เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•ी เคชเคฐंเคชเคฐा เค•ो เคธเคฎृเคฆ्เคง เค•เคฐเคคे เคนुเค เคต्เคฏंเค—्เคฏ – เคธเคฐ เค•्เคฏों เคฆाँเคค เคซाเคก़ เคฐเคนा เคนै

- เคฐाเคœेंเคฆ्เคฐ เคšौเคงเคฐी


เคธเคฐ เค•्เคฏों เคฆाँเคค เคซाเคก़ เคฐเคนा เคนै (เคต्เคฏंเค—्เคฏ)
เคฒेเค–เค•: เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เคœैเคจ
เคคृเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ- 2020 (เคชेเคชเคฐ เคฌैเค•)
ISBN: 97893-89917-307
เคชृเคท्เค : 120, เคชेเคชเคฐเคฌैเค•
เคฎूเคฒ्เคฏ: ₹ 200 เคฐुเคชเคฏे
เคช्เคฐเค•ाเคถเค• -เค•िเคคाเคฌเค—ंเคœ เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, เค—ंเค—ाเคชुเคฐ เคธिเคŸी 322201


เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เคœैเคจ
เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เคœैเคจ เค•े เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคธंเค•เคฒเคจ “เคธเคฐ เค•्เคฏों เคฆाँเคค เคซाเคก़ เคฐเคนा เคนै” เค•ा เคคीเคธเคฐा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เคฎेเคฐे เคนाเคฅों เคฎें เคนै। เคฏเคน เค‰เคจเค•ी เคชเคนเคฒी เค•िเคคाเคฌ เคนै เคœो 1984 เคฎें เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคธเคฎ्เคฐाเคŸ เคถ्เคฐी เคนเคฐिเคถंเค•เคฐเคœी เคชเคฐเคธाเคˆ เค•े เค†เคถीเคฐ्เคตเคšเคจ เค•े เคธाเคฅ เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนुเคˆ เคฅी। เค‡เคธเคฎें เคธंเค•เคฒिเคค เคฐเคšเคจाเค“ं เค•ा เคฐเคšเคจाเค•ाเคฒ 1976-1983 เค•े เคธเคฎเคฏ เค•ा เคนै। เคชเคฐเคธाเคˆเคœी เค…เคชเคจे เคชुเคฐोเคตाเค•् เคฎें เค•เคนเคคे เคนैं- 'เคœ़เคฐूเคฐी เคจเคนीं เค•ि เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฎें เคนँเคธी เค†เค। เคฏเคฆि เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคšेเคคเคจा เค•ो เคเค•เคोเคฐ เคฆेเคคा เคนै, เคตिเคฆ्เคฐूเคช เค•ो เคธाเคฎเคจे เค–เฅœा เค•เคฐ เคฆेเคคा เคนै, เค†เคค्เคฎ เคธाเค•्เคทाเคค्เค•ाเคฐ เค•เคฐाเคคा เคนै, เคธोเคšเคจे เค•ो เคฌाเคง्เคฏ เค•เคฐเคคा เคนै, เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ी เคธเฅœांเคง เค•ो เค‡ंเค—िเคค เค•เคฐเคคा เคนै เค”เคฐ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค•े เคฒिเค เคช्เคฐेเคฐिเคค เค•เคฐเคคा เคนै เคคो เคตเคน เคธเคซเคฒ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคนै।' เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เค•े เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค‡เคธ เคฎाเคจเค•ों เคชเคฐ เค–เคฐे เค‰เคคเคฐเคคे เคนैं।

เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เค•ी เคฏเคน เค•िเคคाเคฌ 1985 เคฎें เคšเคฐ्เคšा เคฎें เค†เคˆ, เคœเคฌ เค‡เคธ เคชเคฐ เคฐंเค— เคšเค•เคฒ्เคฒเคธ เคฎें เคธुเคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค†เคฒोเคšเค• เคถ्เคฐी เคฌाเคฒेंเคฆु เคถेเค–เคฐ เคคिเคตाเคฐी เคจे เค‡เคธ เคชเคฐ เคธเคฎीเค•्เคทा เคฒिเค–ी। 1985 เคฎें เคนी 'เค†เคœเค•เคฒ' เค”เคฐ 1986 เคฎें 'เคฎเคงुเคฎเคคि’ เคจे เค‡เคธ เคชเคฐ เคธเคฎीเค•्เคทाเคँ เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เค•ी। ‘เค†เคœเค•เคฒ’ เคจे เคฒिเค–ा (1985 เคกिเคœिเคŸเคฒ เค–ंเคก 41, เคชृ 49) “เค‡เคจ เค‡เค•เคคीเคธ เคฒेเค–ों เค•े เคฏुเคตा เคฒेเค–เค• เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेเคจ्เคฆ्เคฐ เคœैเคจ เค•े เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฎें เคšुเคญเคจ เค”เคฐ เคชैเคจाเคชเคจ เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคคเคฎाเคค्เคฐा เคฎें เคนै, เคธाเคฅ เคนी เคฒेเค–เค• เค•ी เคญाเคทा เคถिเคท्เคŸเคคा เค•ा เคญी เคฆाเคฎเคจ เคจเคนीं เค›ोเคก़เคคी। เค‰เคธเค•ी เคญाเคทा-เคถैเคฒी เคฎें เคตैเคšाเคฐिเค• เคต्เคฏंเค—्เคฏाเคค्เคฎเค•เคคा เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคšेเคคเคจा เคญी เค‰เคœाเค—เคฐ เคนोเคคी เคนै। ‘เคเค• เค…เคฆเคฆ เคคเคค्เคต’ เค‡เคธเค•ा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคนै। เค—ुंเคกा เคคเคค्เคต เค•ी เคถाเคธ्เคค्เคฐीเคฏ เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคฎें เคฒेเค–เค• เค•ा เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐीเคฏ เคธोเคš เคช्เคฐเค•เคŸ เคนोเคคा เคนै।” เคฐाเคœเคธ्เคฅाเคจ เคธाเคนिเคค्เคฏ เค…เค•ाเคฆเคฎी เค•ी เคชเคค्เคฐिเค•ा เคฎเคงुเคฎเคคि (1986, เคกिเคœिเคŸเคฒ เค–ंเคก 25, เคชृ. 95) เคจे เค‡เคธ เค•िเคคाเคฌ เคชเคฐ เคšเคฐ्เคšा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฒिเค–ा- เคฎเคง्เคฏ เคช्เคฐเคฆेเคถ เค•े เคฏुเคตा เคต्เคฏंเค—्เคฏเค•ाเคฐ เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेเคจ्เคฆ्เคฐ เคœैเคจ เค•ा เคฏเคน เค‡เค•เคคीเคธ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฒेเค–ों เค•ा เคธंเค—्เคฐเคน เคเค• เคจเคฏी เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เค”เคฐ เค‰เคค्เคธाเคน เคœเค—ाเคคा เคนै। เค—ुเคœเคฐाเคค เคนिंเคฆी เคช्เคฐाเคง्เคฏाเคชเค• เคชเคฐिเคทเคฆ เค•ी เคธंเค—ोเคท्เค ी (1992) เค•े เค…เคตเคธเคฐ เคชเคฐ เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคนिंเคฆी เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคชเคฐिเคฆृเคถ्เคฏ เคฎें เค‡เคธ เค•िเคคाเคฌ เคชเคฐ เคšเคฐ्เคšा เค•ी เค—เคˆ।

เคฐाเคœेเคจ्เคฆ्เคฐ เคšौเคงเคฐी
เคต्เคฏाเคชเค• เค•ैเคจเคตाเคธ เคชเคฐ เคฐเคšे เค‡เค•เคค्เคคीเคธ เคจเคŸเค–เคŸ เคจिเคฌंเคงों เค•ी เค‡เคธ เค•िเคคाเคฌ เคฎें เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค”เคฐ เคธเคฎाเคœ เค•ी เคตिเคธंเค—เคคिเคฏों เคชเคฐ เคธเคŸीเค• เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคนैं। เคนเคฎाเคฐे เค†เคฎ เคšเคฐिเคค्เคฐ เค•ा เคญंเคกाเคซोเคก़ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคฏे เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคธिเคฐ्เคซ เคฎเคจोเคฐंเคœเคจ เคนी เคจเคนीं, เคนเคฎाเคฐे เคธोเคš เค”เคฐ เค•ाเคฐ्เคฏ เคฎें เคฌเคฆเคฒाเคต เค•े เคฒिเค เคเค• เคตिเคšाเคฐोเคค्เคคेเคœเค• เคชเคนเคฒ เคญी เคนै।
เค…เคชเคจे เคถीเคฐ्เคทเค• เคต्เคฏंเค—्เคฏ ‘เคธเคฐ เค•्เคฏों เคฆाँเคค เคซाเคก़ เคฐเคนा เคนै’ เคฎें เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคชुเคฒिเคธ เค•ी เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค”เคฐ เค†เคฎ เคšเคฐिเคค्เคฐ เคชเคฐ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•เคฐเคคे เคนुเค เค•เคนเคคे เคนैं- “เคฌिเคจा เคตเคฐ्เคฆी เค•े เคชुเคฒिเคธ เคตाเคฒे เคคाเคฌूเคค เคฒเค—เคคे เคนैं। เคตเคฐ्เคฆी เค‰เคจ्เคนें เคธाเคฎाเคœिเค• เคฎाเคจ्เคฏเคคा เคฆेเคคी เคนै เค‡เคธเคฒिเค เคตे เค˜เคฐ เคฎें เคญी เคตเคฐ्เคฆी เคชเคนเคจ เค•เคฐ เคธोเคคे เคนैं। เคฐाเคค-เคฆिเคจ เคšोเคฐों, เค‰เค ाเคˆเค—िเคฐों เคฎें เคฐเคนเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจเค•ी เคจเคธ्เคฒ เคฌเคฆเคฒ เค—เคˆ เคนै। เคตे เค…เคฌ เคฌเคฆเคฒा-เคฌเคฆเคฒा เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•เคฐเคจे เคฒเค—े เคนैं। เคฒोเค— เคชुเคฒिเคธ เค•ो เคฎौเค•े เค•ी เคคเคฒाเคถ เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒा เคšเคฒเคคा–เคชुเคฐ्เคœ़ा เค•เคนเคคे เคนैं।” เคธเคš เคนी เคคो เคนै เคฏเคฆि เคชुเคฒिเคธเค•เคฐ्เคฎी เคฌिเคจा เคตเคฐ्เคฆी เค•े เคจिเค•เคฒ เคœाเค เคคो เค‰เคธे เค•ौเคจ เคชเคนเคšाเคจेเค—ा เค”เคฐ เค—ाँเค ेเค—ा। เคชुเคฒिเคธ เค•ी เค•ाเคฐ्เคฏเคช्เคฐเคฃाเคฒी เคชเคฐ เค•เคŸाเค•्เคท เค•เคฐเคคे เคนुเค เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि “เคชुเคฒिเคธ เค•ा เค•ाเค—़เคœ़ी เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคœเคจเคธेเคตा เค”เคฐ เคฆेเคถเคญเค•्เคคि เคนै। เคตे เค–़ाเค•ी เคจेเค•เคฐ เค”เคฐ เค•เคฎीเคœ़ เคฎें เคฒเคŸ्เค  เคฌเคœाเคคे เคนैं เคคो เคœเคจ เคธेเคตा เคนो เคœाเคคी เคนै। เคธोเคจे เค•े เคฌिเคธ्เค•ुเคŸ เค”เคฐ เค…เคซ़ीเคฎ เค•ी เคŸ्เคฐเค•ें เคฐाเคคों-เคฐाเคค เคชाเคฐ เค•เคฐเคตा เค•เคฐ เคฏे เค—ेเคนूँ เค•े เคฆเคธ-เคฌीเคธ เคฅैเคฒे เคชเค•เคก़ เคฒेเคคे เคนैं। เคฏे เค‡เคธे เคฆेเคถเคญเค•्เคคि เคฎाเคจเคคे เคนैं। เคชुเคฒिเคธ เค•ी เคซ़ुเคฐ्เคคी เค”เคฐ เคšเคคुเคฐाเคˆ เคฌेเคฎिเคธाเคฒ เคนै। เคจेเคคाเคœी เค•े เค˜เคฐ เคชเคจ्เคฆ्เคฐเคน- เคฌीเคธ เคนเคœ़ाเคฐ เคฐुเคชเคฏों เค•ी เคšोเคฐी เคนो เคœाเค เคคो เคชเคš्เคšीเคธ-เคชเคšाเคธ เคฒोเค—ों เค•ो เคชเค•เคก़ เคฒाเคคे เคนैं। เค—ाँเคต เคฎें เคกเค•ैเคคी เคกเคฒ เคœाเค เคคो เค‡เคจ्เคนें เคธिเคฐ्เคซ़ เค–ाเคฒी เคชेเคŸिเคฏाँ เคนी เค—ाँเคต เค•े เคฌाเคนเคฐ เคฎिเคฒ เคชाเคคी เคนैं।”

เคชुเคฒिเคธिเคฏा เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค•ा เคฏเคน เค•เคก़เคตा เคธเคš เคนै। เค†เคฎ เคจाเค—เคฐिเค•ों เค•े เคช्เคฐเคคि เคชुเคฒिเคธ เค•े เค•เค ोเคฐ เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•ी เคญเคฐ्เคค्เคธเคจा เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฎंเคšों เค”เคฐ เค…เค–เคฌाเคฐों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคนोเคคी เคฐเคนเคคी เคนै। เค‡เคธเค•े เคšเคฒเคคे เคธाเคฒ เคฎें เคเค• เคฌाเคฐ เคชुเคฒिเคธ เค…เคชเคจी 'เค›เคตि' เคธुเคงाเคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคถिเคท्เคŸाเคšाเคฐ เคธเคช्เคคाเคน เคฎเคจाเคคी เคนै, เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เค•ाเคฐ्เคฏเค•्เคฐเคฎ เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เคœเคจเคช्เคฐिเคฏ เคฌเคจเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐเคคी เคฆीเค–เคคी เคนै। เคถिเคท्เคŸाเคšाเคฐ เคธเคช्เคคाเคน เค•ा เคเค• เคตाเค•เคฏा เคธुเคจाเคคे เคนुเค เคฏเคนाँ เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เค•เคนเคคे เคนैं- “เค‰เคธ เคฆिเคจ เค‘เคŸो เคธे เคธ्เคŸेเคถเคจ เคœा เคฐเคนा เคฅा। เคชुเคฒिเคธ เคจे เค‘เคŸो เคตाเคฒे เค•ो เคฌुเคฒाเคฏा เค”เคฐ เค•เคนा- เค•्เคฏों เคฌे เคญाเคˆ เคธाเคนเคฌ, เค•เคนाँ เคœा เคฐเคนे เคนो? เคฎुเคे เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฐเคšเคจा เคชเคฐ เคนँเคธी เค† เค—เคˆ। เคชुเคฒिเคธ เคตाเคฒे เคจे เคฎुเคे เค˜ूเคฐเคคे เคนुเค เค•เคนा ‘เคธเคฐ เค•्เคฏों เคฆाँเคค เคซाเคก़ เคฐเคนा เคนै? เคตे เคฌเคก़เคฌเคก़ाเคจे เคฒเค—े ‘เคถ्เคฐीเคฎाเคจ เค•ो เคฆो เคाเคชเคก़ เคฆेंเค—े เคคो เคฌเคค्เคคीเคธी เคฌाเคนเคฐ เคชเคงाเคฐ เคœाเคเค—ी।’ เคฎुเคे เคง्เคฏाเคจ เค†เคฏा เคชुเคฒिเคธ เคตाเคฒे เคถिเคท्เคŸाเคšाเคฐ เคธเคช्เคคाเคน เคฎเคจा เคฐเคนे เคนैं।” เค‡เคธ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฎें เคญเคฐเคชूเคฐ เค•เคŸाเค•्เคท เคนै, เคตिเคŸ เคนै เค”เคฐ เคตिเคธंเค—เคคिเคฏों เค•ो เคฌเค–ूเคฌी เค‰เคงेเคก़ा เค—เคฏा เคนै।

เคฐाเคœเคจीเคคि เค”เคฐ เคฐाเคœเคจीเคคिเคœ्เคž เคต्เคฏंเค—्เคฏเค•ाเคฐों เค•े เคชเคธंเคฆीเคฆा เคตिเคทเคฏ เคฐเคนे เคนैं। เคนเคฎाเคฐी เคธाเคฎाเคœिเค• เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ा เคธเคŸीเค• เคšिเคค्เคฐเคฃ เคฐाเคœเคจेเคคाเค“ं เค•े เคฆोเค—เคฒे เคฏा เคฌเคนुเค—ुเคฃे เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคธे เคœเคฒ्เคฆी เคนो เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เคœเคจเคคा เค‰เคธे เคธเคนเคœ เคฐूเคช เคฎें เค…เคชเคจे เค†เคธเคชाเคธ เค˜เคŸเคคे เคฆेเค–เคคी เคนै। เคฐाเคœเคจीเคคिเคœ्เคž เค…เคชเคจे เคตोเคŸ เคฌैंเค• เค•े เค–ाเคคिเคฐ เค•्เคฏा เค”เคฐ เค•िเคธ เคคเคฐเคน เค•เคฐเคคे เคนैं เค‰เคธเค•ा เคชाเคฐเคฆเคฐ्เคถी เคšिเคค्เคฐเคฃ 'เคนเคตाเคˆ เค…เคก्เคกा เคฒाเคจा เคนै’ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฎें เคจिเค–ाเคฒिเคธ เคคเคฐीเค•े เคธे เค‰เคญเคฐ เค•เคฐ เค†เคฏा เคนै। เคธेเค เคœी เค•े เคชाเคค्เคฐ เค•े เคฌเคนाเคจे เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฒिเค–เคคे เคนैं- “เค•ंเค•เคก़ เค•ो เค…เคจाเคœ เค”เคฐ เค˜ाเคธเคฒेเคŸ เค•ो เคชेเคŸ्เคฐोเคฒ เคฌเคจाเคจा เค‰เคจเค•ा เคเค• เคฐाเคค เค•ा เค•ाเคฎ เคฅा। เคœिเคฒा เคฌैंเค• เค‰เคจเค•े เค•ाเคฐ्เคฏเค•ाเคฒ เคฎें เคธ्เคตเคฐ्เค—เคตाเคธी เคนो เค—เคˆ เคฅी। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคนा ‘เค‰เคฆ्เคฏोเค— เคคो เคฎैं เคนी เค†เคœ เค–ोเคฒ เคฆूँ। เค•เคš्เคšे เคฎाเคฒ เค•ा เคชเคฐเคฎिเคŸ เคšाเคนिเค เค”เคฐ เค•เคฎ เคฌ्เคฏाเคœ เคชเคฐ เคฌैंเค• เคธे เคฒोเคจ เคšाเคนिเค। เคฎाเคฒ เค•ी เคธเคฐเค•ाเคฐी เค–़เคฐीเคฆ เคนो เค”เคฐ เค‰เคฆ्เคฏोเค—ों เค•ो เคธเคฐเค•ाเคฐी เคธंเคฐเค•्เคทเคฃ เคฎिเคฒे।” เคธेเค เคœी เคชเค•्เค•ी เคธเคก़‌เค• เค•ी เคฎाँเค— เค•เคฐเคคे เคนैं เคคो เคฌเคธเคชเคคि เค”เคฐ เคธเคก़เค• เคจिเคฐ्เคฎाเคคा เค ेเค•ेเคฒाเคฒ เค…เคชเคจे เคนिเคคों เค•ी เคฐเค•्เคทा เค•े เคฒिเค เคชूเคฐी เคฌाเคค เคชเคฒเคŸ เคฆेเคคे เคนैं। เค‡เคจเค•ी เคฎाँเค— เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคนो เคœाเคคी เคนै- “เค—ाँเคต-เค—ाँเคต เคฎें เคฌैंเค• เค–ुเคฒเคจा เคšाเคนिเค, เค—ाँเคต-เค—ाँเคต เคชเค•्เค•ी เคธเคก़เค•ें เคคो เคฌเคจ เคจเคนीं เคธเค•เคคीं।... ‘เคธเคฐ्เคตांเค—ीเคฃ เคตिเค•ाเคธ เค•े เคฒिเค เคชเคนुँเคš เคฎाเคฐ्เค— เคฌเคจเคจा เคšाเคนिเค। เคชुเคฒिเคฏा เคฌเคจเคจा เคšाเคนिเค, เคŸूเคŸ-เคซूเคŸ เค•ी เคฎเคฐเคฎ्เคฎเคค เคนोเคจा เคšाเคนिเค।” เคฐोเคœเคฎเคฐ्เคฐा เค•े เคœीเคตเคจ เคธे เค‰เค ाเค เค—เค เคชाเคค्เคฐों เค•े เคœเคฐिเค เคชूเคฐी เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•ी เค…เคš्เค›ी เค–เคฌเคฐ เคฒी เค—เคˆ เคนै। เคฐाเคœเคจेเคคा เค•ी เคฏोเคœเคจा เคธे เค•िเคธी เค•ो เคฒाเคญ เคนै เค•िเคธी เคจुเค•เคธाเคจ। เคเคธी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคจेเคคाเค—िเคฐी เคธंเคคुเคฒเคจ เคคเคฒाเคถ เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เค—ोเคŸीเคฎเคฒเคœी เคธांเคธเคฆ เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค…เคชเคจा เคช्เคฐเคธ्เคคाเคต เคฒाเคคे เคนैं- ‘เคช्เคฐเคงाเคจเคฎंเคค्เคฐी เคต्เคฏเคธ्เคค เคนैं, เคชिเค›เคก़ेเคชเคจ เค•ा เคนเคฒ เค‰เคจ्เคนीं เค•े เคชाเคธ เคนै। เค‰เคจ्เคนें เคฏเคนाँ เคฒाเคจा เคชเคก़ेเค—ा। เคฏเคนाँ เคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เคนเคตाเคˆ เคœเคนाเคœ़ เคšाเคนिเค, เคนเคตाเคˆ เคœเคนाเคœ़ เค•े เคฒिเค เคนเคตाเคˆ เค…เคก्เคกा เคšाเคนिเค। เคชिเค›เคก़ाเคชเคจ เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคนเคตाเคˆ เค…เคก्เคกा เคšाเคนिเค।’ เค—ाँเคต เค•े เคชिเค›เคก़ेเคชเคจ เค•ो เคฆूเคฐ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค 'เคนเคตाเคˆ เค…เคก्เคกा'! เค…เคชเคจे เคฒोเค—ों เค•े เคนिเคค เคธाเคงเคจे เค•े เคšเค•्เค•เคฐ เคฎें เคชिเค›เคก़ाเคชเคจ เคนเคŸाเคจे เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคนाเคถिเค เคชเคฐ เคšเคฒी เคœाเคคी เคนै เค”เคฐ เค—ैเคฐเคœเคฐूเคฐी เคนเคตाเคˆ เค…เคก्เคกा เค…เคนเคฎ् เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เคนเคฎाเคฐी เคช्เคฐเคถाเคธเคจिเค• เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เค•े เคฆोเค—เคฒेเคชเคจ เค•ा เคฏเคน เคฐเคšเคจा เค…เคš्เค›ी เคคเคฐเคน เคธे เคชเคฐ्เคฆाเคซाเคถ เค•เคฐเคคी เคนै। เคฐाเคœเคจेเคคाเค“ं เคชเคฐ เคฒिเค–े เค…เคจ्เคฏ เคฒेเค– ‘เค–ेเคฒเคฎंเคค्เคฐी เค‰เคตाเคš', ‘เคจเคฆी เคฒाเค“ เคธเคฎिเคคि’ เค†เคฆि เคนैं। เค•ुเคฐ्เคธी เคธिंเคน เคœैเคธे เคจेเคคा เค•ा เคฌเคฏाเคจ เคฆृเคท्เคŸเคต्เคฏ เคนै– “เคฏเคฆि เคจเคฆी เคนोเคคी เคคो เค†เค เคฆिเคจ เค‰เคธเคฎें เค•ोเคˆ เค—िเคฐ เคœाเคคा। เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคœैเคธे เคฌेเคฐोเคœ़เค—ाเคฐ เคฒोเค— เคจเคฆी เคฎें เค•ूเคฆ เคชเคก़เคคे เค”เคฐ เค—िเคฐเคจे เคตाเคฒे เค•ो เคฌเคšा เคฒेเคคे। เคฎैं เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เคจाเคฎ เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคชเคคि เค•ो เคญेเคœเคคा। เคคुเคฎ्เคนें เคฐाเคท्เคŸ्เคฐเคชเคคि เคชเคฆเค• เคฎिเคฒเคคा। เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคšเคฐ्เคšे เคนोเคคे เค”เคฐ เคคुเคฎ เคฎुเคे เคตोเคŸ เคฆिเคฒเคตाเคคे।” 

เคตिเคœ्เคžाเคจ เค•े เคตिเคฆ्เคฏाเคฐ्เคฅी เคฐเคนे เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เคœैเคจ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฎें เคคเคฐ्เค• เคถเค•्เคคि เค•ो เคธเคŸीเค• เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคนुเค เค…เคชเคจे เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•ो เคงाเคฐเคฆाเคฐ เคฌเคจाเคจे เค•ी เคธเคซเคฒ เค•ोเคถिเคถ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคตे เค•เคนเคคे เคนैं- “เค—ुเคฃ्เคกा เคคเคค्เคต เค”เคฐ เคชैเคธे เค•े เคธंเคฏोเค— เคธे เคจेเคคा เคฌเคจเคคे เคนैं। เค—ुंเคกा, เคฌुเคฆ्เคงि เค•े เคธंเคฏोเค— เคธे เคธ्เคฎเค—เคฒเคฐ เคฌเคจเคคा เคนै। เค—ुंเคกा, เคงเคฐ्เคฎ เคธे เค•्เคฐिเคฏा เค•เคฐ เค†เคค्เคฎ เคธเคฎเคฐ्เคชเคฃ เค•เคฐเคคा เคนै। เค—ुเคฃ्เคกा เคคเคค्เคต, เคชैเคธे เค”เคฐ เคงเคฐ्เคฎ เคธे เคเค• เคธाเคฅ เค•्เคฐिเคฏा เค•เคฐ เคญเค—เคตाเคจ เค•ा เค†เคงुเคจिเค• เค…เคตเคคाเคฐ เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै।” (เคเค• เค…เคฆเคฆ เคคเคค्เคต)। เคเคธी เคธ्เคฅाเคชเคจाเคँ เค‡เคจ เคต्เคฏंเค—्เคฏों เค•ी เคœाเคจ เคนै।
เคฆเคซ़्เคคเคฐी เคฎाเคนौเคฒ เคฎें เคธाเคนเคฌ เคธे เค•ेเคตเคฒ เคธ्เคŸॉเคซ เคนी เคจเคนीं, เค‘เคซिเคธ เคฎें เค†เคจे เคตाเคฒे เคฒोเค— เคญी เคฆเคธ्เคคเค–्เคค เคชाเคจे เค•े เคฒिเค เคฒाเคฒाเคฏिเคค เคฐเคนเคคे เคนैं, เคชเคฐ เคจเค เคธाเคนเคฌ เคนैं เคœो เคฆเคธ्เคคเค–เคค เค•เคฐเคจे เคธे เคกเคฐเคคे เคนैं। เคธाเคนเคฌ เค•ो เคฆเคธ्เคคเค–्เคค เค•ा เค—ुเคฐुเคฎंเคค्เคฐ เคฆेเคคे เคนुเค เคต्เคฏंเค—्เคฏเค•ाเคฐ เคฒिเค–เคคा เคนै- “เคธเคฐ เค†เคชเค•े เคฆเคธ्เคคเค–़เคค เคธाเคนเคฌों เคœैเคธे เคจเคนीं เคนैं เคธเคฐ, เคธाเคนเคฌ เค•े เคฆเคธ्เคคเค–़เคค เค•ी เคญाเคทा เคจเคนीं เคนोเคคी เคธเคฐ। เคฆเคธ्เคคเค–़เคค เค•ा เคชเคนเคฒा เค…เค•्เคทเคฐ เค…ंเค—्เคฐेเคœ़ी เคฎें เคคो เคฆूเคธเคฐा เคนिเคจ्เคฆी, เคคेเคฒเค—ु เคฏा เคนिเคฌ्เคฐू เค•ा เคนोเคคा เคนै เคธเคฐ। เคฌाเค•ी เคคो เคฒाเค‡เคจ เคธ्เค•ेเคš เคฐเคนเคคा เคนै เคธเคฐ। เค‡เคธเคฒिเค เคธाเคนเคฌ เค•े เคฆเคธ्เคคเค–़เคค เค•ी เค•ोเคˆ เคฒिเคชि เคจเคนीं เคนोเคคी เคธเคฐ। เคธाเคนเคฌ เค•े เคฆเคธ्เคคเค–़เคค เคฌเคก़े เคนोเคคे เคนैं เคตिเคถाเคฒเคคा เคฌเคคाเคจे เคตाเคฒे, เคธंเค•ुเคšिเคค เคธ्เคตเคญाเคต เคฌเคคाเคจे เคตाเคฒे เค›ोเคŸे-เค›ोเคŸे เคจเคนीं เคนोเคคे เคธเคฐ। เค…เคจुเคญเคต เค”เคฐ เค•्เคทเคฎเคคा เคธे เคœ़्เคฏाเคฆा เคฆเคฎ เคฆเคธ्เคคเค–़เคค เคฎें เคนोเคคा เคนै เคธเคฐ।” เค…เคซเคธเคฐ เค”เคฐ เคฌाเคฌू เค•े เคฌीเคš เคฆเคธ्เคคเค–़्เคค เค•ी เคฏเคน เค…เคนเคฎ เคญूเคฎिเค•ा เคนเคฎाเคฐे เคฆเคซ्เคคเคฐी เคšเคฐिเคค्เคฐ เค•ो เคฌेเคจเค•ाเคฌ เค•เคฐเคคी เคนै। 
เคฆเคซ्เคคเคฐी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคชเคฐ เคฒिเค–ा เคเค• เค…เคจ्เคฏ เคต्เคฏंเค—्เคฏ 'เคœा เคคुเคเค•ो เคœเคฎी เคฆुเค•ाเคจ เคฎिเคฒे’ เค•े เคฌเคนाเคจे เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เคœैเคจ เคฆเคซ़्เคคเคฐों เคฎे เคฐूเคข़ि เคฌเคจเคคे เคนुเค เคญ्เคฐเคท्เคŸाเคšाเคฐ เคชเคฐ เคช्เคฐเคนाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं। 'เคฌ्เคฐीเคซเค•ेเคธ เคช्เคฐเคธंเค—' เค…เคซเคธเคฐी เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคชเคฐ เคฌเคนुเคค เค—เคนเคฐे เคตाเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै। เค…เคซเคธเคฐ เคฌ्เคฐीเคซเค•ेเคธ เคฒिเค เคฆเคซ्เคคเคฐ เค•्เคฏा เคœाเคคे เคนैं, เคต्เคฏंเค—्เคฏเค•ाเคฐ เค•ी เคจिเค—ाเคน เค‡เคธ เคฏूँ เคชเค•เคก़เคคी เคนै- “เคฌ्เคฐीเคซเค•ेเคธ เค•ी ‘เคนिเคช्เคŸोเคจाเค‡เคœ़’ เค•เคฐ เคธเค•เคจे เค•ी เค‡เคธ เค…เคฆ्เคญुเคค เค•्เคทเคฎเคคा เคจे เคฎुเคे เคšเคฎเคค्เค•ृเคค เค•เคฐ เคฐเค–ा เคนै। เคœो เค•ुเค› เคจเคนीं เค•เคฐเคคे เคตे เคธเคฌ เค•ुเค› เค•เคฐเคคे เคฆिเค–เคคे เคนैं เค”เคฐ เคœो เค•เคฐเคคे เคนैं เคตे เค•ुเค› เคญी เค•เคฐเคคे เคจเคนीं เคฆिเค–เคคे। เค‡เคธ เค•ाเคฐเคฃ เคฌ्เคฐीเคซเค•ेเคธ เคฎें เคฎुเคे เคฐเคนเคธ्เคฏเคตाเคฆ เค•ी เคช्เคฐเคคीเคคि เคนोเคคी เคนै, เคœो เคนै เค”เคฐ เคœो เคจเคนीं เคญी เคนै เคเคธा เค—ुเคค्เคฅเคฎเค—ुเคค्เคฅा เคฆเคฐ्เคถเคจ เคฎुเคे เคฌ्เคฐीเคซเค•ेเคธ เคฎें เคฎिเคฒเคคा เคนै।”...“เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคชเคค्เคจी เค”เคฐ เคฌ्เคฐीเคซเค•ेเคธ เคเค• เคœैเคธे เคนैं। เคœเคฌ เค‰เคจเค•ी เคชเคค्เคจी เค•ा เคœिเค•्เคฐ เคนोเคคा เคนै เคตे เคฌ्เคฐीเคซเค•ेเคธ เค–ोเคฒ เคฒेเคคे เคนैं เค”เคฐ เคœเคฌ เคตे เคฌ्เคฐीเคซเค•ेเคธ เคฎें เค—ोเคคाเค–ोเคฐी เค•เคฐ เค•ाเค—เคœ़ाเคค เคจिเค•ाเคฒเคคे เคนोเคคे เคนैं เค‰เคจ्เคนें เคชเคค्เคจी เค•ी เคซเคฐเคฎाเค‡เคถों เค•ी เคฏाเคฆ เค† เคœाเคคी เคนै।”

เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เค•े เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฎें เคตिเคทเคฏों เค”เคฐ เคฎुเคฆ्เคฆों เค•ी เคฌเคนुเคฒเคคा เคนै เคœो เคเค•เคฐเคธเคคा เค”เคฐ เคฆोเคนเคฐाเคต เคธे เคฌเคšाเคคी เคนै। เคตे เคฆเคซ़्เคคเคฐ เคฏा เคฐाเคœเคจेเคคा เคธे เค…เคฒเค— เคนเคŸเค•เคฐ เคนเคฎाเคฐे เคธाเคฎाเคœिเค• เคฎเคจोเคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ो เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•े เคฆाเคฏเคฐे เคฎें เคฒाเคคे เคนैं। 'เค‰เคงाเคฐ เคตเคฐ्เคท เคฎเคจाเคจा เคนै' เคถीเคฐ्เคทเค• เคตाเคฒी เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฐเคšเคจा, เค‰เคงाเคฐी เค•े เคช्เคฐเคคि เคœเคจเคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค•े เคฐुเคाเคจ เค•ी เคชเค•เคก़ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคธเคนเคœ เคนाเคธ्เคฏ เค•ी เคฐเคšเคจा เค•เคฐเคคी เคนै- “เค‰เคงाเคฐ เคตเคฐ्เคท เค•ा เคฎुเค–्เคฏ เค‰เคฆ्เคฆेเคถ्เคฏ เคคเคฎाเคฎ เคœเคจเคคा เค•ो เค‰เคงाเคฐ เคฆिเคฒाเคจा เคนो। เค‰เคงाเคฐ เคตเคฐ्เคท เค•ी เคธเคซเคฒเคคा เค•े เคฒिเค เคธเคญी เคธเคฐเค•ाเคฐें, เคฌैंเค•ें เค”เคฐ เค–เคœ़ाเคจे เคฎुเค•्เคค เคนเคธ्เคค เค”เคฐ เค‰เคฆाเคฐ เคฎเคจ เคธे เคงเคจ เค‰เคงाเคฐ เคฌाँเคŸें। เคœो เค‰เคงाเคฐ เคจเคนीं เคฒे เค‰เคจ्เคนें เคœเคฌเคฐเคฆเคธ्เคคी เค‰เคงाเคฐ เคฆें เค”เคฐ เคฐिเคœ़เคฐ्เคต เคฌैंเค• เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคตिเคถ्เคต เคฌैंเค• เค•े เคธाเคฐे เคชैเคธे เค•ो เคฌเคฐाเคฌเคฐ เค•เคฐ เคฆें।” เค‰เคงाเคฐเคตเคฐ्เคท เค•ी เคธเคซเคฒเคคा เค•े เคฒिเค เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เค•े เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคธुเคाเคต เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคจाเคฐों เค•े เคชुเคจเคฐ्เคฒेเค–เคจ เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เคนเคฎाเคฐी เค†เคฎ เคช्เคฐเคตृเคค्เคคिเคฏों เคชเคฐ เค—เคœเคฌ เค•ा เคช्เคฐเคนाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं- “เค‰เคงाเคฐ เคตเคฐ्เคท เค•ी เคธเคซเคฒเคคा เค•े เคฒिเค เคนเคฎें เคชुเคฐाเคจे เคจाเคฐों เคฎें เคธंเคถोเคงเคจ เค•เคฐเคจे เคนोंเค—े। ‘เค‰เคงाเคฐ เคฎोเคนเคฌ्เคฌเคค เค•ी เค•ैंเคšी เคนै’ เคจाเคฐे เค•ो เคธंเคถोเคงिเคค เค•เคฐ ‘เค‰เคงाเคฐ เคฎोเคนเคฌ्เคฌเคค เค•ी เคœเคก़ เคนै’ เคฌเคจा เคฆें। ‘เค†เคœ เคจเค•़เคฆ เค•เคฒ เค‰เคงाเคฐ’ เค•ो ‘เค†เคœ เค‰เคงाเคฐ เค•เคฒ เคจเค•़เคฆ’ เค•เคฐ เคฆें। ‘เค‰เคงाเคฐ เคฎाँเค— เค•เคฐ เคนเคฎें เคถเคฐ्เคฎिเคจ्เคฆा เคจ เค•เคฐें’ เค”เคฐ ‘เค•ृเคชเคฏा เค‰เคงाเคฐ เคจ เคฎाँเค—ें’ เคœैเคธी เคคเค–्เคคिเคฏों เค•ो เคฌเคฆเคฒ เค•เคฐ เคฒिเค– เคฆें ‘เค•ृเคชเคฏा เค‰เคงाเคฐ เคฎाँเค—ें’। เคญเคฐเคชूเคฐ เค‰เคงाเคฐ เคฎिเคฒेเค—ा เคคो เค•ोเคˆ เคตिเคฆेเคถ เคจเคนीं เคœाเคเค—ा।”

'เคฎเคนँเค—ाเคˆ' เคเค• เคธเคฐ्เคตเค•ाเคฒिเค• เคธเคค्เคฏ เคนै। เคฎเคนंเค—ाเคˆเคฌाเคฒा เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•เคฅा เคฌुเคจเคคे เคนुเค เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคจेเคคाเคธिंเคน, เคšเคฎเคšेเคฒाเคฒ, เค…เคงिเค•ाเคฐीเคชाเคฒ, เค•เคฐ्เคฎเคšाเคฐी เค•ुเคฎाเคฐ, เคธेเค เคฎเคฒ, เคœเคจเคคाเคšंเคฆ เค†เคฆि เคตिเคถिเคท्เคŸ เคชाเคค्เคฐ เค—เคข़เคคे เคนैं เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคฎเคนँเค—ाเคˆ เค•ा เค†เคฐेเค–เคจ เค•เคฐ เคœाเคคे เคนैं। เคธाเคฎाเคœिเค• เคšเคฐिเคค्เคฐ เค‰เคฆ्เค˜ाเคŸिเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฒिเค–ा เค—เคฏा เคต्เคฏंเค—्เคฏ ‘เค†เค–िเคฐी เคคाเคฐीเค– เค•ा เค‡ंเคคเคœ़ाเคฐ’ เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เค•ा เคฌेเคœोเคก़ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคนै। เค‡เคธเคฎें เคตे เค†เค–िเคฐी เคคाเคฐीเค– เคคเค• เค‡ंเคคเคœाเคฐ เค•เคฐเคจे เค•ी เคนเคฎाเคฐी เค†เคฎ เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เค•ी เค…เคš्เค›ी เค–เคฌเคฐ เคฒेเคคे เคนैं। เคตे เค•เคนเคคे เคนैं- “เคญाเคˆ เคฒोเค—, เค†เค–़िเคฐी เคคाเคฐीเค–़ เคคो เค•्เคฏा เค†เค–़िเคฐी เค•्เคทเคฃ เคคเค• เค•ा เค‡ंเคคเคœ़ाเคฐ เค•เคฐเคคे เคฐเคนเคคे เคนैं เค”เคฐ เคซिเคฐ เคคाเคฌเคก़เคคोเคก़ เค•ाเคฎ เคถुเคฐू เค•เคฐเคคे เคนैं เค—ोเคฏा เค•ाเคฎ เคตिเคงाเคจเคธเคญा เค•ा เคช्เคฐเคถ्เคจ เคนो เค—เคฏा เคนो।” เค†เค–़िเคฐी เคคाเคฐीเค– เคชเคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐी เคฆเคซ्เคคเคฐों เค•ा เคนाเคฒ เคฌเคฏां เค•เคฐเคคे เคนुเค เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं- “เคธเคฐเค•ाเคฐी เคคंเคค्เคฐ เค•ी เค†เค–़िเคฐी เคคाเคฐीเค–़ เคฎाเคฐ्เคš เค•े เค‡เค•เคค्เคคीเคธเคตें เคฆिเคจ เค†เคคी เคนै। เคธเคญी เคธเคฐเค•ाเคฐी เค•เคฐ्เคฎเคšाเคฐिเคฏों เคฎें เค‰เคธ เคฆिเคจ เค—्เคฒूเค•ोเคœ เคšเคข़ เคœाเคคा เคนै। เคšाเคฐ-เค›ः เคฆिเคจ เคฎें เคธाเคฐे เคธाเคฒ เค•ी เค–़เคฐीเคฆ-เคซ़เคฐोเค–्เคค เคนो เคœाเคคी เคนै เค”เคฐ เค†เคŸे-เคฆाเคฒ เค•ा เคตाเคฐ्เคทिเค• เค—เคฃिเคค เคนเคฒ เคนो เคœाเคคा เคนै।” เค‡เคธ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•ी เค…ंเคคिเคฎ เคชंเค•्เคคिเคฏाँ เค‡เคธ เคšเคฐเคฎ เคคเค• เคชเคนुँเคšเคคी เคนै- “เคนเคฎ เคคเคฌ เค†เค–़िเคฐी เคคाเคฐीเค–़ เค•ी เคฌเคœाเคฏ เค†เค–़िเคฐी เคฎिเคจเคŸों เค•ी เคช्เคฐเคคीเค•्เคทा เค•เคฐेंเค—े। เคœैเคธे เค†เคœ เคญी เคŸ्เคฐेเคจ เคฐเคตाเคจा เคนोเคจे เคตाเคฒी เคนोเค—ी เคคो เคธ्เคŸेเคถเคจ เคชเคนुँเคšेंเค—े, เคฌैंเค• เค•ाเค‰ंเคŸเคฐ เคฌंเคฆ เค•เคฐ เคฆेंเค—े เคคो เคฐुเคชเคฏा เคฒेเคจे เคชเคนुँเคšेंเค—े เค”เคฐ เคฎเคฐเคจे เคตाเคฒे เคนोंเค—े เคคो เคกॉเค•्เคŸเคฐ เค•ो เคฌुเคฒा เค•เคฐ เค‰เคธเค•ी เคซเคœीเคนเคค เค•เคฐ เคœाเคँเค—े।”
เคซाเค‡เคฒ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคนเคฎाเคฐे เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคคंเคค्เคฐ เค•ी เคจเคฌ्เคœ़ เคนै। เคนเคฐ เค•ोเคˆ เคซाเค‡เคฒों เค•े 'เค—ुเคฎ' เคนो เคœाเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคชเคฐेเคถाเคจ เคนै। เคซाเค‡เคฒ เคจिเค•เคฒเคตाเคจे เค”เคฐ เค†เค—े เคฌเคข़เคตाเคจे เค•े เคฒिเค เคนเคฐ เคคเคฐเคน เค•े เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै। เคซाเค‡เคฒें เค•िเคธ เคคเคฐเคน เค—ुเคฎ เคนोเคคी เคนैं, เค‡เคธ เคชเคฐ เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เคœैเคจ เค•ा เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฆेเค–िเค- “เค…เคฒเคฎाเคฐिเคฏाँ เคธ्เคตเคคः เค–ुเคฒी เคนोंเค—ी เค”เคฐ เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคซाเค‡เคฒों เคจे เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒ เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจाเคฐเคค เคนो เค•เคนा เคนोเค—ा, ‘เคนे เคธाँเคก เคฆेเคตเคคा, เคนเคฎ เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคซाเค‡เคฒें เคนैं เคนเคฎाเคฐा เคญเค•्เคทเคฃ เค•เคฐो। เคนเคฎाเคฐे เคญเค•्เคทเคฃ เคธे เค‡เคธ เคตिเคญाเค— เค•ा เคญเคฒा เคนोเค—ा।’ เคตिเค˜्เคจ เคตिเคจाเคถเค• เคธाँเคก เคฆेเคตเคคा เคจे เค‰เคจ เคธเคญी เคซाเค‡เคฒों เค•ो เค‰เคฆเคฐเคธ्เคฅ เค•เคฐ เคฒिเคฏा เคนोเค—ा। เค•्เคทुเคงा เคถांเคค เคนो เค—เคˆ เคนोเค—ी เค”เคฐ เคตเคน เคšเคฒा เค—เคฏा เคนोเค—ा। เคšूँเค•ि เค•्เคทुเคงा เคšिเคฐ เคนै เคตเคน เคซिเคฐ เคญเคก़เค•ी เคนोเค—ी เค”เคฐ เคเคธा เคนी เคนोเคคे เคฐเคนเคจे เคฎें เคธเคฌ เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคซाเค‡เคฒें เค–़เคค्เคฎ เคนो เค—เคˆ เคนोंเค—ी।” (เคซाเค‡เคฒ เค‡เคคเคจी เคฆीเคœिเค)।

'เค•เคฒเคฎเค•ाเคฐ! เคจाเคฐे เคฐเคšो' เค—ोเคท्เค ीเคœीเคตी เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐों เค•ी เคคुเค•เคฌंเคฆिเคฏों เคชเคฐ เคคीเค•्เคท्เคฃ เค•เคŸाเค•्เคท เคนै। เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคจเค เคจाเคฐे เคฒिเค–เคจे เคชเคฐ เคœोเคฐ เคฆेเคคे เคนुเค เค•เคนเคคे เคนैं- “เคช्เคฐเค—เคคि เค•ा เคฆाเคฏिเคค्เคต เคจाเคฐों เค•ा เคนै। เคชुเคฐाเคจे เคจाเคฐे เค–़เคค्เคฎ เคนो เค—เค เคนैं। เคจाเคฐा เคจเคนीं เคนोเค—ा เคคो เคจ ‘เค•्เคฏू’ เคนोเค—ी, เคจ เคฐाเคถเคจ เคนोเค—ा, เคจ เค…เค•เคฐ्เคฎเคฃ्เคฏों เค•ा เคธिंเคนाเคธเคจ เคนोเค—ा। เค…เคคः เคนे เค•़เคฒเคฎ เค•े เคงเคจी เค‰เค ाเค“ เค•़เคฒเคฎ เค”เคฐ เคฒिเค–ो, เค•เคฎเคœ़ोเคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•ो เคธเคนाเคฐा เคฆो, เคจिเค เคฒ्เคฒे เคฒोเค—ों เค•ो เคจाเคฐा เคฆो।” เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•เคฅा ‘เค†เคฆเคฎी เค•े เคฌเคš्เคšे’ เค•े เคฐूเคช เคฎें เค†เคฆเคฎी เค•े เคฌเคš्เคšे เคฌเคจाเคจे เค•ी เคตिเคงाเคคा เค•ी เคฏोเคœเคจा เคชเคฐ เคช्เคฐเค•ाเคถ เคกाเคฒเคคे เคนुเค เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคธเคฐเค•ाเคฐ เค•े เค•เคฐ्เคคाเคงเคฐ्เคคा เคฎंเคค्เคฐिเคฏों เค•ी เคธोเคš-เคตिเคšाเคฐ เคถैเคฒी เค•ी เคชोเคฒ เค–ोเคฒเคคे เคนैं। เคฌเคš्เคšे เค•्เคฏों เคœเคฐूเคฐी เคนै, เค‡เคธเค•े เค‰เคค्เคคเคฐ เคชเคฐ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•ा เคชเคŸाเค•्เคทेเคช เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคนोเคคा เคนै- “เค›ुเคŸ्เคŸिเคฏों เคฎें เคฌเคก़े เคฌเคš्เคšे เคŸाเคŸเคชเคŸ्เคŸिเคฏाँ เคฌเคจाเคँเค—े เค”เคฐ เค›ोเคŸे เคฌเคš्เคšे เค—ाเคœเคฐ เค˜ाเคธ เค‰เค–ाเคก़เคจे เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐेंเค—े। เคฌเคš्เคšे เคฆेเคถ เค•ी เคฆौเคฒเคค เคนोंเค—े, เค‡เคธเคฒिเค เคฌเคš्เคšों เค•ा เคช्เคฐเคธ्เคคाเคต เคธ्เคตीเค•ृเคค เค•िเคฏा เคœाเคจा เคšाเคนिเค।” 

เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เค•े เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคชเคข़เคคे เคนुเค, เค–ाเคธเค•เคฐ เคตिเคทเคฏ-เคตैเคตिเคง्เคฏ เค•े เค•ाเคฐเคฃ, เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•ी เคฎाเคฐ เค”เคฐ เคงाเคฐ เคฎंเคฆ เคจเคนीं เคชเคก़เคคी। เค•เคนीं เคฏे เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคšुเคนเคฒ เค•เคฐเคคे เค—ुเคฆเค—ुเคฆाเคคे เคฒเค—เคคे เคนैं เคคो เค•เคนीं เคตे เคฏोเคœเคจाเคฌเคฆ्เคง เคนो เค•เคฐ เคœเคฌเคฐ्เคฆเคธ्เคค เคช्เคฐเคนाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคญाเคทा เค•े เคธ्เคคเคฐ เคชเคฐ เคธเคคเคฐ्เค• เคฐเคนเคคे เคนुเค เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เคœैเคจ เคช्เคฐเคฏोเค—เคตाเคฆी เคนैं, เคจเค เคฎुเคนाเคตเคฐे เค—เคข़เคคे เคนैं เค”เคฐ เคช्เคฐเคคीเค•ों เค•ा เคธเคฎुเคšिเคค เค‰เคชเคฏोเค— เค•เคฐเคคे เคนैं। เคงเคฐ्เคฎเคชाเคฒ เค•ी เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฐเคšเคจाเค“ं เค•ा เคฏเคน เคชเคนเคฒा เคธंเค•เคฒเคจ เคจिเคถ्เคšिเคค เคนी เค†เคถाเคจ्เคตिเคค เค•เคฐเคคा เคนै เค•ि เค‰เคจเค•े เคต्เคฏंเค—्เคฏ, เคต्เคฏंเค—्เคฏ เค•ी เคชเคฐंเคชเคฐा เค•ो เคธเคฎृเคฆ्เคง เค•เคฐेंเค—े।
__________________________________________
เคฐाเคœेंเคฆ्เคฐ เคšौเคงเคฐी
‘เคธंเคธ्เค•ाเคฐ’, 29 เคฐाเคฃा เคช्เคฐเคคाเคช เคเคจเค•्เคฒेเคต, เคตिเค•्เคŸोเคฐिเคฏा เคชाเคฐ्เค•, เคฎेเคฐเค  250001 (เคญाเคฐเคค)
เคˆเคฎेเคฒ: rajendrapsingh@hotmail.com

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।