рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░: рдоुрдХ्рддा рд╕िंрд╣-реЫौрдХ्рдХी

рднाрд░рддीрдп рдоूрд▓ рдХी рдЕрдоेрд░िрдХा рдиिрд╡ाрд╕ी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░, рд╕рдо्рдкाрджрдХ, рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдоुрдХ्рддा рд╕िंрд╣-рдЬ़ौрдХ्рдХी рд╕े рдЕрдиुрд░ाрдЧ рд╢рд░्рдоा рдХी рд╡िрд╕्рддृрдд рд╡ाрд░्рддा। рдоुрдХ्рддा рд╕िंрд╣-рдЬ़ौрдХ्рдХी рдИрдХрд▓्рдкрдиा рдкрдд्рд░िрдХा рдХी рд╕рдо्рдкाрджрдХ, рддрдеा рдИрдХрд▓्рдкрдиा рдХिрддाрдм рдХी рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рд╣ैं। рдЗрдирдХा рд╕рдмрд╕े рд╣ाрд▓ рдХा рдЙрдкрди्рдпाрд╕рдардЧ рдРрдоेрдЬ़ौрди рдкрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै


I

рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоुрдХ्рддा рдЬी, рд╕ेрддु рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдоें рдЖрдкрдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдмрдЪрдкрди, рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдмрддाрдЗрдпे। рдЙрди рджिрдиों рдХी рдХोрдИ рдЦाрд╕ рдмाрдд? рдкрд░िрд╡ाрд░ рдоें рдХोрдИ рд▓ेрдЦрдХ, рд╕рдо्рдкाрджрдХ, рдкрдд्рд░рдХाрд░? рдЖрдкрдХी рд╢िрдХ्рд╖ा-рджीрдХ्рд╖ा, рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп?

рдоुрдХ्рддा: рдЖрдкрдиे рдоुрдЭрдоें рд░ुрдЪि рджिрдЦाрдИ, рдоेрд░े рд▓िрдпे рд╕рдо्рдоाрди рдХी рдмाрдд рд╣ै। рдмрд╣ुрдд рдзрди्рдпрд╡ाрдж।
рдоैं рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдмрдб़ी рд╣ुрдИ, рдоेрд░े рдкाрдкा рдЖрдИрдЖрдИрдЯी рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдЕрдм рд╕ोрдЪ рдХрд░ рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ा рд╡рд╣ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рднाрд╡ी рд▓ेрдЦрдХों рдХो рддैрдпाрд░ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдХाрдлी рдЕрдиुрдХूрд▓ рдеा।
рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдЬ़िрди्рджрдЧी рдХी рдкрд░ेрд╢ाрдиिрдпों рд╕े рд╡ाрдХिрдл़ рд╣ोрддा рд╣ै। рдиिрдЬी рдЬीрд╡рди рдоें рдоैंрдиे рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдХी рдкрд░ेрд╢ाрдиिрдпाँ рдирд╣ीं рджेрдЦी рд╣ैं। рдлिрд░ рднी рдХुрдЫ рдкрд░ेрд╢ाрдиिрдпाँ рдвूंрдв рд╣ी рд▓ें... рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдо рджिрд▓्рд▓ी рдоें рд░рд╣рддे рдеे, рд╣рдоाрд░ा рдШрд░ рд░िрд╢्рддेрджाрд░ों рдХा рдЕрдб्рдбा рдмрдиा рд░рд╣рддा рдеा... рд╣рдоेрд╢ा рдЦाрдиा рдмрдирддा рд░рд╣рддा рдеा। рд╣рд░ рджрдо рдЪाрдп। рд╢ाрдпрдж рдпे рдЙрд╕ рд╕рдордп рдоें рд╣рд░ рдордз्рдпрд╡рд░्рдЧीрдп рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХा рд╕्рдЯैंрдбрд░्рдб рд╕ीрди рдеा, рдлिрд░ рднी рдПрдХ рдк्рд░ोрдлैрд╕рд░ рдХा рдШрд░ рдмрдб़ा рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै, рдФрд░ рд╣рдоाрд░े рдпрд╣ाँ рдКрдкрд░-рдиीрдЪे, рдЕंрджрд░-рдмाрд╣рд░ рдЬрд╣ाँ рдЬाрдУ рдХोрдИ рди рдХोрдИ рд╣рдоेрд╢ा рдоौрдЬूрдж рд░рд╣рддा рдеा ... рдпे рдеा рд╣рдоाрд░ी рдкрд░ेрд╢ाрдиिрдпों рдХा рд▓ैрд╡рд▓ – рдиो рдк्рд░ाрдИрд╡ैрд╕ी।
рдирд╣ीं, рд╣рдоाрд░े рдпрд╣ाँ рдХोрдИ рдкрдд्рд░рдХाрд░ рдпा рд▓ेрдЦрдХ рдирд╣ीं рдеा। рдЙрд▓्рдЯे, рдкрдв़ाрдИ рдкрд░ рдЗрддрдиा рдЬ़ोрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рдеा рдХि рдиाрд╡рд▓ рд╡рдЧैрд░рд╣ рдкрдв़рдиा рд╕рдЦ्рдд рдордиा рдеा, рдпे рд╕рдм рд╣рдо рдЫिрдк рдХрд░ рдкрдв़рддे рдеे। рдоैंрдиे рдЖрдИрдЖрдИрдЯी рд▓ाрдЗрдм्рд░ेрд░ी рдХा рдкूрд░ा рдлिрдХ्рд╢рди рд╕ैрдХ्рд╢рди рдкрдв़ рдбाрд▓ा рдеा, рдФрд░ рдоेрд░ी рдоाँ рдХो рднрдирдХ рднी рдирд╣ीं рдкрдб़ी рдеी।

рдлिрд░ рдЖрдЧे рдЯीрдиेрдЬ рдЖрдИ – рдЬ़ाрд╣िрд░ рд╣ै, рд╡ो рджौрд░ рд╕рд╣ेрд▓िрдпों рдХे рдмीрдЪ рдПрдХ рд╣ी рддрд░рд╣ рдХी рдмाрддрдЪीрдд рдХрд░рдиे рдХा рдеा ... рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдХ्рд░рд╢िрдЬ़ рдХा। рдоेрд░े рдЕंрджрд░ рдХी рд▓ेрдЦिрдХा рдпрд╣ рдЧूрдв़ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд░рдЦрддी рд╣ै рдХि рдПрдХ рдк्рд░ेрдо рдХрд╣ाрдиी рдЬीрдиे рдХी рд╕рдмрд╕े рдЙрдЪिрдд рдЙрдо्рд░ рдпрд╣ी рд╣ै – рдЯीрдиेрдЬ।

рддो, рдХ्рд▓ाрд╕ рдХे рд╕рд╣рдкाрдаी рд╕े рд▓े рдХрд░ рдЗрдорд░ाрди рдЦाрди рддрдХ, рдХोрдИ рднी рдоेрд░ी рд╕рд╣ेрд▓िрдпों рдХो рдЕрдкрдиे рд╕рдо्рдоोрд╣рди рдХे рдЬाрд▓ рдоें рдлंрд╕ाрдиे рдХा рд╕ाрдорд░्рде्рдп рд░рдЦрддा рдеा। рдоेрд░ी рдПрдХ рд╕рд╣ेрд▓ी рд╣рдоाрд░े рдПрдХ рд╕рд╣рдкाрдаी рдХे рд╕ाрде рдШрд░ рдЫोрдб़рдХрд░ рднाрдЧрдиे рдХी рдпोрдЬрдиा рдмрдиा рд░рд╣ी рдеी। рд╣рдо рднी рдаोंрдХ-рдаोंрдХ рдХрд░ рдЙрд╕рдХी рдпोрдЬрдиा рдоें рдЙрд╕े рд╡ीрдХ-рдкॉрдЗंрдЯ्рд╕ рдЧिрдиाрдиे рдоें рд▓рдЧे рд░рд╣рддे рдеे। рдПрдХ рдоैं рдмेрд╡рдХूрдл़ рд╣ाрдб़-рдоांрд╕ рд╡ाрд▓ा рдХोрдИ рдХ्рд░рд╢ рдирд╣ीं рдкाрд▓ рдкाрдИ। рдоेрд░े рдЬो рднी рдХ्рд░рд╢ рдеे рд╡े рд╕рдм рдХे рд╕рдм рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдоें рдХिрд╕ी рдХिрд░рджाрд░ рдХा рд░ूрдк рд▓िрдпे рдиिрд╡ाрд╕ рдХрд░рддे рдеे। рддрдм рднी, “рдоेрд░ा рдорди рд▓िрдЦрдиे рдХो рднी рдХрд░ेрдЧा!” рдРрд╕ा рдирд╣ीं рд▓рдЧрддा рдеा।

рдоैं рдл़िрдЬ़िрдХ्рд╕ рдоें рдкीрдРрдЪрдбी рдХрд░рдиे рдпूрдРрд╕ рдЖрдИ। рддрдм рдоैं 23 рд╕ाрд▓ рдХी рдеी। рд╡िрдЬ्рдЮाрди рддрдм рдоेрд░ा рдкैрд╢рди рдеा,  рдЕрдм рднी рд╣ै। 1990s рд╕े рдоिрдб-2000 рдХा рджौрд░ рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХा рд░рд╣ा। рдоैंрдиे рдЗрди рд╕ाрд▓ों рдЪाрд░ рдирдП рд╢рд╣рд░ों – рд╢िрдХाрдЧो, рдкैрд░िрд╕, рдмрд░्рд▓िрди рдФрд░ рдХौрдкрдирд╣ैрдЧрди - рдоें рдХाрдо рдХिрдпा। рдирдИ рдЬрдЧрд╣ें, рдирдП рдЕрдиुрднрд╡। рдЕрдиुрднрд╡ों рдХे рдХुрдЫ рдЙрджाрд╣рд░рдг рджेрддी рд╣ूँ – рдЬैрд╕े, рд╣рд░ рд╡ीрдХैंрдб рдЬрдм рдоैं рдмрд░рд▓िрди рд╕े рдЯ्рд░ेрди рдкрдХрдб़ рдХрд░ рдЕрдкрдиे рдкрддि рдФрд░ рдмेрдЯे рд╕े рдоिрд▓рдиे рдХौрдкрдирд╣ैрдЧрди рдЖрддी рдеी, рддो рдЙрд╕ 6 рд╕े 8 рдШंрдЯे рдХी рдпाрдд्рд░ा рдоें рдХोрдИ рди рдХोрдИ рд░ुрдЪिрдХрд░ рдХिрд╕्рд╕ा рд╕ाрдордиे рдЖ рд╣ी рдЬाрддा рдеा। рдЬैрд╕े рдХि рдПрдХ рдмाрд░ рдк्рд░ाрдЧ рд╕े рдЖрддा рд╣ुрдЖ рдПрдХ рдЪैрдХ рд▓рдб़рдХी рдФрд░ рдЬ़ाрдо्рдмिрдпрди рд▓рдб़рдХे рдХा рдЬोрдб़ा, рджोрдиों рдоैрдбिрдХрд▓ рд╕्рдЯूрдбैंрдЯ, рдХौрдкрдирд╣ैрдЧрди рд╢ाрджी рдХрд░рдиे рдЖ рд░рд╣े рдеे। рдЙрди 8 рдШंрдЯों рдоें рдоुрдЭे рдЙрдирдХी рдк्рд░ेрдо рдХрд╣ाрдиी рдХे рдмाрд░े рдоें рдоाрд▓ूрдо рдЪрд▓ा, рдЙрдирдХी рдХрдаिрдиाрдЗрдпों рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рд╣ुрдИ, рдкрддा рдирд╣ीं рдХрдм рд▓рдб़рдХे рдиे рдоुрдЭे рдЕрдкрдиी рдмрд╣рди рдмрдиा рд▓िрдпा। рдЦूрдм рд░ाрдпें рдоांрдЧी рдЧрдИं। рдРрд╕े рд╣ी рдПрдХ рдФрд░ рдмाрд░ рдЬрдм рдоैं рдУрд╡рд░рдиाрдЗрдЯ рдЯ्рд░ेрди рд▓े рд░рд╣ी рдеी, рддो рдоेрд░ी рдХैрдмिрди рдоें рдиाрд░्рде рдкोрд▓ рдХे рдкाрд╕ рдлैрд░ो рдЖрдпрд▓ैंрдб рдХा рдиिрд╡ाрд╕ी рднी рдпाрдд्рд░ा рдХрд░ рд░рд╣ा рдеा। рдоैं рднाрд░рддीрдп, рд╢ाрдпрдж рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рджिрд▓рдЪрд╕्рдк рд╡्рдпрдХ्рддि рдеी। рдЙрд╕рдХे рд╕рд╡ाрд▓ рдЦрдд्рдо рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ो рд░рд╣े рдеे। рдлिрд░ рдоुрдЭे рднी рд▓рдЧा рдХि рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рдирдХाрд▓ рдоें рдлैрд░ो рдЖрдпрд▓ैंрдб рд╢ाрдпрдж рд╣ी рдЬाрдКँ। рддो рдЙрд╕ рд░ाрдд рд╣рдо рд╕ोрдП рдирд╣ीं। рдпाрдд्рд░ा рднрд░ рдмाрддें рд╣ोрддी рд░рд╣ीं ... рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдмिрдиा рдЬाрдиे рдпा рддैрдпाрд░ी рдХिрдП рдЕрдкрдиे рдЬीрд╡рди рдХे рдЕрдЧрд▓े 15-20 рд╕ाрд▓ рдл़िрдЬ़िрдХ्рд╕ рдХे рд╕ाрде-рд╕ाрде рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХा рднंрдбाрд░ рднрд░рддे рд╣ुрдП рдмिрддाрдП। рдПрдХ рд╡рдХ्рдд рдЖрдпा рдЬрдм рднंрдбाрд░ рдУрд╡рд░рдл़्рд▓ो рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। рд╢ाрдпрдж рддрдм рдЬा рдХрд░ рдоैंрдиे рд▓िрдЦрдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рд╣ोрдЧा।

рддो рдоेрд░े рдЪाрд░ों рддрд░рдл़ рд▓िрдЦрдиे рдХा рдЬाрд▓ рдХाрдл़ी рд╕ाрд▓ों рд╕े рдмिрдЫрдиा рд╢ुрд░ू рд╣ो рдЪुрдХा рдеा। рджेрдЦ рдЙрд╕े рдоैं рдмрд╣ुрдд рдмाрдж рдоें рд╣ी рдкाрдИ।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХो рдХ्рдпा рд▓िрдЦрдиा рдкрд╕ंрдж рд╣ै?

рдоुрдХ्рддा: рд▓िрдЦрдиे рдоें рдоेрд░ी рдоुрдЦ्рдп рд░ुрдЪि рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рд╣ै। рд╢ाрдпрдж рдЗрд╕рд▓िрдпे рдХि рдоैं рдЦंрдбрд╣рд░ों рдХे рд╢рд╣рд░ рджिрд▓्рд▓ी рдоें рдмрдб़ी рд╣ुрдИ рд╣ूँ। рдоैंрдиे рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдпों рдоें рдк्рд░ाрдЪीрди рд╡ рдордз्рдХाрд▓ीрди рдпाрдд्рд░िрдпों рдХे рд╡ृрдд्рддांрдд рдкрдв़рдиे рдоें рдмрд╣ुрдд рд╕рдордп рдЧुрдЬ़ाрд░ा рд╣ै। рдоेрд░ी рдПрдХ рдХрд╣ाрдиी “Fire of Desire” рдХो 2007 рдоें рдЕрдоेрд░िрдХा рдоें рдПрдХ рдХ्рд░िрдпेрдЯिрд╡ рд░ाрдИрдЯिंрдЧ рдХॉрди्рдЯैрд╕्рдЯ рдоें рдк्рд░рдердо рд╕्рдеाрди рдоिрд▓ा। рдХрд╣ाрдиी рдХा рд╣ाрджрд╕ा рдоैंрдиे рдРрд╕े рд╣ी рдПрдХ рд╕ोрд▓рд╣рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рд╕рдлрд░рдиाрдоे рд╕े рд▓िрдпा рдеा। рдпрд╣ рдХрд╣ाрдиी рдоेрд░ी рдкрд╣рд▓ी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд╣ाрдиी рднी рдеी। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж рдоैंрдиे рдХрдИ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦीं рдЬिрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИं, рдХрдИ рдФрд░ - рдмрд╣ुрдд рд╕ाрд░ी - рд▓िрдЦी рдкрдб़ी рд╣ैं, рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ोрдиे рдХा рдЗंрддрдЬ़ाрд░ рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ैं।


рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рд▓ेрдЦрди рдиे рдЖрдкрдХे рдЬीрд╡рди рдХा рдХोрдИ рдирдпा рдж्рд╡ाрд░ рдЦोрд▓ा?

рдоुрдХ्рддा: рдоेрд░ी рдкрд╣рд▓ी рдиॉрд╡рд▓ “The Thugs and a Courtesan” 2014 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИ। рдЙрд╕рдХे рдмाрдж рдПрдХ рдирдпा рдкрд╣рд▓ू рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдЦुрд▓ рдХрд░ рдоेрд░े рд╕ाрдордиे рдЖрдиे рд▓рдЧा। рдоेрд░े рдкाрд╕ рдмॉрд▓िрд╡ुрдб рдоूрд╡ी рдк्рд░рдб्рдпूрд╕рд░, рдиैрдЯрдл्рд▓िрдХ्рд╕ рдЯीрд╡ी рд╕िрд░िрдпрд▓ рд╡ рдоूрд╡ी рдХे рдк्рд░рд╕्рддाрд╡ рд▓े рдХрд░ рдЖрдиे рд▓рдЧे। 2017 рдоें рдоैंрдиे рдЕрджрдиाрди рд╕ाрдоी рдХी рдлिрд▓्рдо, “Afghan, in search of a home” рдХा рдХрдеाрдирдХ рд▓िрдЦा।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╡ाрд╣, рдпрд╣ рддो рдмрд╣ुрдд рдмреЬी рд╕рдлрд▓рддा рд╣ै। рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХी рдЗрд╕ рд╕рдлрд▓ рд▓ेрдЦिрдХा рдиे рд╣िंрджी рдоें рд▓िрдЦрдиा рдХैрд╕े рд╢ुрд░ू рдХिрдпा?

рдоुрдХ्рддा: рдоैं рдкूрд░्рдгрддः рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдоें рд╣ी рд▓िрдЦрддी рдеी। рдлिрд░ рдПрдХ рджिрди рдРрд╕ा рдЖрдпा рдЬрдм рдоैंрдиे рдЕрдкрдиी рдоाँ рдХे рд▓िрдпे рдЕрдкрдиी рдПрдХ рдХрд╣ाрдиी “Routes of Escape” рдХा рд╣िрди्рджी рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХिрдпा। рдоुрдЭे рдХрд╣ाрдиी рдХा рд╣िрди्рджी рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рдЗрддрдиा рдкрд╕ंрдж рдЖрдпा рдХि рдоैंрдиे рдЙрд╕े рдХрдИ рд╕ाрд░ी рдкॉрдкुрд▓рд░ рд╣िрди्рджी рдоैрдЧрдЬ़ीрдиों (рдХाрджрдо्рдмिрдиी, рд╕рд░िрддा, рдЖрджि) рдХो рднी рднेрдЬ рдбाрд▓ा।  рдЕंрддрддः рдоेрд░ी рдоाँ рдиे рдоेрд░ी рдХрд╣ाрдиी рдкрдв़ рдХрд░ рдирд╣ीं рджी, рд▓ेрдХिрди рдЬрд▓्рдж рд╣ी рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ैрд╕ рд╕े рдоेрд░ी рдХрд╣ाрдиी рдХे рд▓िрдпे рд╣ाрдоी рдЖ рдЧрдИ। рдоैंрдиे рддुрд░ंрдд рдЕрдкрдиी рд╕рдм рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд╣िрди्рджी рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХрд░рдиी рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджीं। 2009 рд╕े 2011 рдХे рджौрд░ाрди рдоेрд░ी 4 рдпा 5 рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд╕рд░िрддा рдоैрдЧрдЬ़ीрди рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдИं (рдоुрдХ्рддा рдХी рд╡ैрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣िрди्рджी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рд▓िंрдХ)। рдоैंрдиे рднी рдЬ़ोрд░-рд╢ोрд░ рдоें рд╣िрди्рджी рдоें рд▓िрдЦрдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा। рдЗрд╕ рджौрд░ाрди рдоैंрдиे рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ैрд╕ рдХे рд▓िрдпे рдРрдирдЖрд░рдЖрдИ рд╕ंрдмंрдзी рдЕрдиेрдХ рд▓ेрдЦ рднी рд▓िрдЦे।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рддो рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рдЖрдк рдкूрд░ी рд╣िंрджी рд▓ेрдЦिрдХा рдмрди рдЧрдИं?

рдоुрдХ्рддा: рдирд╣ीं, 2014 рдХो рдоेрд░ा рдкрд╣рд▓ा рдиौрд╡рд▓ “The Thugs and a Courtesan” (Srishti Publication, Delhi) рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдЖ। рд▓ेрдХिрди рдЕрдм рддрдХ рдоेрд░ा рдкूрд░ा рд░ुрдЭाрди рд╣िрди्рджी рд▓ेрдЦрди рдкрд░ рдЖ рдЧрдпा рдеा। рдлिрд░ 2016 рдХो рдоैंрдиे рдЕрдоैрд░िрдХрди рд▓िрдЯрд░ैрд░ी рдоैрдЧрдЬ़ीрди рдХे рд╕्рдЯाрдпрд▓ рдоें рд╣िрди्рджी рдХी рдИ-рдХрд▓्рдкрдиा рд╢ुрд░ू рдХी। рдЙрд╕ рд╡рдХ्рдд рдоुрдЭे рд╣िрди्рджी рд░ाрдЗрдЯिंрдЧ рд╕ीрди рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдоाрд▓ूрдо рдеा। рдзीрд░े-рдзीрд░े рд╣िрди्рджी рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ी рдХा рдЕंрджाрдЬ़ा рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। рдХुрдЫ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ों рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪ рдкाрдИ, рдЕрдм рдХाрдл़ी рд╕्рдкрд╖्рдЯрддा рд╕े рд╕ीрди рд╕рдордЭ рдЖ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХा рдПрдХ рдирддीрдЬा рдИ-рдХрд▓्рдкрдиा рдХिрддाрдм рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣ै।



II

рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдИрдХрд▓्рдкрдиा рддрдеा рдИрдХрд▓्рдкрдиा рдХिрддाрдм рдХे рдмाрд░े рдоें рдХुрдЫ рдФрд░ рдмрддाрдЗрдпे?

рдоुрдХ्рддा: рдИрдХрд▓्рдкрдиा рдПрдХ рд▓िрдЯрд░ैрд░ी рдкрдд्рд░िрдХा рд╣ै। рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХो рдмрдв़ाрд╡ा рджेрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╣ै। рд╣рдо рдХेрд╡рд▓ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рднाрд╖ा рд╢ैрд▓ी рд╡ाрд▓ी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХो рд╣рдо рдЬ़्рдпाрджा рдкрд╕ंрдж рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрди рджो-рдвाрдИ рд╕ाрд▓ों рдоें рд╣рдоें рдЗрддрдиी рд╕ाрд░ी рдмрдв़िрдпा рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдХा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ, рдоुрдЭे рдЗрд╕ рдмाрдд рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рдирд╣ीं рдеी। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЖрдХाрд╢ рдоें рдЗрддрдиे рд╕ाрд░े рдЪрдордХрддे рд╕िрддाрд░े рд╣ैं, рдоेрд░े рд▓िрдпे рдпрд╣ рдЬ्рдЮाрди рдмрд╣ुрдд рд╕ंрддोрд╖рдЬрдирдХ рдеा। рдЗрд╕ рдмाрдд рд╕े рднी рд╕ंрддुрд╖्рдЯि рдоिрд▓рддी рд╣ै рдХि рд╣рдо рдРрд╕ा рдк्рд▓ैрдЯрдлाрд░्рдо рд╕ाрдордиे рд▓ा рдкाрдП рдЬрд╣ाँ рдЕрдЪ्рдЫे рджрд░्рдЬे рдХा рдХाрдо рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।
рдИ-рдХрд▓्рдкрдиा рдХिрддाрдм рдХा рдордХрд╕рдж рдЗрд╕ी рдк्рд▓ैрдЯрдлाрд░्рдо рдХो рдФрд░ рдмрдб़ा рдмрдиाрдиा рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдкाрдардХों рдХो рдЖрдЬ рдХे рд╣िрди्рджी рд▓ेрдЦрдХों рдХे рдХाрдоों рдХो рдкрдв़рдиे рдХा рдоौрдХा рдоिрд▓े। рд╣рдо рдЪुрдиे рд╣ुрдП рд▓ेрдЦрдХों рдХे рдХाрдо рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░ेंрдЧे, рдЙрди्рд╣ें рдоाрд░्рдХिрдЯ рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ेंрдЧे। рдлрд░рд╡рд░ी 2018 рдХो рд╣рдордиे рд╣िрди्рджी рдХी рдЪाрд░ рдк्рд░рдмрд▓ рдорд╣िрд▓ा рд▓ेрдЦिрдХाрдУं рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рд╕ंрдХрд▓рди рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдП рдеे। рдЗрди рдЪाрд░ों рд▓ेрдЦिрдХाрдУं рдХी рд░ुрдЭाрдиें рд╡ рдЖрд╡ाрдЬ़ें рдПрдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рдПрдХрджрдо рдЕрд▓рдЧ рд╣ैं। рд╣рдоें рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рд╣िрди्рджी рд▓ेрдЦрди рдХे рдЖрд╕рдоाрди рдоें рдпे рдЪाрд░ों рд╕рдмрд╕े рдЪрдордХрджाрд░ рддाрд░ों рдоें рд╣ैं। рд╣рдоाрд░ी рд▓िрд╕्рдЯ рдоें рдФрд░ рд▓ेрдЦрдХ рд╣ैं, рдЬिрдирдХे рдХाрдо рд╣рдо рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдорд╣ीрдиों рдоें рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдоाрд░ी рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд░ुрдЪि рдкैрд╕ा рдХрдоाрдиा рдирд╣ीं, рд╡рд░рди рдЙрдЪ्рдЪ рдХोрдЯि рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдХो рдЬ़्рдпाрджा рд╕े рдЬ़्рдпाрджा рд▓ोрдЧों рдоें рд▓ाрдиा рд╣ै, рд╣рдоें рдпрдХीрди рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рдХोрд╢िрд╢ рдоें рд╣рдо рд╕рдлрд▓ рд░рд╣ेंрдЧे। рд╣ाँ, рд╢ाрдпрдж рдпे рдПрдХ рд▓ंрдмा рд╕рдлрд░ рд╣ो।



рдардЧ, рд╣िंрджी рдоें
рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╣िंрджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд▓ेрдЦрди рдкрд░िрджृрд╢्рдп / рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рдЖрдкрдиे рдХ्рдпा рдЕंрддрд░ рдкाрдпा?

рдоुрдХ्рддा: рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ेрдЦрдХ рдкрдв़рддे рд╣ी рдкрд╣рдЪाрди рдоें рдЖ рдЬाрддे рд╣ैं। рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ेрдЦрдХ рджोрдиों рднाрд╖ाрдУं рдоें рд╣ैं। рдЕंрддрд░, рдЕрдЪ्рдЫे рдФрд░ рдоंрдЬे рд╣ुрдП рд▓ेрдЦрдХों рдоें рд╣ै। рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рд▓ेрдЦрдХ рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдпे рдкैрджाрдЗрд╢ी рдЕрдЪ्рдЫा рд▓ेрдЦрдХ рд╣ोрдиा рдХाрдлी рд╣ै। рдоंрдЬे рд╣ुрдП рд▓ेрдЦрдХ рдмрдиाрдП рдЬाрддे рд╣ैं, рд╕्рдХूрд▓ों рдоें, рдФрд░ рдЕрдн्рдпाрд╕ рд╕े। рд▓рдЧрднрдЧ рд╣рд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рд▓ेрдЦрдХ рдЬो рдЕрдкрдиी рдХрд╣ाрдиी рдк्рд░рдХाрд╢рдиाрд░्рде рднेрдЬрддा рд╣ै (рдпूрдРрд╕ рдоें), рдоंрдЬा рд╣ुрдЖ рд╣ोрддा рд╣ै। рдпे рдмाрдд рдоुрдЭे рдХрдо рд╣िрди्рджी рд▓ेрдЦрдХों рдоें рджिрдЦрддी рд╣ै। рдпे рд╕рдм рдоैं рд╕िрд░्рдл़ рдЕрд╕्рдеाрдкिрдд рд▓ेрдЦрдХों рдХो рд▓े рдХрд░ рдХрд╣ рд░рд╣ी рд╣ूँ।

рджूрд╕рд░ा, рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдХрд╣ाрдиी рдХे рдкाрдардХ рдХрдеाрдирдХ рдоें рдХрд▓्рдкрдиा рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рд╣ो, рддाрдЬ़рдЧी рд╣ो рдФрд░ рдХрд╣ाрдиी рдЙрди्рд╣ें рдЪрдХिрдд рдХрд░ рджेрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ो, рд╣ो рд╕рдХे рддो рдХुрдЫ рдкрд▓ рдХे рд▓िрдпे рдХिрд╕ी рдФрд░ рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд▓े рдЬा рдкाрдП – рдЗрди рд╕рдм рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рдХрд░рддे рд╣ैं। рддो рд╡рд╣ाँ рд▓ेрдЦрдХ рдХा рдл़рд░्рдЬ़ рдмрди рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдРрд╕ी рд╣ी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░े। рд╣िрди्рджी рд╕ीрди рдоें рд╣рдо рдпे рдкाрддे рд╣ैं рдХि рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЙрди рдХрдеाрдирдХों рдоें рдлंрд╕ी рд░рд╣рддी рд╣ैं рдЬो рд▓ेрдЦрдХ рд╢ाрдпрдж рдЕрдкрдиे рдЖрд╕рдкाрд╕, рдпा рдмाрд╣рд░ рд╕рдоाрдЬ рдоें рдкाрддे рд╣ैं, рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рддौрд░ рдкрд░, рдорд╣िрд▓ाрдУं рдХे рд╕ाрде рдЬ़्рдпाрджрддिрдпों рдХो рд▓ेрдХрд░, рдпा рд╡ैрд╡ाрд╣िрдХ рдЬीрд╡рди рдоें рдкрдд्рдиी рдХी рдШुрдЯрди рдкрд░, рдЧ्рд░ाрдоीрдг рдЬीрд╡рди рдХे рдЦो рдЬाрдиे рдкрд░ ... рдпे рд╡िрд╖рдп рдЬीрд░्рдг рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं। рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдХрд╣ाрдиी рдХो рдкाрдардХों рдоें рдЪिंрддрди рдЬрдЧाрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рд▓ेрдХिрди рд╡ो рдЪिंрддрди рдХाрдлी рдЕрд░рд╕े рд╕े рд╢ुрд░ू рд╣ो рддो рдЪुрдХा рд╣ै। рд╣рдо рдХ्рдпों рдЙрди्рд╣ीं рдеीрдоों рдкрд░ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦрддे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं।

рддीрд╕рд░ा, рджोрдиों рднाрд╖ाрдУं рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдХ्рд░ाрдЗрд╕िрд╕ рдоोрдб рдоें рд╣ैं। рд╡рдЬрд╣ें рдЙрд▓्рдЯी рд╣ैं। рд╣िрди्рджी рдХे рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рд▓ेрдЦрдХों рдХे рдХाрдоों рдоें рдкैрд╕ा рд▓рдЧाрдиे рд╕े рдХрддрд░ाрддे рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдпे рдЙрдирдХी рдоिрдиिрдордо рдкрдмрд▓िрд╕िрдЯी рднी рдирд╣ीं рдХрд░рддे। рдЕंрдд рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднुрдЧрддрддा рд╣ै। рдРрд╕ा рджрд╢рдХों рд╕े рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рддрднी рдЖрдо рдкाрдардХ рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдЕрдкрд░िрдЪिрдд рд╣ै। рдЙрдзрд░ рджूрд╕рд░ी рддрд░рдл़ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдкрдм्рд▓िрд╢िंрдЧ рд╣ाрдКрд╕िрд╕ рдиे рд▓ेрдЦрдХों рдХो рд╕ैрд▓ेрдм्рд░िрдЯी рдмрдиाрдиे рдХे рдЪрдХ्рдХрд░ рдоें рдЗрддрдиा рдкैрд╕ा рд▓рдЧाрдиा рд╢ुрд░ू рдХрд░ рджिрдпा рдеा рдХि рдЕрдм рдХिрд╕ी рднी рд▓ेрдЦрдХ рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиा рдмрд╣ुрдд рдХीрдорддी рдкрдб़ рдЧрдпा рд╣ै,



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдХो рдЖрдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд▓ेрдЦрдХ рдХрд╣рд▓ाрдиा рдкрд╕ंрдж рдХрд░ेंрдЧी?

рдоुрдХ्рддा: рдЕрдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд▓ेрдЦрдХ? … рдоैं рд▓ेрдЦрдХ рд╣ूँ, рдЕрдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╣ूँ (рд╣ँрд╕рддी рд╣ैं) ... рдХ्рдпों рдирд╣ीं? рдоेрд░ी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рднाрд░рдд рдоें рд╣ैं, рдпा рднाрд░рдд рд╕े рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдХрд░ рдХिрд╕ी рдХाрд▓्рдкрдиिрдХ рдЬрдЧрд╣ рдоें рд╣ै। рдоेрд░ा рдоाрдЗंрдб-рд╕ैрдЯ рднाрд░рддीрдп рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рддैрдпाрд░ рд╣ुрдЖ рд╣ै ... рддो рдк्рд░ाрдердоिрдХ рдкाрдардХ рддो рднाрд░рдд рдоें рд╣ी рд╣ोрдиे рдЪाрд╣िрдпे



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рдЖрдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд▓ेрдЦрдХों рдХो рд╣िंрджी рдоें рдЙрдирдХा рдЙрдЪिрдд рд╢्рд░ेрдп рдоिрд▓ा рд╣ै? рдпрджि рдирд╣ीं рддो рдХ्рдпों?

рдоुрдХ्рддा: рдЙрдЪिрдд рд╢्рд░ेрдп рдЦुрдж-рдм-рдЦुрдж рдХрд╣ाँ рдоिрд▓рддा рд╣ै? рдЖрдк рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ेрдЦрдХ рд╣ों, рдпрд╣ी рдХाрдлी рдирд╣ीं рд╣ै। рд▓рдХ рдкрд╣рд▓ी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╣ै। рдиेрдЯрд╡рд░्рдХ рдЬ़рд░ूрд░ी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा। рдЖрдкрдХे рдХंрдЯ्рд░ोрд▓ рдоें рдмрд╕ рджो рдЪीрдЬ़ें рд╣ैं - рдЖрдкрдХा рд▓ेрдЦрди рдФрд░ рдЖрдкрдХी рдиैрдЯрд╡рд░्рдХिंрдЧ। рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд╡ाрдХрдИ рд╢्рд░ेрдп рдЪाрд╣рддे рд╣ैं рддो рджेрд╢ рд╕े рджूрд░ рдмैрда рдХрд░ рднी рджोрдиों рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╣िंрджी рд▓ेрдЦрдХों рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рдХрдаिрдиाрдИ рд╣िंрджी рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рд╕े рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рдФрд░ рд╕ंрд╡ाрдж рдХी рд╣ै। рдиिрдпрдоिрдд рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдХрдо рд╣ैं, рдХुрдЫ рдХी рд╡ैрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдирд╣ीं рд╣ैं, рдХुрдЫ рдХे рдИрдоेрд▓ рдирд╣ीं рд╣ैं, рдЬिрдирдХे рд╣ैं рднी рд╡े рдмрд╣ुрдд рд░िрд╕्рдкॉрди्рд╕िрд╡ рдирд╣ीं рд╣ैं। рд╣िंрджी рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХा рдЖрдкрдХा рдЕрдиुрднрд╡ рдХैрд╕ा рд░рд╣ा? 

рдоुрдХ्рддा: рд╣рдоें рдЕрдорд░ीрдХी рдк्рд░ौрдлैрд╢рдирд▓िрдЬ़्рдо рдХी рдЖрджрдд рдкрдб़ рдЧрдИ рд╣ै। рд╣рдо рдХोрдИ рднी рдХ्рд╡ैрд░ी рд▓िрдЦें, рдЬрд╡ाрдм рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЬрд╡ाрдм рдЖ рднी рдЬाрддा рд╣ै।

рд▓ेрдХिрди рдпे рддрд░ीрдХे рд╣рд░ рдЬрдЧрд╣ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ों, рдЬ़рд░ूрд░ी рдирд╣ीं рд╣ैं। рдоेрд░े рдЕрдиुрднрд╡ рдоें рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдпा рдиिрд░्рдоाрддा рдЬ़्рдпाрджा рдЕрдк्рд░ोрдЪрдмрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрдиा рдЪाрд╣рддा। рд╡ो рдЕрдкрдиे рджреЮ्рддрд░ рдоें рдЕрдХेрд▓े рдмैрда рдХрд░ рдЦुрдж рдХे рд╕ाрдордиे рдкूрд░े рдк्рд░ौрдЬैрдХ्рдЯ рдХे рдбैрд▓िрд╡рд░ेрдмрд▓ рдпा рд░рдЪрдиा рд░рдЦрддा рд╣ै, рдк्рд░ौрдЬैрдХ्рдЯ рдоें рдЙрд╕рдХा рд╕рдордп рдХिрддрдиा рд▓рдЧेрдЧा, рдк्рд░ौрдЬैрдХ्рдЯ рдоें рдкैрд╕ा рдХिрддрдиा рд╣ै, рдЗрди рддрд░рд╣ों рдХे рдирдлे-рдиुрдХ्рд╕ाрди рдХे рд╣िрд╕ाрдм рдХे рдмाрдж рдкрдд्рд░рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ (рдФрд░ рдЕрди्рдп рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░) рдХिрддрдиा рдоीрдаा рдпा рд░ूрдЦा рдмрдиाрдПँ рддрдп рдХрд░рддा рд╣ै। рдХुрд▓ рдоिрд▓ा рдХрд░ рдЕрдЧрд░ рдЙрд╕े рдк्рд░ौрдЬैрдХ्рдЯ рдоें рдЦुрдж рдХा рдХोрдИ рдлाрдпрджा рдирд╣ीं рдирдЬ़рд░ рдЖрддा рддो рд╡ो рд░िрд╕्рдкौंрд╕ рдХрд░рдиे рдХी рд╕ोрдЪрддा рднी рдирд╣ीं рд╣ै।
рдк्рд░рдХाрд╢рди рдоें рддो рдкैрд╕ा рднी рдЗрдХ्рд╡ेрд╢рди рдоें рдирд╣ीं рдЖрддा। рд╡рд╣ाँ рдоुрдЦ्рдпрддः рдиेрдо-рд░ैрдХрдЧрдиिрд╢рди рдХो рддूрд▓ рджेрддे рд╣ैं।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╣िंрджी рдХे рдиाрдо рдкрд░ рдЕрдиेрдХ рд╕рд░рдХाрд░ी, рдЕрд░्рдз-рд╕рд░рдХाрд░ी, рдмрд╣ु-рд╕рд░рдХाрд░ी, рдиिрдЬी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдмрдиे рд╣ैं। рдЗрдирдоें рдХाреЮी рд▓ोрдЧों рдХो рд░ोреЫрдЧाрд░ рднी рдоिрд▓ा рд╣ै рдФрд░ рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдЗрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рджिрдпे рдЧрдпे рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдХी рдЦрдмрд░ рднी рдЖрддी рд╣ैं। рд▓ेрдХिрди рдЗрдирдоें рд╕े рдХिрддрдиी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯें рдЕрдХ्рд╕рд░ рдбाрдЙрди рд╣ोрддी рд╣ैं, рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдкुрд░ाрдиी рдФрд░ рдЕрд╢ुрдж्рдзिрдпों рд╕े рднрд░ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдк्рд░рд╢्рдиों рдХा рдХोрдИ рдЙрдд्рддрд░ рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा। рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рдмाрд░े рдоें рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ै। рдЗрдирдХी рдХ्рд╖рдорддा рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧिрддा рд╕рд╡ाрд▓ों рдХे рджाрдпрд░े рдоें рд╣ै। рд╣िंрджी рдХे рд▓िрдпे реЫिрдо्рдоेрджाрд░ рд╕ंрд╕्рдеाрдиों рдХो рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें реЫिрдо्рдоेрджाрд░ рдХैрд╕े рдмрдиाрдпा рдЬाрдП?

рдоुрдХ्рддा: рдЗрд╕ рдмाрд░े рдоें рдоैं рдмрд╕ рдЗрддрдиा рдХрд╣ рд╕рдХрддी рд╣ूँ рдХि рдЗрди рд╕рдм рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдХो рдмрдиाрдиे рдХी рд╡рдЬрд╣ें рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╣ैं ... рдЬैрд╕े рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдмрдв़ाрд╡े рдХे рд▓िрдпे рдЙрдкрдХ्рд░рдо, рдпा рдХिрд╕ी рдлाрдЙंрдбेрд╢рди рдХे рдоिрд╢рди рдоें рдРрд╕ी рд╕ंрд╕्рдеा рдХे рд╕ंрдпोрдЬрди рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд, рд╡рдЧैрд░рд╣।

рдпрджि рдпे рд╕рд╣ी рддрд░рд╣ рд╕े рдиिрд░्рджेрд╢िрдд рди рд╣ों рддो рдЗрдирдоें рдЗрдирдПрдлिрд╢िрдпेंрд╕ी рдЖрдиा рд╣ैрд░ाрдиी рдХी рдмाрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдЬрдм рдЬ़्рдпाрджाрддрд░ рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ рдпों рдЕрдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ैं рддрдм рд╕्рддрд░ рднी рдЧिрд░рдиे рд▓рдЧрддे рд╣ैं। рд╡ो рд╕рдм рдмाрддें рд╣ोрддी рд╣ैं рдЬिрдирдХी рдмाрдд рдЖрдк рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।
рддो рдЗрдирдХो рдмрдиाрдиे рд╡ाрд▓े (рд╕рд░рдХाрд░, рдлाрдЙंрдбेрд╢рди्рд╕ рдЖрджि) рд╣ी рдЗрди्рд╣ें рдлिрд░ рд╕े рдЬ़िрдо्рдоेрджाрд░ рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рдпा рдлिрд░ рдЕрдЧрд░ рдХोрдИ рдирдИ рдЬोрд╢ीрд▓ी рдФрд░ рдРрдлिрд╢ंрдЯ рд╕ंрд╕्рдеा рд╕ीрди рдкрд░ рдЙрддрд░ рдХрд░ рдЖрдП, рддрдм рднी рдРрд╕ा рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै। рдирдпा рдХौрдо्рдкрдЯीрд╢рди рднी рдХрдордЬ़ोрд░ рдиिрд╖्рдкाрджрди рд╡ाрд▓ी рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдоें рдЬाрди рдбाрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдРрд╕े рдХрдИ рдЗрдиिрд╢िрдпेрдЯिрд╡ рд╣ाрд▓ рдоें рд▓िрдпे рдЧрдП рд╣ैं ... рдЬैрд╕े рд░ेрдЦ्рддा рд╕ंрд╕्рдеा, рдЬрдпрдкुрд░ рд▓िрдЯрд░ैрд░ी рдлैрд╕्рдЯ рд╡рдЧैрд░рд╣ ... рд▓ेрдХिрди рдРрд╕े рдЙрдд्рд╕рд╡ рд╡ैрдирдЯी рдлेрдпрд░ рдмрди рдХрд░ рдЕрдкрдиा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЦो рдмैрдардиे рдХी рд╕рдо्рднाрд╡рдиा рднी рд░рдЦрддे рд╣ैं। рджेрдЦा рди рдХैрд╕े рдмाрд░-рдмाрд░ рдХोрдИ рднी рдЕрдЪ्рдЫा рдк्рд░рдпाрд╕ рдЖрдЦिрд░рдХाрд░ рд╕िрд▓ैрдм्рд░िрдЯी-рдХेंрдж्рд░िрдд рдХोрд╢िрд╢ рдмрди рдЬाрддा рд╣ै, рдлिрд░ рд╣рдо рднी рдиैрдЯрд╡рд░्рдХिंрдЧ рдХे рдЬ़рд░िрдпे рдЦुрдж рдХो рднी рдЗрди рдк्рд░рдпाрд╕ों рдоें рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं ... рдЕрд╕рд▓ рдоें рдпे рдиैрдЯрд╡рд░्рдХिंрдЧ рдХी рд▓рдд рд╣рдоाрд░े рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ीрди рдХे рд▓िрдпे рдПрдХ рд╢्рд░ाрдк рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ै।

рдлिрд░ рднी рд╕рд╡ाрд▓ рдХे рдЬрд╡ाрдм рдоें рдоैं рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рдХрд╣ूँрдЧी рдХि рджेрд╢ рдоें рдЬिрддрдиे рдЬ़्рдпाрджा рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХे рдкौрдЬ़िрдЯिрд╡ рдЗрдиीрд╢िрдпेрдЯिрд╡ рдкрдирдкेंрдЧे рдЙрддрдиा рд╣ी рдоौрдЬूрджा рд╕ंрд╕्рдеाрдПँ рдЪौрдХрд╕ рд░рд╣ेंрдЧी рдФрд░ рдЕрдЪ्рдЫा рдкрд░рдлौрд░्рдо рдХрд░ेंрдЧी।



III

рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЧूрдЧрд▓ рдоें рдкुрд░ाрдиे рджेрд╡рдиाрдЧрд░ी рдЕंрдХ рд╣ैं, рдЬрдмрдХि рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдиे рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рд╡рд░ूрдк рдХो рдоाрди्рдпрддा рджी рд╣ै। рд╣िंрджी рдХे рдХрдИ рдорд╣ाрд░рдеिрдпों рдХो рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕्рд╡рд░ूрдк рдФрд░ рд░ोрдорди рдХा рдЕंрддрд░ рддрдХ рдирд╣ीं рдкрддा। рд╣िंрджी рдХे рдЕंрдХों рдкрд░ рд╕рд╣рдорддि рдХैрд╕े рдмрдиाрдИ рдЬाрдП?

рдоुрдХ्рддा: рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдЕंрдХों рдХी рдмाрдд рд╣ै, рдоुрдЭे рд░ोрдорди рдЕंрдХों рдХो рдЕрдкрдиाрдиे рдоें рдХोрдИ рдЖрдкрдд्рддि рдирд╣ीं рд╣ै। рд▓िрдкि рдЖँрдЦों рдкрд░ рд╕рд╣рдЬ рдкрдб़े, рдоैं рдк्рд░ाрдердоिрдХрддा рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рджेрддी рд╣ूँ। рдкूрд░्рдг рд╡िрд░ाрдо рдХे рд▓िрдпे рднी рдоेрд░ा рдЭुрдХाрд╡ рдмिंрджु рдХी рддрд░рдл़ рд╣ै, рди рдХि рдЦрдб़ी рдкाрдИ (।)। рдпрд╣ рдПрдХ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░िрдХ рдЪुрдиाрд╡ рд╣ै। рд╣ाँ, рд╣рдо рдЬो рднी рдХрдирд╡ैрдирд╢рди рдЕрдкрдиाрдПँ рдЙрд╕рдоें рджृрдв़ рдмрдиे рд░рд╣ें। рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░ें рдЬो рдк्рд░рдЪрд▓рди рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рдЪрдпрди рдХрд░ें। рд╡ैрд╕े, рд╣िрди्рджी рдХे рдХрдИ рдмрд╣ुрдЪрд░्рдЪिрдд рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЕрдм рд░ोрдорди рдЕंрдХ рдФрд░ рдмिंрджु рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдоैंрдиे рднी рдпрд╣ рдХрдирд╡ैрдирд╢рди рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ैрд╕ рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХे рджौрд░ाрди рдЕрдкрдиाрдпा।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рджिрд▓्рд▓ी рдк्рд░ेрд╕ рдиे рд╡िрд░ाрдо рдХी рдЬрдЧрд╣ рдмिंрджु рдЕрдкрдиाрдХрд░ рдХुрдЫ рд╕्рдпाрд╣ी рдЕрд╡рд╢्рдп рдмрдЪाрдИ рд╣ोрдЧी рд▓ेрдХिрди рдкूрд░्рдгрд╡िрд░ाрдо рдХो рдЕрд▓्рдкрд╡िрд░ाрдо рд╕े рднी рдЫोрдЯा рдХрд░ рджेрдиा рдоुрдЭे рдирд╣ीं рдЬँрдЪрддा। рдЦैрд░, рдЕрдЧрд▓े рдк्рд░рд╢्рди рдкрд░ рдЪрд▓рддे рд╣ैं - рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рдЕрди्рдп рднाрд╖ाрдУं рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХ्рдпों рдкिрдЫреЬ рд░рд╣ा рд╣ै? рд╣िंрджी рдкुрд╕्рддрдХें рдФрд░ рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдмिрдХрддी рдХ्рдпों рдирд╣ीं рд╣ैं?

рдоुрдХ्рддा: рдпे рджो рдЕрд▓рдЧ рд╕рд╡ाрд▓ рд╣ैं। рдкрд╣рд▓े рдХे рдЬрд╡ाрдм рдоें –
рд╣рдо рдиे рдЕрдкрдиे рдиिрд░्рдоाрдгाрдд्рдордХ рд╕ाрд▓ों рдоें рдЧрдгिрдд рдкрдв़ा, рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдкрдв़ी, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдкрдв़ा, рд▓ेрдХिрди рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЕрдз्рдпрдпрди рдХो рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╕рдордп рдирд╣ीं рджिрдпा। рд╣рдо рдпрд╣ी рдмाрддें рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд╕ाрде рднी рджोрд╣рд░ा рд░рд╣े рд╣ैं। рдпूрдРрд╕ рдоें рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ाрдИ рд╕्рдХूрд▓ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЕрдоेрд░िрдХрди рд▓िрдЯрд░ैрд░ी рдоाрд╕्рдЯрд░्рдЬ़ рдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдоें рдоाрд╣िрд░ рд╣ो рдХрд░ рдЧ्рд░ैрдЬुрдПрдЯ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрд╕े рдХ्рд░िрдпेрдЯिрд╡ рд░ाрдИрдЯिंрдЧ 10-11 рд╕ाрд▓ рдХी рдЙрдо्рд░ рд╕े рд╣ी рд╕िрдЦाрдИ рдЬाрдиे рд▓рдЧрддी рд╣ै। рдХॉрд▓िрдЬ рддрдХ рдпे рд╢िрдХ्рд╖ा рдЪрд▓рддी рд░рд╣рддी рд╣ै। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдпрджि рджेрдЦें рддो рдЕрдорд░ीрдХी (рдФрд░ рдпूрд░ोрдкिрдпрди) рд╕्рдиाрддрдХ рдХрд╣ीं рдЬ़्рдпाрджा рд╢िрдХ्рд╖िрдд рд╣ैं। рддो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкिрдЫрдб़ा рдЗрд╕рд▓िрдпे рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдордиे рдЗрд╕े рдХрднी рдмрдв़ाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рд╣ी рдирд╣ीं рдХी। рд╣рдоाрд░े рдпрд╣ाँ рд╡рд╣ी рд▓ेрдЦрдХ рдЙрднрд░ рдХрд░ рдЖрддे рд╣ैं, рдЬो рдкैрджाрдЗрд╢ी рдЕрдЪ्рдЫा рд▓िрдЦрддे рд╣ैं। рдФрд░ рд╡े рднी рдЦुрдж рдХो рдЦुрдж рд╣ी рддрд░ाрд╢рддे рд╣ैं।

рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдкुрд╕्рддрдХों рдХे рдоुрдХाрдмрд▓े рд╣िрди्рджी рдкुрд╕्рддрдХें рдЗрд╕рд▓िрдпे рдирд╣ीं рдмिрдХ рд░рд╣ीं рдХ्рдпोंрдХि рд╣рдордиे рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рдоाрд░рдХिрдЯ рдХे рд╕ाрдордиे рд╣ी рдирд╣ीं рд░рдЦा। рдЙрди्рд╣ें рд╡ैрд╕े рдирд╣ीं рдк्рд░рдоोрдЯ рдХिрдпा рдЬैрд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдкुрд╕्рддрдХों рдХो рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЕрд╕рд▓ рдоें рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рд╕ीрди рдХो рдЧ़ौрд░ рд╕े рджेрдЦें, рддो рд╣िрди्рджी рдкुрд╕्рддрдХें рднाрд╡ी рдкाрдардХों рдХे рд╕ाрдордиे рд╣ी рдирд╣ीं рдЖ рдкाрддीं। рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдФрд░ рд╣िрди्рджी рд▓ेрдЦрдХ рдЖрдкрд╕ рдоें рдкुрд╕्рддрдХ ‘рдк्рд░िंрдЯ’ рдХрд░рдиे рдХी рдмिрдЬ़рдирд╕ рдбीрд▓ рдХрд░рддे рд╣ैं, рдЕрдХрд╕рд░ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдорд╣рдЬ़ рдк्рд░िंрдЯрд░ рд╣ोрддा рд╣ै, рд▓ेрдЦрдХ рд╡ैрдиिрдЯी рдкрдмрд▓िрд╢рд░, рдЕрдкрдиे рд╣ी рдкैрд╕े рджेрдХрд░ рдХुрдЫ рдЧिрдирддी рдХी рдХिрддाрдмें рдЫрдкрд╡ाрддा рд╣ै, рдлिрд░ рд╡े рдХिрддाрдмें рдЕрдкрдиे рдоिрдд्рд░ों рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ ‘рдиैрдЯрд╡рд░्рдХ’ (рдЕрдХाрджрдоी рдХे рд╕рджрд╕्рдп рдЖрджि) рдоें рдмाँрдЯ рджेрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдкूрд░े рд╕िрд▓рд╕िрд▓े рдоें рдкाрдардХ рдХा рдиाрдоोрдиिрд╢ाрди рддрдХ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рддो рд╣िрди्рджी рдкाрдардХों рдХो рдпрд╣ी рдирд╣ीं рдоाрд▓ूрдо рд╣ोрддा рдХे рд╡рд░्рддрдоाрди рд▓ेрдЦрдХ рд╣ैं рдХौрди рдФрд░ рдЙрдирдХा рдХाрдо рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд╣ाँ рд╣ोрдЧा।

рджूрд╕рд░ी рдмाрдд рдпрд╣ рднी рд╕рдЪ рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рдоें рдХिрддाрдмें рдЦрд░ीрджрдиे рдХा рд░िрд╡ाрдЬ़ рдХрдо рд╣ै। рдЖрдо рдЖрджрдоी рд╕ैрдХрдб़ों рдЪीрдЬ़ों рдоें рдкैрд╕े рдлूँрдХрдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд░рд╣рддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╕ौ-рджो рд╕ौ рд░ुрдкрдП рдХी рдХिрддाрдм рдЦрд░ीрджрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХाрдлी рд╕ोрдЪ-рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрди्рд╣ीं рдХिрддाрдмों рдХो рдЦрд░ीрджрдиे рдХी рд╕ोрдЪрддा рд╣ै рдЬिрдирдХी рдоीрдбिрдпा рдоें рдЪрд░्рдЪा рд╣ो рд░рд╣ी рд╣ोрддी рд╣ै। рдпрд╣ рд╕्рдеिрддि рднाрд░рдд рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдХिрддाрдмों рдХी рд╣ै। рд╣िрди्рджी рдХिрддाрдмों рдХा рд╣ाрд▓ рддो рдФрд░ рднी рдмुрд░ा рд╣ै।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╣िंрджी рдХрдореЫोрд░ рдХ्рдпों рд╣ै? рдпрд╣ рдХрдм рддрдХ рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рдХो рдЪुрдиौрддी рджेрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ो рд╕рдХेрдЧी?

рдоुрдХ्рддा: рдирд╣ीं, рд╣िрди्рджी рдХрдордЬ़ोрд░ рдирд╣ीं рд╣ै।

рдоुрдЭे рдирд╣ीं рдоाрд▓ूрдо рдеा рдХि рд╣рдо рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдХो рдЪुрдиौрддी рджेрдиे рдХा рдЗрд░ाрджा рд░рдЦे рд╣ुрдП рд╣ैं। рд╣рдо рдРрд╕ी рдЪुрдиौрддी рджेрдиा рднी рдХ्рдпों рдЪाрд╣ेंрдЧे। рднाрд╖ा рддो рдХेрд╡рд▓ рд╕ंрдЪाрд░ рдХा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै। рд╡ो рд░ूрдЦी рд╕ूрдЦी рднी рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै, рдиिрд╣ाрдпрдд рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рднी। рдЕंрдд рдоें (рдЖрдЧे рдХे рд╕ाрд▓ों рдоें) рд╢ाрдпрдж рд╕рдмрд╕े рдРрдлिрд╢िрдпंрдЯ рднाрд╖ा рдмрдЪी рд░рд╣े। рд▓ेрдХिрди рд╣िрди्рджी рдЦूрдмрд╕ूрд░рдд рд╣ोрдиे рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा, рдРрдлिрд╢िрдпंрдЯ рднी рд╣ै। рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдк्рд░рдоाрдг рдХुрдЫ рд╡рдХ्рдд рдХिрд╕ी рдЕрдЪ्рдЫे рд╣िрди्рджी рд╢рдм्рджрдХोрд╢ рдоें рдмिрддाрдиे рдкрд░ рдоिрд▓ рдЬाрддा рд╣ै। рд╣рдо рдХिрд╕ рдЦूрдмрд╕ूрд░рддी рд╕े рднाрд╖ा рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं, рдпे рдХोрдИ рд╣рдоाрд░ी рдЬ़рд░ूрд░рдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдпे рддो рдмрд╕ рд╣рдоाрд░े рджिрдоाрдЧ рдХे рдЪोंрдЪрд▓े рд╣ैं।

рдоुрдЭे рд▓рдЧрддा рд╣ै рдХि рдЕрдЧрд░ рдХрднी рдХिрд╕ी рд╕рдордп рд╣िрди्рджी рд╡िрд▓ुрдк्рдд рд╣ोрдЧी, рддो рд╡ो рдЗрд╕рд▓िрдпे рдирд╣ीं рдХि рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдоें рдХрдордЬ़ोрд░ी рд╣ै, рд╡рд░рди рдЗрд╕рд▓िрдпे рдХि рд╣िрди्рджी рднाрд╖ी рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдЦрд░े рдирд╣ीं рдЙрддрд░े, рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рднाрд╖ा рдХो рдЬीрд╡िрдд рд░рдЦрдиे рдХा рдЦेрд▓ рдЪрддुрд░рддा рд╕े рдирд╣ीं рдЦेрд▓ा। рд╕्рдХूрд▓ों рдоें рдк्рд░ाрдердоिрдХ рд╡ рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╕्рддрд░ рд╕े рд╣ी рдпрджि рд╣िрди्рджी рдХे рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдЬ्рдпाрджा рд╕рдХ्рд╖рдо рд╡ рдк्рд░рднाрд╡рд╢ाрд▓ी рд╣ों, рддो рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рднी рд╣िंрджी рдоें рджрдХ्рд╖ рдиिрдХрд▓ рдХрд░ рдЖрдПंрдЧे рдФрд░ рджрдХ्рд╖ рд╣िंрджी рднाрд╖िрдпों рдХी рдкीрдв़ी рд╣ी рд╣िंрджी рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рддрдп рдХрд░ рдкाрдПрдЧी।



IV

рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЖрдкрдХी рдХुрдЫ рдк्рд░िрдп рдкुрд╕्рддрдХें? рдк्рд░िрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░? рдРрд╕ी рдХिрддाрдм рдЬिрд╕рдиे рдЖрдкрдХे рдЬीрд╡рди рдХी рджिрд╢ा рдмрджрд▓ी рд╣ो?

рдоुрдХ्рддा: рдк्рд░िрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ ... рдХрдИ рд╣ैं। рд╣िрди्рджी рдХी рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдм рд░рдЪрдиाрдПँ рдЬो рдЕрдм рдХ्рд▓ाрд╕िрдХ рдоाрдиी рдЬाрддी рд╣ैं, рдЙрди्рд╣ें рдХोрдИ рднी рдкрдв़े рддो рдЙрд╕рдХा рджिрд▓ рдЫू рдЬाрдП। рдоुрдЭे рддीрди рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдЦाрд╕ рдкрд╕ंрдж рд╣ैं। рдЗрдирдХी рд╣рд░ рдХрд╣ाрдиी, рдЙрдкрди्рдпाрд╕ рдоुрдЭे рдкрд╕ंрдж рд╣ै। рдЗрдирдХी рд░рдЪрдиाрдУं рдиे рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рддрд░рд╣ рд╕े рдоुрдЭे рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा рд╣ै – рд╢िрд╡ाрдиी рдХे рдЙрдкрди्рдпाрд╕ों рдиे рдоुрдЭे рдкंрдЦ рдЪрдв़ा рдХрд░ рдЙрдб़ाрди рднрд░рдиा рд╕िрдЦाрдпा рд╣ै, рдЕрдкрдиे рд╕ंрд╕ाрд░ рдХो рд╕рдкрдиीрд▓े рдЕंрджाрдЬ़ рдоें рджेрдЦрдиे рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рд╕िрдЦाрдпा рд╣ै; рдлिрд░ рджूрд╕рд░े рдкрд╕ंрджीрджा рд▓ेрдЦрдХ рдордг्рдЯो рд╣ैं। рдЬो рддрде्рдп рд╣рдоें рд╕्рдХूрд▓ рдХी рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХी рдХिрддाрдмों рдоें рдирд╣ीं рдоिрд▓ рдкाрдП, рд╡ो рд╣рдоें рдЬा рдХрд░ рдордг्рдЯो рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдоें рдЦोрдЬрдиे рдкрдб़े। рдЙрдирдХी рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХो рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рдХрд╣ें? рдЙрдирдХा рдЙрдж्рджंрдб рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг, рдЙрдирдХा рд╕ूрдХ्рд╖्рдо рд╡ рдиिрд░्рднीрдХ рдиिрд░ीрдХ्рд╖рдг, рдЙрдирдХी рдкैрдиी рдХрд▓рдо рдФрд░ рдЙрдирдХी рдЖрдХ्рд░ोрд╢ рд╕े рд▓рдмрд▓рдмाрддी рдЕрдиुрд╢ाрд╕िрдд рднाрд╖ा рдХे рдоैं рд╢ुрдХ्рд░рдЧुрдЬ़ाрд░ рд╣ूँ।
рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд╕рдкрдиों рдпा рднрдпाрд╡рдиी рдЬрдЧрд╣ों рдоें рд╣ी рдирд╣ीं рдЫिрдкी рдоिрд▓рддी рд╣ैं। рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд╣рдоाрд░े рдЖрд╕рдкाрд╕, рд░ोрдЬ़рдорд░्рд░ा рдЬीрд╡рди рдоें рд▓рдЧाрддाрд░ рдШрдЯ рд░рд╣ी рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ें рдЦूрдмрд╕ूрд░рддी рдХे рд╕ाрде рд╕ुрдиाрдиा рдоोрд╣рди рд░ाрдХेрд╢ рдХो рдЖрддा рд╣ै। рдоैं рдЙрдирдХे рдСрдм्рдЬैрдХ्рдЯिрд╡ рдЕрдк्рд░ोрдЪ рдФрд░ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓рддा рдХी рдлैрди рд╣ूँ। рддीрдиों рд▓ेрдЦрдХों рдХे рдЕंрджाрдЬ़ рдЕрд▓рдЧ рд╣ैं।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рдЖрдк рд╣िंрджी рднाрд╖ा рддрдеा рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕्рдеिрддि рд╕े рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рд╣ैं?

рдоुрдХ्рддा: рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХी рд╕्рдеिрддि рдИрд░्рд╖्рдпा рдпोрдЧ्рдп рд╣ै। рдпे рддрде्рдп рдХि рд╣िрди्рджी рдлिрд▓्рдо рдЗंрдбрд╕्рдЯ्рд░ी рджुрдиिрдпा рдХी рд╕рдмрд╕े рдмрдб़ी рдлिрд▓्рдо рдЗंрдбрд╕्рдЯ्рд░ी рд╣ै, рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рдПрдХ рдк्рд░рдоाрдг рд╣ै।

рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ंрддोрд╖рдЬрдирдХ рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд╡рдЬрд╣ рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдХा рдкाрдардХों рддрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрд╣ुँрдЪाрдиे рдХी рдкूрд░्рдг рдЕрд╕рдорд░्рдерддा рд╣ै। рд▓ेрдЦрдХ рд╕े рдкाрдардХ рдХा рд░ाрд╕्рддा рдмрдиाрдиा рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдХा рдХाрдо рд╣ै। рдпे рд░ाрд╕्рддे рдпा рддो рд╣ैं рд╣ी рдирд╣ीं, рдпा рдлिрд░ рдмрд╣ुрдд рдЯेрдв़े рд╣ैं। рдРрд╕ा рд╣ोрдиा рдЬ़рд░ूрд░ी рдирд╣ीं рд╣ै।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╡рд░्рддрдоाрди рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕рдмрд╕े рдмреЬी рд╕рдорд╕्рдпा рдХ्рдпा рд╣ै?

рдоुрдХ्рддा: рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рднрд▓े рд╣ी рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫे рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╣ों, рдордЧрд░ рд╣िрди्рджी рдкाрдардХ рдЙрди рдХे рджाрдпрд░े рдХे рдмाрд╣рд░ рд╣ी рд╣ैं। рдЖрдЬ рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдХेрд╡рд▓ рдЕрд╡ाрд░्рдб рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдЗрд░्рдж-рдЧिрд░्рдж рдк्рд░рд╢ंрд╕рдХ рдЪाрд╣рддा рд╣ै। рдЙрдирдХे рдХाрдо рдХो рдЖрдо рдЬрдирддा рдоें рдЦ्рдпाрддि рдоिрд▓े, рдЗрд╕ рдХाрдордиा рдХो рд▓ेрдЦрдХ рдХрдм рдХा рдд्рдпाрдЧ рдЪुрдХा рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рд▓ेрдЦрдХ рдХी рдХोрдИ рдЧрд▓рддी рдирд╣ीं рд╣ै। рдЖрдо рдЬрдирддा рдоें рд▓ेрдЦрдХ рдХे рдХाрдо рдХा рдк्рд░рд╕ाрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдХाрдо рд╣ै। рдФрд░ рдпे рдХाрдо рд▓ेрдЦрдХ рдХा рдирд╣ीं рд╡рд░рди рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдХा рд╣ै। рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдХो рдпे рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे - рдЕрдЪ्рдЫे-рдЦाрд╕े рдЗрдирд╡ैрд╕्рдЯрдоेंрдЯ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдпे рдФрд░ рд░िрд╕्рдХ рдЙрдаाрдиे рдХे рд▓िрдпे рддैрдпाрд░ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдПрдХ рддрд░рд╣ рд╕े рдпрд╣ рдПрдХ рдХрд▓ैрдХ्рдЯिрд╡ рдлिрдиौрдоिрдирди рд╣ै। рдЗрд╕े рд╕рдордЭрдиा рдЗрддрдиा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ै рдЬिрддрдиा рдХि рдЗрд╕े рдХाрдордпाрдмी рд╕े рдЕंрдЬाрдо рджे рдкाрдиा рд╣ै।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╣िंрджी рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдмाрдзा рдХ्рдпा рд╣ै? рдЗрд╕े рд╕ुрдзाрд░ा рдХैрд╕े рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै?

рдоुрдХ्рддा: рдЕрдЪ्рдЫा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЬ़्рдпाрджा рд╕े рдЬ़्рдпाрджा рд▓ोрдЧों рдХो рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ो, рддो рд╡िрдХाрд╕ рдЬ़рд░ूрд░ рд╣ोрдЧा। рд▓ेрдХिрди рдкाрдардХों рдиे рднी рдХिрддाрдмें рдЦрд░ीрджрдиा рдмंрдж рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै। рддो рдХिрд╕ी рддрд░рд╣ рдкाрдардХों рдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкрдв़рдиे рдХो рд░ाрдЬ़ी рдХрд░ рдкाрдиा рднी рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै ... рдЖрдк рдпрд╣ рдХाрдо рдЙрди्рд╣ें рд╣िрдкрдиोрдЯाрдИрдЬ़ рдХрд░рдХे рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ैं (рд╣ँрд╕рддी рд╣ैं)। рдПрдХ рдХाрдордпाрдм рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдк्рд░рдоोрд╢рди рдХे рдЬ़рд░िрдпे рдпे рдЕंрдЬाрдо рд╣ाрд╕िрд▓ рдХрд░рдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै। рдЕंрддрддः рд╡िрдХाрд╕ рддрдм рд╣ोрдЧा рдЬрдм рдкрдв़рдиे рд╡ाрд▓ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рдЕрдзिрдХ рд╣ोрдЧी।

рдпे рд╕рдЪ рд╣ै, рдЬिрддрдиा рд╣рдо рдЗрд╕ рдк्рд░рдпाрд╕ рдоें рджेрд░ी рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं рдЙрддрдиा рд╣ी рдЬ़्рдпाрджा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдкाрдардХों рдХो рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рдиा рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै। рдоूрд╡ी рдФрд░ рдЗंрдЯрд░рдиैрдЯ рдмेрд╕्рдб рдоीрдбिрдпा рддेрдЬ़ी рд╕े рдЖрдЧे рдмрдв़ рдЪुрдХे рд╣ैं, рдирдП рдоाрдз्рдпрдо рд╕ाрдордиे рдЖ рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдк्рд░िंрдЯ рдоीрдбिрдпрдо рдЗрди рд╕рдм рдХे рд╕ाрдордиे рдлीрдХा рд╣ी рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдмाрдЬ़ी рдЬीрддрдиे рд╡ाрд▓ी рдирд╣ीं рд▓рдЧ рд░рд╣ी рд╣ै।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╣िंрджी рдоें рдкाрдардХ рднрд▓े рди рд╣ो, рд▓ेрдЦрдХ рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рддो рд╣ैं, рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рдЖрдкрдХा рдХ्рдпा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै?

рдоुрдХ्рддा: рд╣िрди्рджी рдоें рдкाрдардХ рд╣ैं। рд╣рдо рд╣िрди्рджी рдкाрдардХ рдХो рдПрдХ рдЕрд░рд╕े рд╕े рдЗрдЧрдиोрд░ рдоाрд░े рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं। рд╣рд╡ा, рдкाрдиी, рдЦाрдиा рдФрд░ рдЫрдд рдХे рдмाрдж рд░ैрдХрдЧрдиिрд╢рди рдФрд░ рдЗंрдЯрд▓ैрдХ्рдЪुрдПрд▓ рд╕्рдЯिрдоुрд▓ेрд╢рди рдЗंрд╕ाрди рдХी рдЬ़рд░ूрд░рддें рд╣ैं। рд░ैрдХрдЧрдиिрд╢рди рдиे рд╣рдоें рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдХे рдЪंрдЧुрд▓ рдоें рдлंрд╕ा рджिрдпा рд╣ै - рдпрд╣ाँ рд╣рд░ рдЬрдиा рдЦुрдж рдХो рдк्рд░рдоोрдЯ рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдмрдЪा рдЗंрдЯрд▓ैрдХ्рдЪुрдПрд▓ рд╕्рдЯिрдоुрд▓ेрд╢рди। рдЗрд╕ рд╕्рдЯिрдоुрд▓ेрд╢рди рдХी рдЬ़рд░ूрд░рдд рд╣рд░ рд╣िрди्рджी рдмोрд▓рдиे рд╡ाрд▓े рдЗंрд╕ाрди рдХो рд╣िрди्рджी рдкाрдардХ рдоें рдмрджрд▓рдиे рдХी рддाрдХрдд рд░рдЦрддी рд╣ै।
рддो рдкाрдардХ рд╣ैं। рд╡ो рддो рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдФрд░ рд▓ेрдЦрдХ рдХा рдЕрдж्рднुрдд рд▓ूрдк рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рдкाрдардХ рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै।
рд╣рдо рдЕрдм рд▓ैंрдб рдСрдл рдбैрд╕्рдкрд░ाрдбो рдоें рдкрд╣ुँрдЪ рдЪुрдХे рд╣ैं –
рд▓ेрдЦрдХ рдкाрдардХ рдХो рднूрд▓ рдЧрдпा рд╣ै, рдмрд╕ рдиाрдо рдХे рдкीрдЫे рднाрдЧ рд░рд╣ा рд╣ै, рдЙрд╕े рдмрд╕ рдЕрд╡ाрд░्рдб рдЪाрд╣िрдпे, рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдпे рдЙрд╕े рд▓рдЧाрддाрд░ рдЕрдХाрджрдоिрдпों рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рд╕े рдиैрдЯрд╡рд░्рдХिंрдЧ рдХрд░рдиी рд╣ै, рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рд╕े рд╡ाрд╕्рддा рд░рдЦрдиा рд╣ै।
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рднी рдкाрдардХ рдХो рдирд╣ीं рдЬाрдирддा। рдЙрд╕े рддो рдмрд╕ рдкैрд╕ा рдЪाрд╣िрдпे, рд╡ो рдЙрд╕े рд▓ेрдЦрдХ рджे рд░рд╣ा рд╣ै।
рдмेрдЪाрд░ा рднुрд▓ाрдпा рд╣ुрдЖ рдЗंрдЯрд▓ैрдХ्рдЪुрдЕрд▓ рд╕्рдЯिрдоुрд▓ेрд╢рди рдХा рдоाрд░ा рдкाрдардХ рдпा рддो рдХिрддाрдмों рдХी рддрд▓ाрд╢ рдоें рджрд░-рджрд░ рднрдЯрдХ рд░рд╣ा рд╣ै, рдпा рдлिрд░ рдХрдо्рдк्рдпूрдЯрд░ рдХे рд╕ाрдордиे рдкрдб़ा рдЕрдкрдиी рдлिрдЬ़ूрд▓ рдХी рдлोрдЯो рд╢ेрдпрд░ рдХрд░े рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЗрд╕ рджрд╢рдХ рдоें рд╕ाрдордиे рдЖрдпे рдирдП рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдФрд░ рдкीреЭिрдпों рд╕े рд╕्рдеाрдкिрдд рдкुрд░ाрдиे рдк्рд░рдХाрд╢рдХों рдоें рдоूрд▓ рдЕंрддрд░ рдФрд░ рд╕рдоाрдирддाрдПँ рдХ्рдпा рд╣ैं?

рдоुрдХ्рддा: рдоेрд░े рдЦ्рдпाрд▓ рд╕े рджुрдиिрдпा рдоें рд╕рдм рдк्рд░рдХाрд╢рдХ – рдирдП, рдкुрд░ाрдиे, рднाрд░рддीрдп, рд╡िрджेрд╢ी - рдЕрдм рдХोрдИ рдирдпा рдмिрдЬ़рдиैрд╕ рдоॉрдбрд▓ рдвूंрдв рд░рд╣े рд╣ैं। рд░िрд╕्рдХ рд▓ेрдиा рдмрд╣ुрдд рджूрднрд░ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рддрднी рдЕрдЧрд░ рдЖрдк рдкिрдЫрд▓े рд╕ाрд▓ों рдоें рдЬिрддрдиे рднी рдХाрдордпाрдм рдЯाрдпрдЯрд▓ (рднाрд░рдд рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी рдЯाрдпрдЯрд▓) рджेрдЦेंрдЧे, рдЙрдирдХी рдоाрд░рдХिрдЯिंрдЧ рдоें рдХिрд╕ी рди рдХिрд╕ी рддрд░рдХीрдм рдХा рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдлिрд░ рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдЧрд▓े рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд╣ी рддрд░рдХीрдм рдХाрдлी рдмाрд░ рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рдРрдЧрдЬ़ौрд╕्рдЯ рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं, рдлिрд░ рдХोрдИ рдирдИ рддрд░рдХीрдм рд╕ूрдЭрдиी рдкрдб़рддी рд╣ै, рдФрд░ рдЬрдм рддрдХ рд╡рд╣ рди рд╕ूрдЭे, рдХрдИ рдЕрдЪ्рдЫी рдХृрддिрдпाँ рдЖрддी рд╣ैं, рдЪुрдкрдХे рд╕े рдЧुрдордиाрдоी рдХे рдзुंрдз рдоें рдШुрд╕ рдЬाрддी рд╣ैं। рдмрдб़े рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣ाрдКрд╕ рдиेрдо-рд░िрдХौрдЧрдиिрд╢рди рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣ी рд▓ेрдЦрдХ рдЪुрдирддे рд╣ैं। рдлिрд░ рдЙрди्рд╣ें рдХाрдордпाрдм рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдпे рдЙрдирдХी рдоाрд░рдХेрдЯिंрдЧ рдЬो рдХрд░рддे рд╣ैं рд╡ो рднी рдЙрдирдХे рдмिрдЬ़рдирд╕ рдк्рд▓ाрди рдХा рдПрдХ рдЬ़рд░ूрд░ी рднाрдЧ рд╣ै।

рдХिрд╕ी рднी рдХाрдордпाрдм рдХिрддाрдм рдХी рдЪрдв़ाрдИ рдХोрдИ рдоाрдоूрд▓ी рдЪрдв़ाрдИ рдирд╣ीं рд╣ै рдХि рд╣ोрдирд╣ाрд░ рд▓ेрдЦрдХ рдиे рдПрдХ рдЕрдж्рднुрдд рдкुрд╕्рддрдХ рд▓िрдЦी, рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рд░ूрдк рд╕े рд░िрд╡्рдпुрдЕрд░ рдиे рдЙрд╕े рд╕рд░ाрд╣ा, рд░िрд╡्рдпू рдкрдв़рдХрд░ рдЕрдиेрдХों рдкाрдардХों рдиे рдЙрд╕े рдЦрд░ीрджा, рдЕंрддрддः рд╡рд╣ рдПрдХ рдмैрд╕्рдЯрд╕ैрд▓рд░ рд╣ुрдИ। рдирд╣ीं, рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ूрдЭी рдЗрд╕ рдЪрдв़ाрдИ рдХी рд╣рд░ рд╕ीрдв़ी рдкैрд╕ों рд╕े рд░िрд╕ी рд╣ुрдИ рд╣ै, рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдПрдХ рдмिрдЬ़рдиैрд╕ рдк्рд▓ाрди рд╣ै। рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдиे рдХिрд╕ी рдПрдХ рд╕ीрдв़ी рдкрд░ рдХрдо рдз्рдпाрди рд▓рдЧाрдпा, рдкूрд░ा рдХा рдкूрд░ा рдк्рд▓ाрди рдмिрдЧрдб़ा!
рдкाрдардХ рдпрд╣ рд╕ोрдЪрдХрд░ рдЦुрд╢ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╣рдордиे рдЕрдкрдиे рдпुрдЧ рдХी рд╕рдм рдмेрд╣рддрд░ीрди рд░рдЪрдиाрдПँ рдкрдв़ рд▓ीं рд╣ैं। рдЬрдмрдХि рдоाрд░рдХिрдЯ рдоें рд╕िрд░्рдл рд╡ो рдоाрд▓ рдЖрддा рдЬिрд╕рдХी рдЫँрдЯाрдИ рдЙрд╕рдХी рдоैрд░िрдЯ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдирд╣ीं рд╡рд░рди рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдХे рдХौрдирдлिрдбंрд╕ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕंрдд рдоें рдкाрдардХ рд╡ो рдкрдв़рддा рд╣ै рдЬो рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рдЙрд╕े рдкрдв़ाрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै।

рд╣िрди्рджी рдк्рд░рдХाрд╢рдХ - рдирдП рдпा рдкुрд░ाрдиे - рдРрд╕ा рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рд╣िрди्рджी рдк्рд░рдХाрд╢рдХों (рдирдП рдФрд░ рдкुрд░ाрдиे) рдоें рдПрдХ рдмाрдд рдХॉрдорди рд╣ै – рд▓ेрдЦрдХ рд╕े рдРрдбिрдЯिंрдЧ рдпा рдк्рд░िंрдЯिंрдЧ рдХे рдкैрд╕े рдХी рдЙрдо्рдоीрдж рд▓рдЧрднрдЧ рд╕рдм рдХрд░рддे рд╣ैं। рдкाрдардХों рдХो рдХिрддाрдмें рдХैрд╕े рдкрдв़рд╡ाрдПँ, рдЗрд╕ рд╕рдорд╕्рдпा рдХा рд╕рдоाрдзाрди рдЗрдирдХे рдкाрд╕ рдирд╣ीं рд╣ै।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдХ्рдпा рдирдпे (рдоूрд▓рддः рд╕ेрд▓्реЮ-реЮाрдЗрдиेंрд╕्рдб рдкрдм्рд▓िрд╢िंрдЧ) рдк्рд░рдХाрд╢рди рдоॉрдбрд▓ рдоें рдоीрдбिрдпॉрдХ्рд░िрдЯी рдХो рдмреЭाрд╡ा рдоिрд▓ा рд╣ै?

рдоुрдХ्рддा: рдИ-рдХрд▓्рдкрдиा рдХे рд╕рдо्рдкाрджрди рдиे рдоुрдЭे рдпрд╣ рджिрдЦाрдпा рд╣ै рдХि рд▓िрдЦрдиे рдХा рд╢ौрдХ рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓ों рдоें рдоीрдбिрдпॉрдХ्рд░िрдЯी рдХी рдХрдоी рдирд╣ीं рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдоैं рдЕрдиुрдоाрди рд▓рдЧाрдиा рдЪाрд╣ूँ, рддो рдЖрдЬ рдХे рд▓ेрдЦрдХрдЧрдгों рдХे рдЧ्рд░ुрдк рдоें рдХेрд╡рд▓ 5 рд╕े 10 рдк्рд░рддिрд╢рдд рдоोрд╣рди рд░ाрдХेрд╢ рд╕्рддрд░ीрдп рд▓ेрдЦрдХ рд╣ोंрдЧे, рдмाрдХी рдЕрдЪ्рдЫा рд▓िрдЦрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдХेрд╡рд▓ рдоिрдбिрдпॉрдХрд░ рдк्рд░ौрдбрдХ्рдЯ рдбैрд▓िрд╡рд░ рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। рдФрд░ рдоिрдбिрдпॉрдХрд░ рд░рдЪрдиाрдУं рдХो рдХोрдИ рдирд╣ीं рдкрдв़рдиा рдЪाрд╣рддा। рдпे рдмाрдд рдордж्рджेрдирдЬ़рд░ рдоें рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдоैं рдпрд╣ी рдХрд╣ूँрдЧी рдХि рдл़्рд░ी рд╕ोрд╕ाрдЗрдЯी рд╣ै, рдХोрдИ рд╕ैрд▓्рдл-рдкрдм्рд▓िрд╢िंрдЧ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ै рддो рдХрд░े, рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рднी рддो рд╕рд╣ी рддрд░рд╣ рд╕े рдЕрдкрдиी рд╕ेрд╡ाрдПँ рдк्рд░рджाрди рдирд╣ीं рдХрд░ рдкा рд░рд╣े рд╣ैं।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ेрдЦрдХ, рдк्рд░рдХाрд╢рдХ, рдФрд░ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХे рдХ्рдпा рдЧुрдг рд╣ैं? рдЗрд╕ рдкैрдоाрдиे рдкрд░ рдЖрдк рдЦुрдж рдХो рдХрд╣ाँ рдкाрддी рд╣ैं?

рдоुрдХ्рддा: рд▓ेрдЦрдХों рдоें рдоैं рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ों рдХी рд╣ी рдмाрдд рдХрд░ рд╕рдХрддी рд╣ूँ। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рдЬो рднी рд▓िрдЦрдиे рдХी рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рд░рдЦрддा рд╣ै, рдЙрд╕рдХे рд▓िрдпे рдпрд╣ рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдЦुрдж рдХो рдЕрд╡рдЧрдд рддो рд░рдЦे рд╣ी, рд╕ाрде рдоें рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╕्рдеाрдкिрдд рд▓ेрдЦрдХों рдХी рд░рдЪрдиाрдПँ рднी рдЬ़рд░ूрд░ рдкрдв़े - рдЕрдЪ्рдЫे рд▓ेрдЦрди рдХे рд╕्рддрд░ рдХा рдЕंрджाрдЬ़ा рд╣рд░ рд▓िрдЦрдиे рдоें рд░ुрдЪि рд░рдЦрдиे рд╡ाрд▓ों рдХो рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे. рдлिрд░ рдЖрдЧे, рдоेрд░े рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рд╡ो рд╣ै рдЬो рдЕрдкрдиी рдк्рд░ेрд░рдгा рд╕े рдХрд╣ाрдиी рд▓िрдЦрддा рд╣ो, рдорд╣рдЬ़ рд╕рдордп рдпा рд╕рдоाрдЬ рдХी рдоाँрдЧ рдХो рджेрдЦрддे рд╣ुрдП рдирд╣ीं; рдЬो рдЕрдкрдиे рднीрддрд░ рдоंрдбрд░ाрддी рдХрд╣ाрдиी рдХो рд▓िрдЦрдиे рдХो рдмेрдЪैрди рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ो। рдЬिрд╕рдоें рдЗрддрдиा рдЖрдд्рдорд╕ंрдпрдо рд╣ो рдХि рд╡рд╣ рдХрд╣ाрдиी рдХे рдоुрдЦ्рдп рдкाрдд्рд░ों рдФрд░ рдХрдеाрдирдХ рдХे рдоुрдЦ्рдп рдоुрдж्рджों рдХा рд╕рд╣ी рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиे рдоें рд╡рдХ्рдд рдиिрдХाрд▓рдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд╣ो, рдлिрд░ рдЙрд╕े рд╕рд╣ी рдоूрдб рдоें рд╕рд╣ी рдЖрд╡ाрдЬ़ рджे рдкाрдП, рдпрджि рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдЕрдЪ्рдЫा рд▓ेрдЦрдХ рднी рд╣ो, рддो рдХрд╣ाрдиी рдоें рднाрд╖ा рдж्рд╡ाрд░ा рдХुрдЫ рдЬाрджू рднी рдШोрд▓ рдкाрдП। рдЕрдЧрд░ рд╡ो рдЕрдЪ्рдЫा рд▓ेрдЦрдХ рдирд╣ीं рд╣ै, рддो рднी рд╡рд╣ рдпрд╣ рдЬाрджू рдШोрд▓ рд╕рдХрддा рд╣ै, рдмрд╕ рдЗрд╕ рдмाрдд рдХे рд▓िрдпे рдЙрд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдоेрд╣рдирдд рдХрд░рдиी рдкрдб़рддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕рдм рдХे рд▓िрдпे рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै рдХि рд▓ेрдЦрдХ рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рд╣ो, рдЪाрд╣े рдЬिрд╕ рдкाрдд्рд░ рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕े рдХрд╣ाрдиी рд▓िрдЦ рд░рд╣ा рд╣ो, рдУрд╡рд░рд╡्рдпू рдоें рдЙрд╕े рд╕рдм рдЦाрд╕ рдкाрдд्рд░ों рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕рдордЭ рдЖрдиे рдЪाрд╣िрдпे। рдЬрдм рднी рдоैं рдХोрдИ рдХрд╣ाрдиी рд▓िрдЦрддी рд╣ूँ, рддो рд▓िрдЦрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдХрд╣ाрдиी рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рдХाрдл़ी рдЪीрдЬ़ों рдХे рдмाрд░े рдоें рд░िрд╕рд░्рдЪ рдХрд░рддी рд╣ूँ।

рдЕрдЪ्рдЫे рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдХो рдкाрдардХ рдкрдв़рддे рд╣ी рдкрд╣рдЪाрди рд▓ेрддा рд╣ै рдХ्рдпोंрдХि рд╡ो рдЙрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдХे рдХाрдмू рдоें рдЖ рдЧрдпा рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЬрдм рдоैं рдРрд╕े рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рд╣ोрддी рд╣ूँ, рддрдм рдЙрд╕े рд╣рд░ рд╣ाрд▓ рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддी рд╣ूँ। рдоुрдЭे рдЙрд╕рдХे рдХाрдо рдкрд░ рдЗрддрдиा рдпрдХीрди рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдоैं рдмेрдЭिрдЭрдХ рдЙрд╕ рдкрд░ рдкैрд╕ा рд▓рдЧाрдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд╣ो рдЬाрддी рд╣ूँ। рдоेрд░ा рдордХрд╕рдж рдЙрди рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХो рдкाрдардХों рдХे рд╕ाрдордиे рд▓ाрдиा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХो рд╕ोрдЪ рдХрд░ рдЙрд▓्рд▓ाрд╕рдордп рд╣ोрддी рд╣ूँ рдХि рдЬрдм рдкाрдардХ рдпे рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдкрдв़ेंрдЧे рддрдм рдХिрддрдиे рд╕ंрддुрд╖्рдЯ рдФрд░ рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोंрдЧे। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдкрдв़рдХрд░ рд╢ाрдпрдж рдЬो рдирд╣ीं рд▓िрдЦрддे рд╣ैं, рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рд▓िрдЦрдиे рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ों।

рддीрдиों рдоें рд╕рдо्рдкाрджрди рд╕рдмрд╕े рдоुрд╢्рдХिрд▓ рдХाрдо рд╣ै। рдПрдХ рд╕рдо्рдкाрджрдХ рдХा рд╕рд╣рдирд╢ीрд▓ рд╣ोрдиा рдЬ़рд░ूрд░ी рд╣ै।



V

рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдЕрдЧрд▓े рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдИ-рдХрд▓्рдкрдиा рд╕े рдЖрдкрдХी рд╕े рдХ्рдпा рдЕрдкेрдХ्рд╖ाрдПँ рд╣ैं?

рдоुрдХ्рддा: рд╢ुрд░ुрдЖрдд рд╕े рд╣ी рдИ-рдХрд▓्рдкрдиा рдХा рдоिрд╢рди рдЙрднрд░рддे рд▓ेрдЦрдХों рдХो рдЕрдкрдиी рд░рдЪрдиाрдПँ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░рдиे рдХा рдоंрдЪ рджेрдиा рд╣ै। рдЬो рд▓ेрдЦрдХ рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ो рдЧрдП рд╣ैं рдЙрдирдХे рдкाрд╕ рдоौрдХों рдХी рдХрдоी рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕्рдеाрдкिрдд рд▓ेрдЦрдХों рдиे рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рд╡рд░्рддрдоाрди рдкрд░िрджृрд╢्рдп рд░рдЪा рд╣ै। рднрд╡िрд╖्рдп рдЙрднрд░рддे рд▓ेрдЦрдХों рдХो рдмрдиाрдиा рд╣ै। рддो рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рдорд╣ीрдиों рдФрд░ рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд╣рдоाрд░ी рдпрд╣ी рдХोрд╢िрд╢ рд░рд╣ेрдЧी рдХि рд╣рдо рдЬ़्рдпाрджा рд╕े рдЬ़्рдпाрджा рдирдП рд▓ेрдЦрдХों рдХे рдХाрдо рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХрд░ें।

рд╣рдо рдпे рднी рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ों рдХो рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХे рд▓िрдпे рдкाрд░िрд╢्рд░рдоिрдХ рдоिрд▓рдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЗрд╕рд╕े рди рдХेрд╡рд▓ рд▓ेрдЦрдХ рдХा рдЕрдкрдиे рдХाрдо рдХे рд▓िрдпे рдЧрд░्рд╡ рд╕ुрджृрдв़ рд╣ोрддा рд╣ै, рднाрд╡ी рд▓ेрдЦрдХ рд▓िрдЦрдиे рдХो рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕ाрдоाрди्рдп рддौрд░ рд╕े рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдмрдв़рддा рд╣ै।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рд╕ेрддु рдХे рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдпे рдЖрдкрдХा рдХ्рдпा рд╕ंрджेрд╢ рд╣ै?

рдоुрдХ्рддा: рд╕ेрддु рдФрд░ рдИ-рдХрд▓्рдкрдиा рд╣рдо-рдЙрдо्рд░ рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рд╣ैं। рдЬ़рд░ूрд░ 2016 рдоें рдХुрдЫ рдРрд╕ा рд╕ाрдпрдд рд░рд╣ा рд╣ोрдЧा рдЬрдм рд░рдЪрдиाрдд्рдордХ рдмрдпाрд░ों рдХा рдмोрд▓рдмाрд▓ा рд░рд╣ा рд╣ोрдЧा। рдоैं рдпрд╣ी рдЪाрд╣ूंрдЧी рдХि рдкाрдардХों рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рдРрд╕े рдФрд░, рдХрдИ-рдХрдИ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдиिрдХाрд╕ рд╣ों, рдкाрдардХ рдЗрди्рд╣ें рдЦूрдм рдкрдв़ें, рдкрд╕ंрдж рдЖрдиे рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдоिрдд्рд░ों рдХो рднी рд╕ुрдЭाрдПँ, рд░рдЪрдиा рдкрд╕ंрдж рдЖрдиे рдкрд░ рдЕрдкрдиी рд░ाрдп рджें, рд▓ेрдЦрдХ рдХा рдЕрднिрдиंрджрди рдХрд░ें – рдХ्рдпोंрдХि рдкाрдардХ рдХे рдоुँрд╣ рд╕े рддाрд░ीрдл़ рдПрдХ рд▓ेрдЦрдХ рдХे рд▓िрдпे рд╣рдЬ़ाрд░ рд░ुрдкрдП рдкाрдиे рд╕рдоाрди рд╣ै। рдкाрдардХों рдХे рд▓िрдпे рдоेрд░ा рдпрд╣ рднी рд╕ंрджेрд╢ рд╣ै рдХि рдЕрдЪ्рдЫी рд░рдЪрдиा рдкрдв़рдиे рд╕े рдпрджि рдЙрдирдХा рднी рд▓िрдЦрдиे рдХा рдЬी рдХрд░े, рддो рддुрд░ंрдд (рдпा рдЬिрддрдиी рдЬрд▓्рджी рд╣ो рд╕рдХे) рд▓िрдЦрдиे рдмैрда рдЬाрдПँ। рдкрдв़рдиा рдФрд░ рд▓िрдЦрдиा рдорди рдХो рдЙрди्рдоुрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдЬीрд╡рди рдХी рдЙрд▓рдЭрдиें рдХрдо рдХрд░рддा рд╣ै।



рдЕрдиुрд░ाрдЧ: рдоुрдХ्рддा рдЬी, рдмाрддें рдмрд╣ुрдд рд╣ैं, рдФрд░ рд╕рдордп рдХрдо। рдЕрдкрдиे рдЕрди्рдп рдк्рд░рд╢्рдиों рдХो рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдпे рдмрдЪाрддे рд╣ुрдП рдоैं рдЖрдкрдХे рд╕рдордп рдХे рд▓िрдпे рдЖрднाрд░ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХрд░рддा рд╣ूँ।

рдоुрдХ्рддा: рдЖрдкрдХा рднी рдзрди्рдпрд╡ाрдж!

5 comments :

  1. рдмрд╣ुрдд рд╢ाрдирджाрд░, рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдФрд░ рдЧ्рд░ाрд╣्рдп рдмाрддрдЪीрдд। рдЬैрд╕ा рдХि рдк्рд░िрдп рдЕрдиुрд░ाрдЧ рдиे рдХрд╣ा--'рдЕрдкрдиे рдЕрди्рдп рдк्рд░рд╢्рдиों рдХो рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рдмрдЪाрддे рд╣ुрдП', рддो рдпрд╣ рдЕंрддрд░ाрд▓ рдмрд╣ुрдд рд▓ंрдмा рди рд╣ो। рдпрд╣ рдПрдХ рдмреЬी рд╕рдЪाрдИ рд╣ै рдХि 'рдоिрдбिрдпॉрдХрд░ рд░рдЪрдиाрдУं рдХो рдХोрдИ рдирд╣ीं рдкрдв़рдиा рдЪाрд╣рддा'। рдмрд╣ुрдд-рд╕ी рдмाрддें рд▓ेрдЦрдХ рдмाрддрдЪीрдд рдоें рд╣ी рдХрд╣ рдкाрддा рд╣ै। рдоुрдХ्рддा рдЬी рд╕े рд╡े рдоौрдХे рд▓ेрддे рд░рд╣िрдП। рдоेрд░ी рдУрд░ рд╕े рдмрдзाрдИ рдФрд░ рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ, рдЖрдк рджोрдиों рдХो।

    ReplyDelete
  2. рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫा рд░рд╣ा। рд╕рд╡ाрд▓ों рдХे рдЬрд╡ाрдм рдмрд╣ुрдд рдЧрд╣рд░ाрдИ рд▓िрдП рд╣ुрдП рд╣ैं। рдпрд╣ рдЬрд╡ाрдм рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдХी рд╕ोрдЪ рдХी рдЧрд╣рд░ाрдИ рдмрддрд▓ाрддे рд╣ैं।

    ReplyDelete
  3. рдЖ рдоुрдХ्рддा рдЬी,
    рдирдорд╕्рдХाрд░

    рдмрд╣ुрдд рд╢ाрдирджाрд░ рдмाрддрдЪीрдд,
    рдмाрддрдЪीрдд рд╕े рд╣ी рдЖрдкрдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХो рдФрд░ рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдк рдХे рд░ुрдЭाрди рдФрд░ рд╕рдорд░्рдкрдг рдХो рд╕рдордЭ рдкाрдИ ,рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдФрд░ рд╕ाрдЗंрд╕ рдХी рд╕्рдЯूрдбेंрдЯ рд╣ोрдиे рдХे рдмाрд╡рдЬूрдж рдЖрдкрдХा рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рддि рдпрд╣ рд░ुрдЭाрди рд╕ीрдЦрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ै
    рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдЙрдо्рд░ рдФрд░ рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рд╕ाрде рдкрд░िрдкрдХ्рд╡ рд╣ोрддा рдЬाрддा рд╣ै
    рдХिंрддु рдкैрджाрдЗрд╢ी рд▓ेрдЦрдХ рдХो рдЗрди рджोрдиों рдмाрддों рдХी рд╣ी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рд╣ोрддी
    рдпрд╣ рдПрдХ рдИрд╢्рд╡рд░ рдк्рд░рджрдд्рдд рдЧुрдг рднी рд╣ै рдЬो рд╕्рд╡рдЪ्рдЫ рдЖрдд्рдоा рдХी рдкрд╡िрдд्рд░ рднाрд╡рдиाрдУं рдХा рджрд░्рдкрдг рд╣ै
    рдкрд░ंрддु рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рджोрдиों рд╣ी рд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рд╕ंрдпोрдЬрди рд╣ोрдиे рд╕े рдПрдХ рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рдмрдирддा рд╣ै
    рдЬिрд╕рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рдФрд░ рдХृрддिрдд्рд╡ рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рджेрд╢ рд╡ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрдШрдЯрди рдХो рд░ोрдХрдиा рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХो рджिрд╢ा рджेрдиा рд╣ोрддा рд╣ै рдЙрд╕рдХा рд▓ेрдЦрди рдиिрд░рд░्рдердХ рдоाрдд्рд░ рд╕्рд╡ांрдд рд╕ुрдЦाрдп рдирд╣ीं рд╣ोрддा, рдРрд╕ा рдоैं рд╣ूं рдоाрдирддी рд╣ूं
    рдпрд╣ी рдЦूрдмिрдпां рдЖрдкрдХे рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдЗंрдЯрд░рд╡्рдпू рд╕े рдЖрдкрдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдоें рдЭрд▓рдХрддी рд╣ै
    рдЖрдк рд╕े рдЬुрдб़рдХрд░ рдоुрдЭे рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдоेрд░ी рд░рдЪрдиाрдУं рдХो рдпрдеोрдЪिрдд рд╕्рдеाрди рдоिрд▓ेрдЧा
    рдЖрдкрдХो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ृрдЬрди рдХे рдЗрд╕ рдиेрдХ рдХाрдо рдХे рд▓िрдП рд╣ाрд░्рджिрдХ рдмрдзाрдЗрдпां, рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПं

    ReplyDelete
  4. рдоैंрдиे рдХрдоेंрдЯ рдХिрдпा рдкрд░ рд╢ाрдпрдж рдкोрд╕्рдЯ рдкोрд╕्рдЯ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।