рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░: рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдбॉ рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ 'рд╢рд╢ि'

рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’

-рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓


рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоाрдирд╡ рдорди рдХी рд╕ुंрджрд░ рдПрд╡ं рд╢्рд░ेрд╖्рда рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ै। рдЬрди्рдо рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдоाрдирд╡ рдХा рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ु рдорди рдЕрдкрдиे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдХी рдк्рд░рдХृрддि рддрдеा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХे рдЕрдирд╕ुрд▓рдЭे рд░рд╣рд╕्рдпों рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрд░ंрддрд░ рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рд░рд╣рддा рд╣ै,рдкрд░ рдЗрд╕рд╕े рднी рдЙрд╕рдХे рдорди рдХी рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ु рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рд╢рдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддी,рд╡рд╣ рдЕрдкрдиी рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ु рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рд╢рдорди рдХे рд▓िрдП рд╕рджैрд╡ рд╢ोрдз рдоें рд▓рдЧा рд░рд╣рддा рд╣ैI рд╢ोрдз рдк्рд░ाрдп:рдЦोрдЬ рдХे рдЕрд░्рде рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдПрдХ рдк्рд░рд╡ाрд╣рдоाрди рдХ्рд░िрдпा рд╣ै। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкेрдб़-рдкौрдзे,рдЬीрд╡-рдЬंрддु,рдИрд╢्рд╡рд░ рдЖрджि рдЕрдиेрдХ рд╡िрд╖рдпों рдкрд░ рд╢ोрдз рдХाрд░्рдп рдЪрд▓рддा рд░рд╣ा рд╣ै, рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдмाрд▓-рд╕्рд╡рднाрд╡ рднी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рд╢ोрдз рдХा рд╡िрд╖рдп рдмрдиा рд░рд╣ा рд╣ै।

рджेрд╢ рдХे рд▓िрдП ‘рд░ीрдв़ рдХी рд╣рдб्рдбी’ рдХрд╣े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдмाрд▓рдХों рдХे рднрд╡िрд╖्рдп рдХो рд╕ँрд╡ाрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд╢ांрдд, рд╕рд░рд▓ рдПрд╡ं рдиिрд╢्рдЪрд▓ рд╕्рд╡рднाрд╡ рд╕े рдкूрд░्рдг рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдбॉрдХ्рдЯрд░ рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ 'рд╢рд╢ि' рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै рдмाрд▓рдХों рдХे рдорди рдоें рдЙрдардиे рд╡ाрд▓ी рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ाрдУं рдХो рд╢ांрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЧрдж्рдп рдПрд╡ं рдкрдж्рдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХिрдпा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рд╕рд░рд▓ рдФрд░ рд╕ुрдмोрдз рднाрд╖ा рдоें рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд▓िрдЦा рд╣ै। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЙрдирдХी рджृрд╖्рдЯि рдХ्рдпा рд╣ै, рдЖрдЗрдпे рдЬाрдирддे рд╣ैं।

 
рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓
рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЖрдкрдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдХ्рдпा рд╣ै?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдРрд╕ा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬिрд╕े рд╕ुрдирдХрд░ рдЕрдерд╡ा рдкрдврдХрд░ рдмрдЪ्рдЪे рдХा рд╣ृрджрдп рдЖрд▓्рд╣ाрджिрдд рд╣ो рдЙрдаे। рдЙрд╕े рдк्рд░рд╕рди्рдирддा рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ो। рдЬिрд╕рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХा рдмрдЪрдкрди рдЭрд▓рдХрддा рд╣ो। рдЙрд╕рдХी рд░ुрдЪि рдХी рд╢рд░ाрд░рддों, рдЙрд╕рдХे рдордиोрднाрд╡ों, рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдУं рдХा рдЬिрдХ्рд░ рд╣ो, рд╕ाрде рд╣ी рдЬिрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ीрдзे-рд╕ीрдзे рдХोрдИ рдЙрдкрджेрд╢ рди рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ो рдЕрдкिрддु рдХोрдИ рд╕ीрдЦ, рдХोрдИ рдЕрдЪ्рдЫी рдмाрдд рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд░рдЪрдиा рдоें рдкिрд░ोрдИ рдЧрдИ рд╣ो рдХि рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдкрддा рднी рди рдЪрд▓े рдФрд░ рдЙрд╕ рд░рдЪрдиा рдХो рд╕ुрдирдХрд░ рдЕрдерд╡ा рдкрдв़рдХрд░ рдЙрд╕рдХे рдЕрди्рджрд░ рд╕्рд╡рддः рд╣ी рдЕрдЪ्рдЫे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों, рдЖрджрддों рдФрд░ рд╕्рд╡рднाрд╡ рдХा рдк्рд░ाрджुрд░्рднाрд╡ рд╣ो। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХे рд▓िрдП рдмाрд▓ рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рд╕рдордЭ рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдпрд╣ рд╕рдм рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЬिрд╕рдХा рд╣ृрджрдп рдиिрд░्рдорд▓ рд╣ै। рдЬिрд╕рдХे рдЕрди्рджрд░ рдХा рдмрдЪ्рдЪा рдЕрднी рднी рдЬीрд╡िрдд рд╣ै рдпाрдиि рдЬिрд╕े рдЕрдкрдиे рдмрдЪрдкрди рдХे рдЦेрд▓рдХूрдж, рд╕ैрд░-рд╕рдкाрдЯा, рд╢рд░ाрд░рддें рдЖрдЬ рднी рдпाрдж рд╣ों рдФрд░ рд▓ुрднाрддे рд╣ों рд╡рд╣ी рдордиोрд░рдо рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд░рдЪрдиा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдРрд╕ा рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬो рдмрдЪ्рдЪे рдХे рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рд╡िрдХाрд╕ рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рдмрдиे। рдЬो рдЦेрд▓ рдЦेрд▓ рдоें рдмрдЪ्рдЪे рдХे рдЕрди्рджрд░ рдПрдХрддा, рдд्рдпाрдЧ, рд╢ौрд░्рдп, рд╕्рд╡ाрднिрдоाрди рд╡ рдоाрдирд╡ рдоूрд▓्рдпों рдХे рдк्рд░рддि, рдЕрдкрдиे рдШрд░ рдкрд░िрд╡ाрд░, рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рджेрд╢ рдХे рдк्рд░рддि рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ рдмोрдз рдкैрджा рдХрд░े।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдУрд░ рдЖрдкрдХा рдЭुрдХाрд╡ рдХрдм рдФрд░ рдХैрд╕े рд╣ुрдЖ?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’:
рдоेрд░ा рдРрд╕ा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЕрди्рджрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рджрдд्рдд рд▓ेрдЦрди рдк्рд░рддिрднा рд╣ोрддी рд╣ै। рдмाрдд рд╕िрд░्рдл рдЗрддрдиी рд╣ै рдХि рдХुрдЫ рдХी рднाрд╡ुрдХрддा рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓рддा, рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдХी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдУंрд╡рд╢ рдЗрддрдиी рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рдмрд▓ рд╣ो рдЙрдарддी рд╣ैं рдХि рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рджрдд्рдд рдЙрд╕рдХी рд▓ेрдЦрди рдк्рд░рддिрднा рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдоेрд░े рд╕ाрде рднी рдХुрдЫ-рдХुрдЫ рдРрд╕ा рд╣ी рд╣ुрдЖ। рдЬрдм рдоें рдХрдХ्рд╖ा 6-7 рдХा рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдеा рддрднी рдоुрдЭे рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХी рд╕рднी рддрд░рд╣ рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ, рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рд╣िрдд, рдк्рд░рдЪुрд░ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдкреЭрдиे рдХा рд╕ुрдЕрд╡рд╕рд░ рдЕрдкрдиे рдПрдХ рд╕рд╣рдкाрдаी рдирд░ेрди्рдж्рд░ рд╕िंрд╣ рд░ाрдШрд╡ рдХे рднाрдИ - рдЬो рд╕рд╕्рддा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдордг्рдбрд▓ рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдиौрдХрд░ी рдХрд░рддे рдеे - рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ुрд▓рдн рд╣ो рдЧрдпा।

рд╡े рдЕрдкрдиे рднाрдИ рдХे рд▓िрдП рдЕрдЪ्рдЫी-рдЕрдЪ्рдЫी рдкुрд╕्рддрдХें рд▓ाрддे рдеे рдХिрди्рддु рдирд░ेрди्рдж्рд░ рд╕िंрд╣ рдХी рдЙрди рдкुрд╕्рддрдХों рдоें рдЕрдзिрдХ рд░ुрдЪि рди рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдоैं рд╣ी рдЙрдирдХा рдоाрд▓िрдХ рдеा। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд░рд╡ीрди्рдж्рд░ рдиाрде рдЯैрдЧोрд░, рд░ांрдЧेрдп рд░ाрдШрд╡, рдлрдгीрд╢्рд╡рд░ рдиाрде рд░ेрдгु, рдЧौрд░ीрд╢ंрдХрд░ рд░ाрдЬрд╣ंрд╕, рдЕрдоृрддा рдк्рд░ीрддрдо, рд╢िрд╡ाрдиीрдЬी рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдУрдордк्рд░рдХाрд╢ рд╢рд░्рдоा, рдХрд░्рдирд▓ рд░ंрдЬीрдд рдЖрджि рдХे рдЬाрд╕ूрд╕ी рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рднी рдоैंрдиे рдк्рд░рдЪुрд░ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдкреЭ рд▓िрдпे рдеे। рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рдкिрддाрдЬी рдЬ्рдпोрддिрд╖ рдПрд╡ं рдХрд░्рдордХाрдг्рдб рдХे рд╡िрдж्рд╡ाрди рдеे। рдЖрдпे рджिрди рд╡ी.рдкी.рдкी. рд╕े рдЙрдирдХी рдкुрд╕्рддрдХें рдЖрддी рд░рд╣рддी рдеीं рдЬिрди्рд╣ें рд╡्рдпрд╡рд╕्рдердд рд░ूрдк рдоें рдмрдХ्рд╕े рдоें рд░рдЦрдиे рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдоैं рдкреЭ рднी рд▓िрдпा рдХрд░рддा рдеा। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдоेрд░े рдмाрд▓рдорди рдкрд░ рд╡िрд╡िрдз рд╡िрд╖рдпों рдХी рдкुрд╕्рддрдХों рдиे рдЕрдкрдиा-рдЕрдкрдиा рдк्рд░рднाрд╡ рдПрдХрдд्рд░िрдд рдХрд░ рджिрдпा рдЬिрд╕рд╕े рдоेрд░ी рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓рддा рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ुрдИ।

рд╢ाрдпрдж рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рдеा рдХि рдХрдХ्рд╖ा рдЧ्рдпाрд░рд╣ рдоें рдкреЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиे рдЧाँрд╡ рд╕े 12 рдХिрд▓ोрдоीрдЯрд░ рджूрд░ рдХрд╕्рдмा рдбिрдмाрдИ рдоें, рдоैं рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЬрдм рдХिрд╕ी рдмреЬी рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें рдШुрд╕ा рдФрд░ рд╡рд╣ाँ рдоैंрдиे рдкрд░ाрдЧ, рдЧुреЬिрдпा, рдирди्рджрди, рдЪрди्рджाрдоाрдоा, рд▓ोрдЯрдкोрдЯ, рдзрд░्рдордпुрдЧ, рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрди рдЖрджि рд╕рднी рддрд░рд╣ рдХी рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдпें рдкреЭीं рддो рдоुрдЭे рд▓рдЧा рдХि рдРрд╕ा рддो рдоैं рднी рд▓िрдЦ рд╕рдХрддा рд╣ूँ।
рдпे рдмाрдд рд╕рди् 1973 рдХी рд╣ै। рдоैंрдиे рдШрд░ рдЖрдХрд░ рдПрдХ рдХрд╣ाрдиी рдЬैрд╕ा рдХुрдЫ рд▓िрдЦा рдФрд░ рдЙрд╕े рд▓ोрдЯрдкोрдЯ рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рдкрддे рдкрд░ рднेрдЬ рджिрдпा। рдкрди्рдж्рд░рд╣ рджिрди рдмाрдж рд╡рд╣ рд░рдЪрдиा рд▓ौрдЯрдХрд░ рдЖ рдЧрдИ рд▓ेрдХिрди рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рд╕ंрдкाрджрдХ рдорд╣ोрджрдп рдиे рд░рдЪрдиा рднेрдЬрдиे рдХे рдЬो рдиिрдпрдо рд╕ंрд▓рдЧ्рди рдХрд░рдХे рднेрдЬे рддो рдмрд╕... рдоुрдЭे рд░ाрд╕्рддा рд╕ूрдЭ рдЧрдпा।

рджрд░рдЕрд╕рд▓ рдоैं рдЬрдм рдХрдХ्рд╖ा рдЫрд╣ рдХा рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдеा рддрдм рдоैं рдЕрдкрдиी рдкुрд╕्рддрдХें рд▓ेрдХрд░ рдЦेрдд рдкрд░ рдЪрд▓ा рдЬाрддा рдеा। рдЦेрдд рд╕े рдЪिрдкрдХा рд╣ुрдЖ рдПрдХ рдЖрдо рдХा рдмाрдЧ рдеा рдЬिрд╕рдоें рдмрдЧीрдЪे рдХे рдоाрд▓िрдХ рдХी рдПрдХ рдЪाрд░рдкाрдИ рднी рдкреЬी рд░рд╣рддी рдеी। рдоैं рдЙрд╕ рдЪाрд░рдкाрдИ рдкрд░ рдмैрдардХрд░ рд╣ी рдкреЭрддा рд░рд╣рддा рдеा। рдЪाрд░рдкाрдИ рдХे рдкाрд╕ рд╕े рд╣ी рдмрдЧीрдЪे рдоें рдПрдХ рдкрдЧрдбंрдбी рдеी рдЬिрд╕рдкрд░ рд╣ोрдХрд░ рд╕ाрдИрдХिрд▓ рд╕рд╡ाрд░ рдПрд╡ं рдкैрджрд▓ рдЖрдиे-рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ों рдЖрддे-рдЬाрддे рд░рд╣рддे рдеे। рдЙрд╕ рдкрдЧрдбंрдбी рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рд╡ाрд▓ों рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдоेрд░े рдорди рдоें рд╡िрдЪाрд░ рдЖрддे рд░рд╣рддे рдеे। рдЙрд╕ी рд╡िрдЪाрд░ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдоैंрдиे рдПрдХ рдХрд╣ाрдиी рд▓िрдЦी “рд╕рдЬा” рдЬो рд╕рди् 1978 рдоें рдЪंрдкрдХ рдоें рдЪाрд▓ीрд╕ рд░ुрдкрдпे рдХे рдоाрдирджेрдп рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ। рдЙрд╕рдиे рдоुрдЭे рдЗрддрдиा рдк्рд░ोрдд्рд╕ाрд╣िрдд рдХिрдпा рдХि рдоैंрдиे рддुрд░рди्рдд рд╣ी рдПрдХ рдФрд░ рдХрд╣ाрдиी рд▓िрдЦ рдбाрд▓ी рдЬिрд╕рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди 60 рд░ुрдкрдпे рдХे рдоाрдирджेрдп рдХे рд╕ाрде рднूрднाрд░рддी рдоें рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдоेрд░ा рд▓ेрдЦрди рдЪрд▓ рдиिрдХрд▓ा।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЬी рд╡ैрд╕े рдоैं рдЖрдкрдХो рдмрддा рджूँ рдХि рдоेрд░ा рд▓ेрдЦрди рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдФрд░ рдмреЬों рдХे рд▓िрдП рднी, рджोрдиों рдХा рд▓ेрдЦрди рдПрдХ рд╕ाрде рд╣ी рд╢ुрд░ू рд╣ुрдЖ рдеा। рд╢ुрд░ू рд╕े рд╣ी рдоेрд░ी рдПрдХ рд░рдЪрдиा рдХिрд╕ी рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддी рдеी рддो рд╡рд╣ीं рджूрд╕рд░ी рд░рдЪрдиा рдХाрджрдо्рдмिрдиी рдпा рдирд╡рдиीрдд рдЬैрд╕ी рдХिрд╕ी рдмреЬी рдкрдд्рд░िрдХा рдоें рднी।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдкुрд░ाрдиे рд╕рдордп рдоें рдкрд░ी рдХрдеाрдПँ, рдЬाрджुрдИ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ,рд░ाрдЬा-рд░ाрдиी рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдмрдЪ्рдЪे рдкреЭрддे рдФрд░ рд╕ुрдирддे рдеे рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рдпрд╣ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдХिрддрдиी рд▓ाрднрдк्рд░рдж рд╣ैं?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдЪाрд╣े рдкрд░ी рдХрдеाрдПँ рд╣ों, рдЬाрджुрдИ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд╣ों рдпा рдлिрд░ рд░ाрдЬा-рд░ाрдиी рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдмрдЪ्рдЪों рдХो рддो рд╕ुрдирдиे рдоें рдЗрд╕ рд╕рднी рдоें рдЦूрдм рдЖрдирди्рдж рдЖрддा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рдХे рдмрдЪ्рдЪे рддो рдЗрди рд╕рдмрдХो рд╕ुрди-рд╕ुрдирдХрд░ рд╣ी рдмреЬे рд╣ुрдП рдлрд░्рдХ рд╕िрд░्рдл рдЗрддрдиा рд╣ै рдХि рдЕрдм рдпुрдЧ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдмрд╣ुрдд рддेрдЬी рд╕े рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ैं। рдРрд╕े рдоें рдЖрдк рдХुрдЫ рднी рд▓िрдЦिрдП рдмрдЪ्рдЪे рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕े рд╕्рд╡рдпं рд╣ी рдЬुреЬрдХрд░ рдЬीрдиा рд╕ीрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं।

рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдЗрди рдХрд╣ाрдиिрдпों рд╕े рд▓ाрдн рдХी рдмाрдд рд╣ै рддो рдмाрд▓рдорди рддो рдиिрд╢्рдЫрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЗрди рдХрд╣ाрдиिрдпों рд╕े рднी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै рдпрджि рдЗрди рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХो рдЙрдж्рджेрд╢्рдпрдкрд░рдХ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЬाрдпे। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рдоेрд░े рдмाрд▓ рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ ‘рдЕрдиुрдкрдо рдмाрд▓ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ’ рдХी рдкрд╣рд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рдЕрдиोрдЦा рджрдг्рдб’ рдХो рд▓िрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдПрдХ рдкрд░ी рдХрд╣ाрдиी рдХे рдкाрдд्рд░ рд╕ुрдзीрд░ рдХो рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдкреЭाрдИ рдХिрдП рдЬाрдиे рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХрд░рдХे рд╕ुрдзीрд░ рдХी рдЖрджрддों рдоें рд╕ुрдзाрд░ рдХрд░рддी рд╣ै।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдмрдЪ्рдЪे рдкंрдЪрддंрдд्рд░,рд╣िрддोрдкрджेрд╢,рд╡िрдХ्рд░рдо рдмेрддाрд▓ рдЬैрд╕ी рдкुрд╕्рддрдХें рдкреЭрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рд╣ैं рдЬрдмрдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд▓िрдЦे рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдкреЭрдиा рдХрдо рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рд╣ैं, рдХ्рдпों?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ’рд╢рд╢ि’: рдк्рд░िрдпंрдХा рдЬी рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै рдкंрдЪрддंрдд्рд░,рд╣िрддोрдкрджेрд╢,рд╡िрдХ्рд░рдо рдмेрддाрд▓ рд╡рд╣ी рдмрдЪ्рдЪे рдЙрдаाрддे рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рдЗрди рдкुрд╕्рддрдХों рдХे рдХ,рдЦ,рдЧ рдХे рдмाрд░े рдоें рдеोреЬा-рдмрд╣ुрдд рдХिрд╕ी рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рдоिрд▓ी рд╣ोрддी рд╣ै рдпा рдлिрд░ рдЗрдирдХे рдЕрди्рджрд░ рдХे рдЪिрдд्рд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЙрдаाрддे рд╣ैं।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд▓िрдЦे рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХोрдИ рдХрдоी рдирд╣ीं рд╣ै, рдмрд╕ рдХрдоी рд╣ै рддो рдпрд╣ рдХि рдпрдеाрд░्рде рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдк्рд░рдЪाрд░-рдк्рд░рд╕ाрд░ рдЗрди рдЙрдХ्рдд рддीрдиों рдкुрд╕्рддрдХों рдХी рддрд░рд╣ рдирд╣ीं рд╣ो рдкा рд░рд╣ा। рд╕ाрде рд╣ी рд╕рд╣рдЬ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдХे рд╡िрднिрди्рди рдоंрдЪों, рд╡ाрдЯ्рд╕рдЕрдк рдЖрджि рдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЙрд╕ рддрд░рдл рдоोреЬ рджिрдпा рд╣ै। рдЬो рдордиोрд░ंрдЬрди рдЙрди्рд╣ें рд╡ीрдбिрдпो рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рдоें рдоिрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै рддो рдлिрд░ рдкुрд╕्рддрдХ рдФрд░ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдЖँрдЦ рдЧреЬाрдХрд░ рдХ्рдпों рдоेрд╣рдирдд рдХी рдЬाрдпे।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдХैрд╕े рдЬोреЬा рдЬाрдП?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ’рд╢рд╢ि’: рдЖрдЬ рдХे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдЬोреЬрдиा рд╣ो рддो рдШрд░ рдоें рдЕрднिрднाрд╡рдХों рдХो рдФрд░ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХो рдРрд╕ा рдоाрд╣ौрд▓ рдкैрджा рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा рдХि рдЕрдзिрдХ рдирд╣ी рддो рдХрдо рд╕े рдХрдо рдПрдХ рдШंрдЯे рдХे рд▓िрдП рдмрдЪ्рдЪा рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХो рдЬрд░ूрд░ рдкреЭे।

рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЕрди्рдп рдХाрд░्рдпो рдХी рднाँрддि рд╣ी рдШрд░ рдкрд░ рдмрдЪ्рдЪे рдХी рд╕рдордп-рд╕ाрд░рдгी рдоें рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдкреЭрдиे рдХा рд╕рдордп рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░ें рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡рдпं рднी рдЙрдирдХे рд╕ाрде рдмैрдаे। рдЖрдк рдЪाрд╣ें рдХि рдЦुрдж рддो рдоोрдмाрдЗрд▓ рдкрд░ рдлेрд╕рдмुрдХ рдФрд░ рд╡ाрдЯ्рд╕рдЕрдк рдЪрд▓ाрддे рд░рд╣ें рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪा рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдкреЭрдиे рд▓рдЧे рддो рдпрд╣ рдПрдХрджрдо рдиाрдоुрдордХिрди рд╣ै। рдЕрднिрднाрд╡рдХों рдХो рдкрд╣рд▓े рд╕्рд╡рдпं рдХे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд░рдЦрдиा рд╣ोрдЧा। рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рд╕े рдЙрдирдХो рдЕрд╡рдЧрдд рдХрд░ाрдиा рд╣ोрдЧा।
рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХी рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдоें рднी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд░ूрдк рд╕े рдПрдХ рдШंрдЯे рдХा рд╕рдордп рддрдп рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЪाрд╣िрдП рдЬिрд╕рдоें рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдп рдЕрдз्рдпрдХ्рд╖ рднी рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдоें рд░ुрдЪि рд▓ेрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдмрдирдиे рдХे рд▓िрдП рдХौрди рд╕ी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╡рд╣ी рдмрди рд╕рдХрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдЕрди्рджрд░ рднाрд╡ुрдХрддा, рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдФрд░ рдмाрд▓ рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рдкрдХреЬ рд╣ो। рдХрд▓्рдкрдиा рдХी рдЙреЬाрди рднрд░рдиा рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧрддा рд╣ो। рдЖрдк рдХिрд╕ी рднी рдЙрдо्рд░ рдХे рд╣ों, рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдХो рдЕрдкрдиे рдмрдЪрдкрди рдХी рдЕрдЪ्рдЫी-рдмुрд░ी рдмाрддें рдФрд░ рдЕрдкрдиी рд╢рд░ाрд░рддें рдЖрдЬ рднी рд▓ुрднाрддी рд╣ैं। рдЕрдХेрд▓े рдоें рдоुрд╕्рдХрд░ाрдиे рдкрд░ рдордЬрдмूрд░ рдХрд░рддी рд╣ैं рддो рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдЫोрдЯे рдкुрдд्рд░-рдкुрдд्рд░ी рдпा рдиाрддी-рдкोрддे , рдЕрдерд╡ा рдкреЬोрд╕ рдХे рдмрдЪ्рдЪे рдХी рд╢рд░ाрд░рддों, рдЙрд╕рдХे рдЦेрд▓рдиे рдХूрджрдиे рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдмाрддों рдХो рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддा рд╕े рдкрдХреЬ рдкाрдпेंрдЧे рдФрд░ рдЖрдкрдХी рд▓ेрдЦрдиी рд╕े рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕ृрдЬрди рд╣ोрдиे рд▓рдЧेрдЧा। рдЕрдЪ्рдЫे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рдкреЭрдиा рдЗрд╕рдоें рдЙрдд्рдк्рд░ेрд░рдХ рдХा рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ैं।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдмрд╣ुрдоुрдЦी рд╡िрдХाрд╕ рдоें рд╡рд░्рддрдоाрди рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рднूрдоिрдХा рдХो рдЖрдк рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рджेрдЦрддे рд╣ैं?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдмрд╣ुрдоुрдЦी рд╡िрдХाрд╕ рдХी рдмाрдд рддो рддрдм рд╣ो рди рдЬрдм рдмрдЪ्рдЪे рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкреЭें। рдЖрдЬ рд╕ंрдЪाрд░ рдХ्рд░ाрди्рддि рдХे рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдоें рд╕्рдеिрддि рдЗрддрдиी рднрдпाрдирдХ рд╣ै рдХि рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдЬो рд▓िрдЦрддा рд╣ै рдЙрд╕рдХे рд▓िрдЦे рдХो рдкреЭрдиा рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рд╕ंрдкाрджрдХ рдХी рдордЬрдмूрд░ी рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдЕрдзिрдХांрд╢рддः рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ी рдкреЭрддे рд╣ैं рдпा рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ рдпा рдлिрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЖрдпोрдЬрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ। рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд╡ाрдЯ्рд╕рдЕрдк, рдлेрд╕рдмुрдХ рдФрд░ рдЕрди्рдп рдоीрдбिрдпा рд╕ाрдзрдиों рдж्рд╡ाрд░ा рдЬुрдЯाрдпे рдЧрдпे рдордиोрд░ंрдЬрдиों рд╕े рд╣ी рдлुрд░्рд╕рдд рдирд╣ीं рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдж्рд╡ाрд░ा рдкреЭे рдЬाрдиे рдХा рдк्рд░рддिрд╢рдд рдиिрдХाрд▓ा рдЬाрдпे рддो рди рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ी рдмैрдаेрдЧा।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдмाрд▓- рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕्рдеिрддि рдХैрд╕ी рд╣ै?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдЬो рдХрд╣ाрдиी, рдХрд╡िрддा рдпा рдПрдХांрдХी рдЖрджि рд╕рдоाрд╣िрдд рдХिрдП рдЬाрддे рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рдЕрдзिрдХांрд╢ рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХेрд╡рд▓ рдХोрд░्рд╕ рдкूрд░ा рдХрд░ाрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдкреЭाрддे рд╣ैं рдХ्рдпोंрдХि рдЙрди्рд╣ें рднी рдЙрд╕рдоें рдХोрдИ рджिрд▓рдЪрд╕्рдкी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪे рднी рдХेрд╡рд▓ рдкाрд╕ рд╣ोрдиे рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рд╣ी рдЙрд╕े рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЬो рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рд╕्рд╡рдпं рднी рд▓ेрдЦрди рдХाрд░्рдп рд╕े рдЬुреЬे рд╣ैं , рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд░ुрдЪि рдкैрджा рдХрд░рдиे рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рдЬрдЧрддी рд╣ै।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рд╡рд░्рддрдоाрди рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╕ंрд╕्рдХाрд░, рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдФрд░ рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдкрд░ рдХिрддрдиा рдз्рдпाрди рджिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдмрдЪ्рдЪे рдХे рднाрд╡ों рдХी рдк्рд░рд╡рдгрддा рдЙрд╕рдХे рд▓ाрд▓рди-рдкाрд▓рди рдФрд░ рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддी рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдмाрдд рд╣ै, рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХा рдз्рдпेрдп рд╣рдоेрд╢ा рд╕े рд╣ी рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдЕрдкрдиी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕े рдЬोреЬрдХрд░ рд╕ंрд╕्рдХाрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдФрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рд░рд╣ा рд╣ै рдФрд░ рдЖрдЬ рднी рд╣ै। рдЬो рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдРрд╕ा рдирд╣ीं рдХрд░рддे рд╡े рдЕрдкрдиे рд▓ेрдЦрдХीрдп рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХा рдиिрд░्рд╡рд╣рди рдХрд░рдиे рдоें рдЕрд╕рдлрд▓ рдХрд╣рд▓ाрдПंрдЧे।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рдмреЭрддी рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпिрдХрддा рдоें рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕्рдеिрддि рдХैрд╕ी рд╣ै?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рд╢िрдХ्рд╖ा рдХी рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпिрдХрддा рдХे рддрд▓े рджрдмрдХрд░ рд░рд╣ рдЧрдпा рд╣ै рдмрдЪ्рдЪों рдХा рдмрдЪрдкрди। рд╕्рдХूрд▓ рдоें рдкреЭाрдИ рдлिрд░ рд╣ोрдо рд╡рд░्рдХ рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдЯ्рдпूрд╢рди, рдмрдЪ्рдЪों рдХा рд╕ाрд░ा рд╕рдордп рдмंрдзुрдЖ рдордЬрджूрд░ рдХी рднाँрддि рд╣ी рдмीрдд рдЬाрддा рд╣ै। рдоाрддा-рдкिрддा рд╕ोрдЪрддे рд╣ैं рдХि рдЙрдирдХे  рд▓ाреЬрд▓े  рдПрдХ рджिрди рдоें рд╣ी рдХрд▓рдХ्рдЯрд░ рдмрди рдЬाрдПँ। рди рдЦेрд▓рдиे-рдХूрджрдиे рдХा рд╕рдордп рдФрд░ рди рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдкреЭрдиे рдХा рд╣ी। рд░рд╣ी рд╕рд╣ी рдХрд╕рд░ рдоोрдмाрдЗрд▓ рдФрд░ рдЯी.рд╡ी. рдиे рдкूрд░ी рдХрд░ рджी рд╣ै। рдмрдЪ्рдЪे рдХे рд╡рдЬрди рд╕े рдЕрдзिрдХ рдмрд╕्рддे рдХा рд╡рдЬрди рд╣ै рдЬिрд╕े рдвोрддे-рдвोрддे рдмрдЪ्рдЪे рдХी рдХрдорд░ рдФрд░ рдХंрдзे рджрд░्рдж рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं।

рдмрдЪ्рдЪा рджो-рдвाрдИ рд╡рд░्рд╖ рдХा рд╣ोрддे рд╣ी рд╕рдм рдоाрддा-рдкिрддा рдЙрдо्рдоीрдж рдХрд░рдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं рдХि рдЙрдирдХा рдмрдЪ्рдЪा рдЗрддрдиा рдпोрдЧ्рдп рд╣ो рдХि рдЙрд╕рдХा рдиाрдо рддुрд░рди्рдд рдЧिрдиीрдЬ рдмुрдХ рдЖрдл рд╡рд░्рд▓्рдб рд░िрдХाрд░्рдб рдоें рджрд░्рдЬ рд╣ो рдЬाрдпे।

рдкрд╣рд▓े рдХे рдмрдЪ्рдЪे рдЕрдкрдиे рдмрдЪрдкрди рдХो рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╣ोрдХрд░ рдЬीрддे рдеे। рдЕрди्рдп рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд╕ाрде рдоिрд▓рдХрд░ рдХрдмрдб्рдбी, рдЦो-рдЦो, рд▓ुрдХा-рдЫुрдкी, рдЗрдХрдЯंрдЧा, рдХंрдЪा, рдЧुрд▓्рд▓ी-рдбंрдбा, рдЦेрд▓рдиा-рдХूрджрдиा, рдкैрддा рдХूрджрдиा рдЖрджि рдЙрдирдХे рдЦेрд▓ рд╣ुрдЖ рдХрд░рддे рдеे рдХिрди्рддु рдЖрдЬ рдЯी.рд╡ी. рдФрд░ рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдШрд░ рдХे рдЕрди्рджрд░ рдХैрдж рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै।

рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЕрдЧрд░ рд╕рд╣ी рдоाрдпрдиे рдоें рдХрд╣ा рдЬाрдп рддो рдЖрдЬ рдХा рдмрдЪ्рдЪा рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рджрдмाрд╡ों рдХे рдмीрдЪ рдЕрдкрдиे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХी рд▓реЬाрдИ рд▓реЬ рд░рд╣ा рд╣ै। рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ी рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рд╢िрдХ्рд╖ा рдиीрддि рдоें рднी рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। 

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЖрдкрдХो рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा, рдХрд╣ाрдиी, рдЙрдкрди्рдпाрд╕, рд▓ोрд░ी, рдкрд╣ेрд▓ी рдЖрджि рдоें рд╕े рдХौрди рд╕ी рд╡िрдзा рдкрд╕ंрдж рд╣ै рдФрд░ рдХ्рдпों?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдЕрдЧрд░ рд▓िрдЦрдиे рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो рдоुрдЭे рдмाрд▓ рдХрд╣ाрдиी рдПрд╡ं рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рд▓िрдЦрдиा рд░ुрдЪिрдХрд░ рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдкреЭрдиे рдХी рдмाрдд рд╣ै, рдоैं рд╕ाрд░ी рд╡िрдзाрдУं рдХी рдкुрд╕्рддрдХें рдкूрд░े рдордиोрдпोрдЧ рд╕े рдкреЭрддा рд╣ूँ рдХ्рдпोंрдХि рдкुрд╕्рддрдХों рдХी рднूрдоिрдХा рд▓ेрдЦрди рдФрд░ рд╕рдоाрд▓ोрдЪрдиा рд╣ेрддु рдоेрд░े рдкाрд╕ рд╕рднी рд╡िрдзा рдХी рдкुрд╕्рддрдХें рдк्рд░рдЪुрд░ рдоाрдд्рд░ा рдоें рдЖ рдЬाрддी рд╣ैं рдЬिрдирдХो рдкреЭрдХрд░ рдоुрдЭे рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╕ीрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै।

рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдЖрдкрдХी “рдХ्рдпों” рдХा рд╕рд╡ाрд▓ рд╣ै рддो рдЖрдкрдХो рдмрддा рджूँ рдХि рдоैं рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╕े рд╣ी рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рд░рд╣ा рд╣ूँ। рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдХрд░рддे рд╣ी рд░ेрд▓рд╡े рдоें рдЖ рдЧрдпा рдЬрд╣ाँ рдЪौрдмीрд╕ों рдШрди्рдЯे рдмрди्рдзрди рдФрд░ рддрдиाрд╡ рдХी рдиंрдЧी рддрд▓рд╡ाрд░ рд▓рдЯрдХी рд╣ी рд░рд╣рддी рд╣ै। рдХाрд╡्рдп рдХा рд╕ृрдЬрди рдЪाрд╣े рдмреЬों рдХे рд▓िрдП рд╣ो рдпा рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд▓िрдП, рдоेрд░ी рд╕рдордЭ рд╕े рд╡рд╣ рдоेрд░े рдЬैрд╕ी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рд╣ै। рдпा рдлिрд░ рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдкрдж्рдп рд▓ेрдЦрди рдоें рдоाँ рд╕рд░рд╕्рд╡рддी рдХी рдХृрдкा рд╕े рдоैं рд╡ंрдЪिрдд рд╕ा рд╣ी рд░рд╣ा рд╣ूँ। рдХुрд▓ 41 рдкुрд╕्рддрдХें рдоूрд▓ рдФрд░ 17 рдкुрд╕्рддрдХ рдоेрд░े рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рдо्рдкाрджिрдд рд╣ैं рдХिрди्рддु рдкрдж्рдп рд╡िрдзा рдоें рдоाрдд्рд░ рджो рд╣ी рдкुрд╕्рддрдХ рдоैंрдиे рд▓िрдЦी рд╣ैं।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдмाрд▓ рдЧрдЬрд▓,рдмाрд▓ рд▓рдШुрдХрдеा,рдмाрд▓ рд╡्рдпंрдЧ्рдп рдЖрджि рдирдпे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрддрдиे рдЙрдЪिрдд рд╣ैं?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рд╕рдЪ рддो рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЧрдЬрд▓,рд╡्рдпंрдЧ्рдп рдФрд░ рд▓рдШुрдХрдеा рдХा рднेрдж рддो рдкрддा рд╣ोрддा рдирд╣ीं। рд╡े рддो рдХрд╣ाрдиी рдЬाрдирддे рд╣ैं рдпा рдлिрд░ рдХрд╡िрддा। рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЬो рд░рдЪрдиा рд░ुрдЪिрдХрд░ рд▓рдЧे, рд╡рд╣ी рдкाрд╕। рдмाрдХी рдХी рд╕рдм рдлेрд▓ рдлिрд░ рдЪाрд╣े рдЖрдк рдмреЬे-рдмреЬे рдЦ्рдпाрддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖рдЬ्рдЮों рд╕े рдЙрд╕рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдХрд░ाрдпें рдпा рд╕рдоीрдХ्рд╖ा рдоें рд▓рдо्рдмे-рдЪौреЬे рдкुрд▓ рдмंрдзрд╡ाрдпें।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдХ्рдпा рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЖрдЬ рдмрдЪ्рдЪे рдЕрдкрдиा рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕рдордп рдЯी.рд╡ी. рдХो рджेрдЦрдиे рдФрд░ рдХंрдк्рдпूрдЯрд░ рдкрд░ рдЦेрд▓ рдЦेрд▓рдиे рдоें рдиिрдХाрд▓ рджेрддे рд╣ैं?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдЯी.рд╡ी. рд╣ो рдпा рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ, рджोрдиों рд╣ी рдЬрдЧрд╣ рдЕрдЪ्рдЫी рдФрд░ рдмुрд░ी, рд╕рднी рддрд░рд╣ рдХी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рднрд░рдкूрд░ рд╣ै। рдмрдЪ्рдЪेां рдХा рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдЪूंрдХि рдЗрддрдиा рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдХि рдмुрд░े рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫे рдХा рднेрдж рдХрд░ рд╕рдХे рддो рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдЬो рдЪीрдЬ рдЙрди्рд╣ें рдЖрд╕ाрди рд╕ी рд▓рдЧрддी рд╣ै рдФрд░ рдЬिрд╕рдоें рдЙрди्рд╣ें рд╣рд╡ाрдИ рдХिрд▓े рдмрдиाрдиे рдХी рдкूрд░्рдг рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдоिрд▓рддी рд╣ै, рд╡े рдЙрд╕ी рдУрд░ рдЭुрдХ рдЬाрддे рд╣ैं। рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░े рдЯी.рд╡ी. рд╕ीрд░िрдпрд▓ рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЬिрди्рджрдЧी рд╕े рджूрд░ рд╣рд╡ाрдИ рдХिрд▓े рдмрдиाрдиे рдХी рдоाрдирд╕िрдХрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рд╡рд╣ीं рдоोрдмाрдЗрд▓, рдЗрдг्рдЯрд░рдиेрдЯ рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рд╕े рдЧेрдо рдмрд╣ुрдд-рдмрд╣ुрдд рдЦрддрд░рдиाрдХ рдЪрд▓ рд░рд╣े рд╣ैं рдЬिрдирдХे рдЖрджी рд╣ोрдиे рдкрд░ рдмрдЪ्рдЪे рдмрд╣ुрдд рдмреЬी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдЖрдд्рдорд╣рдд्рдпा рддрдХ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЖрд▓ोрдЪрдиाрдд्рдордХ рд▓ेрдЦрди рдХी рд╕्рдеिрддि рдкрд░ рдЖрдкрдХे рдХ्рдпा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ैं?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдРрд╕ा рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдЬिрд╕ рднाрд╖ा рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ो рдЕрдерд╡ा рд╡рд╣ рд╣ीрди рдХोрдЯि рдХा рд╣ो; рддो рдЙрд╕ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдПрд╡ं рдЙрд╕ рднाрд╖ा рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдирд╣ीं рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा। 
рдХ्рдпोंрдХि рдмрдЪ्рдЪे рд╣ी рджेрд╢ рдХे рднाрд╡ी рдХрд░्рдгрдзाрд░ рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕्рд╡рд╕्рде рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХेрд╡рд▓ рдмрдЪ्рдЪों рдХा рдордиोрд░ंрдЬрди рд╣ी рдирд╣ीं рдХрд░рддा рдЕрдкिрддु рдЙрдирдХी рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рднी рдХрд░рддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рджेрд╢рднрдХ्рдд рдиाрдЧрд░िрдХ рдмрдиाрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै।

рд╡िрд╢्рд╡-рдХрд╡ि рд░рд╡ीрди्рдж्рд░рдиाрде рдаाрдХुрд░ рдЬैрд╕े рдЕрддрд▓-рд╕्рдкрд░्рд╢ी рд░рд╣рд╕्рдпрд╡ाрджी рдорд╣ाрдХрд╡ि рдиे рднी рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд▓िрдЦा рд╣ै рдлिрд░ рднी рдЬाрдиे рдХ्рдпों рдЕрди्рдп рд╡िрдзाрдУं рдХी рддुрд▓рдиा рдоें рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЖрд▓ोрдЪрдиाрдд्рдордХ рд▓ेрдЦрди рдХा рдиिрддाрди्рдд рдЕрднाрд╡ рд╕ा рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рд╣ै।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЬी рдЬाрдиे рдХ्рдпों рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╕ाрде рд╕ौрддेрд▓ा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХिрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рднी рдЕрдЧрд░ рджेрдЦें рддो рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рдХेрд╡рд▓ рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╣िрди्рджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХे рд╕рдмрд╕े рдмреЬे рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ “рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднाрд░рддी” рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдХी рд░ाрд╢ि рдвाрдИ рд▓ाрдЦ рд░ुрдкрдпे рд╣ै рдЙрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдХोрдИ рднी рд╕ंрд╕्рдеा рдмреЬा рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдирд╣ीं рджेрддी। рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдПрд╡ं рдЧोрд╖्рдаिрдпों рдЖрджि рдоें рднी рдЖрд▓ोрдЪрдиाрдд्рдордХ рдХाрд░्рдп рдХी рдорд╣рддी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै।

рд╣ाँ, рдЕрдЪ्рдЫी рдмाрдд рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЕрдм рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╢ोрдзाрд░्рдеिрдпों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдиिрд░рди्рддрд░ рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рддрдХ рдХि рдк्рд░рдЦ्рдпाрдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдкрдж्рдорд╢्рд░ी рдбॉ. рдЙрд╖ा рдпाрджрд╡ рдЬी рдХी рд╕ुрдкुрдд्рд░ी рдбॉ. рдХाрдордиा рд╕िंрд╣ рдиे рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд░ рдкрд╣рд▓ी рдбी.рд▓िрдЯ् рдХी рдЙрдкाрдзि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдХे рдХीрд░्рддिрдоाрди рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рд╣ै।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЖрдЬ рдХे рд╕рдордп рдоें рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕्рдеिрддि рдкрд░ рдЖрдкрдХा рдХ्рдпा рдХрд╣рдиा рдЪाрд╣ेрдЧे?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдмाрдд рдХрд░ें рддो рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХे рдкाрд╕ рдЬो рд░рдЪрдиाрдПँ рдкрд╣ुँрдЪрддी рд╣ैं, рдЙрд╕े рдЙрди्рд╣ीं рдоें рд╕े рдЕрдкрдиी рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕंрдХ рдХी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХा рдЪрдпрди рдХрд░рдиा рд╣ोрддा рд╣ैं। рдРрд╕े рдоें рдХुрдЫ рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рд╣ैं рдЬो рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдХा рд╕рдордЭौрддा рдирд╣ीं рдХрд░рддीं। рдЙрди्рд╣ें рд╡рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░рдиा рд╣ै рдЬो рдЙрдирдХी рдкрдд्рд░िрдХा рдХे рдл्рд░ेрдо рдоें рдлिрдЯ рдмैрдарддा рд╣ो। рдХुрдЫ рдРрд╕ी рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рднी рд╣ैं рдХि рдЬो рдоिрд▓ рдЧрдпा рд╕ो рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░ рджिрдпा।

рдпрдж्рдпрдкि рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдпिрдХрддा рдХे рдЪрд▓рддे рдкрд░ाрдЧ, рдирди्рджрди, рдмाрд▓рд╣ंрд╕, рдмाрд▓рдХ, рдмाрд▓ рдирдЧрд░, рдмाрд▓ рдоंрдЪ, рдмाрд▓ рдкрддाрдХा рдФрд░ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдзрд░рддी, рдЬैрд╕ी рдХрдИ рдЙрдд्рдХृрд╖्рдЯ рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдмрди्рдж рд╣ो рдЬाрдиा рддрдеा рдЕрдиेрдХ рджैрдиिрдХ рдкрдд्рд░ों рдХे рд░рд╡िрд╡ाрд╕рд░ीрдп рд╕े рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдиा рд╕ोрдЪрдиीрдп рд╣ै рддो рднी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╣िрди्рджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рд▓рдЦрдирдК рд╕े ‘рдмाрд▓рд╡ाрдгी’, рдкрдЯрдиा рдмिрд╣ाрд░ рдХी рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХा ‘рдмाрд▓ рдХिрд▓рдХाрд░ी’, рдмрд╕्рддी рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рд░рд╣ी рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХा ‘рдмाрд▓ рдХिрд░рдг’, рд░ाрдорд╕рдоंрдж рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд ‘рдмрдЪ्рдЪों рдХा рджेрд╢, рдЗрди्рджौрд░ рд╕े ‘рджेрд╡рдкुрдд्рд░’ , рдЪिрд░ैрдпा, рджिрд▓्рд▓ी рд╕े рдмाрд▓ рднाрд░рддी, рдЪंрдкрдХ, рдЖрджि рдЬैрд╕ी рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдФрд░ рднोрдкाрд▓ рдмाрд▓ рд╢ोрдз рдХेрди्рдж्рд░ рдХा рдкрдд्рд░ ‘рдЕрдкрдиा рдмрдЪрдкрди’ рдЖрджि рдЖрд╢्рд╡рд╕्рдд рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЖрдкрдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдмाрд▓рдХ рдФрд░ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддि рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХ्рдпा рд╣ै?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдоैं рдкрд╣рд▓े рднी рдХрд╣ рдЪुрдХा рд╣ूँ рдХि рдмाрд▓рдХ рдФрд░ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рджोрдиों рдХे рдк्рд░рддि рд╣ी рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХा рд╕ौрддेрд▓ा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдЪрд▓ा рдЖ рд░рд╣ा рд╣ै। рд╡े рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдмреЬों рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╢्рд░ेрдгी рдоें рд░рдЦрдХрд░ рджेрдЦрдиे рд╕े рдХрддрд░ाрддी рд╣ैं। 

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЖрдкрдХे рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд░рдЪрдиाрдХрд░्рдо рдХे рдЖрд░рдо्рдн рд╕े рдЖрдЬ рддрдХ рдоें рдЖрдк рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХ्рдпा рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рджेрдЦрддे рд╣ैं?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдоैंрдиे рд╕рди् 1973 рдХे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рдЕрдкрдиा рд▓ेрдЦрди-рдк्рд░рдХाрд╢рди рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдХिрдпा рдеा। рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХी рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдЬैрд╕े рдирди्рджрди, рдкрд░ाрдЧ, рдЧुреЬिрдпा, рдЪंрджाрдоाрдоा, рдмाрд▓рдХ, рдЖрджि рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд░рдЪрдиाрдУं рдХा рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЧुрдг рдпрд╣ рд╣ोрддा рдеा рдХि рдЗрди рд╕рдмрдоें рдХिрд╕ी рдХी рднी рд░рдЪрдиाрдПँ рдоिрд╢्рд░िрдд рдЬैрд╕ी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдеीं। рдоेрд░े рдХрд╣рдиे рдХा рдЖрд╢рдп рд╣ैं рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрдд्рд░िрдХा рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдХुрдЫ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рдеा। рдЖрдЬрдХрд▓ рдРрд╕ा рдирд╣ीं рджेрдЦрдиे рдоें рдЖрддा। рдЖрдЬ рд▓рдЧрднрдЧ рдПрдХ рд╕े рд╣ी рдкैрдЯрд░्рди рдкрд░ рдХрдИ рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рд░рдЪрдиाрдПँ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै।

рджूрд╕рд░ी рдмाрдд рдпрд╣ рдХि рдЖрдЬ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдФрд░ рд▓ैрдкрдЯाрдк, рдоोрдмाрдЗрд▓ рдХे рдпुрдЧ рдоें рд░рдЪрдиाрдУं рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдкрд╣рд▓े рд╕े рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдмрджрд▓ рдЪुрдХा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рдЬрд╣ाँ рд░ाрдЬा-рд░ाрдиी, рдкेреЬ-рдкौрдзे рдФрд░ рдЬाрдирд╡рд░ों рдХो рдкाрдд्рд░ рдмрдиाрдХрд░ рдмрд╣ुрддाрдпрдд рдоें рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦी рдЬाрддी рдеीं। рдЖрдЬ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдпंрдд्рд░ों, рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░, рд▓ैрдкрдЯाрдк, рдоोрдмाрдЗрд▓ рдЖрджि рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рд░рдЪрдиाрдПँ рдк्рд░рдоुрдЦрддा рд╕े рд▓िрдЦी рд╡ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ैं।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЙрди्рдирдпрди рдоें рдЖрдкрдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдХौрди рд╕ा рдХाрд░्рдп рд╣ै рдЬो рдЖрдкрдХो рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдоुрдЭे рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдПँ рддो рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ी рд╣ैं, рд╕ाрде рд╣ी рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЙрди्рдирдпрди рдХे рд▓िрдП рдоैंрдиे рдЕрдкрдиे рдкिрддाрд╢्рд░ी рдХी рд╕्рдоृрддि рдоें 25 рд╡рд░्рд╖ рдкрд╣рд▓े рдПрдХ рд╕рдоिрддि рдХा рдЧрдарди рдХिрдпा рдеा, ”рдкрдбिрдд рд╣рд░рдк्рд░рд╕ाрдж рдкाрдардХ рд╕्рдоृрддि рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕рдоिрддि рдордеुрд░ा“ рдЬिрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЧрдд 25 рд╡рд░्рд╖ рд╕े рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рд╖ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЕрдЪ्рдЫा рд▓ेрдЦрди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдПрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХो рдкुрд░рд╕्рдХृрдд рддрдеा 8-9 рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХрд░рдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै।

рдЗрд╕ рд╕рдоिрддि рдХी рдЬो рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдмाрдд рдЬो рдоुрдЭे рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рджेрддी рд╣ै рд╡рд╣ рдпрд╣ рдХि рдЗрд╕рдоें рдЫोрдЯे рдпा рдмреЬे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХा рдиाрдо рджेрдЦрдХрд░ рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬाрддा рдмрд▓्рдХि рдк्рд░рд╡िрд╖्рдЯि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЖрдИ рд╕рднी рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рдмрдЪ्рдЪे рд╣ी рдкреЭрддे рд╣ैं рддрдеा рдмрдЪ्рдЪे рд╣ी рд╕्рддрд░ीрдп рдкुрд╕्рддрдХों рдХा рдЪрдпрди рдХрд░ рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рдХी рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддे рд╣ैं। рдЕрди्рдп рдЕрдиेрдХ рд╕्рд╡рдиाрдордзрди्рдп рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХी рддрд░рд╣ рдирд╣ीं рдХि рдмрдЪ्рдЪे рдХे рд▓िрдП рд▓िрдЦे рдЧрдпे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдХे рдиिрд░्рдгाрдпрдХ рдордг्рдбрд▓ рдоें рдмреЬे-рдмреЬे рдЦ्рдпाрддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рд░рдЦा рдЬाрддा рд╣ै рдЬो рдЪрдпрди рдХрд░рддे рд╕рдордп рдмреЬे-рдмреЬे рдиाрдордзाрд░ी рдФрд░ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рдиाрдо рдХा рд╣ी рдЪрдпрди рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЖрдкрдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХो рдмाрд▓-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд▓िрдЦрддे рд╕рдордп рдХिрди рдмाрддों рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рдз्рдпाрди рд░рдЦрдиा рдЪाрд╣िрдП?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдЖрдк рдЬрдмрд░рджрд╕्рддी рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдкреЭрд╡ा рд╕рдХрддे। рдмрдЪ्рдЪा рд╡рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкреЭрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддा рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдЙрд╕े рдЙрдкрджेрд╢ों рдХी рднрд░рдоाрд░ рдирд╣ीं рд▓рдЧрддी। рдРрд╕ी рд░рдЪрдиाрдПँ рдЬिрдирдоें рдмрдЪ्рдЪे рдХा рдордиोрд░ंрдЬрди рднी рд╣ो рдФрд░ рдкрд░ोрдХ्рд╖ рд░ूрдк рд╕े рдХुрдЫ рд╢िрдХ्рд╖ा рднी рдиिрд╣िрдд рд╣ो, рд╕рд╣рдЬ, рд╕рд░рд▓, рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рд╡ाрдХ्рдпों рдоें рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдордиोрд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХो рд╕рдордЭрддे рд╣ुрдП рдЬो рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦी рдЬाрддी рд╣ैं рдЬिрдирдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рддो рд╣ोрддी рд╣ै рдХिрди्рддु рд╕ीрдзे-рд╕ीрдзे рдЙрдкрджेрд╢ рдирд╣ीं рд╣ोрддे, рдмрдЪ्рдЪे рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рдкреЭ рдбाрд▓рддे рд╣ैं।
рдпрд╣ी рдмाрдд рдмाрд▓ рдХрд╡िрддाрдУं рд╡ рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдЕрди्рдп рд╡िрдзाрдУं рдкрд░ рднी рд▓ाрдЧू рд╣ोрддी рд╣ै। рдЖрдЬрдХрд▓ рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдЬाрдиे рдХ्рдпा-рдХ्рдпा рд▓िрдЦा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдмाрд▓ рдорди рдХो рднाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЫोрдЯे-рдЫोрдЯे рд▓ुрднाрддे рд╡ाрдХ्рдпों рд╡ाрд▓ी рдХрд╡िрддाрдПँ рдЕрдм рдмрд╣ुрдд рдХрдо рд╣ो рдЧрдИ рд╣ैं।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдмाрд░े рдоें рдЖрдкрдХा рд╕ुрдЭाрд╡?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рддрд╕्рд▓ीрдо рд╕ंрд╕्рдеा рдХे рдорд╣ाрдоंрдд्рд░ी рдбॉ. рдЬाрдХिрд░ рдЕрд▓ी рд░рдЬрдиीрд╢ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░, ”рд╣िрди्рджी рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеा рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╣ुрдП рд╕ौ рд╡рд░्рд╖ рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╣ो рдЧрдпे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдЗрд╕рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдпрд╣ рд╡िрдзा рдЕрдкрдиी рдкрд╣рдЪाрди рдХे рд╕ंрдХрдЯ рд╕े рдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ैं।” 
рд▓ेрдХिрди рдоुрдЭे рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд▓рдЧрддा। рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХрдИ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ैं рдЬो рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫी-рдЕрдЪ्рдЫी рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеाрдПँ рд▓िрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं। рд╢्рд░ी рджेрд╡ेрди्рдж्рд░ рдоेрд╡ाреЬी рдЬी рдХी рддो ‘рдоेрд░ी рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеाрдПँ’, рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╣рдо,‘рд╕ौрд░ рдордг्рдбрд▓ рдХी рд╕ैрд░’ рдЖрджि рдПрдХ рджрд░्рдЬрди рд╕े рдЕрдзिрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеाрдУं рдХी рдкुрд╕्рддрдХें рддрдеा 1500 рд╕े рдЕрдзिрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеा рд╕рдо्рдмрди्рдзी рдЖрд▓ेрдЦ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं। рд╢्рд░ी рд╕ंрдЬीрд╡ рдЬाрдпрд╕рд╡ाрд▓ рд╕ंрдЬрдп рдХी “рдоाрдирд╡ рдлैрдХ्рд╕ рдорд╢ीрди” рдФрд░ “рдлिрд░ рд╕ुрдмрд╣ рд╣ोрдЧी”, рдбॉ.рд╢рдХुрди्рддрд▓ा рдХाрд▓рд░ा рдЬी рдХा рдмाрд▓ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ ‘рдЪрдордд्рдХाрд░ рдХा рд░рд╣рд╕्рдп’, рд╢्рд░ीрдорддी рд╢рд╢ि рдкाрдардХ рдХा рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рдЧ्рд░рд╣ों рдХी рдЕрдиोрдЦी рджुрдиिрдпा’, рд╢्рд░ी рд░ाрдЬीрд╡ рд╕рдХ्рд╕ेрдиा рдЬी рдХी ‘рдк्рд░ेाрдлेрд╕рд░ рдЦुрд░ाрдиा рдХा рдХ्рд▓ोрди’, рд╕ॉрдл्рдЯрд╡ेрдпрд░ рд░ेрдирдмो, рд╕्рдЯोрд░ी рдорд╢ीрди рдЬैрд╕े рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдмाрд▓ рдХрдеा рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдФрд░ ‘рдкैрд░ा рдЯाрдЗрдо рдкुрд▓िрд╕’, рд╢ाрд▓ोрдХ рдХी рдЯाрдЗрдо рдорд╢ीрди’ рддрдеा рдПрд▓िрдпрди’,‘рд░ोрдмो рд╕िрдЯी’ рдЬैрд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕’,рд╢्рд░ी рд░рдоाрд╢ंрдХрд░ рдЬी рдХी “рдоिрд╢рди рдм्рд▓ू рдк्рд▓ैрдиेрдЯ” ‘рдЕрди्рддрд░िрдХ्рд╖ рдХा рд╕्рд╡рдк्рдиिрд▓ рд▓ोрдХ’,‘рдоिрд╢рди рдЗрдо्рдкॉрд╕िрдмрд▓’ рдЙрдкрди्рдпाрд╕,‘рдирджी рдХी рдкुрдХाрд░’ рдПрдХांрдХी,‘рдПрди्рдеिрдХ्рд╕ рдХा рд╣рдорд▓ा’ рд▓рдШु рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕, рд╢्рд░ी рд╡िрдЬрдп рдХुрдоाрд░ рд╡िрд╕ा ‘рдЪрди्рдж्рд░’ рдХी ‘рдЕंрддрд░िрдХ्рд╖ рдХी рд╕ैрд░’, рд╕ाрдмिрд░ рд╣ुрд╕ैрди рдХी ‘рдкीрд▓ी рдкृрде्рд╡ी’ рд╕рднी рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдЖрдзाрд░िрдд рдкुрд╕्рддрдХें рд╣ैं рдФрд░ рд╕ुрд╢्рд░ी рдХрд▓्рдкрдиा рдХुрд▓рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХी ‘рд╕ाрдЗрдЧा рдХा рдЧ्рд░рд╣’ рдФрд░ рд╕्рд╡рдпं рдЬाрдХिрд░ рдЕрд▓ी рд░рдЬрдиीрд╢ рдЬी рдХी ‘рд╕рдордп рдХे рдкाрд░’, ‘рдЧрдгिрдд рдХा рдЬाрджू’, ‘рдЪрдордд्рдХाрд░’, ‘рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी рдХрдеाрдПँ’, ‘рд╣्рдпूрдорди рдЯ्рд░ाрди्рд╕рдоिрд╢рди рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеाрдПँ’, ‘рдЪाрдХрд▓ेрдЯ’, ‘рдоिрд╢рди рдЖрдЬाрджी’ рдЖрджि рдХрдИ рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдПрд╡ं рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдЖрдпे рд╣ैं।

рдоेрд░े рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдХो рдХाрдлी рд╕рдХ्рд░िрдпрддा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ैं।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдпा рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХ्рдпा рдЕрди्рддрд░ рд╣ै?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдоेрд░े рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╣ी рд╣िрд╕्рд╕ा рд╣ै рдХिрди्рддु рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╢्рд░ेрдгी рдоें рдирд╣ीं рд░рдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЕрдм рдЖрдкрдХी рдЕрдиुрдорддि рд╕े, рдПрдХ-рджो рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдк्рд░рд╢्рди рднी рдЖрдкрд╕े рдкूрдЫрдиा рдЪाрд╣ूंрдЧी рдХि рдЖрдк рд╢ुрд░ू рд╕े рд╣ी рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЫाрдд्рд░ рд░рд╣े। рд░ेрд▓рд╡े рдоें рднी рд╡िрдж्рдпुрдд рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░ рдХे рдмрд╣ुрдд рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ी рд╡ाрд▓े рдкрдж рдкрд░ рд░рд╣े рддрдеा рдоेрд░ी рдЬाрдирдХाрд░ी рдоें рдЖрдпा рд╣ै рдХि рдЖрдкрдХी рдкрдд्рдиी рд▓рдо्рдмे рд╕рдордп рд╕े рдЕрд╕्рд╡рд╕्рде рд░рд╣ी рд╣ैं, рдРрд╕े рдоें рдЖрдкрдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдУрд░ рдЭुрдХाрд╡ рдФрд░ рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рд╡िрд╖рдо рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рд▓ेрдЦрди рдХा рдиिрд░्рд╡ाрд╣,рдХैрд╕े рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ुрдЖ?

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдк्рд░िрдпंрдХा рдЬी рдоैंрдиे рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рдоें рд╣ी рдпрд╣ рдмाрдд рдХрд╣ी рдеी рдХि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдк्рд░ाрдгी рдХे рдЕрди्рджрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рджрдд्рдд рд▓ेрдЦрди рдк्рд░рддिрднा рд╣ोрддी рд╣ै, рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै рдЙрд╕рдХे рдкाрд░िрд╡ाрд░िрдХ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдФрд░ рд╕्рдеिрддिрдпों рдкрд░ рдХि рдЬिрдирдХे рдХाрд░рдг рдЙрд╕рдХी рднाрд╡ुрдХрддा рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХा рд╕्рддрд░ рдЗрддрдиा рд╣ो рдЬाрдпे рдХि рд╡рд╣ рд▓ेрдЦрди рдХी рдУрд░ рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд╣ो। рдлिрд░ рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╡िрд╖рдп рдХा рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ो рдпा рдХрд▓ा рдХा।

 рдпрдж्рдпрдкि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХा рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдоैंрдиे рд░ेрд▓рд╡े рдХी рдиौрдХрд░ी рдХрд░рддे рд╣ुрдП, рдЕрдкрдиी рдЗंрдЬीрдиिрдпрд░िंрдЧ рдХी рдкреЭाрдИ рдЫोреЬрдиे рдХे рдЪौрджрд╣ рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рд╕्рдиाрддрдХ рдХिрдпा рдлिрд░ рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рдХी рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рджी рдФрд░ рдлिрд░ рд╕рди् 2002 рдоें рд╢्рд░ी рдЫрдд्рд░рдкрддि рд╢ाрд╣ू рдЬी рдорд╣ाрд░ाрдЬ рд╡िрд╢्рд╡ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХाрдирдкुрд░ рд╕े рдкी.рдПрдЪрдбी. рднी рдХी। 

рджूрд╕рд░ी рдмाрдд рд░ेрд▓рд╡े рдХी рддрдХрдиीрдХी рд╡िрднाрдЧ рдХी рдиौрдХрд░ी рдмрд╣ुрдд рд╣ी рддрдиाрд╡рдкूрд░्рдг рд╣ोрддी рд╣ै। рдЪौрдмीрд╕ рдШंрдЯे рдоें рди рдЬाрдиे рдХрдм рд░ेрд▓рдЧाреЬिрдпाँ рд╕ेрдХ्рд╢рди рдоें рдЦреЬी рд╣ो рдЬाрдпें। рдЙрд╕ी рд╕рдордп рд╕्рдЯाрдл рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЖрдкрдХो рдЬाрдиा рд╣ी рдкреЬेрдЧा рдлिрд░ рдЪाрд╣े рд╡рд░्рд╖ा рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ो, рдУрд▓े рдкреЬ рд░рд╣े рд╣ों рдпा рдХुрд╣рд░े рдХी рд░ाрдд рдоें рдХुрдЫ рднी рджिрдЦाрдИ рди рджे рд░рд╣ा рд╣ो।

рддीрд╕рд░ी рдмाрдд рдХि рд╡िрд╡ाрд╣ рдХे рдЪाрд░ рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рд╣ी рдкрдд्рдиी рдХा рд╕ीрдзा рднाрдЧ рд╕िрд░ рд╕े рдкैрд░ рддрдХ рд▓рдХрд╡ाрдЧ्рд░рд╕्рдд рд╣ो рдЧрдпा। рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдЕрд╕्рдкрддाрд▓ों рдХे рдЖрдЗ.рд╕ी.рдпू. рдХрдХ्рд╖ рдоें рдмैрда-рдмैрда рдХрд░ рдоैंрдиे рдмрд╣ुрдд рд╕ा рдХाрд░्рдп рдХिрдпा рддो рдХрднी рд░ाрдд рдХे рджो рдмрдЬे рд╕े рдЪाрд░ рдмрдЬे рдХे рдмीрдЪ рд▓िрдЦрддा рд░рд╣ा рд╣ूँ। рд▓ेрдЦрди рдк्рд░рдХाрд╢рди рддो рд╕рди् 1975 рд╕े рд╣ी рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ो рдЧрдпा рдеा। рдЗрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рднी рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ाрдоंрдЬрд╕्рдп рдмैрдаाрдХрд░ рд▓िрдЦрддा рд╣ी рд░рд╣ा рд╣ूँ рднрд▓े рд╣ी рдЕрдзिрдХ рди рд╕рд╣ी, рдеोреЬा рд╣ी рд╕рд╣ी। рджрд░рдЕрд╕рд▓ рдоैं рдЧॉрдбрдлेрде рдпाрдиि рдИрд╢्рд╡рд░ рдоें рдк्рд░рдЧाреЬ рд╢्рд░рдж्рдзा рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ूँ। рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдоैंрдиे рдЬो рдХुрдЫ рднी рдХिрдпा рд╣ै рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдХृрдкा рд╕े рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ुрдЖ рд╣ै рдФрд░ рд╕рдЪ рддो рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдпрджि рдоैं рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд▓ेрдЦрди рд╕े рди рдЬुреЬा рд╣ोрддा рддो рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдЬिрди рд╡िрд╖рдорддाрдУं рд╕े рдЬूрдЭा рд╣ूँ рдЙрдирдоें рдЖрдЧрд░ा рдХे рдкाрдЧрд▓рдЦाрдиे рдоें рднрд░्рддी рд╣ो рдЧрдпा рд╣ोрддा। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдмрд╣ुрдд рдмреЬा рд╕рдо्рдмрд▓ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдРрд╕ा рдоेрд░ा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ै।

рдк्рд░िрдпंрдХा рдЦंрдбेрд▓рд╡ाрд▓: рдЕрдм рдПрдХ рдЖрдЦिрд░ी рдк्рд░рд╢्рди, рдЖрдкрдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдк्рд░рджेрдп рдХे рд▓िрдП рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХा рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдкुрд░рд╕्рдХाрд░, рд╢्рд░ी рд▓ाрд▓ рдмрд╣ाрджुрд░ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╣िрди्рджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рд▓рдЦрдирдК рдХे рдЕрдоृрддрд▓ाрд▓ рдиाрдЧрд░ рдмाрд▓ рдХрдеा рд╕рдо्рдоाрди, рд╢्рд░ीрдзрд░ рдкाрдардХ рдиाрдоिрдд рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕ाрде рд╣ी рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╣िрди्рджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рд▓рдЦрдирдК рд╕े рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ ‘рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднाрд░рддी’ рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा। 25 рдЬुрд▓ाрдИ 2023 рдХो рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рднोрдкाрд▓ рд╕े рдЧрдЬाрдирди рдоाрдзрд╡ рдоुрдХ्рддिрдмोрдз рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓ा рдеा рддो рдЕрдиेрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдиे рдЖрдкрдХो рдкुрд░рд╕्рдХृрдд рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЬрдм рдХोрдИ рдРрд╕ा рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдоिрд▓рддा рд╣ै рддो рдЖрдк рдХैрд╕ा рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं।

рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдкाрдардХ ‘рд╢рд╢ि’: рдк्рд░िрдпंрдХा рдЬी, рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдпा рд╕рдо्рдоाрди рдоिрд▓рдиे рдкрд░ рд╣рд░्рд╖ рд╣ोрдиा рддो рдордиुрд╖्рдпрдоाрдд्рд░ рдХा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдЧुрдг рд╣ै। рдоैं рднी рдЙрди्рд╣ीं рдоें рд╕े рдПрдХ рд╕ाрдзाрд░рдг рд╕ा рдЗंрд╕ाрди рд╣ूँ рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рд░्рд╖ рддो рд╣ोрддा рд╣ी рд╣ै рд▓ेрдХिрди рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░/рд╕рдо्рдоाрди рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рджाрдпिрдд्рд╡рдмोрдз рднी рдХрд░ाрддा рд╣ै рдХि рдЕрдкрдиी рд▓ेрдЦрдиी рд╕े рдРрд╕ा рд╕ृрдЬрди рдХрд░ो рдЬो рджेрд╢ рд╣िрдд рдоें рд╣ो। рдЬिрд╕рд╕े рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ौрд╣ाрд░्рдж рдоें рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो। рдЬो рдоाрдирд╡ рдоाрдд्рд░ рдХो рд╕рдж्рдоाрд░्рдЧ рдХा рдкрдердк्рд░рджрд░्рд╢рди рдХрд░े। рджेрд╢ рдХे рднाрд╡ी рдиाрдЧрд░िрдХ рдпाрдиि рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдЧींрдг рд╡िрдХाрд╕ рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ो।
***
 

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।