрдХ рдЭрд▓рдХ рджेрдЦिрдпे -
"рдоुрд╕рд▓्рдоाँ рд╣ैं рдХि рд╣िрди्рджू, рд╕िрдХ्рдЦ рд╣ैं рдпा рдХिрд░ाрдиी рд╣ैं।
рджेрд╢ рдХे рдЬिрддрдиे рдиिрд╡ाрд╕ी рд╣ैं, рд╕рдм рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрдиी рд╣ैं।।

рдЗрдзрд░ рд╣рдордХो рд╢िрдХाрдпрдд рд╣ै,рднрд░рдкेрдЯ рд░ोрдЯी рди рдоिрд▓рдиे рдХी।
рдЙрдзрд░ рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рд╡ाрд▓े рдРрд╢ рдЬाрджрд╡ाрдиी рд╣ैं।।

рдХोрдИ рдиाрдоो рдиिрд╢ाँ рдкूрдЫे, рддो рдЧ़рджрд░ी рдЙрдирд╕े рдХрд╣ рджेрдиा।
рд╡рддрди рд╣िрди्рджोрд╕्рддाँ рдЕрдкрдиा, рдХि рд╣рдо рд╣िрди्рджोрд╕्рддाрдиी рд╣ैं।।"
    - рдХрд░рддाрд░ рд╕िंрд╣ рд╕рд░ाрднा

 рд╕ाрд╣рд╕ी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा-рд╕ेрдиाрдиी рдХрд░рддाрд░ рд╕िंрд╣ рд╕рд░ाрднा рдХेрд╡рд▓ 15 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЕрд▓्рдкाрдпु рдоें рд╣ी рджेрд╢ рдХे рд▓िрдпे рд╕рдорд░्рдкिрдд рд╣ो рдЧрдП рдеे। рдЙрди्рд╣ोंрдиे  рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░िрдпों рд╕े рдоिрд▓рдХрд░ рдкंрдЬाрдм рдХे рдпुрд╡рдХों рдХो рдХ्рд░ांрддि рд╣ेрддु рдЙрдХрд╕ाрдпा рдеा। рдХрд░рддाрд░ рд╕िंрд╣ рд╕рд░ाрднा 19 рд╡рд░्рд╖ीрдп рдЖрдпु рдоें 16 рдирд╡ंрдмрд░, 1916 рдХो рдлाँрд╕ी рдкрд░ рдЪрдв़рдХрд░ рд╢рд╣ीрдж рд╣ो рдЧрдП рдеे। рд╢рд╣ीрджे рдЖрдЬ़рдо рднрдЧрддрд╕िंрд╣ рдиे рднी рдЙрдирд╕े рдк्рд░ेрд░рдгा рдкाрдХрд░, рдЙрдирдХे рдЕрдзूрд░े рдХाрдо рдХो рдкूрд░ा рдХрд░рдиे рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓िрдпा рдеा। рдХैрд▓िрдл़ोрд░्рдиिрдпा рдк्рд░ांрдд рдХे рд╕्рдЯॉрдХ्рдЯрди рдирдЧрд░ рдоें рд╕्рдеिрдд рдЧुрд░ुрдж्рд╡ाрд░े рдоें рднी рдЕрдиेрдХ рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рд╕ेрдиाрдиिрдпों рдХे рдмृрд╣рджाрдХाрд░ рдЪिрдд्рд░ рд▓рдЧे рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рдЖрдЬ़ाрджी рдХे рдЗрд╕ рдпрдЬ्рдЮ рдоें рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХी рдЖрд╣ुрддि рджे рджी рдеी।

    рдЕрдм "рдЧ़рджрд░ рд╣ॉрд▓" рдоें рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрд▓рдп, рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп, рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा-рд╕ेрдиाрдиिрдпों рдХे рдЪिрдд्рд░, рдЧ़рджрд░-рдкाрд░्рдЯी рдХे рдХाрдЧ़рдЬ़ाрдд, рдл़ाрдЗрд▓ें рдФрд░ рдЧ़рджрд░ рдХे рдЧीрддों рдХी рдЧूँрдЬें рд╣ैं। рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдПрд╡ं рд╕्рдеाрдиीрдп рднाрд░рддीрдпों рдиे рдоिрд▓рдХрд░ рдЗрд╕ рд╕्рдоाрд░рдХों рдмрдиाрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдирдпे рднрд╡рди рдХे рд╢िрд▓ाрди्рдпाрд╕ рдХे рд▓िрдпे рд╕рди् 1947 рдоें рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╡िрджेрд╢ рдоंрдд्рд░ी рд╕рд░рджाрд░ рд╕्рд╡рд░्рдг рд╕िंрд╣ рдпрд╣ाँ рдЖрдП рдеे। рдЗрд╕рдХे рдЙрдкрд░ाрди्рдд рд╕рди् 1975 рдоें рднाрд░рддीрдп рд░ाрдЬрджूрдд рд╢्рд░ी рдЯी.рдПрди. рдХौрд▓ рдиे рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рдХिрдпा рдеा। рдЖрдЬрдХрд▓ рднाрд░рддीрдп рдХॉрди्рд╕ुрд▓ेрдЯ, рд╕ैрди рдл़्рд░ांрд╕िрд╕्рдХो рдХी рдУрд░ рд╕े рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рднी рдЙрдд्рд╕рд╡ рднी рдЗрд╕ी рднрд╡рди рдоें рдордиाрдП рдЬाрддे рд╣ैं। рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा-рджिрд╡рд╕, рдЧрдгрддрди्рдд्рд░-рджिрд╡рд╕ рдФрд░ рд╣िрди्рджी-рджिрд╡рд╕ рдЖрджि рд╕рдоाрд░ोрд╣ рдпрд╣ीं рдкрд░ рдзूрдордзाрдо рд╕े рдордиाрдП рдЬाрддे рд╣ैं।

    рд╡िрджेрд╢ों рдоें рдЕрди्рдпрдд्рд░ рднी рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдпों рдиे рдЖрдЧे рдмрдв़рдХрд░ рдмрдб़े рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдПрд╡ं рд╕ाрд╣рд╕ рд╕े рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░ी рдХ़рджрдо рдЙрдаाрдП рдеे। рд▓ंрджрди рд╕े рдХ्рд░ांрддि рдХा рдмिрдЧुрд▓ рдмрдЬाрдпा рдеा - рд╢्рд░ी рд╢्рдпाрдо рдЬी рдХृрд╖्рдг рд╡рд░्рдоा рдиे। рд╢्рд░ी рд░ाрд╕рдмिрд╣ाрд░ी рдмोрд╕ рдиे рдЬाрдкाрди рдоें, рдиेрддाрдЬी рд╕ुрднाрд╖ рдмोрд╕ рдиे рд╕िंрдЧाрдкुрд░ рдоें рдЬрд░्рдордиी рдоें рдоैрдбрдо рднीрдХाрдЬी рдХाрдоा рдиे рдЗрд╕ рдорд╢ाрд▓ рдХो рдЬрд▓ाрдП рд░рдХ्рдЦा। рдЗंрдЧ्рд▓ैंрдб рдоें рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдпрд╡ाрдж рдХे рдк्рд░рддीрдХ рд╕рд░ рдХрд░्рдЬ़рди рд╡ाрдпрд▓ी рдХो рд╕рд░ेрдЖрдо рдЧोрд▓ी рдоाрд░ рдХрд░ рд╡ीрд░ рдорджрдирд▓ाрд▓ рдвींрдЧрд░ा рдиे рдЗрд╕ рдЖрдЬ़ाрджी рдХे рдЖрди्рджोрд▓рди рдХा рд╡िрд╢्рд╡ рднрд░ рдоें рд╕िрд░ рдКँрдЪा рдХрд░ рджिрдпा рдеा। рджंрдбрд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрдирдХो рд╡рд╣ाँ 18 рдЕрдЧрд╕्рдд рд╕рди् 1909 рдХो рдлाँрд╕ी рджे рджी рдЧрдИ рдеी। рдмрд░्рд▓िрди рдоें рд░ाрдЬा рдорд╣ेрди्рдж्рд░рдк्рд░рддाрдк рд╕िंрд╣ рд╕рдХ्рд░िрдп рд░рд╣े рдеे। "рдмрд░्рд▓िрди-рд╕рдоिрддि" рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡े рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░िрдпों рдХी рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддे рд░рд╣े। рдоैрдХ्рд╕िрдХो рдоें рд╢्рд░ी рдоाрдирд╡ेрди्рдж्рд░рдиाрде рд░ाрдп рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рд░рд╣े। рд╢्рд░ी рдЛрд╖िрдХेрд╢ рд▓рдЯ्рдЯा рднी рд▓ाрд▓ा рд╣рд░рджрдпाрд▓ рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧी рд░рд╣े рдеे, рдЬो "рдЧ़рджрд░-рдкाрд░्рдЯी" рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рд╕рджрд╕्рдп рдеे। рдЙрдирдХे рднाрд░рдд рдЖрдиे рдкрд░ рд░ोрдХ рд▓рдЧी рд╣ुрдИ рдеी। рд╕рди् 1930 рдоें рдИрд░ाрди рдоें рдЙрдирдХा рд╕्рд╡рд░्рдЧрд╡ाрд╕ рд╣ो рдЧрдпा।

рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрджेрд╢ों рдоें рд░рд╣рддे рд╣ुрдП рднी рдЕрдиेрдХों рднाрд░рддीрдпों рдиे рднाрд░рдд рдХो рдм्рд░िрдЯिрд╢ рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рд╕े рдоुрдХ्рддि рджिрд▓ाрдиे рдХे рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдоें рдЕрдиेрдХों рдпाрддрдиाрдПँ рд╕рд╣рддे рд╣ुрдП рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░рддा рдХी рдмрд▓िрд╡ेрджी рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдк्рд░ाрдг рдиिрдЫाрд╡рд░ рдХрд░ рджिрдпे рдеे। рдЗрд╕ рд╕्рд╡ाрддрди्рдд्рд░्рдп - рдкрд░्рд╡ рдкрд░ рдЙрди рд╕рднी рд╡ीрд░ рдХ्рд░ांрддिрдХाрд░िрдпों рдХो рд╣рдоाрд░ी рднाрд╡рднीрдиी рд╢्рд░рдж्рдзांрдЬрд▓ि рд╕рдорд░्рдкिрдд рд╣ै, рдЬो рдиींрд╡ рдХे рдкрдд्рдерд░ рдмрдиे, рдЬिрдирдХे рдмрд▓िрджाрдиों рдиे рд╣рдоें рд╕्рд╡рддрди्рдд्рд░-рднाрд░рдд рдоें рд╕ाँрд╕ рд▓ेрдиे рдХा рдЕрд╡рд╕рд░ рджिрдпा। рдорд╣ाрдХрд╡ि рд╢्рд░ी рдЧुрд▓ाрдм рдЦрдг्рдбेрд▓рд╡ाрд▓ рдЬी рдХे рд╢рдм्рдж рдоुрдЭे рдЙрдирдХे рд▓िрдпे рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд▓рдЧрддे рд╣ैं -
"рдЧрди्рдз рдмрдирдХрд░ рд╣рд╡ा рдоें рдмिрдЦрд░ рдЬाрдПँ рд╣рдо,
рдУрд╕ рдмрдирдХрд░ рдкँрдЦुрд░िрдпों рд╕े рдЭрд░ рдЬाрдПँ рд╣рдо,
рддू рди рджेрдЦे рд╣рдоें рдмाрдЧ़ рдоें рднी рддो рдХ्рдпा,
рддेрд░ा рдЖँрдЧрди рддो рдЦ़ुрд╢рдмू рд╕े рднрд░ рдЬाрдПँ рд╣рдо।।

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।