рд╣िрдоांрд╢ु рдЬोрд╢ी: рдПрдХ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ (рд╕ुрдЦрдж рдЕрдиुрднूрддिрдпाँ)

рд╣िрдоांрд╢ु рдЬोрд╢ी
(4 рдордИ 1935 - 23 рдирд╡рдо्рдмрд░ 2018)

- рд░рд╡ि рд╢рд░्рдоा (рд╢ोрдзाрд░्рдеी)

                             рдЬुрд▓ाрдИ рдоाрд╣ рдХी рдЪिрд▓рдЪिрд▓ाрддी рдзूрдк рдФрд░ рдкрд╕ीрдиे рд╕े рд▓рдмрд░ेрдЬ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдЧрд░्рдоी рд╣ोрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд рднी рдоेрд░ा рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдХрдо рдирд╣ीं рд╣ो рд░рд╣ा рдеा рдХ्рдпोंрдХि рд░рд╡िрд╡ाрд░, 27 рдЬुрд▓ाрдИ 2014 рдХो рдоैं рдПрдХ рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╕े рдоिрд▓рдиे рдЬा рд░рд╣ा рдеा рдЬो рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдорд╣ाрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдоें рдЕрдкрдиा рд╕्рдеाрди рд░рдЦрддे рдеे। рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рд╣ी рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдоेрд░े рдорди рдоें рд╕рдоाрдпा рд╣ुрдЖ рдеा рдХि рдЗрддрдиे рдорд╣ाрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╕े рдЖрдЬ рдоेрд░ी рдоुрд▓ाрдХाрдд рд╣ोрдЧी। рд╣िрдоांрд╢ु рдЬोрд╢ी рдЬी рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдоिрд▓рдиे рдХा рдЬो рд╕рдордп рджिрдпा рдЧрдпा рдеा рдЙрд╕ी рд╕рдордп рдоैं рдЗрдирдХे рдиिрд╡ाрд╕ рд╕्рдеाрди рдирд╡рднाрд░рдд рдЯाрдЗрдо्рд╕ рдЕрдкाрд░्рдЯрдоेंрдЯ, рдордпूрд░ рд╡िрд╣ाрд░, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी рдкрд╣ुँрдЪा। рдЬрдм рдоैं рдЗрдирдХे рдЕрдкाрд░्рдЯрдоेंрдЯ рдХि рд╕ीрдвिрдпाँ рдЪреЭ рд░рд╣ा рдеा рддो рдорди рдоें рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдХे рд╕ाрде рдПрдХ рдШрдмрд░ाрд╣рдЯ рднी рдеी рдХि рдЬोрд╢ी рдЬी рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоेрд░े рдк्рд░рддि рдХैрд╕ा рд░рд╣ेрдЧा? рдЗрди рд╕рдм рд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рдорди рдоें рдЕрдиुрднрд╡ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдоैं рдЬोрд╢ी рдЬी рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рд╣ुрдЖ। рдк्рд░рдердо рдкрд░िрдЪрдп рд╣ोрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рднी рдЬोрд╢ी рдЬी рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдПрдХ рдоिрдд्рд░ рдХे рд╕рдоाрди рд░рд╣ा। рдЬрдм рдоैंрдиे рдЬोрд╢ी рдЬी рдХे рдк्рд░рдердо рджрд░्рд╢рди рдХिрдП рддो рдЗрдирдХे рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдиे рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рдоुрдЭे рдЕрдкрдиी рдУрд░ рдЖрдХрд░् рд╖िрдд рдХिрдпा। рдЗрдирдХे рдЪेрд╣рд░े рдкрд░ рдЪрдордХ, рднрд░ा рд╣ुрдЖ рдЪेрд╣рд░ा, рдЖँрдЦों рдкрд░ рдЪрд╢्рдоा рдФрд░ рд▓рдо्рдмा рдХрдж рдЖрджि рд╡िрд╢ेрд╖рддाрдУं рдиे рдПрдХ рдЪुрдо्рдмрдХीрдп рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдЙрдд्рдкрди्рди рдХिрдпा। рдоैं рдЗрдирдХे рдЖрдХрд░्рд╖рдХ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╕े рдк्рд░рдердо рдкрд░िрдЪрдп рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдЖ। рдЬोрд╢ी рдЬी рдиे рдПрдХ рдоिрдд्рд░ рдХे рд╕рдоाрди рдШрд░ рдХे рдЕंрджрд░ рдЖрдиे рдХा рдЖрдЧ्рд░рд╣ рдХिрдпा рдоुрдЭрд╕े рдкрд░िрдЪрдп рдирд╣ीं рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдоुрдЭे рдЕрдкрдиे рдШрд░ рдоें рдЙрдЪिрдд рд╕्рдеाрди рджिрдпा, рдЖрд╡рднрдЧрдд рдХी, рдоुрдЭे рдЕрдкрдиे рдиिрдХрдЯ рдмैрдаाрдпा, рд╕рд╣рдЬрддा рдПрд╡ं рд╕рд░рд▓рддा рд╕े рд╡ाрд░्рддा рдХी рдФрд░ рдоेрд░े рд╕ुрдЦ-рджुрдЦ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдкूрдЫा; рдЖрджि рдЗрдирдХे рд╕рд░рд▓ рд╣ृрджрдп рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдиे рдПрдХ рдоिрдд्рд░ рдХा рд╕ा рдЕрд╣рд╕ाрд╕ рдХрд░ाрдпा।

             рд╣िрдоांрд╢ु рдЬोрд╢ी рдЬी рдоाрдирд╡рддाрдпुрдХ्рдд рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣ा, "рдЖрдЗрдП рдмैрдаिрдП! рдЗрд╕ рдЪिрд▓рдЪिрд▓ाрддी рдзूрдк рдоें рдЖрдк рдЕрдиेрдХ рдХрд╖्рдЯ рд╕рд╣рдХрд░ рдоुрдЭрд╕े рдоिрд▓рдиे рдЖрдП, рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрднाрд░! рдЖрдкрдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╕рд╣े рдЧрдпे рдЗрди рдХрд╖्рдЯों рдХा рдоूрд▓्рдп рдоैं рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЪुрдХा рд╕рдХрддा рд╣ूँ, рдХрд╣िрдП!" рдЗрд╕ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдиे рдоुрдЭे рдЬोрд╢ी рдЬी рдоें рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдоाрдирд╡ीрдп рд╕ंрд╡ेрджрдиा рдХा рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рджрд░्рд╢рди рдХрд░ाрдпा рдФрд░ рдоैंрдиे рдпрд╣ рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा рдХि рдПрдХ рдорд╣ाрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдРрд╕े рд╣ी рдиिрд░्рдоिрдд рдирд╣ीं рд╣ो рдЬाрддा рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕рдоें рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рдХुрдЫ рдЕрд▓рдЧ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ोрддी рд╣ै рддрднी рд╡рд╣ рджूрд╕рд░ों рдХे рджुрдЦ-рджрд░्рдж рдХो рдЕрдкрдиा рд╕рдордЭрддे рд╣ैं рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрдкрдиा рдиाрдо рдПрд╡ं рд╕्рдеाрди рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं।
       рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡ाрд░्рддाрд▓ाрдк рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЬोрд╢ी рдЬी рд╕े рдк्рд░рд╢्рдиों рдХा рджौрд░ рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рдк्рд░рдердо рдк्рд░рд╢्рди рдкूрдЫрддे рд╣ुрдП рдоैंрдиे рдХрд╣ा -
рдк्рд░рд╢्рди:  рдЕрдкрдиे рдЬрди्рдо рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдПрд╡ं рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХी рддाрдд्рдХाрд▓िрдХ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдмрддाрдЗрдП?
рдЙрдд्рддрд░ -  рдк्рд░рд╢्рди рдХो рд╕ुрдирдХрд░ рдЬोрд╢ी рдЬी рдеोреЬा рдоुрд╕्рдХрд░ाрдпे рдФрд░ рдЧंрднीрд░ рд╣ोрдХрд░ рдмोрд▓े - рдоेрд░ा рдЬрди्рдо рдкрд░्рд╡рддीрдп рдЕंрдЪрд▓ рдоें 4 рдордИ 1935 рдХो рдЙрдд्рддрд░ाрдЦंрдб рдоें рдЕрд▓्рдоोреЬा рдЬिрд▓े рдХे рдЬोрд╕्рдпूреЬा рдЧ्рд░ाрдо рдоें рд╣ुрдЖ рдеा рдоेрд░े рдкिрддा рдкूрд░्рдгाрдиंрдж рдЬोрд╢ी рдФрд░ рдоाрддा рддुрд▓рд╕ी рджेрд╡ी рдеी। рдЗрдирдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдиे рдоुрдЭे рдЬीрд╡рди рд╕े рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░рдиे рдХा рдЬोрд╢ рдк्рд░рджाрди рдХिрдпा। рдкрд░्рд╡рддीрдп рдЕंрдЪрд▓ рдХी рдХрдаोрд░ рдк्рд░ाрдХृрддिрдХ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдиे рднी рдоुрдЭे рдпрд╣ рд╕ंрджेрд╢ рджिрдпा рдХि рдЪाрд╣े рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рдХैрд╕ी рднी рд╣ो рдШрдмрд░ाрдиा рдирд╣ीं рдЪाрд╣िрдП рдХ्рдпोंрдХि рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдЗрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рд╕े рд╕рдордЭौрддा рдирд╣ीं рдХрд░рдХे рдЗрди рдкрд░ рд╡िрдЬрдп рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рддा рд╣ै рд╡рд╣ी рдЬीрд╡рди рдоें рдк्рд░рдЧрддि рдХे рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдоें рд╕рджैрд╡ рд╡िрдкрд░ीрдд рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рд╣ोрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рднी рдоैंрдиे рдХрднी рд╣ाрд░ рдирд╣ीं рдоाрдиी рдФрд░ рдЗрдирд╕े рдИрдоाрдирджाрд░ी рд╕े рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХрд░рддा рд░рд╣ा рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рднी рдоेрд░ा рд╕ाрде рджेрддा рд░рд╣ा рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЖрдЬ рдоैं рдЗрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рд╣ूँ рдХि рдХोрдИ рднी рд╡िрдкрд░ीрдд рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдоुрдЭे рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рдХрд░рддी рд╣ै। рдмрдЪрдкрди рдоें рдЬीрд╡рди рдХी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рддрдм рддрдХ рдЕрдиुрдХूрд▓ рд░рд╣ी рдЬрдм рддрдХ рдкिрддाрдЬी рдЬिрд╡िрдд рдеे। рдкिрддाрдЬी рдХे рджेрд╣ांрдд рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдЬीрд╡рди рд╕ंрдШрд░्рд╖ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ा рддрдеा рдоेрд░ी рдоाрддाрдЬी рдХे рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдиे рдЬीрд╡рди рдХी рдЙрдЪिрдд рдкрд░िрднाрд╖ा рдоेрд░े рд╕рдордХ्рд╖ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХी।

рдк्рд░рд╢्рди: рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдкрдХा рд▓рдЧाрд╡ рдХैрд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ?
рдЙрдд्рддрд░ - рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рд╡िрд╡िрдз рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рд╕े рдиिрд░्рдоिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рд╣ी рдордиुрд╖्рдп рдХो рдмрдиाрддी рд╣ैं। рдоैं рднाрд╡ुрдХ рд╣ृрджрдп рд╡ाрд▓ा рд╣ूँ। рдмрдЪрдкрди рдоें рднाрд╡ों рдХी рдзाрд░ा рдиिрд░рди्рддрд░ рдк्рд░рд╡ाрд╣िрдд рд╣ोрддी рд░рд╣рддी рдеी। рдЗрди рднाрд╡ों рдХो рдЬрдм рдХрднी рдоैं рд▓िрдЦ рднी рджेрддा рдеा рддो рдпрд╣ рдоुрдЭे рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧрддा рдеा। рдзीрд░े-рдзीрд░े рдпрд╣ рд▓рдЧाрд╡ рдХрд╡िрддा рдХे рдк्рд░рддि рдмрдврддा рдЧрдпा рдФрд░ рдоैं рдХрд╡िрддा рд▓िрдЦрдиे рд▓рдЧा। рдХрд╡िрддा рд▓िрдЦрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдк्рд░ौреЭрддा рдЖрдиे рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рднी рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рд╣ोрдиे рд▓рдЧे рдФрд░ рдоैं рдХрд╡िрддा рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдХрд╣ाрдиी, рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдЖрджि рд╡िрдзाрдУं рдоें рднी рд▓िрдЦрдиे рд▓рдЧा। рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рд╡िрдЪाрд░ों рдХा рдк्рд░рдердо рдЖрдпाрдо 1955 рдоें рдЙрджिрдд рд╣ुрдЖ рдЬрдм рдоेрд░ी рдк्рд░рдердо рдХрд╣ाрдиी ‘рдмुрдЭेрджीрдк’ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ। рдпрд╣ рдХрд╣ाрдиी рдХाрдлी рдкрд╕ंрдж рдХी рдЧрдИ рдФрд░ рдоैं рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ृрдЬрди рдХрд░рддा рдЧрдпा। рдЧрдж्рдп рдХी рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдорд╕्рдд рд╡िрдзाрдУं рдкрд░ рдоैं рд▓ेрдЦрдиी рдЪрд▓ा рдЪुрдХा рд╣ूँ। рд▓िрдЦрдиे рдХी рддрдеा рдФрд░ рдкреЭрдиे рдХी рдЗрдЪ्рдЫा рдЖрдЬ рднी рд╣ोрддी рд╣ै।
 
рдк्рд░рд╢्рди: рдЖрдк рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд▓ेрдЦрди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХ्рдпा рдоाрдирддे рд╣ैं рддрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ - (рдХुрдЫ рдоुрд╕्рдХुрд░ाрддे рд╣ुрдП) рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоाрдЬ рдХा рдПрдХ рджрд░्рдкрдг рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╕рдоाрдЬ рдХा рдк्рд░рддिрдмिрдо्рд╡ рд░ूрдкाрдпिрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдХोрдИ рдФрдЪिрдд्рдп рдирд╣ीं рд╣ै। рдоेрд░ी рджृрд╖्рдЯि рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдордп рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддि рдмрджрд▓рддा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпाँ рднिрди्рди рдеी рддो рдЙрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ृрдЬрди рд╣ोрддा рдеा рдФрд░ рдЖрдЬ рдЙрд╕рд╕े рднिрди्рди। рдЖрдЬ рдХी рд╕्рдеिрддि рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдкрдиा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЖрдЬ рд╡рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ै рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдХी рдпрдеाрд░्рде рд╕्рдеिрддिрдпों рдПрд╡ं рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдпों рдХो рд╕рдоाрдЬ рд╕ाрдкेрдХ्рд╖ рд▓ाрдХрд░ рдЙрдирдХे рдиिрд╡ाрд░рдг рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ें рдФрд░ рдРрд╕े рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдоैं  рд╢्рд░ेрд╖्рда рдоाрдирддा рд╣ूँ рдЬो рд╕рдоाрдЬ рд╣िрдд рдХे рд▓िрдП рд▓िрдЦा рдЬाрддा рд╣ो рдХ्рдпोंрдХि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╣ी рд╕рднी рдХा рд╣िрдд рдХрд░рдиा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЬो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╣िрдд рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░ेрдЧा рд╡рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоाрдЬ рдХे рдиिрдХрдЯ рдкрд╣ुँрдЪрдХрд░ рдЬрдирд╕ाрдоाрди्рдп рдХे рд╣ृрджрдп рдХा рд╣ाрд░ рдмрдиेрдЧा рдЬैрд╕ा рдХि рдк्рд░ेрдордЪंрдж рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рд╣рдоें рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди: рдЖрдкрдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХिрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдЬрдирдЬीрд╡рди рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ुрдИ рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ - рдоेрд░ा рдЬрди्рдо рдкрд╣ाреЬी рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рд╣ुрдЖ рдоैंрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рд╕्рд╡рд░्рдгिрдо рд╕рдордп рд╡рд╣ाँ рд╡्рдпрддीрдд рдХिрдпा рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдХी рдЬрди्рдорд╕्рдерд▓ी рд╕рджैрд╡ рдЙрд╕рдХे рд╕ंрд╕्рдХाрд░ों рдоें рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рдЖрдЬ рдоैं рджेрд╢ рдХी рд░ाрдЬрдзाрдиी рдоें рд░рд╣ рд░рд╣ा рд╣ूँ рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдХे рдкрд░िрд╡े рд╢ рдХो рднी рдмрд╣ुрдд рдиिрдХрдЯ рд╕े рджेрдЦा рд╣ै рд╡ рдорд╣рд╕ूрд╕ рдХिрдпा рд╣ै। рдпрджि рдоेрд░े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЬрдирдЬीрд╡рди рдХी рдмाрдд рдХрд╣ी рдЬाрдП рддो рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдФрд░  рд╢рд╣рд░ी рджोрдиों рд╣ी рдкрд░िрд╡ेрд╢ों рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЬैрд╕े ‘рдЕрд░рдг्рдп’, ‘рдХрдЧाрд░ рдХी рдЖрдЧ’ рдЖрджि рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдкрд░्рд╡рддीрдп рдЕंрдЪрд▓ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХा рддрдеा ‘рддुрдо्рд╣ाрд░े рд▓िрдП’ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоें рдкрд░्рд╡рддीрдп рдЕंрдЪрд▓ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде  рд╢рд╣рд░ी рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдоेрд░ी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рднी рдпे рджोрдиों рдкрд░िрд╡ेрд╢ рджेрдЦे рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдоेрд░ा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЗрди рджोрдиों рд╣ी рдкрд░िрд╡ेрд╢ों рдХा рдоिрд▓ा-рдЬुрд▓ा рд░ूрдк рд╣ै। рдоैं рдЧ्рд░ाрдоीрдг рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕े рднी рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдЖ рдФрд░  рд╢рд╣рд░ рдЖрдХрд░ рдпрд╣ाँ рдХे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рд╕े рднी। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдоेрд░े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЗрди рджोрдиों рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ों рдХे рдЬрдирдЬीрд╡рди рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рд╣ुрдИ рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди: рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдЬीрд╡рди рдХा рдЖрдзाрд░ рдмрдиाрдиे рдХा рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдпोрдЬрди рдеा?
рдЙрдд्рддрд░ - рджेрдЦिрдП, рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдЦुрд▓े рдЧрдЧрди рдХा рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдкрдХ्рд╖ी рд╣ोрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЬो рдмुрд░ाрдИ рджेрдЦрддा рд╣ै рдЙрд╕рдХे рдиिрд╡ाрд░рдгाрд░्рде рддрдд्рдХाрд▓ рдЕрдкрдиी рд▓ेрдЦрдиी рдЪрд▓ा рджेрддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХी рдХрд▓рдо рдоें рдЬो рддाрдХрдд рд╣ोрддी рд╣ै рдЙрд╕рд╕े рд╡рд╣ рд╕рдоाрдЬ рдХी рд╣рд░ рдмुрд░ाрдИ рдкрд░ рд╡рдЬ्рд░рдкाрдд рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рдоुрдЭे рдЕрдкрдиी рддрд░рдл рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХिрдпा। рдоैं рднी рд╕рдоाрдЬ рдоें рд╡िрд╕ंрдЧрддिрдпों рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рдеा рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рдоाрдз्рдпрдо рдФрд░ рдХ्рдпा рд╣ो рд╕рдХрддा рдеा рдЗрд╕ी рдХ्рд░рдо рдоें рдоैंрдиे ‘рдХाрджंрдмिрдиी’ рддрдеा ‘рдирд╡рднाрд░рдд рдЯाрдЗрдо्рд╕’ рдЬैрд╕ी рдк्рд░рддिрд╖्рдаिрдд рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдЕрдкрдиे рдЗрд╕ рдХाрд░्рдп рдХा рдиिрд░्рд╡ाрд╣ рдИрдоाрдирджाрд░ी рд╕े рдХिрдпा। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдоैंрдиे рдЗрд╕े рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдмрдиाрдпा рдФрд░ рдЬीрд╡िрдХोрдкाрд░्рдЬрди рдХा рд╕ाрдзрди рднी рдпрд╣ी рдмрдиा।

рдк्рд░рд╢्рди: рдЖрдк рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдХिрди-рдХिрди рд▓ेрдЦрдХों рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдП рд╣ैं рддрдеा рдЗрдирдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЖрдкрдХो рдХ्рдпों рдЕрдЪ्рдЫा рд▓рдЧा?
рдЙрдд्рддрд░ - рдоैंрдиे рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдоें рдЕрдиेрдХ рд▓ेрдЦрдХों рдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХिрдпा рдФрд░ рдЗрди рд╕рднी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдиे рдХрд╣ीं рди рдХрд╣ीं рдоुрдЭे рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдЕрд╡рд╢्рдп рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрдирдоें рдмांрдЧ्рд▓ा рд▓ेрдЦрдХ  рд╢рд░рдд्рдЪंрдж्рд░, рдк्рд░ेрдордЪंрдж, рдЪेрдЦрд╡, рдЯाрд▓्рд╕рдЯॉрдп, рд╕्рдЯीрдлрди рдЖрджि рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ैं। рдоैं рдЗрди рд╕рдмрдХा рдХृрддрдЬ्рдЮ рд╣ूँ рдХि рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдЗрддрдиी рдЕрдЪ्рдЫी рдХृрддिрдпाँ рд╕рдоाрдЬ рдХो рдк्рд░рджाрди рдХी। рдЗрдирдХे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░рдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдЕрдиुрднूрддि рд╣ुрдИ рдХि рдоुрдЭे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдЕрдЪ्рдЫा рдХोрдИ рд╕ाрдеी рдирд╣ीं рдоिрд▓ा। рдЗрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬрдирдЬीрд╡рди рдХा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ै। рдЬрдирд╕ाрдоाрди्рдп рдЗрдирдХे рдиाрдпрдХ рд╣ैं। рдЬрдм рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХिрд╕ी рдХृрддि рдХा рдиाрдпрдХ рдмрди рдЬाрддा рд╣ै рддो рд╡рд╣ рдХृрддि рд╡िрд╢ेрд╖ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдЬрдирд╕ाрдоाрди्рдп рддрдХ рдЕрдкрдиी рдкрд╣ुँрдЪ рдмрдиा рд▓ेрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рдЬрдирд╕ाрдоाрди्рдп рдкрд░ рд▓िрдЦा рдЧрдпा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╣ी рдоुрдЭे рдЕрдзिрдХ рдк्рд░िрдп рд▓рдЧрддा рд╣ै рдФрд░ рдоैंрдиे рднी рдЕрдкрдиे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдЕрдзिрдХांрд╢рддः рдЗрд╕ी рдкрд░ंрдкрд░ा рдХा рдиिрд░्рд╡ाрд╣ рдХिрдпा рд╣ै।

рдк्рд░рд╢्рди:  рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЖрдк рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рдХिрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рджेрдЦрддे рд╣ो рддрдеा рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдкрдХा рдХ्рдпा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╣ै?
рдЙрдд्рддрд░ -  рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЬрдм рдоैं рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХो рджेрдЦрддा рд╣ँ рддो рдЙрд╕рдоें рдХрд╣ीं-рдХрд╣ीं рдоुрдЭे рдЙрдкрдпोрдЧिрддाрд╡ाрдж рдХी рдЭрд▓рдХ рджिрдЦाрдИ рджेрддी рд╣ै। рдпрд╣ рдоैं рд╕рдорд╕्рдд рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд▓िрдП рдирд╣ीं рдХрд╣ рд░рд╣ा рдмрд▓्рдХि рдХुрдЫ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рд▓िрдЦा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЬिрд╕рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХो рдХोрдИ рд▓ाрдн рдирд╣ीं рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рд╣ै। рдоेрд░े рдорди рдоें рдПрдХ рдЗрдЪ्рдЫा рдЖрдЬ рднी рдоुрдЭे рдХрдЪोрдЯрддी рд╣ै рдХि рдоैंрдиे рдЕрдм рддрдХ рдЬो рдХुрдЫ рд▓िрдЦा рд╣ै рдоैं рдЙрд╕рд╕े рдФрд░ рднी рдЕрдЪ्рдЫा рд▓िрдЦ рд╕рдХрддा рдеा рдФрд░ рдЙрд╕े рд▓िрдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рднी рдХिрдпा рдеा рдкрд░рди्рддु рд╡рд╣ рдЖрдЬ рддрдХ рдирд╣ीं рд▓िрдЦ рд╕рдХा рдЬो рдоैं рд▓िрдЦрдиा рдЪाрд╣рддा рдеा, рдХोрдИ рдПрдХ рдРрд╕ी рд░рдЪрдиा рдЬो рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдФрд░ рдПрдХ рдоिрд╕ाрд▓ рдХाрдпрдо рдХрд░ рд╕рдХे। рдоैं рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпाрд╕рд░рдд рд╣ूँ। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЕрдкрдиा рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдмрддाрддे рд╣ुрдП рдЬोрд╢ी рдЬी рдЖрдЧे рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд╕рдоाрдЬрд╣िрдд рдХे рд▓िрдП рдЬो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ृрдЬिрдд рдХिрдпा рдЬाрдПрдЧा рд╡рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рд╣ोрдЧा рдФрд░ рдоैं рдРрд╕े рд╣ी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рд╣ूँ।

      рдХुрдЫ рдоुрд╕्рдХрд░ाрддे рд╣ुрдП рдЬोрд╢ी рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЖрдЬ рднी рдЖрдк рд▓ोрдЧों рдХी рдоुрдЭрдкрд░ рдФрд░ рдоेрд░े рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдк्рд░рддि рдЬो  рд╢्рд░рдж्рдзा рд╣ै рд╡рд╣ рдоेрд░े рд▓िрдП рдмрд╣ुрдд рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЖрдЬ 79 рд╡рд░्рд╖ рдХी рдЕрд╡рд╕्рдеा рд╣ोрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рднी рдЬрдм рдЖрдк рдоुрдЭрд╕े рдпрд╣ рдХрд╣рддे рд╣ो рдХि рдЕрдм рдЖрдк рдХ्рдпा рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рддो рдоेрд░ी рдЗрдЪ्рдЫा рдФрд░ рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдЕрдЪ्рдЫा рд▓िрдЦрдиे рдХी рд╣ोрддी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ рдЗрдЪ्рдЫा рдХेрд╡рд▓ рдЗрдЪ्рдЫा рддрдХ рд╣ी рд╕ीрдоिрдд рд░рд╣ рдЬाрддी рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рдЗрддрдиी рдЙрдо्рд░ рд╣ोрдиे рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рддрдеा рдЕрд╕्рд╡рд╕्рдерддा рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдм рд▓िрдЦрдиा рд╕ंрднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрддा рд╣ै।

(рдЬोрд╢ी рдЬी рдХे рдШрд░ рдоें рдкрдХ्рд╖िрдпों рдХे рдШोंрд╕рд▓ों рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдПрдХ рдк्рд░рд╢्рди рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рдоेрд░े рдорди рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ)
рдк्рд░рд╢्рди: рдпे рдШोंрд╕рд▓े рдкрдХ्рд╖िрдпों рдиे рд╕्рд╡рдпं рдмрдиाрдпे рд╣ैं рдпा рдЖрдкрдиे?         
рдЙрдд्рддрд░- рд╣рдоाрд░े рдШрд░ рдоें рдкрдХ्рд╖ी рдЖрддे-рдЬाрддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдкрд╣рд▓े рдпे рдкрдХ्рд╖ी рдЬрдм рдЖрддे рдеे рддो рдШрд░ рдоें рдмिрдЬрд▓ी рд╕े рдЪрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдкंрдЦे рд╕े рдЗрдирдХी рдоृрдд्рдпु рд╣ो рдЬाрддी рдеी рдкрд░рди्рддु рдЕрдм рдоैंрдиे рдЗрдирдХे рд▓िрдП рдЕрд▓рдЧ рд╕े рдШोंрд╕рд▓ा рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै। рдЬिрд╕рдоें рдпे рдЖрд░ाрдо рд╕े рд░рд╣ рд╕рдХें। рдЬोрд╢ी рдЬी рдХा рдкрдХ्рд╖िрдпों рдХे рдк्рд░рддि рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдд्рдордХ рдЬрдмाрд╡ рдХो рд╕ुрдирдХрд░ рдоैं рдЧрдж्рдЧрдж рд╣ो рдЧрдпा।

        рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЗрдирдХे рдоाрдирд╡ीрдп рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдпुрдХ्рдд рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдиे рдоुрдЭे рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा। рдЬोрд╢ी рдЬी рдХे рд╕ाрде рдк्рд░рд╢्рдиों рдХा рджौрд░ рд╕рдоाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рддрдеा рдоैंрдиे рдЗрдирд╕े рдШрд░ рдЬाрдиे рдХी рдЖрдЬ्рдЮा рдоाँрдЧी рддो рд╡े рдЕрд╕्рд╡рд╕्рде рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдоुрдЭे рдЕрдкрдиे рдШрд░ рдХे рдЧेрдЯ рддрдХ рдЫोреЬрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрдП।

23 рдирд╡ंрдмрд░, 2018 рдХो рдЬрдм рдоैंрдиे рдпрд╣ рд╕ुрдиा рдХि рдЬोрд╢ी рдЬी рджिрд╡्рдпрд▓ोрдХ рдЧрдорди рдХрд░ рдЧрдпे рддрдм рдоेрд░ा рд╣ृрджрдп рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рджुрдЦी рд╣ुрдЖ। рдЬोрд╢ी рдЬी рдХा рд╡рд╣ рдЪेрд╣рд░ा рдЬो рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХे рд╕рдордп рдоुрдЭे рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा рд╡рд╣ рдЖрдЬ рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдирд╣ीं рд░рд╣ा! рдоैं рдЗрд╕ рдмाрдд рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдирд╣ीं рдХрд░ рдкा рд░рд╣ा рдеा рдкрд░рди्рддु рдпрд╣ी рд╕рдд्рдп рдеा рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХी рдпрд╣ी рдЗрдЪ्рдЫा рдеी। рдоैंрдиे рдЕрдкрдиी рдирдо рдЖँрдЦों рд╕े рдЗрд╕ рдорд╣ाрди рдЖрдд्рдоा рдХो  рд╢्рд░рдж्рдзाрдЬंрд▓ि рджी। рдоैं рдЖрдЬ рднी рдЬोрд╢ी рдЬी рдХे рдорд╣ाрдирддрдо рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рдЗрдирдХे рдоाрдирд╡ीрдп рд╕ंрд╡ेрджрдиाрдпुрдХ्рдд рдЖрджрд░्рд╢ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХे рдк्рд░рддि рдирддрдорд╕्рддрдХ рд╣ूँ।

рдбॉ. рдЕрд╢ोрдХ рдХुрдоाрд░ рдЧुрдк्рддा                              рд░рд╡ि  рд╢рд░्рдоा
рд╢ोрдз-рдиिрд░्рджेрд╢рдХ, рдПрд╕ोрд╕िрдПрдЯ рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░                 рд▓ेрдЦрдХ, рд╢ोрдзाрд░्рдеी
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 861 946 1921                        рдЪрд▓рднाрд╖: +91 894 709 2951
рд╣िрди्рджी рд╡िрднाрдЧ, рдПрдо. рдПрд╕. рдЬे рд░ाрдЬрдХीрдп, рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рдорд╣ाрд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рднрд░рддрдкुрд░ (рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди)

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।