เคชुเคธ्เคคเค• เคธเคฎीเค•्เคทा เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ी เคงूเคช (เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ), เคฒेเค–िเค•ा: เคกाॅ.เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต

เคธเคฎीเค•्เคทเค•:  เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• ‘เคถเคถि’  

28, เคธाเคฐंเค— เคตिเคนाเคฐ, เคฎเคฅुเคฐा-6; เคšเคฒเคญाเคท: +91 941 272 7361; เคˆเคฎेเคฒ: drdinesh57@gmail.com

เคชुเคธ्เคคเค•: เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ी เคงूเคช (เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ)
ISBN: 978.81.7138.423.5
เคฒेเค–िเค•ा: เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต
เคชृเคท्เค : 240
เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคตเคฐ्เคท: 2018
เคช्เคฐเค•ाเคถเค•: เคธाเคฎเคฏिเค•  เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी
เคฎूเคฒ्เคฏ: ₹ 500 เคฐुเคชเคฏे

เค•เคจ्เคฏा-เคœเคจ्เคฎ เคชเคฐ เคธंเค•ुเคšिเคค เคธोเคš เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ा เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•เคฐเคคा เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ: เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ी เคงूเคช

เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ी เคตिเคตिเคง เคตिเคงाเค“ं เคฎें เคธाเคงिเค•ाเคฐ เคฒेเค–เคจी เคšเคฒाเคจे เคตाเคฒी, เคช्เคฐเค–เคฐ เคšिंเคคเค•, เคถिเค•्เคทाเคตिเคฆ् เคเคตं เคตिเคฆुเคทी, เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เคกाॅ. เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต เค•ा เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ ‘‘เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ी เคงूเคช’’ เคเค• เคเคธा เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคนै เคœो ‘เคฏเคค्เคฐ เคจाเคฐ्เคฏเคธ्เคคु เคชूเคœ्เคฏเคจ्เคคे, เคฐเคฎเคจ्เคคे เคคเคค्เคฐ เคฆेเคตเคคा’ เคตाเคฒे เคฆेเคถ เคฎें เค•เคจ्เคฏा เคœाเคคि เค•े เคช्เคฐเคคि เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ी เคญเคฏाเคจเค• เค•ुเคค्เคธिเคค เคธोเคš เค•ो เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคคा เคนुเค† เคธเคฎเคธ्เคค เคฎाเคจเคต เคœाเคคि เค•ो เค†เคฏเคจा เคฆिเค–ाเคจे เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐเคคा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै।

เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคฎाเคจเคต เค…เคงिเค•ाเคฐ เค†เคฏोเค—, เคญाเคฐเคค เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคธเคฎ्เคฎाเคจिเคค เค‡เคธ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ी เคฎुเค–्เคฏ เคชाเคค्เคฐ เคฎाเคธ्เคŸเคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ी เค›เค เคตे เคจเคฎ्เคฌเคฐ เคชเคฐ เคœเคจ्เคฎी เคชुเคค्เคฐी เคตिเคจ्เคฆ्เคฐा เคนै। เคœिเคธे เคนเคฐीเคธिंเคน เคจे เค—เคฐ्เคญ เคฎें เคนी เคจเคท्เคŸ เค•เคฐเคจे เค•ा เคฌเคนुเคค เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคฅा เค•िเคจ्เคคु เค…เคชเคจी เคชเคค्เคจी เคธुเคจीเคคा เค•ी เคนเค เคงเคฐ्เคฎी เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคจเคท्เคŸ เคจ เค•เคฐ เคธเค•ा เคฅा।

เคฎाเคธ्เคŸเคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ी เคชเคค्เคจी เคธुเคจीเคคा เค•े เค—เคฐ्เคญ เคธे เคœเคฌ เคเค• เค•े เคฌाเคฆ เคเค• เคชाँเคš เค•เคจ्เคฏाเค“ं เคจे เคœเคจ्เคฎ เคฒे เคฒिเคฏा เคคो เค›เค เคตें  เคญ्เคฐूเคก-เคชเคฐीเค•्เคทเคฃ เค•ी เคฏोเคœเคจा เคฎाเคธ्เคŸเคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•े เคฎเคจ เคฎें เค•ुเคฒเคฌुเคฒाเคจे เคฒเค—ी। เค‰เคธเคจे เคฎเคจ เคนी เคฎเคจ เคเค• เคฏोเคœเคจा เคฌเคจाเคˆ เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคชเคค्เคจी เคธुเคจीเคคा เค•ो เค‰เคธเค•े เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคชเคฐीเค•्เคทเคฃ เค”เคฐ เค†เค—เคฐा เค˜ुเคฎाเคจे เค•े เคฌเคนाเคจे เคชिเคจाเคนเคŸ เค•เคธ्เคฌे เค•े เคเค• เคกाॅเค•्เคŸเคฐ เค•े เคชाเคธ เคฒे เค—เคฏा เคœिเคธเค•ा เคงเคจ्เคงा เคนी เค•เคจ्เคฏा-เคญ्เคฐूเคก. เค•ो เคจเคท्เคŸ เค•เคฐเคจे เค•ा เคฅा।

เคกाॅเค•्เคŸเคฐ เค•े เค•्เคฒीเคจिเค• เคฎें เคคैเคจाเคค เคšเคคुเคฐ เคธिเคธ्เคŸเคฐ เคจे เค—เคฐ्เคญ เคฎें เค•เคจ्เคฏा เคนोเคจे เคชเคฐ เคตเคฐ्เคซी เค”เคฐ เคชुเคค्เคฐ เคนोเคจे เคชเคฐ เคชेเฅœा เค•ा เค•ोเคกเคตเคฐ्เคก เคฌเคจा เคฐเค–ा เคฅा। เคธुเคจीเคคा เคคुเคฐเคจ्เคค เคนी เคธเคฌ เคธเคฎเค เค—เคˆ। เคญ्เคฐूเฅœ เคชเคฐीเค•्เคทเคฃ เค•े เคฌाเคฆ เคœเคฌ เคฎाเคธ्เคŸเคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เคจे เค—เคฐ्เคญเคชाเคค เค•เคฐाเคจा เคšाเคนा เคคो เคธुเคจीเคคा เค•े เคฎเคธ्เคคिเคท्เค• เคฎें เค•ुเค› เคฆिเคจ เคชเคนเคฒे เค†เค—เคฐा เค•ी เคเค• เคธंเคธ्เคฅा -‘‘เคธเค–ी’’ เคœिเคธเคจे เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค”เคฐ เคฌเคš्เคšों เคธे เคœुเฅœी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฆेเคคे เคนुเค เคเค• เคซिเคฒ्เคฎ เคญी เคฆिเค–ाเคˆ เคฅी , เค•ी  เคฌाเคคें เค•ौंเคง เค—เคˆं। เคตเคน เค—เคฐ्เคญเคชाเคค เคจ เค•เคฐाเคจे เคชเคฐ เค…เฅœ เค—เคˆ-
‘‘เคฎेเคฐी เค•ोเค– เค•ी เคฌเคš्เคšी เค•ो เค•ोเคˆ เคจเคนीं เคฎाเคฐ เคธเค•เคคा।เคฏเคน เคฎेเคฐा เคซैเคธเคฒा เคนै เค”เคฐ เค…เคฌ เค‡เคธ เคฌाเคฐे เคฎें เค•िเคธी เค•ो เคเค• เคถเคฌ्เคฆ เคญी เค”เคฐ เค•เคนเคจे เค•ी เคœเคฐूเคฐเคค เคจเคนीं เคนै।’’ (เคชृเคท्เค -52)

เคœเคฌ เคตृंเคฆा เคคीเคจ เคตเคฐ्เคท เค•ी เคนो เค—เคˆ เคคो เคฎाเคธ्เคŸเคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•े เคฆिเคฎाเค— เคฎें เคซिเคฐ เคธे เคเค• เคจเคˆ เคฏोเคœเคจा เค•ुเคฒเคฌुเคฒाเคจे เคฒเค—ी। เคตเคฐ्เคทा เคจ เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค—ाँเคต เค•ी เคคीเคจ เค•เคจ्เคฏाเค“ं เค•ो เคคเคช เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคฌैเค ाเคฏा เคœा เคฐเคนा เคฅा। เคนเคฐीเคธिंเคน เคจे เคตृंเคฆा เค•ो เคญी เคคเคช เคชเคฐ เคฌैเค ाเคจे เค•ा เคตिเคšाเคฐ เคฌเคจाเคฏा เคคाเค•ि เคตเคฐ्เคทा เคนोเคจे เคชเคฐ เคธเคฌเคธे เค•เคฎ เค‰เคฎ्เคฐ เค•ी เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคตृंเคฆा เค•े เคฆेเคตीเคฏ เคšเคฎเคค्เค•ाเคฐों  เค•ी เค…เค–เคฌाเคฐों เคฎें เคšเคฐ्เคšा เคนोเค—ी। เคตเคนी เคนुเค† เคญी เค”เคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•े เคฎเคจ เคฎुเคคाเคตिเค• เคฏोเคœเคจा เค•ो เคญाเคตเคญूเคฎि เคฎिเคฒ เค—เคˆ।

เคตृंเคฆा เค•ो เค‰เคธ เคคเคช เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เค•िเคคเคจी เคชीเฅœाเคฆाเคฏเค• เคธ्เคฅिเคคि เคธे เค—ुเคœเคฐเคจा เคชเฅœा เค‡เคธเค•ो เคจเคœเคฐ เค…ंเคฆाเคœ เค•เคฐเคคे เคนुเค เค…เคฌ เค‰เคธเคจे เคตृंเคฆा เค•े เคฆेเคตी เคฐूเคช เค•ो เคชुเค–्เคคा เค•เคฐเคจे เค”เคฐ เค‰เคธे เคญुเคจाเคจे เค•ी เคชूเคฐ्เคฃ เคฏोเคœเคจा เค•ी เคฐूเคชเคฐेเค–ा เค…เคชเคจे เคฆिเคฎाเค— เคฎें  เคคैเคฏाเคฐ เค•เคฐ เคฒी। เค…เคฌ เค‰เคธเคจे เคตृंเคฆा เค•ों เคฆेเคตी เค•े เคฐूเคช เคฎें เค…เคชเคจे เค˜เคฐ เคฎें เค…เคตเคคเคฐเคฃ เค•ी เค…เคซเคตाเคน เคชूเคฐे เค—ाँเคต เคฎें เคซैเคฒाเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคนเคจा เคถुเคฐू เค•िเคฏा เค•ि เคฎेเคฐी เคชเคค्เคจी เค•ो เค…เคญी เคเค• เคฎाเคน เค•ा เค—เคฐ्เคญ เคนै เคฒेเค•िเคจ เคฎेเคฐी เคฌेเคŸी เคตृंเคฆा เคจे เค•เคนा เคนै เค•ि เค‡เคธ เคฌाเคฐ เค‰เคธเค•े เคฌेเคŸा เคนी เคนोเค—ा। เคฏเคฆ्เคฏเคชि เคฎाँ เคธुเคจीเคคा เค•ो เค…เคชเคจे เคชเคคि เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ी เค‡เคจ เค•ुเคŸिเคฒ เคšाเคฒों เคธे เค•ाเคซी เคคเค•เคฒीเคซ เคนोเคคी เคนै เค”เคฐ เคตเคน เคธोเคšเคคी เคนै-
‘‘เคฌेเคšाเคฐी เคฎाเคธूเคฎ เคฌเคš्เคšी เค†เค–िเคฐ เค…เคชเคจे เค•िเคธ เค…เคชเคฐाเคง เค•ी เคตเคœเคน เคธे เค•เคญी เคคเคช เคชเคฐ เคฌैเค ा เคฆी เคœाเคคी เคนै เค”เคฐ เค•เคญी เคญเคตिเคท्เคฏเคตเค•्เคคा เคฌเคจा เคฆी เคœाเคคी เคนै। เค‰เคธ เค…เคฌोเคง เค•ो เคคो เค˜เคฐ เคฎें เค•िเคธी เคจเคฏे เคธเคฆเคธ्เคฏ เค•े เค•ुเค› เคฎाเคน เคฌाเคฆ เค†เคจे เค•ा เคธंเคœ्เคžाเคจ เคจเคนीं เคนै। เคธिเคฐ्เคซ เค–ेเคฒเคจे-เค–ाเคจे-เคธोเคจे เคคเค• เคœिเคธ เคฌเคš्เคšी เค•ी เค—เคคि-เคฎเคคि เคธीเคฎिเคค เคนै, เค‰เคธे เคจเคฏी เค”เคฐ เค…เคจเคœाเคจ เคชเคฅเคฐीเคฒी-เค•ंเค•เคฐीเคฒी เคฐाเคนों เคชเคฐ เคฆौเฅœा เคฆेเคจा เค•्เคฏा เค•िเคธी เคฌाเคช เค•ी เค‡ंเคธाเคจिเคฏเคค เค•เคนी เคœाเคฏेเค—ी?’’ (เคชृเคท्เค -75)

‘‘เคฎुเคे เคฒเค—เคคा เคนै เค•ि เคคुเคฎ เค‰เคธ เคฌเคš्เคšी เค•े เคฌเคšเคชเคจ เค•ो เค…เคธเคฎเคฏ เค–เคค्เคฎ เค•เคฐ เคฆोเค—े। เคตเคน เคฆेเคตी เคฌเคจे, เคšเฅाเคตा เคšเฅे, เค˜เคฐ เคฎें เคธเคฎ्เคชเคฆा เค†เค, เคธिเคฐ्เคซ เคฏเคนी เคธ्เคตाเคฐ्เคฅ เค‡เคธ เคตเค•्เคค เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคฎเคจ เคฎें เคนै।’’ (เคชृเคท्เค -77)

เคฒेเค•िเคจ เค…เคชเฅ-เค—ंเคตाเคฐ เคนोเคจे เค•े เคจाเคคे เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ा เคตिเคฐोเคง เค•เคฐเคจे เคฎें เคตเคน เค…เคชเคจे เค•ो เคตिเคตเคถ เคญी เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เคฐो เคชเฅœเคคी เคนै-

‘‘เค‰เคธ เคชเคฐ เคฐเคนเคฎ เค–ाเค“ เคฎाเคธ्เคŸเคฐ เคœी। เค‰เคธे เคญी เค†เคฎ เคฌเคš्เคšिเคฏों เค•ी เคคเคฐเคน เค–ेเคฒเคจे-เค–ाเคจे เค”เคฐ เคชเฅเคจे-เคฒिเค–เคจे เค•ा เคนเค• เคฆो। เค…เคญी เคคเค• เคœो เคนुเค† เคธो เคนुเค†। เค…เคฌ เค—ाँเคต เคฎें เค•िเคธी เค•े เคธाเคฎเคจे เค‰เคธเค•े เคฆेเคตी เคนोเคจे เค•ी เคšเคฐ्เคšा เคฎเคค เค•เคฐเคจा।’’(เคชृเคท्เค -77)
เคฒेเค•िเคจ เคนเคฐीเคธिंเคน เคชเคฐ เคคो เคœुเคจूเคจ เคธเคตाเคฐ เคนै। เค…เคชเคจी เคช्เคฒाเคจिंเค— เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคตเคน เคฐाเคคों-เคฐाเคค เคงเคจाเคก्เคฏ เคฌเคจ เคœाเคจा เคšाเคนเคคा เคนै। เคตเคน เคญी เค…เคชเคจी เค‰เคธ เคฌेเคŸी เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคœिเคธे เคœเคจ्เคฎ เคธे เค†เคœ เคคเค• เคนเคฐीเคธिंเคน เคจे เคฐเคค्เคคीเคญเคฐ เคญी เคช्เคฏाเคฐ เคจเคนीं เคฆिเคฏा เคฌเคฒ्เค•ि เค˜ृเคฃा เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคนी เคฆेเค–เคคा เคฐเคนा।

เคนเคฐीเคธिंเคน เคจे เคธाเคฎ,เคฆाเคฎ,เคฆเคฃ्เคก เค”เคฐ เคญेเคฆ เคšाเคฐों เคคเคฐीเค•े เค…เคชเคจाเค•เคฐ  เคตृंเคฆा เค•ो เคฆेเคตी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เค•ाเคฎ เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคตเคน เค•िเคธी เคจ เค•िเคธी เคฌเคนाเคจे เคธे เค‰เคธे เคเค•ाเคจ्เคค เคœंเค—เคฒ เคฎें เคฒे เคœाเคคा เค”เคฐ เค‰เคธเคธे - ‘เคฎैं เคฆेเคตी เคนूँ’ เค•เคนเคฒเคตाเคจे เค•ा เค…เคญ्เคฏाเคธ เค•เคฐाเคจा เคถुเคฐू เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคจ เค•เคนเคจे เคชเคฐ เค‰เคธे เคฌेเคฐเคนเคฎी เคธे เคชीเคŸเคจे เคฎें เคญी เค—ुเคฐेเคœ เคจเคนीं เค•เคฐเคคा। -
‘‘เค•ोเคฎเคฒ เค—ाเคฒ เคชเคฐ เคเค• เคœोเคฐเคฆाเคฐ เคคเคฎाเคšा เคœเฅœเคคे เคนुเค เค‰เคค्เคคेเคœिเคค เค•ंเค  เคธे เคšीเค–ा- เคฌोเคฒเคคी เค•्เคฏों เคจเคนीं? เคฌเคคा เค•ौเคจ เคนै เคคू?’’(เคชृเคท्เค -83)

‘‘เค…เค—เคฒे เคฆिเคจ เคซिเคฐ เค–ेเคคों เค•ो เคชाเคฐ เค•เคฐเค•े เคจिเคฐ्เคœเคจ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เคฏเคนी เคชเฅाเคˆ เคšเคฒी। เคฏเคน เค•्เคฐเคฎ เคคเคฌ เคคเค• เคšเคฒเคคा เคฐเคนा, เคœเคฌ เคคเค• เคตृंเคฆा เคจे ‘เคฆेเคตเคค्เคต’ เค•े เคฎुเค•ुเคŸ เค•ो เค…เคชเคจे เคธिเคฐ เคชเคฐ เคงाเคฐเคฃ เคจ เค•เคฐ เคฒिเคฏा। เค‡เคธ เคชाเค  เค•ो เคธीเค–เคจे เคฎें เค‰เคธเคจे เค•เคˆ เคฌाเคฐ เคฅเคช्เคชเฅœ เค–ाเคฏे, เค—ााเคฒिเคฏाँ เคธुเคจीं เค”เคฐ เคฏเคน เคงเคฎเค•ी เคญी เค—เคฒे เค•े เคจीเคšे เค‰เคคाเคฐी,- เค…เค—เคฒी เคฆเคซा เคธเคนी เคจเคนीं เคฌोเคฒी เคคो เค—ंเฅœाเคธे เคธे เคšाเคฐ เคŸुเค•เฅœों เคฎें เค•ाเคŸเค•เคฐ, เคฏเคนीं เคœंเค—เคฒ เคฎें เคซैंเค•เค•เคฐ, เค˜เคฐ เคšเคฒा เคœाเคŠंเค—ा।’’ (เคชृเคท्เค -85)
เค”เคฐ เค‡เคธ เคธเคค्เคฏเคตाเคšเคจ เค•े เคคเคนเคค เคฌเคš्เคšी เคจे เคชिเคคा เค•ा เคธिเค–ाเคฏा เคชाเค  เคนृเคฆเคฏंเค—เคฎ เค•เคฐ เคฒिเคฏा। ‘เค•ौเคจ เคนै เคคू?’ เคชूเค›เคจे เคชเคฐ เคฏंเคค्เคฐเคตเคค् เคฌोเคฒเคจे เคฒเค—ी,-‘เคฎैं เคฆेเคตी เคนूँ।’ (เคชृเคท्เค -85)

เค…เคชเคจे เค‡เคธ เค•ुเคšเค•्เคฐ เคฎें เคนเคฐीเคธिंเคน เคจे เค—्เคฐाเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจ เคฐाเคงाเคฎाเคงเคต เค•ो เคญी เคถाเคฎिเคฒ เค•เคฐ เคฒिเคฏा। เคธंเคฏोเค—เคตเคถ เค•ुเค› เค˜เคŸเคจाเคँ เคเคธी เค˜เคŸिเคค เคนुเคˆं เคœो เคนเคฐीเคธिंเคน เค•े เคชเค•्เคท เคฎें เค—เคˆं। เคชเคนเคฒी เค˜เคŸเคจा- เคนเคฐीเคธिंเคน เคฆ्เคตाเคฐा เคฏเคน เคช्เคฐเคšाเคฐिเคค เค•เคฐเคจा เค•ि เคตृंเคฆा เคจे เค•เคนा เคนै เค•ि เค‡เคธ เคฌाเคฐ เค‰เคธเค•े เคญाเคˆ เค•ा เคœเคจ्เคฎ เคนोเค—ा। เคธเคš เคนो เค—เคˆ।

เคฆूเคธเคฐी เค˜เคŸเคจा - เค—्เคฐाเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจ เคฆ्เคตाเคฐा เค…เคชเคจे เค•ुเคฐूเคช เคฌेเคŸे เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคฏเคน เคชूเค›े เคœाเคจे เคชเคฐ เค•ि เค•เคฒ เคœो เคฒเฅœเค•ी เคตाเคฒे เค‰เคธเค•े เคฒเฅœเค•े เค•ो เคฆेเค–เคจे เค† เคฐเคนे เคนैं, เคตเคน เคถाเคฆी เคคเคฏ เคนोเค—ी เคฏा เคจเคนीं? เค”เคฐ เคตृंเคฆा เคฆ्เคตाเคฐा ‘เคตिเคตाเคน เคคเคฏ เคนो เคœाเคฏेเค—ा’ เค•เคนा เคœाเคจा, เคธเคค्เคฏ เคจिเค•เคฒ เคœाเคจा।

เคคीเคธเคฐी เค˜เคŸเคจा เคเค• เคฌเคธ เค•ा เคฆुเคฐ्เค˜เคŸเคจाเค—्เคฐเคธ्เคค เคนो เคœाเคจा। เคšाौเคฅी เค˜เคŸเคจा เคเค• เคฌเค•เคฐी เค•ा เค–ो เคœाเคจा। เค†เคฆि..เค†เคฆि।
เคตिเคฆुเคทी เคกाॅ.เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต เคจे เคชूเคฐे เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ो เคธเคฎ เคธाเคฎเคฏिเค• เคชเคฐिเคตेเคถ เคธे เคœोเฅœเคคे เคนुเค เคฌเฅœे เคนी เคคเคฅ्เคฏเคชเคฐเค• เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃों เค•े เคธाเคฅ เค†เค—े เคฌเฅाเคฏा เคนै।

เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค—्เคฐाเคฎ्เคฏ เคชเคฐिเคตेเคถ เค•ी เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•े เคตเคฐ्เคฃเคจ เคฎें เคฒिเค–ा เคนैं เค•ि  ‘‘เค‡เค•्เค•ीเคธเคตीं เคธเคฆी เค•ी เคชเคฆเคšाเคช เค•े เคฌाเคฆ เคญी เค…เคฎเคฐเคชुเคฐा เคฎें เคœเคฐ्เคœเคฐ เคฐूเฅिเคฏों เค”เคฐ เค…ंเคงเคตिเคถ्เคตाเคธ เค•े เคช्เคฐเคคि เคฒोเค—ों เค•ी เค†เคธ्เคฅा เค•ाเคฏเคฎ เคฅी। เคคเคญी เคคो เคตिंเคฆो เค•ा เคฆेเคตเคค्เคต เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจे เคฎें เค•िเคธी เค•ो เค‰เคœ्เคฐ เคจ เคนुเค† เคฅा।’’ (เคชृเคท्เค -87)

เค•िเคธी เคคเคฐเคน เคงเคจ เคฌเคŸोเคฐเคจे เค•े เค‰เคฆเคฆेเคถ्เคฏ เคธे เค—ाॅเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจ เค•े เคธाเคฅ เคฎिเคฒเค•เคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เคจे เค…เคชเคจी เคฌेเคŸी เคตृंเคฆा เค•ो เคเค• เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฆेเคตी เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•ी เคชूเคฐ्เคฃ เคฏोเคœเคจा เคฌเคจा เคฒी। เค—्เคฐाเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจ เคฐाเคงाเคฎाเคงเคต เคจे เค—ाँเคต เค•े เคฆुเคฐ्เค—ा เคฎंเคฆिเคฐ เค•ा เคœीเคฐ्เคฃोเคฆ्เคงाเคฐ เค•เคฐाเค•े เคญเคต्เคฏ เคฎंเคฆिเคฐ เคฌเคจเคตा เคฆिเคฏा। เคธाเคฅ เคนी เคฆेเคตी เคฎंเคฆिเคฐ เคธे เคœोเฅœเค•เคฐ เคตृंเคฆा เค•े เคฐเคนเคจे-เคธोเคจे เค†เคฆि เค•े เคฒिเค เค•เคฎเคฐे เค†เคฆि เคฌเคจเคตा เคฆिเค।

เคตृंเคฆा เค•ा เคฌाเคฒเคฎเคจ เคธ्เค•ूเคฒ เคฎें เคชเฅเคจे, เคชเคฐिเคฏों เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคธुเคจเคจे เค”เคฐ เคนเคฎเค‰เคฎ्เคฐ เคธเคนेเคฒिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เค–ेเคฒเคจे เค•ो เคฎเคšเคฒเคคा। เคชเคฐ เค…เคชเคจे เคชिเคคा เค•े เคญเคฏ เคจे เค‰เคธे เคชเคค्เคฅเคฐ เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เคฌเคจा เคกाเคฒा। เคธुเคจीเคคा เค•ी เคฎเคฎเคคा เคตृंเคฆा เค•ी เคฏเคน เคนाเคฒเคค เคฆेเค–-เคฆेเค–เค•เคฐ เค–ूเคฌ เคธिเคธเค•เคคी। เคฎाँ เค•ी เคฎเคฎเคคा เค•ा เคชूเคฐ्เคฃ เคฐूเคช เค”เคฐ เคตिเคตเคถเคคा เค•ा เคฌเคนुเคค เคนी เคนृเคฆเคฏ เคตिเคฆाเคฐเค• เคฐूเคช เคฎाเคจเคต เคฎเคจ เค•ी เคชाเคฐเค–ी เคกाॅ. เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต เคœी เคจे เค‡เคจ เคชंเค•्เคคिเคฏों เคฎें เคต्เคฏเค•्เคค เค•िเคฏा เคนै-
‘‘ เค‰เคธเค•ा เคœी เคšाเคนा เค•ि เคฌिंเคฆो เค•ो เคिंเคोเฅœเค•เคฐ เค•เคนे,-‘เคคू เคชเคค्เคฅเคฐ เค•्เคฏों เคนो เค—เคˆ เคฌेเคŸी? เคฎैंเคจे เคคो เคนाเฅœ-เคฎाเคธ เค•ी เค—ुเคฒเค—ोเคงเคจी เคฌेเคŸी เคœเคจ्เคฎी เคฅी। เค‰เคธเค•े เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคชเคค्เคฅเคฐ เคฎें เคคเคฌ्เคฆीเคฒ เคนो เคœाเคจे เค•ी เคนाเคฒเคค เคฎै เคेเคฒ เคจ เคธเค•ूंเค—ी। เคคू เคฎेเคฐी เคœीเคคी-เคœाเค—เคคी เคฌเคš्เคšी เคฌเคจ เค•เคฐ เคนी เคฐเคน, เคฌिंเคฆो। เคชเคค्เคฅเคฐ เคจ เคฌเคจ।’’ (เคชृเคท्เค -112)

เคŸेเคธू เค”เคฐ เคांเคी เค—ाเคคी เคฒเฅœเค•िเคฏों เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคญी เคฌिंเคฆो เค•ो เคญाเคตเคถूเคจ्เคฏ เคฆेเค–เค•เคฐ เคธुเคจीเคคा เคธे เคจเคนीं เคฐเคนा เค—เคฏा। ‘‘เคธुเคจीเคคा เคจे เค‰เคธे เคिंเคोเฅœ เคฆिเคฏा,-‘ เคคू เคฌเคš्เคšी เคจเคนीं เคนै เค•्เคฏा, เคฌूเฅी เคนो เค—เคˆ เค•्เคฏा? เคคेเคฐा เคฌเคšเคชเคจ เค•เคนाँ เคšเคฒा เค—เคฏा เคฒाเฅœो? เคฎैं เคซांเคธी เค•े เคซंเคฆे เคชเคฐ เคूเคฒ เคœाเคŠंเค—ी, เค…เค—เคฐ เคคू เคเคธी เคฌुเคค เคธी เค–เฅœी เคฐเคนेเค—ी।’’

‘เคฎैं เค•्เคฏा เค•เคฐूँ เคฎाँ?-เคตृंเคฆा เค•ी เค†ँเค–ों เคธे เค…เค—เคฒे เคนी เคชเคฒ เคธाเคตเคจ-เคญाเคฆों เค•ी เคเคกी เคฒเค— เค—เคˆ। (เคชृเคท्เค -118)
เคšैเคค्เคฐ เค•ी เคจเคตเคฐाเคค्เคฐ เคฎें เคตृंเคฆा เค•ो เคฆेเคตी เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฌैเค ाเคจे เค•ी เคชूเคฐ्เคฃ เคคैเคฏाเคฐी เค•เคฐ เคฒी เค—เคˆ। เค†เคธ-เคชाเคธ เค”เคฐ เคฆूเคฐ-เคฆूเคฐ เคคเค• เค•े เค‡เคฒाเค•ों เคฎें เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เค–ूเคฌ เคช्เคฐเคšाเคฐ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคคाเค•ि เค…เคงिเค• เคธे เค…เคงिเค• เคšเฅाเคตा เค†เคฏे। เค”เคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ी เคฏเคน เคšाเคฒ เคชूเคฐ्เคฃ เคฐूเคช เคธे เคธเคซเคฒ เคนो เค—เคˆ। เคšเฅाเคตे เค•ो เคฆेเค–เค•เคฐ เคตเคน เค—เคฆเค—เคฆ เคนो เค‰เค ा। เคฆूเคธเคฐी เค“เคฐ เคญूเค–-เคช्เคฏाเคธ เค”เคฐ เคฅเค•ाเคจ เค•ो เคฆเคฌाเคฏे เคชूเคฐे เคฆिเคจ เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฌैเค ी เค…เคชเคจी เคชुเคค्เคฐी เคตृंเคฆा เค•ी เคนाเคฒเคค เคฆेเค–-เคฆेเค–เค•เคฐ เคฎाँ เคธुเคจीเคคा เค•ा เคนृเคฆเคฏ เคฐोเคคा เคฐเคนा।

‘‘เคฏเคน เคฌाเคช เคนै เคฏा เค•เคธाเคˆ? เค‡เคธे เคœिเคฌเคน เคนोเคคे เคฎेเคฎเคจे เค•ी เคฆेเคน เค•ा เค—ोเคถ्เคค เคคो เคฆिเค– เคฐเคนा เคนै, เค‰เคธเค•ी เคฎเคฐ्เคฎांเคคเค• เคšीเค–ें เคจเคนीं เคธुเคจाเคˆ เคชเฅœ เคฐเคนी เคนै। เคเคธे เคนृเคฆเคฏเคนीเคจ เคถเค–्เคธ เค•े เคธाเคฎเคจे เคตเคน เค…เคชเคจी เคฌेเคŸी เค•े เค•เคฒेเคœे เค•े เคœเค–्เคฎ เคธे เคฐिเคธเคคा เคฒเคนू เคฆिเค–ाเค•เคฐ เคญी เค•्เคฏा เคชाเคฏेเค—ी?’’ (เคชृเคท्เค -145)

เคจเคตเคฐाเคค्เคฐ เคฎें เคตृंเคฆा เคฎैเคฏा เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เค–ूเคฌ เคšเฅाเคตा เคšเฅा। เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ा เคฎเคจเคšाเคนा เคนुเค† เคฆेเค–เค•เคฐ เคตเคน เค—เคฆเค—เคฆ เคนो เค‰เค ा เคฒेเค•िเคจ เคตृंเคฆा เค•ा เคฆिเคฒ เคฐो เค‰เค ा। เคชूเคฐे เคฆिเคจ เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฌैเค े-เคฌैเค े เคตृंเคฆा เค•े เคชैเคฐ เค…เค•เฅœ เค—เคฏे। เคญूเค–ी-เคช्เคฏाเคธी เคตเคน เคจिเคฐीเคน เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เค…เคชเคจे เคชिเคคा เคนเคฐीเคธिेเคน เค•े เค•्เคฐोเคง เค•ो เคฏाเคฆ เค•เคฐ, เคฌैเค ी เคฐเคนเคคी। เค‰เคธเค•ा เคฎเคจ เค˜เคฐ เคœाเคจे เค•ो เค•เคฐเคคा । เคตเคน เคชिเคคा เคธे เคฎเคจुเคนाเคฐ เค•เคฐเคคी เค•ि เค…เคฌ เคตเคน เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคนเคฐ เคฌाเคค เคฎाเคจेเค—ी, เคธ्เค•ूเคฒ เคœाเคจे เค•े เคฒिเค เคญी เคจเคนीं เค•เคนेเค—ी, เค•िเคธी เคฌเคš्เคšे เค•े เคธाเคฅ เคเค—เฅœा เคญी เคจเคนीं เค•เคฐेเค—ी, เค–ेเคฒเคจे เคญी เคจเคนीं เคœाเคฏेเค—ी เคฌเคธ เค…เคฌ เค˜เคฐ เคฒे เคšเคฒो। เคฒेเค•िเคจ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ा เคฆिเคฒ เคจเคนीं เคชเคธीเคœा। เค…เคฒเคฎाเคฐी เค•े เค…เคจ्เคฆเคฐ เคฌเฅเคคे เคœा เคฐเคนे เคจोเคŸों เค•ी เค—เคก्เคกिเคฏों เค•े เค†เค—े เค‰เคธे เค…เคชเคจी เคชुเคค्เคฐी เค•ी เคชीเฅœा เคจเคœเคฐ เคจเคนीं เค† เคฐเคนी เคฅी। เคนเคฐीเคธिंเคน เค‰เคธे เคธเคฎเคाเคคा เค•ि เคฏเคน เคฎंเคฆिเคฐ เคนी เค…เคฌ เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เค˜เคฐ เคนै।

เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคšाเคฐ เคตเคฐ्เคท เคฌीเคค เค—เคฏे। เคคเคฎाเคฎ เคฏाเคคเคจाเค“ं เค”เคฐ เคตเคฐ्เคœเคจाเค“ं เค•ो เคธเคนเคจ เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฎंเคฆिเคฐ เคฎें เคฌैเค े-เคฌैเค े เคตृंเคฆा เค•े เคฆोเคจों เคชैเคฐ เค•เคฎเคœोเคฐ เคนो เค—เคฏे เค”เคฐ เค…เคฌ เคตเคน เค–เฅœे เคนोเคจे เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคญी เคจเคนीं เคฐเคนी เคคो เคธुเคจीเคคा เคจे เค‰เคธे เคกाॅเค•्เคŸเคฐ เค•ो เคฆिเค–ाเคจे เค•ी เคช्เคฐाเคฐ्เคฅเคจा เค•ी เคฒेเค•िเคจ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ी เค•ुเคŸिเคฒเคคा เคจे เคธाเคซ เคฎเคจा เค•เคฐ เคฆिเคฏा।

‘‘เค•เคนा เคจ, เค‰เคธे เคเค• เค†เคฎ เคฌเคš्เคšी เค•ी เคคเคฐเคน เค•िเคธी เคšिเค•िเคค्เคธเค• เค•े เคชाเคธ เคฒे เคœाเคจा เคฎुเคे เคฎंเคœूเคฐ เคจเคนीं เคนै।’’
‘เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคคो เคตเคน เคฎเคฐ เคœाเคฏेเค—ी’
‘‘เคคो เคฎเคฐ เคœाเคฏे, เคฒेเค•िเคจ เคœเคฌ เคคเค• เคœिเคเค—ी, เคฆेเคตी เค•ी เคคเคฐเคน เคœिเคเค—ी เค”เคฐ เคœเคฌ เคฎเคฐेเค—ी เคคो เค•เคนा เคœाเคฏेเค—ा เค•ि เคฆेเคตी เคจे เคธ्เคตेเคš्เค›ा เคธे เคฆेเคตเคฒोเค• เคช्เคฐเคธ्เคฅाเคจ เค•िเคฏा เคนै।’’-เคนเคฐीเคธिंเคน เคเค• เคถाเคคिเคฐ เค–िเคฒाเฅœी เค•ी เคคเคฐเคน เคฌोเคฒा। (เคชृเคท्เค -168)

เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• ‘เคถเคถि’
เคตृंเคฆा เค•े เคชैเคฐ เค•เคฎเคœोเคฐ เคนो เคœाเคจे เคชเคฐ เค‰เคธเค•े เคญเคตिเคท्เคฏ เค•ी เค•เคฒ्เคชเคจाเค•เคฐ เคšिंเคคा เคคो เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ो เคญी เคนुเคˆ เคชเคฐ เคฆूเคธเคฐे เคนी เค•्เคทเคฃ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•े เค•ुเคŸिเคฒ เคฆिเคฎाเค— เคฎें เคเค• เค”เคฐ เคฏोเคœเคจा เคจे เคœเคจ्เคฎ เคฒिเคฏा। เค‰เคธเคจे เคเคธी เคนाเคฒเคค เคนोเคจे เคชเคฐ เคตृंเคฆा เค•ो เคคाเคฒाเคต เคฎें เคกुเคฌोเค•เคฐ เคฎाเคฐเคจे เค•ी เคฏोเคœเคจा เคฌเคจाเคˆ เค”เคฐ เคตृंเคฆा เค•ी เค‡เคธ เคนเคค्เคฏा เค•ो เคญी เคงाเคฐ्เคฎिเค• เคฐूเคช เคฆेเค•เคฐ เค‰เคธे เคชूเคฐी เคคเคฐเคน เคญुเคจाเคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคธเคจे เคตृंเคฆा เค•ो เคนी เคฎाเคจเคธिเค• เคฐूเคช เคธे เคคैเคฏाเคฐ เค•िเคฏा เค•ि เค…เคฌ เคตเคน เคฏाเคจि ‘‘เคตृंเคฆा เคฎैเคฏा’’ เคธ्เคตेเคš्เค›ा เคธे เค…เคชเคจे เคฒोเค• เค•ो เคตाเคชเคธ เคœाเคจा เคšाเคนเคคी เคนैं เค•्เคฏोंเค•ि เคชृเคฅ्เคตीเคฒोเค• เคชเคฐ เค…เคฌ เค‰เคจเค•ा เคฐเคนเคจे เค•ा เคธเคฎเคฏ เคชूเคฐा เคนो เคšुเค•ा เคนै।

เคฐूเฅिเค—्เคฐเคธ्เคค เคธเคฎाเคœ เค•ो เคงเคฐ्เคฎ เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคฒूเคŸा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เค†เคฆเคฎी เค•ुเคŸिเคฒเคคा เค•ी เค•िเคธ เคนเคฆ เคคเค• เคœा เคธเค•เคคा เคนै,  เคกाॅ.เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต เคœी เคฆ्เคตाเคฐा เค‡เคธ เคฎเคจोเคตिเคœ्เคžाเคจ เค•ो เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคจे เค•ा เคชूเคฐ्เคฃ เคช्เคฐเคฏाเคธ เค‡เคธ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคนुเค† เคนै-
‘‘เคฏเคน เคฎเคฐเคฃाเคธเคจ्เคจ เคฌाเคฒिเค•ा เคœ्เคฏाเคฆा เคฆिเคจ เคœीเคตिเคค เคจ เคฐเคนेเค—ी। เคœเคฌ เค‡เคธे เคฆेเคตी เคฐूเคช เคฎें เคœเค— เคœाเคนिเคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคนै เคคो เคเค• เค†เคฎ เคฌเคš्เคšी เค•ी เคคเคฐเคน เคนाเคฐी-เคฌीเคฎाเคฐी เคฎें เคฆเคตा-เคฆाเคฐू เคจเคนीं เค•เคฐाเคˆ เคœा เคธเค•เคคी। เคเคธे เคฎें เค•ुเค› เคฆिเคจों เคฎें เคฎเคฐเคจा เค‡เคธเค•ी เคจिเคฏเคคि เคนै เคคो เค‰เคธ เคฎौเคค เค•ो เค”เคฐ เคœเคฒ्เคฆी เคฌुเคฒाเค•เคฐ........เคเคธे เคฎें เค•्เคฏों เคจ เค‡เคธे เค—เคจ्เคจे เค•ी เคคเคฐเคน เคชेเคฐเค•เคฐ, เคฌूंเคฆ-เคฌूंเคฆ เคœीเคตเคจी เคฐเคธ เคจिเคšोเฅœเค•เคฐ เค‡เคธเค•ी เคฎौเคค เค•ो เคญी เค‰เคค्เคธเคตी เคฐंเค— เคฆे เคฆिเคฏा เคœाเค। เคฏเคฆि เค‡เคธे เคœเคธ เค•ी เคคเคธ เค›ोเฅœ เคฆिเคฏा เคœाเคเค—ा เคคो เคญी เคธाเคฒเคญเคฐ เคธे เคœ्เคฏाเคฆा เคจ เคœिเคเค—ी, เคชเคฐ เคตเคน เคฎौเคค เคเค• เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคฎौเคค เค•เคนเคฒाเคเค—ी เค”เคฐ เค…ंเคคिเคฎ เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เค•े เคฌाเคฆ เคฒोเค— เค‡เคธเค•े เคจाเคฎ เค•ो เคญी เคญूเคฒ เคœाเคंเค—े। เคนाँ, เคตृंเคฆा เคฎैเคฏा เค•ी เคธ्เคตेเคš्เค›ा เคธे เคœเคฒ เคธเคฎाเคงि เคฒेเคจे เค•ी เค–เคฌเคฐ เคœเคฐूเคฐ เคนंเค—ाเคฎा เคฎเคšा เคฆेเค—ी। เคนเคœाเคฐों เคญเค•्เคคों เค•ी เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคฎैเคฏा เค•ी เคœเคฒ เคธเคฎाเคงि เคฒोเค—ों เค•ो เคตिเค—เคฒिเคค เค•เคฐ เคฆेเค—ी เค”เคฐ เคตे เค‡เคธเค•ी เคธเคฎाเคงि เคฌเคจाเค•เคฐ, เค‰เคธเคชเคฐ เคธंเค—เคฎเคฐเคฎเคฐ เค•ी เคฎूเคฐ्เคคि เค–เฅœी เค•เคฐเค•े เคธाเคฒों เคธाเคฒ เคถ्เคฐเคฆ्เคงा-เคญाเคœเคจ เคฌเคจाเค เคฐเค–ेंเค—े। (เคชृเคท्เค -182)

เค‰เคธे เคฒเค—ा, เคฏเคฆि เคฏเคน เคฒเฅœเค•ी เค•ुเค› เคฆिเคจों เคฎें เค…เคชเคจी เคฎौเคค เคฎเคฐी, เคคो เค‡เคธเค•े เค–เคค्เคฎ เคนोเคจे เค•े เคธाเคฅ เคนी เคฎंเคฆिเคฐ เค•ी เค•เคฎाเคˆ เคฌंเคฆ เคนो เคœाเคเค—ी। ... เคฏเคฆि เคตृंเคฆा เค•े เคธเคฎाเคงि เคธ्เคฅเคฒ เคธे เคธ्เคฅाเคฏी เค†เคฎเคฆเคจी เคชाเคจा เคšाเคนเคคा เคนै, เคคो...เค‰เคธ เคนाเคฒเคค เคฎें เคฎंเคฆिเคฐ เคธे เคนोเคจे เคตाเคฒी เคธाเคฐी เค†เคฏ เคนเคฎेเคถा เค‰เคธเค•े เค˜เคฐ เคชเคนुंเคšเคคी เคฐเคนेเค—ी।  (เคชृเคท्เค -182)

เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ो เคšเคฐเคฎ เคชเคฐ เคฒे เคœाเคคे เคนुเค เคกाॅ. เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต เคœी เคจे เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ी เคฏोเคœเคจा เค•ा เคตिเคธ्เคคृเคค เค–ाเค•ा เค–ींเคšा เคนै। เคตृंเคฆा เคฎैเคฏा เค•ी เคœเคฒ เคธเคฎाเคงि เค•ी เคคिเคฅि เค•ी เค˜ोเคทเคฃा เค•เคฐ เคฆी เคœाเคคी เคนैं। เค…เคฎเคฐเคชुเคฐा เค—ाँเคต เค•े เค‰เคธ เคฎंเคฆिเคฐ เค•े เค†เคธ-เคชाเคธ เคฆूเคฐ-เคฆूเคฐ เค•े เค—ाँเคตों เค•े เคฒोเค— เค‡เค•เคŸ्เค े เคนोเคคे เคนै। เค‰เคฎ्เคฎीเคฆ เคธे เค…เคงिเค• เคฌเฅœा เคฎेเคฒा เคฒเค—เคคा เคนै। เคฎेเคฒे เคฎें เคฌाเคฒ, เคฏुเคตा, เคตृเคฆ्เคง เค”เคฐ เคฏुเคตเคคी, เคธ्เคค्เคฐिเคฏों เค†เคฆि เคธเคญी เค•ी เคฆैเคจเคจ्เคฆिเคจ เคœเคฐूเคฐเคค เค•ी เคšीเคœों เค•ी เคฆुเค•ाเคจ เคฒเค— เคœाเคคी เคนैं। เคเค• เค•เคตि เคญी เคตृंเคฆा เคšाเคฒीเคธा เคฒिเค–เค•เคฐ เค–्เคฏाเคคि เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค…เคชเคจी เค•เคตिเคคाเคँ เคธुเคจाเคจे เคฒเค—เคคे เคนैं। เคœเคฒ เคธเคฎाเคงि เคตाเคฒे เคฆिเคจ เคตเคนाँ เค•ी เคชुเคฒिเคธ เค•ो เคญ्เคฐเคฎिเคค เค•เคฐเคจे เค”เคฐ เคตเคนाँ เคธे เคฆूเคฐ เคฐเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคนเคฐीเคธिेเคน เค•े เคถाเคคिเคฐ เคฆिเคฎाเค— เคจे เค—्เคฐाเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค‰เคธ เคฐाเคค เคเค• เคนोเคŸเคฒ เคฎें เค…เคš्เค›ी เคฆाเคตเคค เค•ा เคช्เคฐเคฌเคจ्เคง เค•เคฐเคตा เคฆिเคฏा เคนै।

เคฒेเค•िเคจ เคนเคฐीเคธिंเคน เค•ी เค‡เคธ เคฏोเคœเคจा เค•े เคฌाเคฐे เคฎें เคชเคคा เคšเคฒเคคे เคนी เคเค• เคฎाँ เค•े เคนृเคฆเคฏ เค•ी เคชीเฅœा เค”เคฐ เค‰เคฅเคฒ-เคชुเคฅเคฒ เค•ा เคฌเฅœा เคนी เคฎाเคฐ्เคฎिเค• เคšिเคค्เคฐเคฃ เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฒेเค–िเค•ा เคจे เค•िเคฏा เคนै। เคธुเคจीเคคा เค•े เคนृเคฆเคฏ เคฎें เค•เคšोเคŸ เค‰เค เคคी เคนै। เคตเคน เคธोเคšเคคी เคนै เค•ि เคฏเคฆि ‘เคธเค–ी’ เคธंเคธ्เคฅा เคตाเคฒे เคเค•-เคฆो เคฌाเคฐ เค—ाँเคต เค†เค•เคฐ เคฎเคนिเคฒाเค“ं เค•ो เค”เคฐ เคธเคšेเคค เค•เคฐเคคे เคคो เค•िเคคเคจा เค…เคš्เค›ा เคนोเคคा। เค‰เคธे เคจाเคฐी-เค…เคงिเค•ाเคฐों เค•ी เค”เคฐ เค…เคงिเค• เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฎिเคฒเคคी เค”เคฐ เคตเคน เคญी เคเคธे เคธเคฎเคฏ เคฎें เคธ्เคตเคฏं เค•ुเค› เค•เคฆเคฎ เคฌिเคจा เค•िเคธी เคธเคนाเคฐे เค•े เค‰เค ाเคจे เคฎें เคธเคฎเคฐ्เคฅ เคนो เคœाเคคी।

เคฎाँ เค•ी เคฎเคฎเคคा เคธुเคจीเคคा เค•ो เคนिเคฎ्เคฎเคค เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เคตเคน เคญी เค…เคชเคจे เคฎเคจ เคฎें เค•ुเค› เคจिเคฐ्เคฃเคฏ เคฒेเคคी เคนै। เคœเคฒ เคธเคฎाเคงि เค•ी เคชूเคฐ्เคต เคฐाเคค्เคฐि เคฎें เคšैเคค्เคฐ เค•ृเคท्เคฃเคชเค•्เคท เค•ी เค…ंเคงेเคฐी เคฐाเคค เคฎें เคตเคน เค›ुเคชเคคे-เค›ुเคชाเคคे เคจिเค•เคฒ เคชเฅœเคคी เคนै เค”เคฐ เคธांเคšी เคฎोเฅœ เคชुเคฒिเคธ เคšाौเค•ी เคชเคนुँเคšเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคी เคนै। เคเค• เคต्เคฏเค•्เคคि เคธे เคชुเคฒिเคธ เคšैเค•ी เค•ा เคฐाเคธ्เคคा เคชूเค›เคคी เคนै। เคฏเคนाँ เคฒेเค–िเค•ा เคจे เคชुเคฒिเคธ เค•ी เคตाเคธ्เคคเคตिเค• เคธ्เคฅिเคคि เค•ा เค–ाเค•ा เค–ींเคšเคคे เคนुเค เค‰เคธ เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคฎुँเคน เคธे เค•เคนเคฒเคตाเคฏा เคนै-
‘‘เคฆेเค–ो เคคुเคฎ เคเค• เคญเคฒे เค˜เคฐ เค•ी เค”เคฐเคค เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนो। เคฏเคฆि เคชुเคฒिเคธ เคšैाเค•ी เค•ी เคคเคฒाเคถ เคญी เคนै, เคคो เคธुเคฌเคน เค†เคจा। เค‡เคธ เคตเค•्เคค เคชुเคฒिเคธ เคตाเคฒों เค•े เคฌीเคš เคชเคนुंเคšเค•เคฐ เค•्เคฏा เค•เคฐोเค—ी?’’(เคชृเคท्เค -217)

เคซिเคฐ เคญी เคตเคน เคชुเคฒिเคธ เคšैाเค•ी เคชเคนुँเคš เคนी เคœाเคคी เคนै।
‘‘เคนिเคจ्เคฆी เคจเคนीं เคธเคฎเคเคคी เคนो เค•्เคฏा? เค•เคน เคฆिเคฏा เคจ เคญीเคคเคฐ เค•ोเคˆ เคจเคนीं เคนै। เคธुเคฌเคน เคฆเคธ เคฌเคœे เคธे เคชเคนเคฒे เค•ोเคˆ เค†เคฏेเค—ा เคญी เคจเคนीं। เคŸेเคฒीเคซोเคจ เค•ा เคฐिเคธीเคตเคฐ เคฎैं เคนเคŸा เค†เคฏा เคนूँ, เคคाเค•ि เค•िเคธी เค•ा เคซोเคจ เคชเคฐ เค•ोเคˆ เคธเคฎ्เคชเคฐ्เค• เคจ เคนो เคธเค•े।’-เคธिเคชाเคนी เคจे เคฌเคคाเคฏा।
‘เคฒेเค•िเคจ เคก्เคฏूเคŸी เคชเคฐ เค•िเคธी เค•ो เคคो เคนोเคจा เคนी เคšाเคนिเค เคฅा।’-เคธुเคจीเคคा เคฐुเค†ंเคธी เคนोเค•เคฐ เคฌोเคฒी।
‘เคซिเคœूเคฒ เคœिเคฐเคน เคฎเคค เค•เคฐो।’ เคธिเคชाเคนी เคจे เคจाเค–ुเคถी เคฆिเค–ाเคˆ-‘เค…เคฎเคฐเคชुเคฐा เค•े เค—्เคฐाเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจ เค•ी เคคเคฐเคซ เคธे เคนोเคŸเคฒ เคฎें เค†เคœ เคฏเคนाँ เค•े เคธाเคฐे เคชुเคฒिเคธเค•เคฐ्เคฎिเคฏों เค•ी เคฆाเคตเคค เคนै। เคœเคถ्เคจ เค•ा เคชूเคฐा เค‡ंเคคเคœाเคฎ เคนै เคคो เคฏเคนाँ เค•ौเคจ เคฌेเคตเค•ूเคซ เคฎौเคœूเคฆ เคนोเค—ा? เคฎैं เคญी เคคाเคฒा เคฌंเคฆ เค•เคฐเค•े เคธीเคงा เคตเคนीं เค–ाเคจा เค–ाเคจे เคชเคนुँเคš เคฐเคนा เคนूँ।’’ (เคชृเคท्เค -219)

เคจिเคฐाเคถ เคธुเคจीเคคा เคชिเคจाเคนเคŸ เค•เคธ्เคฌे เค•े เคชुเคฒिเคธ เคฅाเคจे เคœाเคจे เค•ी เคฏोเคœเคจा เคฌเคจाเคคी เคนै เค•िเคจ्เคคु เคตเคน เคคो เค…เค•ेเคฒी เค˜เคฐ เคธे เคเค• เค•เคฆเคฎ เคญी เค•เคญी เคจเคนीं เคจिเค•เคฒी।เคตเคน เคตिเคšाเคฐ เคฎเค—्เคจ เค…ंเคงेเคฐी เคฐाเคค เคฎें เคธเฅœเค• เคชเคฐ เคชैเคฆเคฒ-เคชैเคฆเคฒ เคšเคฒ เคฐเคนी เคนै। เค เคฃ्เคก เค•ी เคฐाเคค เคฎें เค•िเคธी เค†เคŸो เคฏा เค•िเคธी เคตाเคนเคจ เค•े เคฎिเคฒเคจे เค•ी เคญी เคธเคฎ्เคญाเคตเคจा เคจเคนीं เคนै। เคฒेเค•िเคจ-
‘‘เคˆเคถ เคธเคนाเคฏ เค•เคฐे เคคเคฌเคนी เคœเคฌ เค†เคช เคธเคนाเคฏ เค•เคฐे เคจเคฐ เค…เคชเคจी।’’ เค…เคšाเคจเค• เคเค• เค•ाเคฐ เค•े เคธाเคฎเคจे เค•ुเคšเคฒเคจे เคธे เคตเคน เคฌเคš เคœाเคคी เคนै। เค•ाเคฐ เคฎें เคธเคตाเคฐ เคฏुเค—เคฒ เคœो เคชिเคจाเคนเคŸ เคนी เคœा เคฐเคนा เคฅा, เค‰เคธเค•ी เคชीเฅœा เคธुเคจเค•เคฐ เคฆ्เคฐเคตिเคค เคนोเค•เคฐ เค‰เคธे เคชिเคจाเคนเคŸ เคชुเคฒिเคธ เคฅाเคจे เคชเคฐ เค›ोเฅœ เคฆेเคคा เคนै। เคตเคนाँ เคก्เคฏूเคŸी เคชเคฐ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคค เค‡ंเคธเคชेเค•्เคŸเคฐ เค‰เคธเค•ी เคธाเคฐी เคฌाเคค เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคธे เคธुเคจเคคा เคนै เค”เคฐ เคธ्เคฅिเคคि เค•ी เค—เคฎ्เคญीเคฐเคคा เค•ो เคธเคฎเคเคคे เคนुเค เคคुเคฐเคจ्เคค เคเค•्เคถเคจ เคฒेเคคा เคนै। เคชเคฐिเคฃाเคฎเคคः เคœเคฒ เคธเคฎाเคงि เคธे เคชूเคฐ्เคต เคชिเคจाเคนเคŸ เค•ी เคชुเคฒिเคธ เค…เคฎเคฐเคชुเคฐा เคชเคนुँเคšเค•เคฐ เคนเคฐीเคธिंเคน เค”เคฐ เค—्เคฐाเคฎ เคช्เคฐเคงाเคจ เค•ो เคนเคฅเค•เฅœी เคฒเค—ा เคฆेเคคी เคนै। เคกाॅเค•्เคŸเคฐ्เคธ เค•ी เคŸीเคฎ เคตृंเคฆा เค•ा เคšैเค•เค…เคช เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคถीเค˜्เคฐ เคนी เค ीเค• เคนो เคœाเคจे เค•ी เค†เคถा เคต्เคฏเค•्เคค เค•เคฐเคคी เคนै।

เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ ‘‘เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ी เคงूเคช’’ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคตिเคฆुเคทी เคฒेเค–िเค•ा เคกाॅ.เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต เคœी เคจे เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เค‡เคฒाเค•ों เคฎें เค…เคญी เคญी เคต्เคฏाเคช्เคค เค…ंเคง เคตिเคถ्เคตाเคธ, เคฐूเฅिเคตाเคฆिเคคा, เค…เคถिเค•्เคทा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฆुเคท्เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคेเคฒเคคी เคจाเคฐी เค•ी เคธ्เคฅिเคคि, เคจाเคฐी-เคถिเค•्เคทा เคเคตं เคœाเค—เคฐเคฃ เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เค”เคฐ เค‰เคจเค•े เค…เคงिเค•ाเคฐों  เคคเคฅा เคจाเคฐी เคธเคถเค•्เคคीเค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เคœाเค—เคฐूเค•เคคा เคนेเคคु เคธเค–ी เคœैเคธी เคธंเคธ्เคฅाเค“ं เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा, เคชुเคฒिเคธ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि, เค•เคจ्เคฏा-เคญ्เคฐूเคฃ เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เคญी เคญी เคต्เคฏाเคช्เคค เค˜ाเคคเค• เคตिเคšाเคฐเคงाเคฐा เค†เคฆि เค•ा เคตिเคธ्เคคृเคค เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•เคฐเคคे เคนुเค เคธเคฎाเคœ เค•ो เคเค• เค†เคฏเคจा เคฆिเค–ाเคจे เค•ा เค”เคฐ เคเค• เคฆृเคท्เคŸि เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจे เค•ा เคฎเคนเคคी เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเคฏा เคนै।

เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เคถिเคฒ्เคช เค•ी เค•เคธाเคตเคŸ เค”เคฐ เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคญाเคทा-เคถैเคฒी เคเคธी เคนै เค•ि เคชाเค เค• เคชूเคฐा เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคชเฅ เคฒेเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคนी เค›ोเฅœเคคा เคนै। เคชूเคฐे เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคฎें เค˜เคŸเคจाเค•्เคฐเคฎ เค‡เคธ เคคเคฐเคน เคชिเคฐोเคฏे เคนुเค เคนैं เค•ि เคชाเค เค• เค•ी เคœिเคœ्เคžाเคธा เคชเฅเคจे เค•े เคช्เคฐเคคि เคจिเคฐเคจ्เคคเคฐ เคฌเฅเคคी เคนी เคœाเคคी เคนै।

เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ा เคฎुเคฆ्เคฐเคฃ เคค्เคฐुเคŸिเคนीเคจ เค”เคฐ เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เค•ाเค—เคœ เคธ्เคคเคฐीเคฏ เคนै। เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคœเค—เคค เคฎें เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ा เคญเคฐเคชूเคฐ เคธ्เคตाเค—เคค เคนोเค—ा, เคเคธा เคชूเคฐ्เคฃ เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै।

7 comments :

  1. เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ी เคธเคฎीเค•्เคทा เคนै. เค•ाเคซी เคœाเคจเค•ाเคฐी เคฎिเคฒी.

    ReplyDelete
    Replies
    1. เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ, เค†เคญाเคฐ।

      Delete
  2. เคกॉเฅฆ เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• เคถเคถि เค•ी เคธเคฎीเค•्เคทा เค…เคค्เคฏंเคค เคธाเคฐเค—เคฐ्เคญिเคค เคนै। เคตिเคตेเคš्เคฏ เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ 'เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ी เคงूเคช' เค•ी เคตिเคถेเคทเคคाเค“ं เค•ो เค‰เคœाเค—เคฐ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคนै। เคกॉเฅฆ เคถเคถि เค•े เค‡เคธ เคธเคฐाเคนเคจीเคฏ เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•ो เคฌเคงाเคˆ।

    ReplyDelete
  3. เคฌเคนुเคค เค…เคš्เค›ी เคธเคฎीเค•्เคทा เคฒिเค–ी เคนै เคกॉ0 เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• เคœी เคจे। เคกॉ0 เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต เคœी เค•ा เคฏเคน เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคธเคฎाเคœ เค•ी เคธเคš्เคšाเคˆ เค•े เคฌเคนुเคค เคจिเค•เคŸ เคธे เคœुเฅœा เคนै। เค‡เคธे เคชเฅเค•เคฐ เคเคธा เคฒเค—เคคा เคนै เคฆुเคจिเคฏा เคฌเคฆเคฒ เคฐเคนी เคนै เคฒेเค•िเคจ เคนเคฎाเคฐी เคธोเคš เค†เคœ เคญी เคชเคนเคฒे เคœैเคธी เคนै ।เคฏे เคญ्เคฐเคฎ เคฎें เคกूเคฌी เคญाเคตเคจा เค•เคฌ เคฌเคฆเคฒेंเค—ी । เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ी เคงूเคช เคชเฅเค•เคฐ เคฒोเค—ों เค•ो เคฏเคน เคฌाเคค เคธोเคšเคจे เคชเคฐ เค…เคตเคถ्เคฏ เคฎเคœเคฌूเคฐ เคนोเคจा เคชเฅœेเค—ा।

    ReplyDelete
  4. เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคกॉ, เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• 'เคถเคถि'เคœी เค•े เคฆ्เคตाเคฐा "เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เค•ी เคงूเคช"เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•ी เคธเคฎीเค•्เคทा เคฌเคนुเคค เคนी เค‰เคค्เค•ृเคท्เคŸ เคตिเคšाเคฐों เคธे เคธเคฎเค—्เคฐเคนीเคค เคนै। เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เค•े เคเค•-เคเค• เคฌिเคจ्เคฆु เคชเคฐ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคเคตं เคจिเคท्เคชเค•्เคท เคธเคฎीเค•्เคทा เค•ी เคนै। เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏा เคกॉ,เคŠเคทा เคฏाเคฆเคต เค•ी เคธाเคฎाเคœिเค• เคฐूเคข़िเคฏों เค…ंเคงเคตिเคถ्เคตाเคธों เค•े เค•ुเคšเค•्เคฐो เคธे เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒเคจे เค•े เคช्เคฐเคฏाเคธ เคญी เคธเคซเคฒเคคाเคชूเคฐ्เคตเค• เคธ्เคชเคท्เคŸ เค•เคฐ เค…เคชเคจी เค…เคจ्เคคเคฐ्เคญाเคตเคจाเค”ं เค•ो เค‰เคœाเค—เคฐ เค•िเคฏा เคนै। เคธाเคฆเคฐ เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ। เคฐाเคฎ เคธिंเคน 'เคธाเคฆ'

    ReplyDelete
  5. เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคกॉ เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค•'เคถเคถि' เคœी เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฐเคšिเคค เคฏเคน เคธเคฎीเค•्เคทा เค‰เคค्เค•ृเคท्เคŸเคคा เค•े เค‰เคš्เคšเคคเคฎ เคธोเคชाเคจ เค•ो เค›ूเคคी เคนै। เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคธเคฎเคฏ เคฎें เค•ृเคคिเคฏों เค•ी เค”เคšिเคค्เคฏเคชूเคฐ्เคฃ เคธเคฎीเค•्เคทा เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคธเคฎीเค•्เคทเค• เค•เคฎ เคนी เคนैं। เคเคธे เคธเคฎเคฏ เคฎें เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคกॉ เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค•'เคถเคถि' เคœी เค•ा เคจाเคฎ เคเค• เคจिเคฐเคชेเค•्เคท เค†เคฆเคฐ्เคถ เคธเคฎीเค•्เคทเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เค‰เคญเคฐเคคा เคนै। เคฎैं เคธ्เคตเคฏं เค‰เคจ्เคนें เคต เค•ृเคคिเค•ाเคฐ เคกॉ เค‰เคทा เคฏाเคฆเคต เค•ो เค‡เคธ เคธुंเคฆเคฐ เคธเคฎीเค•्เคทा เคนेเคคु เคนाเคฐ्เคฆिเค• เคฌเคงाเคˆ เคฆेเคคा เคนूं।
    เค…เคจंเคค เคถुเคญเค•ाเคฎเคจाเคं।
    เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคจीเคฐเคœ เคถाเคธ्เคค्เคฐी
    เคธंเคชाเคฆเค•- เคธเคฎ्เคฏเค•्

    ReplyDelete
  6. เค‰เคค्เคคเคฎ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ी เค‰เคค्เคคเคฎ เคธเคฎीเค•्เคทा।
    เคนाเคฐ्เคฆिเค• เคฌเคงाเคˆ।
    เค†เคšाเคฐ्เคฏ เคจीเคฐเคœ เคถाเคธ्เคค्เคฐी

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।