рд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ - рдЕрдиुрд░ाрдзा рд╢рд░्рдоा

рдЕрдиुрд░ाрдзा рд╢рд░्рдоा

рд╕ंрдЦ्рдпाрдкрд░рдХ рдк्рд░рддीрдХ: рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рддрдеा рд╕्рд╡рд░ूрдк:

рднाрд╖ा рдоाрдирд╡ рдХो рдк्рд░рдХृрддिрдк्рд░рджрдд्рдд рдЕрдоूрд▓्рдп рдиिрдзि рд╣ै। рдоाрдирд╡ рдЗрд╕ рд╕ृрд╖्рдЯि рдХा рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдмुрдж्рдзिрдоाрди рдк्рд░ाрдгी рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рднाрд╡ों рдХे рдк्рд░рдХрдЯрди рд╣ेрддु рднाрд╖ा рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдирд╣ीं, рдЕрдкрдиे рднाрд╡ों рдХा рдк्рд░рднाрд╡ोрдд्рдкाрджрдХ рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХрд░рдиे рдХे рдиिрдоिрдд्рдд рдоाрдирд╡ рднाрд╖ा рдХो рд╡िрднिрди्рди рдЙрдкрджाрдиों рд╕े рд╕ंрд╢ोрдзिрдд рд╕ंрд╡рд░्рдзिрдд рдХрд░ рдЕрдкрдиे рдордиोрднाрд╡ों рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рдФрд░ рдЖрдзिрдХ рдк्рд░рднाрди्рд╡िрдд рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдоाрдирд╡ рдиे рднाрд╖ा рдХो рдХрднी рдЧрдж्рдп рддो рдХрднी рдкрдж्рдп рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै, рдЗрд╕ рдЧрдж्рдп рдПрд╡ं рдкрдж्рдп рд░ूрдк рдоे рднी рдЕрдиेрдХ рднाрд╖िрдХ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░рдиे рдоें рдиिрд░ंрддрд░рддा рд╕े рдЬुрдЯा рд░рд╣ा рд╣ै, рдХрднी рдЫрди्рдж рдХрднी рдЕрд▓ंрдХाрд░ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рд╡рд╣ рднाрд╖ा рдХो рдЕрдкрдиे рдЕрднीрд╖्рдЯ рднाрд╡ों рдХे рд╡рд╣рди рдпोрдЧ्рдп рдмрдиाрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЙрд╕рдХा рдордиोрд░рде рд╕рджैрд╡ рдЕрдкрдиे рднाрд╡ों рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯीрдХрд░рдг рд╣ी рд░рд╣ा рд╣ै, рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдЙрд╕рдиे рдк्рд░рддीрдХों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ рдЬीрд╡рди рд╣ी рдк्рд░рддीрдХ рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕ рдЬीрд╡рди рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╡рд╕्рддु рдШрдЯрдиा рдЖрджि рднी рдХिрд╕ी рдк्рд░рддीрдХाрд░्рде рдХो рд╣ी рд╕ंрдХेрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдк्рд░рддीрдХों рдХा рднी рдоाрдирд╡ рдиे рдЕрдиेрдХ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рд╣ै, рдЬिрди рдоें рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХा рдк्рд░рддीрдХाрдд्рдордХ рд░ूрдк рднी рджрд░्рд╢рдиीрдп рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рдордиुрд╖्рдп рдиे рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдкрдиे рднाрд╡ों рдПрд╡ं рд╕ुрд╡िрдзाрдиुрд╕ाрд░ рдЕрд░्рде рджे рджिрдпा рд╣ै, рд╡рд╣ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдЪाрд╣े рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╣ो рдпा рджाрд░्рд╢рдиिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╣ो рдпा рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рд╣ो рдпा рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЕрдерд╡ा рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ, рдЗрди рд╕рднी рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╕ंрдЦ्рдпाрдкрд░рдХ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдЕрдкрдиे рднिрди्рди-рднिрди्рди рдк्рд░рддीрдХाрд░्рдеों рдХो рд▓ेрдХрд░ рдЪрд▓рддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдк्рд░рддीрдХ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ांрддрд░्рдЧрдд рдЕрдкрдиा рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд░рдЦрддी рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЗрд╕рдХा рд╡िрд╢ेрд╖ рд╕्рдеाрди рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╡ैрджिрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдк्рд░ाрд░рдо्рдн рд╣ोрдХрд░ рдЕрдм рддрдХ рдПрдХ рд▓ंрдмी рдкрд░ंрдкрд░ा рдоें рд╣ोрддा рд░рд╣ा рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдЕрдкрдиी рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ु рдордиोрд╡ृрддि рдХे рдк्рд░рднाрд╡ांрддрд░्рдЧрдд рд╣ी рд╡िрднिрди рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдк्рд░рддीрдХों рдХा рдк्рд░рдпुрдХ्рддिрдХрд░рдг рдХрд░рддा рд╣ै, рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХो рдк्рд░рддीрдХ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХрд░ рд╡рд╣ рдЗрд╕ी рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ु рдк्рд░рд╡ृрддि рдХा рд╢рдорди рдХрд░рддा рд╣ै।


рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ рдоें 'рд╕ंрдЦ्рдпा' рд╢рдм्рдж рдХ्рдпा рд╕्рдеाрди рд░рдЦрддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рдХ्рдпा рднाрд╡ рд╣ै - рдЗрди рд╡िрднिрди्рди рджृрд╖्рдЯिрдХोрдгों рдХा рдкрд░्рдпाрд▓ोрдЪрди рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдЬिрд╕ рд╕े рд╕ंрдЦ्рдпाрдкрд░рдХ рдк्рд░рддीрдХ рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╣ो рд╕рдХे।


рд╕ंрдЦ्рдпा рдЕрд░्рде рддрдеा рдорд╣рдд्рд╡:

рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢рдм्рдж рдХा рд╡िрднिрди рдХोрд╢ों рд╕े рдкрд░्рдпрд╡рд▓ोрдХрди рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рд╕्рд╡рд░ूрдк рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢рдм्рдж рдХा рд╡्рдпुрдд्рдкрдд्рддिрдкрд░рдХ рдЕрд░्рде, рд╡िрднिрди्рди рдХोрд╢рдЧрдд рдЕрд░्рде, рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдЕрд░्рде, рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рд╕ांрдЦ्рдп рд╕े рд╕рдо्рдмंрдз рдПрд╡ рд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рдЕंрдХ рдХा рдЕंрддрд░ рдЖрджि рджृрд╖्рдЯिрдХोрдгों рдХा рдкрд░्рдпрд╡ेрдХ्рд╖рдг рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।


рд╕ंрдЦ्рдпा рдЕрд░्рде:

'рд╕ंрдЦ्рдпा' рд╢рдм्рдж рдХे рдЕрд░्рде рдХो рддीрди рджृрд╖्рдЯिрдХोрдгो рд╕े рдиिрд░्рд╡рдЪिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै- рд╡्рдпुрдд्рдкрдд्рддिрдкрд░рдХ рдЕрд░्рде, рдХोрд╢рдЧрдд рдЕрд░्рде рдПрд╡ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдЕрд░्рде। рдЗрдирдХो рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рд╣ी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢рдм्рдж рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрдЧी।


рд╡्рдпुрдд्рдкрдд्рддिрдкрд░рдХ рдЕрд░्рде:

рд╡िрднिрди рд╡्рдпुрдд्рдкрдд्рддिрдкрд░рдХ рдХोрд╢ों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░'рд╕рдо' рдкूрд░्рд╡рдХ 'рдЦ्рдп' рдзाрддु рд╕े рдЕंрдЩ् рдк्рд░рдд्рдпрдп рдФрд░ рдЯाрдк्* рд╣ोрдХрд░ рд╕ंрдЦ्рдпा рдкрдж рд╡्рдпुрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ рд╣ै- рд╕рдо् + рдЦ्рдп + рдЕंрдЩ् + рдЯाрдк्। рдЗрд╕ рд╡्рдпुрдд्рддрдкрддि рдоें 'рд╕рдо्' рдПрд╡ 'рдЦ्рдпा' рд╢рдм्рдж рдз्рдпाрди рджेрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ैं рд╕рдо् рд╕े рднाрд╡ рд╣ै2 рдХोрдИ рдХुрдЫ, рд╣рд░ рдПрдХ рд╕рдм, рдиि:рд╢ेрд╖, рд╕рдордЧ्рд░ рд╕рдорддрд▓, рд╕рдоाрди, рд╕рджृрд╢्рдп, рд╕рдоाрдиांрддрд░, рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖, рд╕ाрдордк्рд░рддीрдХ, рдЙрдЪिрдд। рджूрд╕рд░ी рдФрд░ 'рдЦ्рдпा' рд╕े рднाрд╡ рд╣ै (рдк्рд░рдХрдердиे, рдЦ्рдпाрддि, рдЦ्рдпाрдд), рдХрд╣рдиा, рдмрддाрдиा।3 рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ 'рд╕ंрдЦ्рдпा' рдкрдж рдХी рд╡्рдпुрдд्рдкрддि рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рдЬो рдЕрд░्рде рд╕ाрдордиे рдЖрддा рд╣ै рд╡рд╣ рд╣ै - 'рдкूрд░्рдг рд╡िрдЪाрд░ рдЬिрд╕े 'рд╕рдо्рдпрдХ рд╡िрдЪाрд░' рднी рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдЕрдерд╡ा рдХिрд╕ी рдХे рд╕рджृрд╢्рдп, рд╕рдоाрдиांрддрд░ рдХुрдЫ рдХрд╣рдиा, рдоाрдиा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।


рдХोрд╢рдЧрдд рдЕрд░्рде:

рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХोрд╢ों рдоें рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢рдм्рдж рдХे рдЕрдиेрдХ рдЕрд░्рде рджिрдпे рдЧрдП рд╣ैं рдЧрдгрдиा, рдЧिрдирддी, рдЕंрдХ, рдЬोреЬ, рд╣ेрддु, рдЕंрдХрдмोрдзाрджि, рд╢рдм्рджрдХрд▓्рдкрдж्рд░ुрдо рдЖрджि рд╡िрд╡िрдз рдХोрд╢ों рдоें рд╕ंрдЦ्рдпाрд╢рдм्рдж рдХे рдЕрдеों рдоें рдХुрдЫ рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рдЕрд░्рде рднी рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рд╣ुрдпे рд╣ैं рдЬिрдирдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдЖрдЧे рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा।


рд╣िрди्рджी рд╢рдм्рджрд╕ाрдЧрд░ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░,‘рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢рдм्рдж рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рд╡рд╣ рдкрд░िрдгाрдо рд╣ै рдЬो рдЧिрдирдХрд░ рдЬाрдиा рдЬाрдП, рдЬैрд╕े рдПрдХ, рджो рддीрди рдЪाрд░ рдЖрджि рдХी рдЧिрдирддी। рдПрдХ рдЕрди्рдп рдЕрд░्рде рдоे рд╕ंрдЦ्рдпा, рд╡ैрдж्рдпрдХ рдоें рд╕ंрдк्рд░ाрдк्рддि рдХे рдкाँрдЪ рднेрджों рдоें рд╕े рдПрдХ рднेрдж рд╣ै, рдпрд╣ी рдирд╣ीं, рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рд▓िрдП рд╕ंрдЧ्рд░ाрдо рднी рдПрдХ рдЕрд░्рде рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ैрдоाрдирдХ рд╣िрди्рджी рдХोрд╢ рдоें рднी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рд▓िрдП рдЧिрдирддी рддाрджाрдж, рд░ाрд╢ि рдЖрджि рдЕрд░्рде рдоिрд▓рддे рд╣ैं।


рд╣िрди्рджी рд╡िрд╢्рд╡рдХोрд╢ рдоें рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рд╕ंрдмрдж्рдз рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рд╕ंрдЦ्рдпा рдХी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं 1,2,3, рдХे рдЕрдиुрдХ्рд░рдо рд╕े рд╣ै рд╕ाрдоाрди्рдпрдд: рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рдЕрд░्рде рдШрдиाрдд्рдордХ рдкूрд░्рдгांрдХ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд░ाрд╢ि рдпा рдШрдиाрдд्рдордХ рдкूрд░्рдгांрдХों рдпा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рд╡िрди्рдпाрд╕ рдХे рдЕрдиेрдХ рдЕрдоूрд░्рдд, рдЧрдгिрддीрдп рд╡्рдпाрдкрдХीрдХрд░рдгों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╕े рд╕ंрдпोрдЬिрдд рддрдд्рд╡ рд╣ै।7


рд░ाрдо рдЪंрджрд░ рд╡рд░्рдоा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ंрдЦ्рдпा рдЙрд╕ी рдЦ्рдпा’ рд╕े рдмрдиा рд╣ुрдЖ рд╢рдм्рдж рд╣ै, рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдЬ्рдЮाрдд рдпा рдкрд░िрдЪिрдд рдХрд░ाрдиा, рдиाрдо рд╕्рдеिрд░ рдХрд░рдиा, рдкुрдХाрд░рдиा рдЖрджि। рдЗрд╕ी рд╕े рдЖрдЦ्рдпा, рдЙрдкाрдЦ्рдпाрдд, рдЦ्рдпाрддि рд╕рд░ीрдЦे рд╢рдм्рдж рдмрдиे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЕрд░्рде рд╣ै – рд╡рд╣ рдоाрди рдпा рд░ाрд╢ि рдЬो рдЧिрдирдиे рдпा рд╣िрд╕ाрдм рд▓рдЧाрдиे рдкрд░ рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ुрдИ рд╣ो8। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдкाрд▓ि9 рдПрд╡ं рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢10 рдоें рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢рдм्рдж рдХे рд▓िрдП `рд╕ंрдЦाрд╢рдм्рдж рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рдЧिрдирддी рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै।


рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рдПрд╡ं рдирд╡ीрди рдЕрд░्рде:

`рд╕ंрдЦ्рдпा' рд╢рдм्рдж рдХे рдЗрди рдХोрд╢рдЧрдд рдЕрд░्рдеों рдХे рд╡िрд╡ेрдЪрди рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рд╕े рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢рдм्рдж рдЧिрдирддी, рддाрджाрдж, рд░ाрд╢ि, рдЕंрдХ рдЖрджि рдХे рд▓िрдП рд╣ैं, рдпрдеा рдЕрд╡рд▓ोрдХрдиीрдп рд╣ैं – рдк्рд░ेрдХ्рд╖ा, рдк्рд░рдЬ्рдЮा, рдк्рд░рддिрднा, рдзी:, рдзिрд╖рдгा, рдордиीрд╖ा, рдмुрдж्рдзि, рдорддि, рдоेрдШा, рд╕ंрд╡ृрдд, рдЙрдкрд▓рдм्рдзि, рд╡िрдЪाрд░рдгा11

рдЕрдорд░рдХोрд╢ рдоें рд╕ंрдЦ्рдпा рдкрдж рдХो рдЪрд░्рдЪा рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░рдгा рдкрджों рдХा рдкрд░्рдпाрдп рдХрд╣ा рд╣ै - `рдЪрд░्рдЪा рд╕ंрдЦ्рдпा рд╡िрдЪाрд░рдгाрдЬिрд╕рдХा рднाрд╡ рд╣ै рд╕рдо्рдпрдХ рдк्рд░рдХрдерди рдпा рд╡िрдЪाрд░12


рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрднिрди्рди рдЕрд░्рдеों рдХा рдЕрд╡рд▓ोрдХрди рдХрд░рддे рд╣ुрдпे рд╕ंрдЦ्рдпा рд╢рдм्рдж рдХे рд▓िрдП `рдЧिрдирддी'рдПрд╡ं `рдк्рд░рдЬ्рдЮाрдХे рд░ूрдк рдоें рдоुрдЦ्рдп рдЕрд░्рде рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЬिрдирдоें `рдЧिрдирддीрдкрд░ंрдкрд░ाрдЧрдд рдЕрд░्рде рдФрд░ `рдк्рд░рдЬ्рдЮाрд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рдПрд╡ं рдирд╡ीрди рдЕрд░्рде рд╣ै।


рд╕ंрдЦ्рдпा рдкрд░िрднाрд╖ाрдПँ:

рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рд╡िрднिрди्рди рджृрд╖्рдЯिрдпों рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдорд╣ाрднाрд░рдд рдоें рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рд╕ांрдЦ्рдпрд╢ाрд╕्рдд्рд░ рд╕े рд╕ंрдмрди्рдзिрдд рд╡िрд╡ेрдЪрди рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╣ी рд╕ंрдЦ्рдпाрд╢рдм्рдж рдХो рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै -


рдХ) рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХे рджोрд╖ों рдПрд╡ं рдЧुрдгों рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрдирдкूрд░्рд╡рдХ рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рд╕ंрдЦ्рдпा рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдорд╣ाрднाрд░рдд рдоें рдпрд╣ рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै।

рджोрд╖ाрдгाрдо рдЪ рдЧुрдгाрдгाрдо рдЪ рдк्рд░рдоाрдгрдо рдк्рд░рд╡िрднाрдЧрдд:।

рдХрдЮрдЪрджрд░्рдердорднिрдк्рд░ेрдд्рдп рд╕ा рд╕ंрдЦ्рдпेрдд्рдд्рдпुрдкрдзाрд░्рдпрддाрдо13


рдЦ) `рд╕ंрдЦ्рдпाрд╕े рднाрд╡ рд╣ै `рддрдд्рд╡рдЬ्рдЮाрди– рд╕ांрдЦ्рдпрд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдоें рд╕ंрдЦ्рдпा (рддрдд्рд╡рдЬ्рдЮाрди) рдХो рдоोрдХ्рд╖ рдХा рд╕ाрдзрди

рдоाрдирдХрд░ рдоूрд▓рднूрдд рд╕िрдж्рдзांрдд рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै।

рд╕ंрдЦ्рдпाрдо рдк्рд░рдХुрд░्рд╡рддेрдЪैрд╡ рдк्рд░рдХृрддि рдЪ рдк्рд░рдЪрдХ्рд╖рддे।

рддрдд्рд╡ाрдиि рдЪ рдЪрддुрд░्рд╡िंрд╢рдд्рддेрди рд╕ांрдЦ्рдпा: рдк्рд░рдХीрд░्рддिрддा :14


рдЧ) рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рдЬ्рдЮाрдиाрд░्рдердХ рдкрдж рднी рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै 15


рдШ) рдк्рд░ाрдп: рдЧрдгрдиाрд░्рдердХ рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕े рд╕ांрдЦ्рдп рд╢рдм्рдж рдХी рд╡्рдпुрдд्рдкрдд्рддि рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ै рдкрд░ंрддु рдЗрд╕рдХा рд╕ुрди्рджрд░рддрдо рдФрд░ рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдЕрд░्рде рд╣ै рд╡िрд╡ेрдХ рдЬ्рдЮाрди16


реЭ) ''рд╕ंрдЦ्рдпा рдХी рд╕ुрди्рджрд░рддрдо рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рд╣ै рд╡िрд╡ेрдХ рдЬ्рдЮाрди''17


рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡िрднिрди्рди рдкрд░िрднाрд╖ाрдУं рдоें `рд╕ंрдЦ्рдпाрдкрдж рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдз्рд╡рдиि `рдЬ्рдЮाрдирдХे рднाрд╡ рдоें рдоाрдирд╕ рдкрдЯрд▓ рдоें рдЙрдж्рд╡ेрд▓िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЗрд╕ `рдЬ्рдЮाрдирдоें рдк्рд░рдЬ्рдЮा рдПрд╡ं рд╡िрд╡ेрдХ рдЕंрддрд░्рдиिрд░्рд╡िрд╖्рдЯ рд╣ैं।


рд╕рдордЧ्рд░рдд: `рд╕ंрдЦ्рдпा'рдХो рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкрд░िрднाрд╖िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै - `рд╕ंрдЦ्рдпाрдоाрдирд╡ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рд╕े рдЙрдж्рдмुрдж्рдз рд╡рд╣ рдЙрдж्рдЧाрд░ рдЕрдерд╡ा рд╡िрдЪाрд░ рдмिрди्рджु рд╣ै рдЬो рдк्рд░рдЬ्рдЮा рд╡िрд╡ेрдХ рдПрд╡ं рдк्рд░рддिрднा рдХा рд╕рдоुрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рд░ूрдк рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рднाрд╡ рдпрд╣ рдХि рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдоाрдирд╡ рдХी рд╣ी рдмुрдж्рдзि,рд╡िрд╡ेрдХ рдПрд╡ं рдк्рд░рддिрднा рдХे рд╕ाрд░ рддрдд्рд╡ рдХा рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।


рдЙрдХ्рдд рд╡िрд╡ेрдЪрди рд╕े рдпрд╣ рднी рд╕िрдж्рдз рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕ांрдЦ्рдп рд╕े рдЕंрддрд░्рд╕рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ै рддрдеा рд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рдЧिрдирддी рдЕрдерд╡ा рдЕंрдХ рдоें рдЕрди्рддрд░ рд╣ैрдЙрд╕рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрди рднी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै।


рд╕ंрдЦ्рдпा рддрдеा рд╕ांрдЦ्рдп:

рд╕ांрдЦ्рдп рд╖рдб्рджрд░्рд╢рди рдХрд╣े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рджрд░्рд╢рдиों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ैрдЬिрд╕рдХे рдк्рд░рдгेрддा рдХрдкिрд▓ рдоुрдиि рд╣ैं। рд╕ांрдЦ्рдп рд╢рдм्рдж рд╕ंрдЦ्рдпा рдкрдж рд╕े рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рд╕ंрдмрди्рдзिрдд рд╣ै, рдЕрдд: рд╕ंрдЦ्рдпा рдкрдж рдХा рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рд╕рдо्рдмрди्рдз рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдЬिрд╕рд╕े рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХी рджिрд╢ा рдХो рдЧрддि рдоिрд▓ेрдЧी।


рд╕ांрдЦ्рдп рд╢рдм्рдж рд╕ंрдЦ्рдпा рдкрдж рд╕े рддрд╕्рдпेрджрдорд╕ूрдд्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдг рдк्рд░рдд्рдпрдп рдХрд░рдиे рдкрд░ рдиिрд╖्рдкрди्рди рд╣ोрддा рд╣ै,рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдЧрдгрдиा рд╕े рд╕ंрдмрди्рдзिрдд рдЕрдерд╡ा рдЧрдгрдиा рд╕े рдЬाрдирдиे рдпोрдЧ्рдп18। рд╕ांрдЦ्рдп рджрд░्рд╢рди рдоें рдк्рд░рдХृрддि рдХे рдЪौрдмीрд╕ рддрдд्рд╡ों рдХा рдкрд░िрдЧрдгрди рд╣ै рдЬो рдоाрдирд╡ рдмुрдж्рдзि рдХा рд╕्рд╡рднाрд╡рдд: рд╡िрд╖рдп рд╣ै

рд╕ंрдЦ्рдпाрдо рдк्рд░рдХुрд░्рд╡ेрддेрдЪैрд╡ рдк्рд░рдХृрддि рдЪ рдк्рд░рдЪрдХ्рд╖рддे

рддрдд्рд╡ाрдиि рдЪ рдЪрддुрд╡िंрд╢рдд्рддेрди рд╕ांрдЦ्рдпा: рдк्рд░рдХीрд░्рддिрддा:14


рдк्рд░ाрдп: рдпрд╣ рдзाрд░рдгा рд░рд╣ी рд╣ै рдХि рд╕ांрдЦ्рдп рджрд░्рд╢рди рдоें рддрдд्рд╡ों рдХी рдЧрдгрдиाрдд्рдордХ рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рдорд╣рдд्рд╡ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЗрд╕ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдХो рд╕ांрдЦ्рдп рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ рдоाрдирдиा рдЙрдЪिрдд рдирд╣ीं рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рддрдд्рд╡ों рдХा рдкрд░िрдЧрдгрди рдЕрди्рдп рджрд░्рд╢рдиों рдоें рднी рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдкрд░ंрддु рдХुрдЫ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдиे рдЗрд╕ рджрд░्рд╢рди рдоें рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рд╕рдо्рдпрдХ рдк्рд░рдХाрд╢рди рдпा рд╡िрдЪाрд░ рдХрд╣ा рд╣ै, рдЬो рддрдд्рд╡ рдЬ्рдЮाрди рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ै। рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕े рднाрд╡ рддрдд्рд╡рдЬ्рдЮाрди рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै। рдЕрдд: рдЗрд╕ рджрд░्рд╢рди рдХा рдиाрдо рд╕ांрдЦ्рдп рдЗрд╕рд▓िрдП рдкреЬा рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕рдХी рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рддрдд्рд╡ рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै20рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ंрдЦ्рдпा рдкрдж рдХा рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕े рдЧрд╣рд░ा рд╕рдо्рдмंрдз рдмैрдарддा рд╣ै।


рд╕ंрдЦ्рдпा рддрдеा рдЕंрдХ:

рд╡िрд╡िрдз рдХोрд╢ों рдоें рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рд▓िрдП рдЕंрдХ рднी рдкрд░्рдпाрдп рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै рдкрд░ंрддु рдЕंрдХ рдФрд░ рд╕ंрдЦ्рдпा рдоें рдЕрди्рддрд░ рджेрдЦा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕ंрдЦ्рдпा рдФрд░ рдЕंрдХ рдоें рдз्рдпाрди рд░рдЦрдиे рдпोрдЧ्рдп рджो рдоुрдЦ्рдп рдЕрди्рддрд░ рд╣ैं।21 рдПрдХ рддो рд╕ंрдЦ्рдпा рдоूрд▓рдд: рдЕрд░्рде рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡рд╣ीं рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рд╣ै рдЬрд╣ाँ рддрдХ рд╣рдо рдЙрд╕рдХे рд╡ाрдЪрдХ рд╢рдм्рджों рдХा рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХрд░рддे рд╣ैं рдЕрд░्рдеाрдд рдпрд╣ рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдз्рд╡рдиि рдоाрдд्рд░ рдХा рд╡ाрдЪрдХ рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдЗрди рдз्рд╡рдиिрдпों рдХे рд▓िрдЦिрдд рд░ूрдк рдЕंрдХ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рддाрдд्рд╡िрдХ рджृрд╖्рдЯि рд╕े 1 рд╕े 9 рддрдХ рд▓िрдЦे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдм рд╢рдм्рдж рдФрд░ рджрд╣ाрдИ рдХी рд╕ूрдЪрдХ рдмिंрджी рд╣ी рдЕंрдХों рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдЖрддी рд╣ैрдкрд░рди्рддु рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рдРрд╕ा рдХोрдИ рднी рдмрди्рдзрди рдирд╣ीं, рд╕ंрдЦ्рдпाрдПँ рд╕ैрдХреЬों

рд╣рдЬाрд░ों, рд▓ाрдЦों, рдХрд░ोреЬों, рдЕрд░рдмों рдФрд░ рдЗрд╕рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ рддрдХ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं। рд╕ांрдЦ्рдп рджрд░्рд╢рди рдоें рдХрджाрдЪिрдд рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдЕंрдХ рд╢рдм्рдж рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЖрдЬ рдЪाрд╣े рдЕंрдХ рдПрд╡ं рд╕ंрдЦ्рдпा рдПрдХ рджूрд╕рд░े рдХे рдкрд░्рдпाрдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪрд▓ рдкреЬेे рд╣ैं рдкрд░ंрддु рд╕ूрдХ्рд╖्рдорддрд░ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╕ंрдЦ्рдпा рддрдеा рдЕंрдХ рдоें рдЕрди्рддрд░ рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै।


рд╕ंрдЦ्рдпा: рдорд╣рдд्рд╡

рд╕ंрдЦ्рдпा рдХी рдорд╣рддी рдЪिрди्рддрдирдзाрд░ा рдХो рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдЧрддि рджेрдиे рд╡ाрд▓े рднाрд░рддीрдп рдеेрдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо `рд╢ूрди्рдп'рдХो рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕рдеाрди рдк्рд░рджाрди рдХрд░ рддрдд्рд╕рдо्рдмрди्рдзी рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдк्рд░рдпोрдЬрдиों рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХी। рднाрд░рддрд╡рд░्рд╖ рдоें рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рдк्рд░рддीрдХ рд░ूрдк рдоें рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд рдХрд░рдиे рддрдеा рд╡рд╕्рддुрдУं рдХो рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдоें рдмांрдзрдиे рдХी рдХрд▓ा рдкрд░рдо्рдкрд░ा рд╕े рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд╣ै рдЬिрд╕े рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдиे рд╕ाрджрд░ рд╕्рд╡ीрдХृрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЕрдд: рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╡िрд╢рдж рджрд░्рд╢рди рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдк्рд░рддीрдХों рдХो рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдпिрдд рдХрд░рдиा рдПрдХ рдЬрдЯिрд▓ рдХाрд░्рдп рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЙрдирдХा рдХोрдИ рдаोрд╕ рдЖрдзाрд░ рд╕िрдж्рдз рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рд╕ंрдЦ्рдпाрдПँ рд▓ौрдХिрдХ, рдоिрдердХीрдп рдПрд╡ं рдЕрднिрдк्рд░ाрдпрдкрд░рдХ рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЖрдзाрд░ рдмрдиाрдХрд░ рдк्рд░рддीрдХों рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддी рд╣ैं। рдоिрдердХ рдПрд╡ं рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рднी рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рд╣рд░ рд╕ंрдЦ्рдпा рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЕрдкрдиा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдмрдиाрдП рд╣ुрдпे рд╣ैं। рдЬिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЗрд╕ рдЕрддि рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдпुрдЧ рдоें рдоाрдирд╡ рд╡िрднिрди्рди рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рд╕्рд╡ाрдоी рдмрди рдЪुрдХा рд╣ै, рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдкрд╣рд▓ुрдУं рд╕े рдкрд░िрдЪिрдд рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдЗрд╕ рд╕ृрд╖्рдЯि рдХी рдЪाрд▓рдХ рд╢рдХ्рддि рдХो рдоाрдирд╡ рдиे рдИрд╢्рд╡рд░ рдХा рдиाрдо рджिрдпा рд╣ै – рд╡рд╣ рдкрд░рдо рдиिрдпंрддा рд╣ी рд╕ृрд╖्рдЯि рдХो рдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдПрд╡ं рдЪाрд▓िрдд рдХрд░рддा рд╣ैं – рдРрд╕ा рдоाрдд्рд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै, рдЗрд╕рдХा рдХोрдИ рдаोрд╕ рдЖрдзाрд░ рд╕िрдж्рдз рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा,рдЙрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ंрдЦ्рдпाрдПँ рднी рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ैं рддрдеा рдпрд╣ी рдЖрдзाрд░ рд╕рд░्рд╡ोрдЪ्рдЪ рд╣ै। рдпрджि рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рди्рдпूрди рдХрд░рдХे рдЖँрдХा рдЬाрдпे рдЕрдерд╡ा рдХрд╣ा рдЬाрдпे рдХि рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рд╢ूрди्рдп рд╣ै, рддो рдпрд╣ рдЙрдЪिрдд рди рд╣ोрдЧा рдХ्рдпोंрдХि рдпрджि рдЗрди рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХो рдкрд░ंрдкрд░ा рд╕े рдЪрд▓े рдЖ рд░рд╣े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдЕрд▓рдЧ рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрдП рддो рдкрд░िрдгाрдордд: рдкूрд░्рд╡ рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдПрд╡ं рд╡ैрд╢िрд╖्рдЯ्рдп рдЬो рд╕ंрдЦ्рдпрдУं рдХे рдк्рд░рдпुрдХ्рддिрдХрд░рдг рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै рд╡рд╣ рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдПрдЧा। рдХ्рдпा рдпрд╣ рд╕ंрднрд╡ рд╣ै рдХि, рд╡ेрджों рдоें рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд “рдПрдХोsрд╣рдо рдмрд╣ुрд╕्рд╡ाрдоी” рдоें рд╕े рдПрдХ” рд╕ंрдЦ्рдпाрд╡ाрдЪрдХ рдХो рдЕрд▓рдЧ рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рднी рд╡рд╣ी рдк्рд░рднाрд╡ोрдд्рдкाрджрдХ рдЕрд░्рде рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рд╣ो рд╕рдХे рдЕрдерд╡ा рдж्рд╡ा рд╕ुрдкрд░्рдгा рд╕рдпुрдЬा рд╕рдЦाрдпा рд╕рдоाрдиं рд╡ृрдХ्рд╖рдо рдкрд░िрд╖рд╕्рд╡рдЬाрддे'' рдоंрдд्рд░ рдоें рдж्рд╡ा рд╕ंрдЦ्рдпाрд╡ाрдЪрдХ рдХो рд╣рдЯाрдХрд░ рдЙрд╕ी рдкूрд░्рд╡ рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рд╕ौंрджрд░्рдп рдХो рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे? рдпрджि рдРрд╕ा рдХिрдпा рдЬाрдП рддो рдпрд╣ рд╢рд▓ोрдХ рдЕрдзूрд░े рдПрд╡ं рдЕрдирд░्рде рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░рддीрдд рд╣ोंрдЧे। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ंрдЦ्рдпाрдПँ рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп, рд╕рдоाрдЬ рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдоें рдЕрдкрдиा рд╕्рдеाрди рджृреЭ рдХрд░ рдЪुрдХी рд╣ैं। рдЙрдирдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рд╢ूрди्рдп рдоाрдирдХрд░ рдЪрд▓рдиा рдЙрдЪिрдд рди рд╣ोрдЧा। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╕ंрдЦ्рдпा рджूрд╕рд░ी рд╕ंрдЦ्рдпा рд╕े рднिрди्рди рд╣ै рдХोрдИ рд╕ंрдЦ्рдпा рдХिрд╕ी рджूрд╕рд░ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рд╕्рдеाрди рдЧ्рд░рд╣рдг рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддी рдЬैрд╕े рдПрдХ рд╕े рднाрд╡ рд╣ै, рдИрд╢्рд╡рд░ рдПрдХ рд╣ै рджूрд╕рд░ी рддрд░рдл 'рддीрди' рд╕ंрдЦ्рдпाрд╡ाрдЪрдХ рдд्рд░िрджेрд╡ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рджोрдиों рд╕ंрдЦ्рдпाрдПँ рднिрди्рди-рднिрди्рди рд╕ंрдХेрдд рджेрддी рд╣ैं рдкрд░рди्рддु рдПрдХ рдЕрднिрдк्рд░ाрдпрдкрд░рдХ рд╣ै рддो рджूрд╕рд░ी рдоिрдердХ рдкрд░ рдЕрдзाрд░िрдд рд╣ै। рд╕рдордЧ्рд░рдд: рд╕ंрдЦ्рдпाрдкрд░рдХ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдк्рд░рдЬ्рдЮाрд╡ाрдиों, рдХрд╡िрдпों, рд▓ेрдЦрдХों рдЖрджि рдХो рдЕрдкрдиे рднाрд╡ рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрди्рд╡िрдд рдвंрдЧ рд╕े рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдХा рдЖрдзाрд░ рджेрддी рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡ेрджों, рдкुрд░ाрдиों рдорд╣ाрдХрд╡िрдпों рд╕े рд▓े рдХрд░ рдЕрдм рддрдХ рд╕ंрдЦ्рдпाрдкрд░рдХ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рдиैрд░рд░्рди्рдд्рдп рдХे рджрд░्рд╢рди рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХो рдХрд╡ि рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ेрддु рд╡рд░्рдгिрдд рдХрд░рдиे рдХा рднी рд╕ंрдХेрдд рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ोрддा рд╣ै рд░ीрддिрдмрдж्рдз рдкрд░ंрдкрд░ा рдХे рдХ्рд░рдо рдоें рдЖрдЪाрд░्рдп рдкрджुрдордирджाрд╕ рдХृрдд рдХाрд╡्рдп рдоंрдЬрд░ी рддрдеा рдЕрд░िрд╕िंрд╣ рдЕрдорд░рдЪंрдж рдпрддि рдХृрдд рдХрд╡्рдп рдХрд▓्рдкрд▓ाрддाрд╕ूрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХрд╡ि-рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЧ्рд░ंрдеो рдоें рд╕े рд╣ै। рдХрд▓्рдкрд▓ाрддाрд╕ूрдд्рд░рд╡ृрдд्рддि рдХे рдЕрд░्рде рд╕िрдж्рдз рдк्рд░рддाрди рдХे рд╖рд╖्рда рд╕्рддрдмрдХ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд, рд╕ंрдЦ्рдпाрдзृрдд рдЕрд░्рдеोрдд्рдкрдд्рддि рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдПрдХ, рджो, рддीрди, рдЪाрд░, рдкाँрдЪ, рдЫрд╣, рд╕ाрдд, рдЖрда, рдиौ, рджрд╕, рдЧ्рдпाрд░рд╣, рдмाрд░рд╣, рддेрд░рд╣, рдЪौрджрд╣, рдкंрдж्рд░рд╣, рд╕ोрд▓рд╣, рд╕рдд्рд░рд╣, рдЕрдаाрд░рд╣, рдЙрди्рдиीрд╕, рдмीрд╕, рд╕ौрдПрд╡ं рд╕рд╣рд╕्рд░ рддрдХ рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЕрд░्рдеों рдХो рдХрд╡ि рд╢िрдХ्рд╖ा рд╣ेрддु рд╡рд░्рдгिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै 22


'рдк्рд░рддीрдХ' рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЕрди्рддрд░्рдорди рд╕े рдпрдеाрд░्рде рдЬрдЧрдд рдоें рдк्рд░рдХृрддि, рдЬीрд╡рди, рдкрд░рдо्рдкрд░ा, рд╕рдоाрдЬ, рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рд╡िрдЪाрд░, рдЕрдиुрднрд╡ рдЖрджि рдХे рд╕рд╣рдЪрд░्рдп рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╡िрд╡िрдз рднाрд╡рдиाрдУं рдЖрджि рдХे рдк्рд░рд╕्рддुрддिрдХрд░рдг рдХा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै, рдЬो рдЕрдкрдиे рдоें рд╡्рдпाрдкрдХ рднाрд╡ों рдХो рд╕рдоेрдЯ рдХрд░ рд╕рд╣ृрджрдп рдкाрдардХ рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рддुрд░рди्рдд рд╣ी рд╡рд╣ рднाрд╡ рдЙрдж्рдШाрдЯिрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें, 'рдк्рд░рддीрдХ' рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдХो `рдХुрдЫ' рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдХी рд╢ैрд▓ी рд╣ै।

рд╕ंрдЦ्рдпा – рдк्рд░рддीрдХ:
рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ рд╕े рдХ्рдпा рднाрд╡ рд╣ै, рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рдХृрддि рдЕрдерд╡ा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХ्рдпा рд╣ैं, рдЙрдирдХा рдЙрдж्рдЧрдо рд╕्рд░ोрдд рдХौрди рд╕ा рд╣ै рдПрд╡ं рдХ्рдпा рдпрд╣ рдк्рд░рддीрдХ рдЕрдкрдиी рдЕрднिрд╡्рдпंрдЬрдиा рдоें рд╕рдлрд▓ рд╣ैं рддрдеा рдЗрдирдХा рд╕्рдеाрди рдХ्рдпा рд╣ै– рдЗрди рд╡िрд╡िрдзेрди рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдУं рдХा рд╡िрд╡ेрдЪрди рд╣ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╕िрдж्рдз рд╣ोрдЧा।

рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ: рдЕрд░्рде рдПрд╡ं рдк्рд░рдХृрддि:
`рд╕ंрдЦ्рдпा' рд╕े рд╕ंрдмрди्рдзिрдд рд╡िрд╡ेрдЪрди рд╕े рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ुрдЖ рдХि рдоूрд▓рдд: `рд╕ंрдЦ्рдпा' рд╕े рднाрд╡ - `рдк्рд░рдЬ्рдЮा' рд╣ै рдЬो рд╡рд╕्рддुрдд: рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╡िрд╡ेрдХ рдХा рд╕рдоुрдЪिрдд рд╕рдорди्рд╡рдп рд╣ै, рд╕ाрде рд╣ी рдк्рд░рдЬ्рдЮा рдХा рдпрд╣ рд░ूрдк рдХाрд▓ांрддрд░ рдоें рдЕंрдХों рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдзिрдХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЖрдЧे рдЪрд▓рдХрд░ рдоाрдд्рд░ рдЕंрдХ рд╣ी рд╕ंрдЦ्рдпा рдХे рдж्рдпोрддрдХ рдмрдиे, рдФрд░ `рдк्рд░рддीрдХ' рдоाрдирд╡ рдорди рдХी рд╕ूрдХ्рд╖рдорддрд░ рднाрд╡рдиाрдУं рдХा рдПрдХ рдоूрд░्рдд рд╡िрдзाрди рд╣ै рдЬो, рдЕрдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд╡рд╣рди рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдоें рдЕрднीрд╖्рдЯ рднाрд╡ рдХी рд╡्рдпाрдкрдХрддा рдХा рдЙрдж्рдШाрдЯрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрдд: 'рд╕ंрдЦ्рдпा' рдФрд░ 'рдк्рд░рддीрдХ' рдХे рдпोрдЧ рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ рд╡рд╣ рдк्рд░рддीрдХ рдХрд╣े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЬो рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╡िрд╡ेрдХ рд╕े рд╕рдоाрджृрдд рд╣ोрдиे рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рд╣ी рдоाрдирд╡ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдХी рдЙрд░्рд╡рд░ рд╡िрдЪाрд░ рднूрдоि рд╕े рдЙрд╕рдХे рдорди рдоें рдЙрдж्рд╡ेрд▓िрдд рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдоूрд░्рдд рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рдЖрдпाрдо рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рднाрд╡ рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдорди рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдЬो рдПрдХ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдПрд╡ं рдк्рд░рднाрд╡ोрдд्рдкाрджрдХ рдк्рд░рдмрд▓ рд╡्рдпंрдЬрдиा рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╡рд╣ाँ рдмुрдж्рдзि рдХी рд╕рдордЧ्рд░рддा рдЕрдерд╡ा рдЙрд╕рдХा рдиिрдЪोреЬ рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рдоाрдд्рд░ рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ рд╣ी рдк्рд░рднाрд╡ोрдд्рдкाрджрдХ рдЖрднिрд╡्рдпंрдЬрдиा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдЕрди्рдп рдк्рд░рддीрдХ рднी рдЙрд╕рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ैं, рд╕ाрде рд╣ी рднाрд╡ाрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЕрди्рдп рд╕ाрдзрди рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं। рдкрд░ंрддु рдЬрд╣ाँ рдмुрдж्рдзि рдХा рдк्рд░рдмрд▓рддрдо рдХाрд░्рдп рд╣ो, рдЬрд╣ाँ рднाрд╡рдиाрдУं рдХा рд╕ाрдо्рд░ाрдЬ्рдп рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдмुрдж्рдзि рдХा рдПрдХрдЫрдд्рд░ рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ो, рдЬो рдмाрдж рдоें рдоाрдирд╕ рдзрд░ाрддрд▓ рдкрд░ рдЕрд╡рддрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЙрд╕рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рднाрд╡рдиाрдУं рдХा рдиेрддृрдд्рд╡ рдХрд░ рд╕рдХे, рд╡рд╣ рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ рд╣ी рд╣ैं। рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде рдпрджि рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЗंрдж्рд░िрдпों рдХो рдк्рд░рддीрдХ рд░ूрдк рдоें рдиिрд░ूрдкिрдд рдХрд░рдиा рд╣ो рддो, рдХрд▓ाрдХाрд░ рдЕрдкрдиी `рдк्рд░рдЬ्рдЮा' рдХे рд╕ाрд╣рдЪрд░्рдп рд╕े рдЬाँрдЪ-рдкрд░рдЦ рдХрд░ рджрд╕ рд╕ंрдЦ्рдпाрд╡ाрдЪрдХ рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рд╕े рдЙрд╕े рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬрдм рдПрдХ рд╡िрдж्рд╡ाрди рдкाрдардХ, рдЙрд╕ рджрд╕ рд╕ंрдЦ्рдпा рдХो рдЗंрдж्рд░िрдпों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдЦोрд▓рддा рд╣ै рддो рдЙрд╕рдоें рдкाँрдЪ рдХрд░्рдоेрди्рдж्рд░िрдпों рддрдеा рдкाँрдЪ рд╣ी рдЬ्рдЮाрдиेрди्рдж्рд░िрдпों рдХा рдпोрдЧ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗंрдж्рд░िрдпों рдХी рдпрд╣ рджोрдиों рдХोрдЯिрдпाँ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдХृрддि рдФрд░ рдХाрд░्рдп рдХे рдХाрд░рдг рдкृрдердХ рдХрд╣ी рдЬाрддी рд╣ैं। рд╕ाрдзाрд░рдг рдкाрдардХ рдЗрд╕े рджрд╕ рдЗंрдж्рд░िрдпाँ рдХрд╣рдХрд░ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдпिрдд рдХрд░ рджेрдЧा, рдкрд░ंрддु рд╡рд╣ рдХрд▓ाрдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░ूрдкिрдд рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕рдо्рдпрдХ рд╡िрдЪाрд░ рдХो рд╕рдордЭ рдирд╣ीं рдкाрддा। рдЕрдд: рдХрд▓ाрдХाрд░ рдЕрдкрдиे рдЗрд╕ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдпрд╣ рддрде्рдп рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХि,рдХрд▓ाрдХाрд░ рдЗрди рдк्рд░рддीрдХों рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдЬ्рдЮा рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рддा рд╣ै।

рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рднाрд╡рднिрд╡्рдпंрдЬрдиा рдХा рдПрдХ рд╡िрд▓рдХ्рд╖рдг рдоाрдз्рдпрдо рд╣ैं, рдкрд░ंрддु рдЗрд╕े рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдиे рдоाрдд्рд░ рдЕंрдХ-рдк्рд░рддीрдХ рд╕рдордЭ рдХрд░ рд╣ी рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдпिрдд рдХिрдпा рд╣ै, рдЬो рди рдХे рдмрд░ाрдмрд░ рд╣ै, рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХों рдХी рдЗрд╕ рдорд╣рддी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХो рдХрдо рдХрд░рдХे рдЖंрдХрдиा рд╕рдоीрдЪीрди рдирд╣ीं рд╣ै।

рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ: рдЙрдж्рдЧрдо рд╕्рд░ोрдд:
рд╡ेрдж рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдк्рд░рджрдд्рдд рдЕрдоूрд▓्рдп рдПрд╡ं рдЕрдХ्рд╖рдп рдиिрдзि рдХोрд╢ рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рджрд░्рд╢рди, рд╡िрдЬ्рдЮाрдиाрджि рдЬैрд╕े рдЕрдиुрдкрдо рдПрд╡ं рдЕрдж्рд╡िрддीрдп рдоाрдгिрдХ-рдоोрддी рдмिрдЦрд░े рдкреЭे рд╣ैं। рд╡ेрдж рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рдЧ्рд░ंрде рд╣ैं। рдЕрдд: рдЙрдирдоें рдиिрд╣िрдд рд╕рдорд╕्рдд рдЬ्рдЮाрди, рдоंрдд्рд░, рдпрдЬ्рдЮाрджि, рдЙрдирдоें рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд рднाрд╖ा рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЕрд▓ंрдХрд░рдг, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рдк्рд░рдердо рдк्рд░рдпुрдХ्рддि рдХрд╣े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЗрд╕рд▓िрдП рд╡ेрдж рд╡िрднिрди्рди рджрд░्рд╢рдиों рдПрд╡ं рдк्рд░рдпोрдЧों рдЙрдж्рдЧрдо рд╕्рд░ोрдд рднी рд╣ैं, рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдпрджि рд╡ेрджों рдХी рдУрд░ рджृрд╖्рдЯिрдкाрдд рдХिрдпा рдЬाрдпे рддो рдпрд╣ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдЖрджिрддрдо рдФрд░ рд╕рд░्рд╡рд╢рдХ्рддिрдоाрди рдкрд░рдорддрдд्рд╡-рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдХो рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП `рдПрдХ' рд╕ंрдЦ्рдпाрд╡ाрдЪрдХ рдХो рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХрд░ рднाрд╡ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдпрдеा рдЕрд╡рд▓ोрдХрдиीрдп рд╣ै –рдПрдХ рд╕рдж рд╡िрдк्рд░ा рдмрд╣ुрдзा рд╡рдж्рди्рддि23, рднाрд╡ рдпрд╣ рдХि рд╡рд╣ рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдПрдХ рд╣ी рд╕рдд्рдд рддрдд्рд╡ рд╣ै рдкрд░ рдЙрд╕рдХा рд╡рд░्рдгрди рдЬ्рдЮाрдиी рдЕрдиेрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рдХрд░рддे рд╣ैं, рд╡рд╣ рддो рджिрд╡्рдп рд╕ुрдкрд░्рдг рдФрд░ рдЧुрд░ुрддрдоाрди рд╣ै। рджो рд╕ंрдЦ्рдпाрдкрд░рдХ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдХो рдк्рд░рддीрдХ рд░ूрдк рдоें рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдж्рд╡ा рд╕ुрдкрд░्рдгрд╕рдпुрдЬा рд╕рдЦाрдпा рд╕ाрдоाрдиं рд╡ृрдХ्рд╖рдо рдкрд░िрд╡рд╕्рд╡рдЬाрддे:24। рдХрд╣рдХрд░ рдкрд░рдоाрдд्рдоा рдФрд░ рдЬीрд╡ाрдд्рдоा рдХा рдЕрди्рдпोрди्рдп рд╕рдо्рдмंрдз рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рджो рдкрдХ्рд╖ी (рдкрд░рдоाрдд्рдоा-рдЬीрд╡) рдк्рд░рдХृрддि рд░ूрдкी рд╡ृрдХ्рд╖ рдкрд░ рдПрдХ рд╕ाрде рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдкрд░рдоाрдд्рдоा рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕े рдиिрд░्рд▓िрдк्рдд рд╣ै рдоाрдд्рд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрддा рд░рд╣рддा рд╣ै рддрдеा рд╕рджैрд╡ рджूрд╕рд░े рдкрдХ्рд╖ी (рдЬीрд╡) рдХी рдоिрдд्рд░рд╡рдд рд╕рд╣ाрдпрддा рдХрд░рддा рд╣ै рдЬрдмрдХि рджूрд╕рд░ा рдкрдХ्рд╖ी рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдЖрд╕рдХ्рдд рд╣ै। рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рдЕрдзрдпрди рдХрд░рдиे рдХे рдЙрдкрд░ांрдд рдЙрдирдоे рдЫिрдкे рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╣ोрддे рдЬाрддे рд╣ैं рдЬो рднाрд╡ рдХि рд╕ुंрджрд░рддा рдХो рдж्рд╡िрдЧुрдгिрдд рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं рдпрдеा рд╕ूрд░्рдп рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рджो рдЙрджाрд╣рд░рдг рдж्рд░рд╖्рдЯрд╡्рдп рд╣ैं25

рд╕ूрд░्рдп рдХा рдмрд░рд╣рдоाрд╕ा рд╡ाрд▓ा рдЪрдХ्рд░ рдиिрд░ंрддрд░рддा рд╕े рдШूрдорддा рд╣ै, рдЗрддрдиी рдЧрддि рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рд╡рд╣ рдЯूрдЯрддा рдирд╣ीं рд╣ै рди рд╣ी рд╢िрдеिрд▓ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ूрд░्рдп рдХे рджिрди рдФрд░ рд░ाрдд рд░ूрдкी рд╕ाрдд рд╕ौ рдмीрд╕ рдЬोреЬे рдкुрдд्рд░ (360 рджिрди рдПрд╡ं 360 рд░ाрдд) рд╕рджैрд╡ рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рд╕ूрд░्рдп рдкिрддा рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рдкाँрдЪ рдкैрд░ рд╣ैं рдПрд╡ं рдмाрд░рд╣ рдЖрдХृрддिрдпां рд╣ैं, рдкाँрдЪ рдкैрд░ рд╕े рднाрд╡ рд╣ै рдЕрдпрди, рдоाрд╕, рдЛрддु, рдкрдХ्рд╖ рджिрди рддрдеा рдмाрд░рд╣ рдЖрдХृрддि рд╕े рднाрд╡ рдмाрд░рд╣ рдорд╣ीрдиे рд╣ैं। рдПрдХ рдЕрди्рдп рдЙрджाрд╣рд░рдг рдоें рдХाрд╡्рдпрдордпी рд╡ाрдХ26 рд╕े рд╕рдо्рдмрдиिрдзрдд рдЕрдд्рдпंрдд рд╕ुंрджрд░ рд╕ंрдЦ्рдпाрдкрд░рдХ рдк्рд░рддीрдХ рд╡ेрджों рдоे рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै—рдХाрд╡्рдпрдордпी рд╡ाрдХ’ (рдХाрд╡्рдп-рд╡ाрдгी) рдХो, рджो, рдЪाрд░, рдЖрда, рдиौ рдПрд╡ं рд╣рдЬाрд░ों рдкрджों рд╡ाрд▓ी рдЧौ рдХा рдк्рд░рддीрдХ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдЗрд╕рдХी рд╕ीрдоा рдЕрдиंрдд рд╣ै, рд╕рдорд╕्рдд рд╡्рдпोрдо рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рдПрдХ рдЕрди्рдп рдЙрджाрд╣рд░рдг рдоें – рдк्рд░рдХृрддि рдХे рд╕ाрдд рдкुрдд्рд░ рдЙрд▓्рд▓ेрдЦिрдд рд╣ुрдП рд╣ैं 27। рдорди, рдк्рд░ाрдг рдПрд╡ं рдкंрдЪрднूрдд - рдЬिрдирд╕े рдпрд╣ рд╕рдорд╕्рдд рд╕ृрд╖्рдЯि рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рдРрд╕ा рдХोрдИ рдкрджाрд░्рде рдирд╣ीं рдЬो рдорди рдк्рд░ाрдг рдПрд╡ं рдкंрдЪрднूрддों рд╕े рд░рд╣िрдд рд╣ो рдЗрди рд╕рдм рдЙрджाрд╣рд░рдгों рд╕े рдпрд╣ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╕ंрдЦ्рдпा–рдк्рд░рддीрдХों рдХे рдЙрдж्рдЧрдо рд╡ेрдж рд╣ी рд╣ैं।

рдЗрдирдХा рдЙрдж्рдЧрдо рд╡ेрдж рд╣ी рдХрд╣े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдЗрддрдиा рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ै рдХि рдХाрд▓ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдк्рд░рднाрд╡- рдЧ्рд░рд╣рдг рдоें рднी рдЕंрддрд░ рд╕्рд╡рдд: рдЖрддा рдЧрдпा। рдЙрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиि:рд╕ृрдд рдк्рд░рдпोрдЧ рддो рд╢ुрдж्рдз рдПрд╡ं рдкрд╡िрдд्рд░ рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЕрдд: рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдкрдХ्рд╖ рдкрд░ рд╡ेрджों рдХी рд╢ाрд╢्рд╡рдд рднाрд╡рдиा рдХा рд╣ी рдк्рд░рдердо рдк्рд░рднाрд╡ рд╣ै рдЕрди्рдпрдд्рд░ рдХिрд╕ी рдХा рдирд╣ीं।

рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ: рдорд╣рдд्рд╡ рдиिрд░ूрдкрдг:
рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ, рдЕрднिрд╡्рдпंрдЬрдиा рдХे рд╕рдлрд▓ рдоाрдз्рдпрдо рд░ूрдк рд╣ैं рдЕрдерд╡ा рдЕрд╕рдлрд▓, рдЗрдирдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдХ्рдпा рдпोрдЧрджाрди рд╣ैрдПрд╡ं рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЗрдирдХा рдХोрдИ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд╢ेрд╖ рд╣ैं рдЕрдерд╡ा рдирд╣ीं? рдЗрди рд╕рдм рдк्рд░рд╢्рди-рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдУं рдХा рдЙрддрд░ рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै।

рдоाрдирд╡-рдк्рд░рдХृрддि рд╕рджैрд╡ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╕े рднी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдХी рдХाрдордиा рдХрд░рддी рд░рд╣ी рд╣ै। рдирд╡ीрди рд╕े рднी рдирд╡ीрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЬाрдП рддो рдкрд╣рд▓े рд╡ाрд▓ा рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдХृрдд рдХрдо рдорд╣рдд्рд╡ рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ी рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╕рдордп рдХे рдЪрдХ्рд░ рдХे рд╕ाрде рдХрдИ рдирд╡ीрдирддाрдУं рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдФрд░ рдкрд╣рд▓े рд╡ाрд▓ा рдмрд╣ुрдд рдкीрдЫे рд░рд╣ рдЬाрддा рд╣ै рдкрд░ंрддु рдлिрд░ рднी рдЙрд╕рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рдпрдеाрд╕्рдеाрди рдмрдиा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ рднी рдкुрд░ाрддрди рдХाрд▓ों рд╕े рд╡्рдпрд╡рд╣ृрдд рд╣ोрддे рдЖ рд░рд╣े рд╣ैं рдпрдж्рдпрдкि рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдиे рдЗрдирдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдорд╣рдд्рд╡ рдирд╣ीं рдкा рд░рд╣ा рддрдж्рдпрдкि рдпे рдк्рд░рддीрдХ рднाрд░рддीрдп рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдж्рдпोрддрдХ рд╣ैं। рдЗрдирдХे рдк्рд░рдпुрдХ्рддिрдХрд░рдг рдХी рдпाрдд्рд░ा рд╡ेрджों рд╕े рдЖрд░рдо्рдн рд╣ोрдХрд░ рдПрдХ рд▓ंрдмी рдкрд░ंрдкрд░ा рдоें рдЕрдкрдиा рд╕्рдеाрди рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░ рдЪुрдХी рд╣ै। рдЬрд╣ाँ ' рдХाрд╡्рдп', рдзрд░्рдо рдПрд╡ं рднрдХ्рддि рд╕े рд╕ंрдмрди्рдзिрдд рдеा, рд╡рд╣ाँ рдХाрд╡्рдп рдХो рд╕ँрд╡ाрд░рдиे рдХे рд╕ाрдзрдиों рдХी рдЙрдкेрдХ्рд╖ा, рдХाрд╡्рдпों рдХे рднाрд╡ों рдХो рдк्рд░рднाрд╡ी рд░ूрдк рд╕े рд╡्рдпंрдЬिрдд рдХрд░рдиे рдХे рд╕ाрдзрдиों рдХो рдЦोрдЬा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрджि рдЗрди рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ों рдХी рдУрд░ рджेрдЦा рдЬाрдпे рддो рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЙрди рдХाрд▓ों рдХे рдХाрд╡्рдп рдоें рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ рдкूрд░्рдгрддрдпा рд░рдЪ рдмрд╕ рдЧрдП рдеे рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдк्рд░рддीрдХ рдПрдХ рд╕ाрде рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдЕрд╡рднिрд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рдеे। рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде рдПрдХ рдХрд▓ाрдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдкाँрдЪ рддрдд्рд╡ рдк्рд░рддीрдХ рд░ूрдк рдХो рдкाрдардХ рдоाрдд्рд░ рдпрд╣ рдоाрдирдХрд░ рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдХी, рддрдд्рд╡ рдкाँрдЪ рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЕрдкिрддु рд╡рд╣ рдкाँрдЪ рдоें рд╕рдоाрдпे рд╣ुрдпे рдПрдХ, рджो, рддीрди рдПрд╡ं рдЪाрд░ (рддрдд्рд╡ों) рдХो рдЬाрдирдиे рдХा рднी рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै, рдХрд▓ाрдХाрд░ рдХो рдЗрд╕ी рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ै। рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ों рдоें рдзрд░्рдо, рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдПрд╡ं рднрдХ्рддि рдХो рдЬाрдирдиे рд╡ाрд▓े рдЗрди рдк्рд░рддीрдХों рдХा рд╕ाрд░ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд▓ेрддे рдеे। рд╕рдордп-рд╕рдордп рдкрд░ рдкंрдбिрддों, рд╕ंрддों рдж्рд╡ाрд░ा рдЗрдирдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрдПँ рд╣ोрддी рд░рд╣рддी рдеीं। рд╢्рд░ोрддा рдЕрдерд╡ा рдкाрдардХ рдЗрди рдк्рд░рддीрдХों рдХो рдЙрдд्рд╕ुрдХрддा-рд╡рд╢ рд╕ुрдирддे рдпा рдкреЭрддे рдеे, рд╡рдХ्рддा рдЕрдерд╡ा рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рднी рд╕рд╣рдЬ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЗрдирдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░рддा рдеा рдФрд░ рд╢्рд░рд╡рдг рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ा рднी рд░ोрдЪрдХрддा рдХे рд╕ाрде рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдк्рд░рднाрд╡ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░ рд▓ेрддा। рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ рдЕрдкрдиी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рд╕рдлрд▓ рдеे, рддрднी рдЗрдирдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдмрд╣ुрд▓рддा рд╕े рд╣ुрдЖ। рдпрджि рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕ंрдд-рдХाрд╡्рдп рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХों рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рдХिрдпा рдЬाрдпे рддो рдЗрди рдк्рд░рддीрдХों рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХा рд╕्рд╡рдд: рдПрдХ рдЧ्рд░ंрде рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ो рдЬाрдПрдЧा। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдпрд╣ рдк्рд░рддीрдХ-рд╢ैрд▓ी рд░ोрдЪрдХрддा рдХो рдмрдиाрдП рд░рдЦрддी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдиिрдЧूреЭ рдПрд╡ं рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рд╡िрд╖рдпों рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиा рд╕рд╣рдЬ рдирд╣ीं рд╣ै, рд░ोрдЪрдХ рддрдд्рд╡ों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╣ी рдЙрдХ्рдд рд╡िрд╖рдп рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрди рдж्рд╡ाрд░ा рдЧ्рд░рд╣िрдд рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдпुрдЧ рдХी рдЬрдЯिрд▓рддाрдУं рдПрд╡ं рджुрд░ूрд╣рддाрдУं рдХे рдмीрдЪ рдпрдеाрд░्рде-рджुрдиिрдпा рдХो рднुрдЧрддрддे рд╣ुрдП рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдд्рдордХ рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЖрдЬ рдХे рдХрд╡ि рдХो рдЧрд╣рд░े рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЬूрдЭрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। рдЕрдиुрднрд╡ рдХा рдирдпाрдкрди, рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдПрдХ рд╕рд░्рд╡рдеा рдирдП рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рд╕ंрд╕ाрдзрдиों рдХी рдоांрдЧ рдХрд░рддा рд╣ै, рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХ рдХी рдпрд╣ рдкुрд░ाрддрди рдЕрднिрд╡्рдпंрдЬрдиा рд╢ैрд▓ी рдЗрд╕ рдирд╡ीрди рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдЕрдкрдиे рдХो рдЕрдЬрдирдмी рд╣ी рдоाрдиेрдЧी। рдЖрдЬ рд╕ंрдЦ्рдпा рдк्рд░рддीрдХों рдХा рдкुрд░ाрддрди рдЕрд░्рдеों рдоें рдк्рд░рдпोрдЧ рддो рдирд╣ीं рд╣ै рдкрд░ंрддु рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдХे рд╕ाрде рдЙрдирдХे рдк्рд░рддीрдХ рдирд╡ीрди рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं। рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде рдХैрд▓ाрд╢ рд╡ाрдЬрдкाрдпी рдХी рдХрд╡िрддा рд╕ंрдХ्рд░ाрди्рдд28 рд╕े рдХुрдЫ рдкंрдХ्рддिрдпाँ рдж्рд░рд╖्рдЯрд╡्рдп рд╣ैं -
рдд्рд░рд╕्рдд рд╕рдн्рдпрддा рдХे рд╡िрдХ्рд░ांрдд рдЕंрдзрдХाрд░ рдоें / рд╡рд╣ाँ рдЬрд╣ाँ рдЕрднी рдПрдХ
рддрдЯрд╕्рде рдХिрд░рдг рдлूрдЯी рдеी / рджेрдЦрддा рд╣ूँ рдЕрдХрд╕्рдоाрдд
`рдПрдХ рд╕рд░्рдк' рд╕рд░рдХ рдЖрдпा рд╣ै

рдпрд╣ाँ `рдПрдХ рд╕рд░्рдк' рд╕े рднाрд╡ рд╣ै `рдоृрдд्рдпु', рдЬो рдоाрдирд╡ рдХी рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХो рдбрд╕ рд▓ेрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдХрд╡िрдпों рдиे рд╕ंрдЦ्рдпाрдУं рдХो рдк्рд░рддीрдХ рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рднी рд╣ै рддो рдЙрдирдХे рдЬ्рдЮाрди рдпुрдХ्рдд рднाрд╡ों рдХो рдкूрд░्рдг рд░ूрдкेрдг рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै рдЗрд╕ рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рдХाрд╡्рдпрдоाрдпी рд╕ृрд╖्рдЯि рдоें рдбा рдирд░ेрд╢ рд░рдЪिрдд рдЕрдз्рдпाрддрдо рд╕рддрд╕рдИ, рдРрд╕ी рд░рдЪрдиा рд╣ै рдЬो рдЗрд╕ рдирд╡्рдп рдЖрдзुрдиिрдХ рдХाрд╡्рдп рдЬрдЧрдд рдоें рдкुрд░ाрддрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдЬाрдЧृрдд-рдЬीрд╡ंрдд рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддी рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рдЖрдЬ рдЫंрджों рдХे рдмंрдзрди рд╕े рдоुрдХ्рдд рд╣ो рдЪुрдХी рдХрд╡िрддा рдкрд░िрд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдХрд░ рдЕрдХрд╡िрддा рдХा рджाрдпрд░ा рднी рдкाрд░ рдХрд░ рдЪुрдХी рд╣ै, рд╡рд╣ाँ рдкрд╣ुँрдЪ рдХрд░ рдбा. рдирд░ेрд╢ рдж्рд╡ाрд░ा рджोрд╣ा-рд╢ैрд▓ी рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рддрд╕рдИ рдХी рд░рдЪрдиा рдХрд░рдиा рд╕рд░्рд╡рдеा рд╢्рд▓ाрдШрдиीрдп рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рд╕рддрд╕рдИ рдоें рд╢рд░ीрд░ рдЬ्рдЮाрди рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╡े -
''рдкंрдЪрднूрдд рддрди рдоें рдкंрдЪрддрдд्рд╡ рднрдг्рдбाрд░,
рдз्рдпाрди рдпोрдЧ рд╕े рдЪेрддрдиा рдЬाрдиे рдЗрдирдХा рд╕ाрд░ 29'' 158
рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╢рд░ीрд░ рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдкाँрдЪ рдХोрд╖ рдПрд╡ं рдкाँрдЪ рддрдд्рд╡ों рдХा рд╡рд░्рдгрди рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╢рд░ीрд░ рдоें рд╣ी рд╡िрдз्рдпрдоाрди рд╕рдк्рдд-рдЪрдХ्рд░ рдХो рдЙрди्рд╣ोंрдиे–
''рд╕ूрдХ्рд╖рдо рдк्рд░ाрдг рдХे рдХेंрдж्рд░ рд╣ैं рдЪрдХ्рд░ рд╕ाрдд рддрди рдоाрд╣िं,
рд╕ुрдк्рдд рдЕрдзोрдоुрдЦ рдкрджрдорд╡рдд рдЬрдЧे рдз्рдпाрди рдмिрдиु рдиाрд╣िं 30'' 164
рдХрд╣рдХрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рджेрд╣ рдХे рддीрди рдЖрднूрд╖рдг (рд╣ृрджрдп, рдЪेрддрдиा, рдмुрдж्рдзि), рдзрд░्рдо рдХे рджрд╕ рд▓рдХ्рд╖рдг, рддीрди рд╡ृрддिрдпाँ, рдЪिрдд рдХे рддीрди рд░ूрдк (рдЬाрдЧृрдд, рд╕्рд╡рдк्рди, рд╕ुрд╢ुрдк्рдд) рдд्рд░ेः рдЧुрдг, рдЕрд╖्рдЯांрдЧ рдпोрдЧ, рдкाँрдЪ рдпрдо, рдкाँрдЪ рдиिрдпрдо, рдкрди्рдж्рд░рд╣ рддिрдеि рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд – рддीрди рддाрдк, рдкाँрдЪ рдЗंрдж्рд░िрдпाँ рд╖рдЯ рджрд░्рд╢рди, рд╕ाрдд рд╕्рд╡рд░, рдЖрдаों рдпाрдо, рдирд╡рдЧ्рд░рд╣, рджрд╢ рдж्рд╡ाрд░, рдЧ्рдпाрд░рд╣ рд░ूрдж्рд░, рдж्рд╡ाрдж्рд╢ рд╕ूрд░्рдп, рдЪौрджрд╣ рднुрд╡рди рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдоिрд▓рддा рд╣ै31 рдкाँрдЪ рддрд▓ों 32 рдХो рд╡рд░्рдгिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं –
рдкूрд░्рд╡ рд╕ाрдзрдиा рдЪाрд░ рддрд▓ рдЬрдм рддрдХ рд╣ों рдирд╣ीं рдкाрд░,
рдкंрдЪрдо рддрд▓ рдХी рдХाрдордиा рддрдм рддрдХ рд╣ै рдмेрдХाрд░॥ 451

рдпрд╣ рдкाँрдЪ рддрд▓ рд╣ैं – рдЬाрдЧृрддि, рдЪेрддрдиा, рд╕ंрдХрд▓्рдк, рджीрдХ्рд╖ा, рд╕ाрдзрдиा। рдХोрдЯि рдЪрддुрд╖्рдЯ्рдп рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं –
'рдЪाрд░ рдХोрдЯिрдпों рдоें рдмँрдЯा рдпрд╣ी рд╕ाрдзрдиा рдкंрде।
рдЬिрдирдХे рд╡рд░्рдгрди рдХे рд▓िрдП рд▓िрдЦे рдЧрдП рд╢рдд рдЧ्рд░рди्рде33॥ 582

рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рд╕рдордЧ्рд░рдд: рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдХि рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ рд╢ैрд▓ी рдХो рд░рдЪрдиाрдХाрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдмोрдз рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рднुрд▓ा рдЪुрдХे рд╣ैं рдкрд░ंрддु рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ рдЕрдкрдиा рдорд╣рдд्рд╡ рдпрдеाрд╕्рдеाрди рдмрдиाрдП рд╣ुрдП рд╣ैं। рдбा. рдирд░ेрд╢ рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдЗрд╕рдХा рдЕрди्рдпрддрдо рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै। рдЗрди рдк्рд░рддीрдХों рдЬैрд╕ी рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рддрддा, рд╕ाрд░рдЧрд░्рднिрддा, рд╕рдЯीрдХрддा рдПрд╡ं рдкैрдиाрдкрди рдЪिрд░рд╕्рдорд░рдгीрдп рд╣ै, рдЬो рдкुрд░ाрддрди рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рджрд░्рдкрдг рд╕рджृрд╢्рдп рд╣ैं। рдпрд╣ рдк्рд░рддीрдХ рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдПрд╡ं рддाрдд्рд╡िрдХ рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рдк्рд░рддिрдкाрджिрдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं рддрдеा рдЗрдирдХा рдЖрдзाрд░ рдиिрд╕рди्рджेрд╣ рдЖрдд्рдордЬ्рдЮाрди рд╣ी рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрди рдоें рдЕрдз्рдпाрдд्рдо, рдЪिंрддрди-рдзाрд░рдгाрдЧрдд рдЕрдиुрднूрддि рддрдеा рдЕंрддрд░्рджृрд╖्рдЯि рдХा рд╕рдо्рдоिрд╢्рд░рдг рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрдд: рд╕ंрдЦ्рдпा-рдк्рд░рддीрдХ рдЕрдиेрдХрдд्рд╡ рдоें рдПрдХрдд्рд╡ рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рд╣ैं।

рд╕ंрджрд░्рдн рдЧ्рд░ंрде/ рдЙрдж्рдзрд░рдг рд╕ूрдЪी

1 рдХ) рд╢рдм्рджрдХрд▓्рдкрдж्рд░ुрдо, рднाрдЧ-5 рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд░ाрдЬा рд░ाрдзाрдХांрддрджेрд╡ (рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी: рдЪौрдЦрдо्рдмा рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕ीрд░ीрдЬ рдСрдлिрд╕, рд╕ं. 2024), рдкृ. 216
рдЦ) рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╢рдм्рджाрд░्рде рдХौрд╕्рддुрдн, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЪुрддुрд░्рд╡ेрджी рдж्рд╡ाрд░рдХा рдк्рд░рд╕ाрдж рд╢рд░्рдоा, рдкंрдбिрдд рддाрд░рдгीрд╢ рдЭा, (рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж: рд░ाрдордиाрд░ाрдпрди рд▓ाрд▓ рдмेрдиी рдк्рд░рд╕ाрдж, 1977), рдкृ. 162
рдЧ) рд╣рд▓ाрдпुрдз рдХोрд╢ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдЬोрд╢ी (рд▓рдЦрдирдК: рд╣िрди्рджी рд╕рдоिрддि, 1967) рдкृ. 68
2 рд╕ंрд╕्рдХृрдд-рд╣िрди्рджी-рдЗंрдЧ्рд▓िрд╢ рдХोрд╢ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд╕ूрд░्рдпрдХांрдд (рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी: рдУрд░िрдПंрдЯ рд▓ॉрди्рдЧрдоैрди, 1975), рдкृ. 618।
3 рд╡рд╣ी, рдкृ. 172
4 рдХ) рд╢рдм्рджрдХрд▓्рдкрдж्рд░ुрдо рднाрдЧ-5 рд╕ंрдкाрджрдХ рд░ाрдЬा рд░ाрдзाрдХांрдд рджेрд╡ (рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी: рдЪौрдЦрдо्рдмा рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕िрд░ीреЫ рдСрдлिрд╕ рд╕ं. 2014) рдкृ. 216
рдЦ) рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╢рдм्рджाрд░्рде рдХौрд╕्рддुрдн рд╕ंрдкाрджрдХ рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी рдж्рд╡ाрд░рдХा рдк्рд░рд╕ाрдж рд╢рд░्рдоा рдкंрдбिрдд рддाрд░рдгीрд╢ рдЭा рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж : рд░ाрдордиाрд░ाрдпрдг рд▓ाрд▓ рдмेрдиी рдк्рд░рд╕ाрдж, 1977), рдкृ. 201
5 рд╣िрди्рджी рд╢рдм्рдж рд╕ाрдЧрд░, рднाрдЧ-10 рд╕ंрдкाрджрдХ рд╢्рдпाрдо рд╕ुंрджрд░ рджाрд╕ (рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी): рдХाрд╢ी рдиाрдЧрд░ी рдк्рд░рдЪाрд░िрдгी рд╕рднा, 1973), рдкृ. 4844
6 рдоाрдирдХ рд╣िрди्рджी рдХोрд╢, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рд╡рд░्рдоा (рдк्рд░рдпाрдЧ, рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдоेрд▓рди, 1966), рдкृ. 211
7 рд╣िрди्рджी рд╡िрд╢्рд╡рдХोрд╢, рднाрдЧ' - ॥, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд░ाрдо рдк्рд░рд╕ाрдж рдд्рд░िрдкाрдаी (рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी: рдиाрдЧрд░ी рдк्рд░рдЪाрд░рдгी рд╕рднा, 1969), рдкृ. 348
8 рд╢рдм्рджाрд░्рде рд╡िрдЪाрд░ рдХोрд╢, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рд╡рд░्рдоा (рджिрд▓्рд▓ी: рд░ाрдЬрдкाрд▓ рдПंрдб рд╕ंрдЬ, 1993), рдкृ. 110
9 рдкाрд▓ि рд╣िрди्рджी рдХोрд╢, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рднрджंрдд рдЖрдиंрдж рдХौрд╕рд▓्рдпाрдпрди (рджिрд▓्рд▓ी: рд░ाрдЬрдХрдорд▓ рдк्рд░рдХाрд╢рди, 1975), рдкृ. 314
10 рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рд╣िрди्рджी рдХोрд╢, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдирд░ेрд╢ рдХुрдоाрд░ (рдЧाрдЬिрдпाрдмाрдж: рдЗंрдбो рд╡िрдЬрди,рдк्рд░ा0 рд▓ि0, 1983), рдкृ. 1052
11 рдХ) рд╢рдм्рджрдХрд▓्рдкрдж्рд░ुрдо, рднाрдЧ-5, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд░ाрдЬा рд░ाрдзрдХांрдд्рджेрд╡ (рдкूрд░्рд╡ोрдХрдд), рдкृ. 216
рдЦ) рд╕ंрд╕्рдХृрдд-рд╢рдм्рджाрд░्рде-рдХौрд╕्рддुрдн, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी рдж्рд╡ाрд░рдХा рдк्рд░рд╕ाрдж рд╢рд░्рдоा,рдкрдг्рдбिрдд рддाрд░рдгीрд╢ (рдкूрд░्рд╡ोрдХрдд), рдкृ. 1201
рдЧ) рд╣рд▓ाрдпुрдж्рдз рдХोрд╢, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдЬोрд╢ी, рдкृ. 684
12 рдЕрдорд░рдХोрд╢, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдкрдг्рдбिрдд рд╢िрд╡рджрдд्рдд (рджिрд▓्рд▓ी: рдЪौрдЦрдо्рдмा рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдк्рд░ाрддिрд╖्рдаाрди, 1984), рдкृ. 56
13 рд╢्рд░ीрдорди्рдорд╣ाрднाрд░рддрдо рд╢्рд▓ोрдХрдиुрдХ्рд░рдордгी, 12.320.82 рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдиाрдЧрд╢рд░рдгрд╕िंрдШ (рджिрд▓्рд▓ी: рдиाрдЧ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ, 1992), рдкृ. 410
14 рд╢्рд░ीрдорди्рдорд╣ाрднाрд░рддрдо рд╢्рд▓ोрдХрдиुрдХ्рд░рдордгी, 12.306.43 рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдиाрдЧрд╢рд░рдгрд╕िंрдШ (рджिрд▓्рд▓ी: рдиाрдЧ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ, 1992), рдкृ. 410
15 рд╕ांрдЦ्рдпрдХाрд░िрдХा, рд░ाрдХेрд╢ рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी (рджिрд▓्рд▓ी: рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдЧ्рд░ाрди्рдеाрдЧाрд░) рдкृ. 8
16 рд╖рдбрджрд░्рд╢рдирдо, рдЕрдиुрд╡ाрджрдХ рдкрд░рдорд╣ंрд╕ рдкрд░िрд╡्рд░ाрдЬрдХाрдЪाрд░्рдп, рдЬрдЧрджीрд╢рд╡рд░ाрдиंрдж (рджिрд▓्рд▓ी: рдЧोрд╡िрди्рдж рд░ाрдорд╣ाрд╕ाрдиंрдж, 1988), рдкृ. 91
17 рднाрд░рддीрдп рджрд░्рд╢рди, рдмрд▓рджेрд╡ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп (рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी: рдЪौрдЦрдо्рдмा рдУрд░िрдПंрдЯिрдпрд▓, 1984), рдкृ. 251
18 рд╢рдм्рджрдХрд▓्рдкрдж्рд░ुрдо, рднाрдЧ-5, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд░ाрдЬा рд░ाрдзाрдХाрди्рддрджेрд╡ (рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी: рдЪौрдЦрдо्рдмा рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕िрд░ीреЫ рдСрдлिрд╕ рд╕ं0 2024 ),рдкृ. 216
19 рд╢्рд░ीрдорди्рдорд╣ाрднाрд░рддрдо рд╢्рд▓ोрдХрдиुрдХ्рд░рдордгी, 12.306.43 рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдиाрдЧрд╢рд░рдгрд╕िंрдШ (рджिрд▓्рд▓ी: рдиाрдЧ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ, 1992)
20 рд╕ांрдЦ्рдп рджрд░्рд╢рдирдо рдХрдкिрд▓ рдоुрдиि, рдЧрдЬाрдирди рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी (рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी: рдЪौрдЦрдо्рдмा рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╕ंрд╕्рдеाрди,1987), рдкृ. 9
21 рд╢рдм्рджाрд░्рде рд╡िрдЪाрд░-рдХोрд╢, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рд░ाрдордЪंрдж्рд░ рд╡рд░्рдоा (рджिрд▓्рд▓ी: рд░ाрдЬрдкाрд▓ рдПрдг्рдб рд╕ंрд╕, 1993), рдкृ. 110
22 рдЕрд░िрд╕िंрд╣ рдЕрдорд░рдЪंрджрд░ рдпрддि, рдХाрд╡्рдпрдХрд▓्рдкрд▓рддाрд╕ूрдд्рд░рд╡ृрддि, 1.5.45-94, рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдкंреж рдЬрдЧрди्рдиाрде
рд╢ाрд╕्рдд्рд░ी (рд╣ोрд╢िंрдЧ: рдЪौрдЦрдо्рдмा рдк्рд░рдХाрд╢рди, 1931), рдкृ. 141
23 рдм्рд░рд╣्рдордЛрд╖ि рдо. рдо. рдкं. рд╢्рд░ीрдкाрдж рджाрдоोрджрд░ рд╕ाрддрд╡рд▓ेрдХрд░, рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХा рд╕ुрдмोрдз- рднाрд╖्рдп (рдк्рд░рдердо-рдЦंрдб) (рдХिрд▓्рд▓ा рдкाрд░рдбी: рд╕्рд╡ाрдз्рдпाрдп рдордг्рдбрд▓, 1983) рдкृ. 444
24. рд╡рд╣ी 164/1735/20, рдкृ 436
25. рд╡рд╣ी 169/11,164/1727/12 рдкृ. 433
26. рд╡рд╣ी 164/1756/41 рдкृ. 443
27. рд╡рд╣ी 164/1751/36, рдкृ. 441
28 рдХैрд▓ाрд╢ рд╡ाрдЬрдкेрдпी, рд╕ंрдХ्рд░ांрдд (рдХрд▓рдХрдд्рддा рднाрд░рддीрдп рдЬ्рдЮाрдирдкीрда рдк्рд░рдХाрд╢рди, 1964), рдкृ. 31
29 рдирд░ेрд╢, рдЕрдз्рдпाрдд्рдо рд╕рддрд╕рдИ (рдЪंрдбीрдЧреЭ рдЕрдиुрд░ाрдЧ рдХिрддाрдм рдШрд░, 1996), рдкृ. 31
30 рд╡рд╣ी, рдкृ. 32,
31 рд╡рд╣ी, рдкृ 25 рд╕े 65
32 рд╡рд╣ी, рдкृ. 71
33 рд╡рд╣ी, рдкृ. 87

* рд╕рдо्рдкाрджрдХीрдп рдиोрдЯ: рдЯाрдк् = 'рдЕрдЬाрдж्рдпрддрд╖्рдЯाрдк्' рдиिрдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдкुрд▓्рд▓िंрдЧ рд╕ंрдЬ्рдЮा рдоें рдк्рд░рдд्рдпрдп рдЕा рдЬोреЬрдХрд░ рдЙрд╕े рд╕्рдд्рд░ीрд▓िंрдЧ рдмрдиाрдиा

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।