เคญाเคฐเคคीเคฏ เคฐंเค— เค…เคธ्เคฎिเคคा เค”เคฐ เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ

เคธुเคงांเคถु เคถเคฐ्เคฎा

เค•ुเคฎ्เคนाเคฐिเคฏाเค•ांเค•े; เคฐांเคšीเคाเคฐเค–ंเคก
เคšเคฒเคญाเคท: +91 887 754 1225
เคˆเคฎेเคฒ: Sudhbharti@gmail.com


เคฒेเค–เค• เค•े เค…ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคธे เค•िเคธी เค•ृเคคि เค•ा เคœเคจ्เคฎ เคนोเคคा เคนै। เค…ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคธृเคœเคจ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฎें เคธाเคงเคจ เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐเคคा เคนै। เคฒेเค–เค• เค•ो เคนเคฎेเคถा เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เค†เคญाเคธ เคญी เคจเคนीं เคนोเคคा เค•ि เคตเคน เค•्เคฏा เคฐเคšเคจे เคœा เคฐเคนा เคนै। เค•เคˆ เคฎเคนाเคจ เคฐเคšเคจाเค“ं เคธे เคชเคนเคฒे เค‰เคธเค•े เคฐเคšเคจाเค•ाเคฐों เค•ो เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ा เค‡เคฒ्เคฎ เคนी เคจเคนीं เคฅा เค•ि เค‰เคจเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฐเคšा เคœाเคจे เคตाเคฒा เคธाเคนिเคค्เคฏ เค‡เคคเคจा เคฎเคนाเคจ เคนोเค—ा। เคฏเคน เค…ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคนै เคœो เค‰เคธे เคธाเคง्เคฏ เคคเค• เคธ्เคตเคฏं เคนी เคฒे เคœाเคคा เคนै। เค‡เคธเคธे เคเคธा เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै เค•ि เค…ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคœिเคคเคจा เค—เคนเคฐा เคนोเค—ा, เคฐเคšเคจा เค…เคชเคจे เคจिเคท्เค•เคฐ्เคท เคคเค• เค‰เคธी เคคीเคต्เคฐเคคा เคธे เคชเคนुँเคšेเค—ी। เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เคจाเคŸเค• เคญी เค‰เคธी เค…ंเคคเคฐ्เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เค•ा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนै। เคฏเคน เคจाเคŸ्เคฏ เคฒेเค–เคจ เค•ा เคจिเค•เคท เคนै। เคฏเคน เค…เคชเคจे เค•เคฒेเคตเคฐ เคฎें เค…เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคนै। เค•เคˆ เคญूเคฒी-เคฌिเคธเคฐी เคชเคฐंเคชเคฐा เค•ो เคœीเคตंเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เค•ृเคคि เคนै। เค‡เคธเค•े เคเค• เค›ोเคฐ เคชเคฐ เคถाเคธ्เคค्เคฐीเคฏเคคा เคนै เคคो เคฆूเคธเคฐे เค›ोเคฐ เคชเคฐ เคญाเคฐเคค เค•ा เคฒोเค• เคฐंเค—। เคฏเคน เคฆोเคจों เค•े เคฎเคง्เคฏ เคเคธे เคนै เคฎाเคจो เคฆोเคจों เค•े เคฌीเคš เคธंเคฌंเคง เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคคा เคนो। เค‡เคธเคฒिเค เคฆोเคจों เคชเค•्เคทों เค•े เคฒोเค— เค‡เคธे เคจाเคŸเค• เคฎाเคจเคจा เคนी เคจเคนीं เคšाเคนเคคे। เคฏเคน เคจाเคŸเค• เคตเคฐ्เคทों เคธे เคฌเคจी เคฌเคจाเคˆ เคฐीเคคिเคฏों เค•ो เคคोเฅœเคคा เคนै। เค‡เคธ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆिเคฏा เคœाเค เคคो เคฎाเคค्เคฐ เคฆो เคนी เคฐเคšเคจाเคँ เคฆिเค–ाเคˆ เคชเฅœเคคी เคนैं। เคญाเคธ เค•ा 'เคฎृเคš्เค›เค•เคŸिเค•' เค”เคฐ เคญाเคฐเคคेเคจ्เคฆु เค•ा เค…ंเคงेเคฐ เคจเค—เคฐी। เค‡เคธी เคชเคฐंเคชเคฐा เค•ो เค†เค—े เคฌเฅाเคจे เคตाเคฒा เคจाเคŸเค• เคนै เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคฏे เคตे เคจाเคŸเค• เคนैं เคœिเคจเคธे เคฐंเค—เคฎंเคš เคœเคจเคฎंเคš เคฎें เคฌเคฆเคฒा เคฅा। เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เค•ा เคธंเคฌंเคง เค‰เคธी เคธเค•्เคฐिเคฏเคคा เคธे เคœिเคธเคจे เคฒोเค• เค”เคฐ เคฐंเค— เคฎें เค—เคนเคฐा เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏा।

เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เคจे เคธंเคธ्เค•ृเคค เคจाเคŸเค•ों เค•ो เค†เคค्เคฎเคธाเคค เค•िเคฏा เคฅा, เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคจाเคŸ्เคฏ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เค•ो เคตिเคงिเคตเคค เคธीเค–ा เคฅा, เค”เคฐ เคซिเคฒ्เคฎों เคฎें เคญी เค•ाเคฎ เค•िเคฏा เคฅा। เคฌเคšเคชเคจ เคธे เคนी เค…เคญिเคจเคฏ เค•े เคช्เคฐเคคि เคฒเค—ाเคต เคฐเคนा เคต เคคเคญी เคธे เคตเคน เค…เคญिเคจเคฏ  เค•เคฐเคคे เค† เคฐเคนे เคฅे। เค‡เคจ เคธเคฌเค•ा เคฒाเคญ เค‰เคจ्เคนें เคจाเคŸ्เคฏ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เค•े เค—เคนเคฐे เค…ंเคคเคฐ्เคตिเคฐोเคง เค•ो เคธเคฎเคเคจे เคฎें เคฎिเคฒा। เค‰เคจเค•े เคธเคฎเคจ्เคตเคฏเคตाเคฆी เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคจे เค‡เคธเค•े เคฒिเค เคจเค เคฐाเคธ्เคคे เคคเคฒाเคถเคจे เคฎें เคœเคฐा เคญी เคธंเค•ोเคš เคจเคนीं เค•िเคฏा। เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคจाเคŸ्เคฏ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฎें เคธเคฎเคฏ, เคธ्เคฅाเคจ เค”เคฐ เค•्เคฐिเคฏा เคต्เคฏाเคชाเคฐ เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เคนै। เคธंเคธ्เค•ृเคค เคจाเคŸ्เคฏ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคฎें เคถเคฌ्เคฆों เค•ो เคœिเคคเคจी เคฎเคนเคค्เคคा เคช्เคฐाเคช्เคค เคนै, เคตเคนीं เคฒोเค• เคฐंเค— เคชเคฐंเคชเคฐा เคฎें เค•्เคฐिเคฏा เคต्เคฏाเคชाเคฐ เค•ा เคฎเคนเคค्เคต เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนै। เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เค•े เคจाเคŸเค•ों เคฎें เค‡เคจ เคคीเคจों เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคธे เคšीเคœें เค…เคชเคจे เคธुเคตिเคงाเคจुเคธाเคฐ เคฒेเคคे เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค…เค—เคฐ เค‰เคจเค•ा เคจाเคŸเค• 'เคšเคฐเคฃเคฆाเคธ เคšोเคฐ' เคฆेเค–ा เคœाเค เคคो เค‰เคธเคฎें เคถเคฌ्เคฆ เค•ी เคฎเคนเคค्เคคा เค”เคฐ เค•्เคฐिเคฏा เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคฆोเคจों เคธเคฎाเคนिเคค เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเคธंเค— เคฎें เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เค•เคนเคคे เคนैं- "เค…เค—เคฐ เค‰เคจเคฎें เค†เคช เค”เคฐ เคšीเคœों เคชเคฐ เฅšौเคฐ เคจ เคญी เค•เคฐें เคธिเคฐ्เคซ เค•เคฅाเคจเค• เคชเคฐ เคนी เคœाเคँ เคคो เคฆेเคถ, เค•ाเคฒ เค”เคฐ เค•्เคฐिเคฏा เค•ी เคฐुเค•ाเคตเคŸ เค•े เคฌिเคจा เค•เคฅाเคจเค• เคšเคฒเคคा เคšเคฒा เคœाเคคा เคนै। เคฎเคธเคฒเคจ เคฎृเคš्เค›เค•เคŸिเค•เคฎ เคฎें เคถोเคงเคจ เคธे เค•เคนा เคœाเคคा เคนै เค•ि เฅ›เคฐा เคชुเคท्เค•เคฐเคฃ्เคก เค‰เคฆ्เคฏाเคจ เคฎें เคœाเค•เคฐ เคฆेเค–ो เค•िเคธी เคธ्เคค्เคฐी เค•ी เคฒाเคถ เคชเฅœी เคนै เคฏा เคจเคนीं! เคตเคน เคตเคนीं เค˜ूเคฎเค•เคฐ เค•เคนเคคा เคนै, 'เคนाँ, เคฎैं เคตเคนाँ เค—เคฏा เค”เคฐ เคฎैंเคจे เคฆेเค–ा เค•ि เค•िเคธी เคธ्เคค्เคฐी เค•े เค•เคชเฅœे เคชเฅœे เคนैं', เค†เคชเค•ो เค•เคฅा เคฎें เค‡เคธเคธे เคœ्เคฏाเคฆा เค•्เคฏा เคšाเคนिเค?"[i]

เคนเคฌीเคฌ เค•เคฅाเคจเค• เคฎें เค•िเคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคोเคฒ เคจเคนीं เคšाเคนเคคे เคฅे। เคตเคน เคนเคฎेเคถा เคธे เค…เคชเคจे เคธाเคง्เคฏ เค•े เคช्เคฐเคคि เคธเคšेเคค เคฐเคนे। เคšाเคนे เคฐाเคกा เค›ोเฅœเคจे เค•ी เคฌाเคค เคนो เคฏा เค…เคชเคจी เคญाเคทा เคฎे เคจाเคŸเค• เค•เคฐเคจे เค•ा। เคฐเคšเคจाเคถीเคฒเคคा เคฎें เคธเคฎเคौเคคाเคตाเคฆी เคฐเคตैเคฏा เคจเคนीं เค…เคชเคจाเคฏा। เค‡เคธเคฒिเค เคคो เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เคœเคฌ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฒिเค–ा เคฅा เคคเคฌ เคคเค• เค•िเคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ा เคช्เคฐเคถिเค•्เคทเคฃ เคญी เคจเคนीं เคฒिเคฏा เคฅा। เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เคฎें เคจเฅ›ीเคฐ เค…เค•เคฌเคฐाเคฌाเคฆी เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคนैं เคฒेเค•िเคจ เคตเคน เคเค• เคฌाเคฐ เคญी เคฐंเค—เคฎंเคš เคชเคฐ เคจเคนीं เค†เคคे เคนैं। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค‰เคจเค•ी เค•ुเค› เค•เคตिเคคाเค“ं เค•ो เคšुเคจा เค”เคฐ เคฌाเคฐीเฅ˜ เคธी เค•เคฅाเคค्เคฎเค•เคคा เค•े เคธाเคฅ เคจเฅ›ीเคฐ เค•ा เคตिเคตเคฐเคฃ เคฆिเคฏा। เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เค•เคนเคคे เคนुเค เคนเคฌीเคฌ เค•เคนเคคे เคนैं “...เค”เคฐ เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค…เคšाเคจเค• เคฎैं เคเค• เคจเค เคถिเคฒ्เคช เคคเค• เคชเคนुँเคš เค—เคฏा। เคฎेเคฐी เคถिเคฐाเค“ं เค”เคฐ เคงเคฎเคจिเคฏों เคฎें เคฏाเคฆें เคฒเค—ाเคคाเคฐ เคฌเคนเคคी เคฐเคนเคคी เคนैं เค”เคฐ เคญीเคคเคฐ เคนी เคญीเคคเคฐ เคฎुเคे เคชुเคฒเค•िเคค เค•เคฐเคคी เคฐเคนเคคी เคนैं।”[ii] เคฏเคน เค…เคจाเคฏाเคธ เคฒिเค–ा เคจเคนीं เค—เคฏा เคฅा। เค‡เคธเค•े เคชीเค›े เคนเคฌीเคฌ เค•ी เคฒोเค• เค•े เคช्เคฐเคคि เค—เคนเคฐी เค†เคค्เคฎीเคฏเคคा เค”เคฐ เคฒเค—ाเคต เคช्เคฐेเคฐเค• เค•ा เค•ाเคฎ เค•เคฐ เคฐเคนी เคฅी। เค‰เคจเค•ो เคฏเคน เคกเคฐ เคฅा เค•ि เคญाเคทा เค•े เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคธे เคšเคฐिเคค्เคฐ เค”เคฐ เคธांเคธ्เค•ृเคคिเค• เคฒोเค•ाเคšाเคฐ เคฎें เคญी เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เค† เคธเค•เคคा เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฐाเคกा เค•ो เค…เคชเคจे เคฒिเค เคช्เคฐाเคธंเค—िเค• เคนी เคจเคนीं เคธเคฎเคा। เค‰เคจเค•ो เคกเคฐ เคฅा เคเค• เค…เคญिเคจेเคคा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคตเคน เค…เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เค”เคฐ เค†เคกเคฎ्เคฌเคฐเคชूเคฐ्เคฃ เคนो เคœाเคंเค—े। เคœो เค‰เคจเค•े เคœैเคธे เคธเคš्เคšे เคธाเคงเค• เค•े เคฒिเค เค†เคค्เคฎเคนเคค्เคฏा เค•ी เคคเคฐเคน เคฅा। เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคฏे เคตเคนी เคฌाเคคें เคนैं เคœिเคจเคธे เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เคœैเคธी เค•ृเคคि เค•ी เคฐเคšเคจा เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เค•ो เคธเคฎเคा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคœो เคฌाเฅ›ाเคฐ เค…ंเค•เคจ เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เค‰เคธเคฎें เค‡เคคเคจी เคธ्เคตाเคญाเคตिเค•เคคा เคนै เค•ि เคฎंเคš เคชเคฐ เคšเคฒ เคฐเคนे เคฌाเฅ›ाเคฐ เคฎें เคฆเคฐ्เคถเค• เค–ुเคฆ เค•ो เคถाเคฎिเคฒ เคชाเคคा เคนै। เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฐंเค— เค‡เคคिเคนाเคธ เคฎें เคเคธा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฎिเคฒเคจा เคฆुเคท्เค•เคฐ เคนै। เคถूเคฆ्เคฐเค• เค•े เคธंเคธ्เค•ृเคค เคจाเคŸเค• เคฎृเคš्เค›เค•เคŸिเค•เคฎ เค•े เคนिเคจ्เคฆी เค…เคจुเคตाเคฆ เคฎिเคŸ्เคŸी เค•ी เค—ाเฅœी เคฎें เคฒोเค• เคฐंเค—เคฎंเคš เค•ी เคชाเคฐंเคชเคฐिเค• เคถैเคฒी เคต เคคเค•เคจीเค•ी  เคฎें เคฒोเค•เค•เคฒाเค“ं เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा। เคœिเคธเค•े เคฒिเค เค‰เคจ्เคนें เคธंเคธ्เค•ृเคค เคตिเคฆ्เคตाเคจों เค•े เคตिเคฐोเคง เค•ा เคญी เคธाเคฎเคจा เค•เคฐเคจा เค•्เคฏोंเค•ि เค‰เคจเค•ा เคฎाเคจเคจा เคฅा เค•ि เคฏเคน เคจाเคŸเค• เคถाเคธ्เคค्เคฐीเคฏ เคถैเคฒी เคฎें เคนी เค•िเคฏा เคœाเคจा เคšाเคนिเค, เคฒोเค•เคงเคฐ्เคฎी เคถैเคฒी เคฎें เคจเคนीं।[iii]  เคธ्เคตाเคญाเคตिเค•เคคा เค‰เคจเค•े เคถिเคฒ्เคช เค•ी เคฌुเคจिเคฏाเคฆ เคนी เคนै। เคจเคตीเคจเคคा เค•ा เคฎोเคน เค”เคฐ เคธृเคœเคจाเคค्เคฎเค• เคนोเคจे เค•ी เคช्เคฐเคตृเคคि เคจे เคนी เคนเคฌीเคฌ เคธे เค•เคˆ เคฆिเคฒเคšเคธ्เคช เค•ाเคฐ्เคฏ เค•เคฐाเค। เคฌเค•ौเคฒ เคนเคฌीเคฌ, “1954 เคฎें เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เคธ्เคŸेเคœ เค•िเคฏा। เคœाเคฎिเคฏा เคฎिเคฒिเคฏा เค•े เคŸीเคšเคฐ เค†เคฆि เคญी เค‰เคธเคฎें เคถाเคฎिเคฒ เคนो เค—เค เคฅे เค†เคฐ्เคŸ เคกिเคชाเคฐ्เคŸเคฎेंเคŸ เคฎें เคชूเคฐा เคฎैเคฆाเคจ เค”เคฐ เคเค• เคฎंเคš เคฅा। เคธ्เคŸेเคœ เคขเค•ा เคนुเค† เคฅा เค”เคฐ เคฌाเค•ी เคฎैเคฆाเคจ เคœो เคฅा เค–ुเคฒा เคฅा। เค‰เคงเคฐ เคธे เค—ाँเคต เคตाเคฒे เคฌเค•เคฐी เคฒेเค•เคฐ เค—ुเคœเคฐा เค•เคฐเคคे เคฅे, เค•เคญी-เค•เคญी เคจाเคŸเค• เคฆेเค–เคจे เค•े เคฒिเค เคฐुเค• เคœाเคคे เคฅे। เคฎैंเคจे เค‰เคจเคธे เค•เคนा เคคुเคฎ เคฒोเค— เคฏเคนाँ เคฌैเค े เคฆेเค– เคฐเคนे เคนो? เคคुเคฎ เคฒोเค— เคฌเค•เคฐी เคฒेเค•เคฐ เคฎंเคš เคชเคฐ เคœाเค•เคฐ เคฆेเค–ो, เคตे เคฌเค•เคฐी เคธเคฎेเคค เคตเคนाँ เคชเคนुँเคš เค—เค। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค—ाँเคต เค•े เคฒोเค— เคฌเค•เคฐी เคœाเคจเคตเคฐ เคฒेเค•เคฐ เคถाเคฎिเคฒ เคนो เค—เค เคฅे।”[iv]
เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เค…เคชเคจे เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เค—เคคि เคฎें เค†เค—े เคฌเฅเคคा เคนै। เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เคฎें เคธเคฌ เค•ुเค› เคนै เคœो เคเค• เคฌाเคœाเคฐ เคฎें เคนो เคธเค•เคคा เคนै। เคชाเคจ เคตाเคฒा เคนै, เค•เค•เฅœी เคตाเคฒा เคนै। เคฒोเค—ों เค•ा เคธเคฎूเคน เคนै। เค•เคนीं เคฌเคคเค•เคนी เคนो เคฐเคนी เคนै เคคो เค•เคนीं เค•िเคธी เค•िเคธ्เคธे เค•ी เคšเคฐ्เคšा। เคญाเคทा เค•ा เคฆ्เคตंเคฆ्เคต เคญी เคนै। เคนिंเคฆी เค‰เคฐ्เคฆू เค•ी เค•เคนाเคจी เคญी เคนै। เคจเฅ›ीเคฐ เคเคธे เค•เคตि เคฅे เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคฐोเคŸी เคชเคฐ เคฒिเค–ा, เค•เค•เฅœी เคชเคฐ เคฒिเค–ा। เคตเคน เคธเคฌ เค•ुเค› เคนै เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เคฎें। เคจเฅ›ीเคฐ เค•ी เคฏे เคชंเค•्เคคिเคฏाँ เค•िเคคเคจी เคธाเคฐ्เคฅเค• เคนै เคœो เค‰เคธ  เคฌाเฅ›ाเคฐ เค”เคฐ เคจाเคŸเค• เคฎें เค…เคชเคจी เคชूเคฐी เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃเคคा เคธे เค†เคคा เคนै-
       เค•เคชเฅœे เค•िเคธी เค•े เคฒाเคฒ เคนैं, เคฐोเคŸी เค•े เคตाเคธ्เคคे
       เคฒเคฎ्เคฌे เค•िเคธी เค•े เคฌाเคฒ เคนैं เคฐोเคŸी เค•े เคตाเคธ्เคคे
       เค•्เคฏा เค•्เคฏा เคจ เค•เคฐเคฎ เค•เคฐाเคคी เคนैं เคฐोเคŸिเคฏाँ
      เค…เคฒ्เคฒाเคน เค•ी เคญी เคฏाเคฆ เคฆिเคฒाเคคी เคนैं เคฐोเคŸिเคฏाँ...
เคญूเค–, เคฐोเคŸी, เค•เค•เฅœी เค†เคฆि เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคœीเคตเคจ เค•ी เคธाเคฎूเคนिเค• เคšेเคคเคจा เคนी เคนैं। เคœिเคธे เคเค• เคธเคฎเคฏ เคจเฅ›ीเคฐ เคจे เคธเคฎเคा เคฅा, เค…เคฌ เคนเคฌीเคฌ เคธเคฎเค เคฐเคนे เคฅे। เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เค…เคชเคจे เค•เคฒेเคตเคฐ เคฎें เค…เคจूเค ा เคคो เคนै เคนी เคคเคค्เค•ाเคฒीเคจ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ी เคช्เคฐाเคธंเค—िเค•เคคा เคœिเคธ เคคเคฐเคน เคฏเคน เคจाเคŸเค• เค“เฅ เค•เคฐ เค†เคคा เคนै, เคตเคน เค…เคฆ्เคตिเคคीเคฏ เคนै। เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เค‰เคธ เค‡ंเคธाเคจिเคฏเคค เค•ी เค•เคนाเคจी เคนै เคœो เค—ाँเคตों เค•ी เคฎिเคŸ्เคŸी เคฎें เคธเคฎाเคฏी เคฅी เคฒेเค•िเคจ เคถเคนเคฐी เคœीเคตเคจ เค•े เคธूเคจेเคชเคจ เคฎें เคงुंเคงเคฒी เคนोเคคी เคœा เคฐเคนी เคฅी। เคจเฅ›ीเคฐ เค•ो เค•เคฅाเคจเค• เคฎें เคฐเค–เคจे เค•ा เค•ाเคฐเคฃ เคญी เคตเคนी เค•ाเคฐเคฃ เคฐเคนा เคนोเค—ा। เค‡เคธ เคช्เคฐเคธंเค— เคฎें เค†เค—เคฐा เคฌाเคœाเคฐ เค•ी เคญूเคฎिเค•ा เคฎें เคนเคฌीเคฌ เค•เคนเคคे เคนैं, "... เค‰เคธเค•ी เคจเฅ›्เคฎों เค•े เค†เคนंเค— เคฎें เคฐเคœाเคˆเคฏเคค เค”เคฐ เค…เฅžाเคฆिเคฏเคค เค•ी เค—ूंเคœ เคธुเคจाเคˆ เคฆी เค”เคฐ เคฎैं เค‡เคธ เฅ™्เคฏाเคฒ เคธे เคซเฅœเค• เค—เคฏा เค•ि เคจเฅ›ीเคฐ เค•ी เค†เคตाเคœ เคนเคฐ เคถाเคฏเคฐ เคธे เค…เคฒเค— เคนै, เคฎเค—เคฐ เค‡ंเคธाเคจिเคฏเคค เค•ी เค†เคตाเฅ› เคนै เค”เคฐ เคฏे เคนเคฎเค—िเคฐी เค•िเคธी เค•ो เคจเคธीเคฌ เคจเคนीं เคนुเคˆ।"[v]

เคจเฅ›ीเคฐ เคเค• เคœเคจเค•เคตि เคฅे। เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคฐोเคŸी เค”เคฐ เค•เค•เฅœी เค•े เคธाเคฅ เคซूเคฒ-เคชौเคงों, เคชเคฐिंเคฆों เคชเคฐ เคญी เคฒिเค–ा। เคจเฅ›ीเคฐ เค•े เคชाเคธ เคธเคญी เคนैं - เคšเคฎ्เคชा, เค—ुเคฒाเคฌ, เคšเคฎेเคฒी, เคฌेเคฒा เค”เคฐ เค—िเคฒเคนเคฐी, เค•เคฌूเคคเคฐ, เคคोเคคा เคญी। เคตเคน เค‡เคคเคจा เคธเคนเคœ เคถाเคฏเคฐ เคนै เค•ि เค•เค•เฅœीเคตाเคฒा เค–ीเคฐा เคชเคฐ เคฒिเค–เคจे เคฌोเคฒे เค”เคฐ เคตเคน เคฒिเค– เค•เคฐ เคฆे เคฆे। เคจเฅ›ीเคฐ เคฒोเค•เคšेเคคเคจा เค•ा เคฐเคšเคจाเค•ाเคฐ เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เคตเคน  เค‡ंเคธाเคจिเคฏเคค เค•ा เคถाเคฏเคฐ เคญी  เคนै। เค†เคฆเคฎीเคจाเคฎा เคฎें เคจเฅ›ीเคฐ เคจे เค•เคนा-
เคฏाँ เค†เคฆเคฎी เคชे เคœाเคจ เค•ो เคตाเคฐे เคนै เค†เคฆเคฎी
เค”เคฐ เค†เคฆเคฎी เคชे เคคेเค— เค•ो เคฎाเคฐे เคนै เค†เคฆเคฎी
เคชเค—เฅœी เคญी เค†เคฆเคฎी เค•ी เค‰เคคाเคฐे เคนै เค†เคฆเคฎी
เคšिเคฒ्เคฒा เค•े เค†เคฆเคฎी เค•ो เคชुเค•ाเคฐे เคนै เค†เคฆเคฎी
เค”เคฐ เคธुเคจ เค•เคฐ เคœो เคฆौเฅœเคคा เคนै เคธो เคนै เคตเคน เคญी เค†เคฆเคฎी।

เคจเฅ›ीเคฐ เค‰เคธी เค†เคฆเคฎी เค•ा เคถाเคฏเคฐ เคนै เค”เคฐ เคนเคฌीเคฌ เคญी เค‰เคธी เค†เคฆเคฎी เค•ी เค–ोเคœ เคฎें เคนैं। เค†เคฆเคฎी เคนी เคธเคญी เค•ा เคตिเคทเคฏ เคนै। เคตเคน เคธाเคง्เคฏ เคญी เคนै, เคธाเคงเคจ เคญी เคนै। เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เคฎें เคนเคฎเคœोเคฒी เค•เคนเคคा เคนै, “เฅ›เคฎाเคจे เค•ो เคฆเคฐเค…เคธเคฒ เคฎुเคœाเคนिเคฆ เค•ी เคจเคนीं เคฎौเคฒाเคจा, เคฌเคฒ्เค•ि เค‡ंเคธाเคจ เค•ी เฅ›เคฐूเคฐเคค เคนै। เค‡ंเคธाเคจ เค•เคนीं เคจเฅ›เคฐ เคจเคนीं เค†เคคा।”[vi] เคตเคนीं เคชเคคंเค—เคตाเคฒा เค•เคนเคคा เคนै- “เคฎिเคฏाँ เคจเฅ›ीเคฐ เค•ी เคจिเค—ाเคน เคฎें เค†เคฆเคฎी-เค†เคฆเคฎी เคฎें เค•ोเคˆ เคซเคฐ्เค• เคจเคนीं। เคตเคน เคชเคคंเค— เคฌเคจाเคจे เคตाเคฒा เคนो, เคšाเคนे เค•िเคคाเคฌ เคฌेเคšเคจे เคตाเคฒा เค‰เคจเค•े เคฒिเค เคคो เคฌเคธ เค†เคฆเคฎी เคนै।” [vii]

 เคšเคจा เค”เคฐ เคšूเคฐเคจ เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि, เค•เค•เฅœीเคตाเคฒे เค”เคฐ เค–ीเคฐाเคตाเคฒे เค•े เคœेเคนเคจ เคฎें เค†เคฆเคฎी เคนी เคนै। เค‰เคธी เคšेเคคเคจा เคธे เคญाเคฐเคคेเคจ्เคฆु เค…ंเคงेเคฐ เคจเค—เคฐीเคฐเคšเคคे เคนैं เค”เคฐ เคนเคฌीเคฌ เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ। เคนเคฌीเคฌ เคจे เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคฌाเฅ›ाเคฐ เค•ो เคจाเคŸเค• เคฎें เคฌเคธा เคฆिเคฏा เคนै। เคฏเคน เคฌाเฅ›ाเคฐ เคจเฅ›्เคฎों เคธे เคšเคฒเคคा เคนै। เค‡เคธ เคฌाเฅ›ाเคฐ เคฎें เคฎीเคฐ, เฅšाเคฒिเคฌ เค•ी เคฌाเคค เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธ เคฌाเคœाเคฐ เคฎें เคฌाเคค-เคฌाเคค เคชเคฐ เคฒเฅœाเคˆ เคนोเคคी เคนै, เคฒेเค•िเคจ เคฎเคจाเคจे เคฎें เคญी เค•ोเคˆ เคชीเค›े เคจเคนीं เคนैं। เคฏเคน เคเค• เคคเคฐเคน เคฌाเฅ›ाเคฐ เค•ी เคांเค•ी เคนै, เคœीเคตเคจ เค•ी เคांเค•ी เคนै। เค•เคนाเคจी เค•ी เคถुเคฐुเค†เคค เค†เคตाเคฎ เค•ी เคฌेเคฐोเคœเค—ाเคฐी เคธे เคถुเคฐू เคนोเคคी เคนै। เฅžเฅ˜ीเคฐ เค—ाเคคा เคนै -"เคนै เค…เคฌ เคคो เค•ुเค› เคธुเค–เคจ เค•ा เคฎेเคฐे เค•ाเคฐोเคฌाเคฐ เคฌंเคฆ, เคคเคฌเค… เคธोเคš เคฎें เคฒैเคฒो เคจिเคนाเคฐ เคฌเคจ्เคฆ" เคซिเคฐ เคฒเคก्เคกू เคตाเคฒे เค•ि เค†เคตाเฅ› เค†เคคी เคนै - "เคงेเคฒे เค•े เค›เคน เค›เคน เคฌाเคฌूเคœी, เคงेเคฒे เค•े เค›เคน เค›เคน เคฌाเคฌूเคœी เคนเคฎเคธे เคฎंเคฆा เค•ोเคˆ เคจ เคฌेเคšे।" เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เคฎें เค•เคนाเคจी เค‰เคธ เคฐूเคช เคฎें เคจเคนीं เคฎिเคฒेเค—ा เคœैเคธा เคฆूเคธเคฐे เคจाเคŸเค•ों เคฎें เคฎिเคฒเคคा เคนै। เค‡เคธ เคฌाเฅ›ाเคฐ เคฎें เค•ोเคˆ เคจाเคฏเค• เคจเคนीं เคนै, เคฌเคฒ्เค•ि เคฌाเคœाเคฐ เคนी เคจाเคฏเค• เคนै।

เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค•ी เคฐเคšเคจा เคนै เคœเคฌ เคญाเคฐเคค เค•े เคถीเคฐ्เคท เคถाเคธเคจ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคฎें เคฏुเค—ाเคจ्เคคเคฐเค•ाเคฐी เคฌเคฆเคฒाเคต เคนो เคฐเคนा เคฅा। เคธ्เคตเคฐाเคœ เค•ी เค†เคธ เคฎें เค†เคฎ เคœเคจเคคा เคจे เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคฐोเคŸी เค•ी เคฎांเค— เค•ी। เคฎूเคฒเคญूเคค เคœเคฐूเคฐเคค เค†เคœ เคญी เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เคชเคนเคฒी เคช्เคฐाเคฅเคฎिเค•เคคा เคฅी। เคฏเคน เคญी เค‰เคฒ्เคฒेเค–เคจीเคฏ เคนै เค•ि เคœिเคธ เคธเคฎเคฏ เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เค•ो เคฒिเค–ा เคœा เคฐเคนा เคฅा เคคเคฌ เค‡เคธ เคฆेเคถ เคฎे เคญाเคทाเคˆ เคช्เคฐाเคจ्เคคों เค•ी เคฎांเค— เค•ा เค†ंเคฆोเคฒเคจ เคšเคฒ เคฐเคนा เคฅा। เคญाเคทा เค•ी เคฒเฅœाเคˆ เค…เคธ्เคฎिเคคा เคฎें เคฌเคฆเคฒ เคšुเค•ी เคฅी। เคญाเคทाเคˆ เคตเคฐ्เคšเคธ्เคต เค•ी เคตैเคธे เคคो เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคธे เคนी เคเค• เค•्เคทीเคฃ เคฒเฅœाเคˆ เคšเคฒी เค† เคฐเคนी เคฅी। เคœเคฌ เค†เคฎ เคœเคจ เค•ी เคญाเคทा เคนिंเคฆुเคธ्เคคाเคจी เคฅी เค”เคฐ เคฐाเคœเค•ाเคœ เค•ी เคญाเคทा เฅžाเคฐเคธी। เค‡เคธ เคฌाเคค เค•ो เคจเฅ›ीเคฐ เค•े เคธเคฎเคฏ เคญी เคฎเคนเคธूเคธ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคญी เค—ौเคฐเคตเคถाเคฒी เคฎुเค—เคฒเคถाเคธเคจ เค…เคชเคจे เคขเคฒाเคจ เคชเคฐ เคฅी। เคธเคค्เคคा เคฎें เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคธे เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคाเค“ं เคฎें เค•िเคคเคจा เค•เคฎ เคฌเคฆเคฒाเคต เค†เคคा เคนै เค‡เคธे เคจाเคŸเค• เคฎें เค†เคฏे เคตिเคทเคฏ เค”เคฐ เคจाเคŸเค• เค•े เคฐเคšเคจाเค•ाเคฒ เค•ी เคธाเคฎเคฏिเค•เคคा เคธे เคธเคฎเคा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค ीเค• เค‡เคธเค•ो 'เค…ंเคงेเคฐ เคจเค—เคฐी' เค•े เคธเคฎเคฏ เค•ाเคฒ เคธे เคคुเคฒเคจा เค•เคฐें เคคो เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคœ्เคฏों เค•ी เคค्เคฏों เคฆिเค–ेเค—ी। เคช्เคฐเคถ्เคจ เคฏเคน เคจเคนीं เคนै เค•ि เคœเคจ-เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏाเคँ เค•्เคฏा เคฅी। เคช्เคฐเคถ्เคจ เคฏเคน เคนै เค•ि เคœเคจ-เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค•เคฌ เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคนा। เคฌाเคค เคจเฅ›ीเคฐ เค•ी เคนो, เค…ंเคงेเคฐ เคจเค—เคฐी เค•ी เคฏा เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เคคीเคจों เคนी เค‰เคธ เคœเคจ-เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เค‰เคธเค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•ो เคธीเคงे เคธाเคฎเคจे เคฒाเคคे เคนैं। เค‰เคจเค•ी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฎें เค•เคนीं เค•ोเคˆ เค–िเคšเฅœी เคจเคนीं เคนै, เคฌเคฒ्เค•ि เคตเคน เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै। เค•เค•เฅœीเคตाเคฒे เค•ी เคฌाเคค เค•เคนाँ เค•เคนी เค—เคฏी เคนै? เค‡เคคเคจी เคธ्เคตाเคญाเคตिเค•เคคा เค•เคนीं เค”เคฐ เคจ เคฎिเคฒेเค—ी।

เคฐเคšเคจा เค…เคชเคจे เคฏुเค— เคธे เคฌेเคนเคฆ เคช्เคฐเคญाเคตिเคค เคนोเคคी เคนै। เค‰เคธเคฎें เค‰เคคเคจी เคนी เคคीเค•्เคท्เคฃเคคा เค†เคคी เคนै เคœเคฌ เคฐเคšเคจाเค•ाเคฐ เค•ा เคฏुเค—เคฌोเคง เค‰เคคเคจा เคนी เคฌเคนुเค†เคฏाเคฎी เคนोเคคा เคนै। เคนเคฌीเคฌ เค•े เคฏुเค—เคฌोเคง เค•ा เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐเคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคค्เคต เค•เคฐเคคा เคนै। เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค•ी เคตो เคฌाเคค เคœो เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•े เคฌीเคš เค˜เคŸ เคฐเคนी เคฅा, เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เคฎें เคฎिเคฒ เคœाเคเค—ी। เค‡เคธ เคจाเคŸเค• เค•ी เคช्เคฐाเคธंเค—िเค•เคคा เคจเฅ›ीเคฐ เค•े เคธเคฎเคฏเค•ाเคฒ เคธे เคญी เคœुเฅœी เคนै เค”เคฐ เค…เคชเคจे เคฐเคšเคจाเค•ाเคฒ เคธे เคญी, เคฏा เคฏों เค•เคนें เค•ि เค†เคœ เคญी เคฏเคน เค…เคชเคจी เคช्เคฐाเคธंเค—िเค•เคคा เคฎें เคšเคฐเคฎ เคชเคฐ เคนै เค•्เคฏोंเค•ि เค†เคœ เคญी เคฐोเคŸी เค†เคฎ เคœเคจเคคा เค•ी เคชเคนเคฒी เคฎांเค— เคนै। เคถाเคธเคจ เคฎें เค•เคˆ เคฌเคฆเคฒाเคต เค†เค เคฒेเค•िเคจ เค†เคฎ เคฒोเค—ों เค•े เคœीเคตเคจ เคฎें เค•ोเคˆ เคตिเคถेเคท เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคเคจ เคจเคนीं เค†เคฏा เคนै। เคจाเคŸ्เคฏ เค†เคฒोเคšเค• เค‡เค•เคฌाเคฒ เคจिเคฏाเคœी เค•ा เคฎाเคจเคจा เคนै เค•ि “เค†เค—เคฐा เคฌाเคœाเคฐ เคœैเคธे เคจाเคŸเค• เคช्เคฐเคธ्เคคुเคคि เคจे เคนिเคฆुเคธ्เคคाเคจी เคจाเคŸเค•เค•ाเคฐों เค•े เคธाเคฎเคจे เคฏे เคฎिเคธाเคฒ เคชेเคถ เค•ी, เค•ि เค•िเคธ เคคเคฐเคน เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆी เคขांเคšों เค•ो เคชเคธंเคฆ เค•เคฐเค•े เคชเคถ्เคšिเคฎी เค”เคฐ เคชूเคฐ्เคตी เคฐिเคตाเคœों เคธे เคœुเฅœเค•เคฐ เคเค• เคจเค เคคเคฐเคน เค•ी เคคเคฐ्เคœ เคชเคฐ เคก्เคฐाเคฎों เค•ो เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै, เคœिเคธเคฎें เคฒोเค• เคจाเคŸเค• เค•े เคซाเคฐ्เคฎ เค•ो เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เค…เคธเคฐ เค•ो เคœाเคจ-เคฌूเคเค•เคฐ เค ूँเคธा เคจเคนीं เค—เคฏा เคนै। เคซिเคฐ เคญी เคกाเคฏเคฒाเค— เคธे เคฒोเค• เคจाเคŸเค• เค•ी เค…เคฆाเค•ाเคฐी เคต เค•ाเคฐीเค—เคฐी เค•े เคฐंเค— เคซूเคŸเคคे เคนुเค เคฎเคนเคธूเคธ เคนोเคคे เคนैं।”[viii]

เคฌเคนเคฐเคนाเคฒ 'เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ' เคจाเคŸเค• เค…เคชเคจे เค•เคฅ्เคฏ เค”เคฐ เคถिเคฒ्เคช เคฆोเคจों เคฎें เคนिंเคฆी เคจाเคŸเค• เค•ी เคถ्เคฐेเคท्เค  เคฐเคšเคจाเค“ं เคฎें เคธे เคเค• เคนै। เคนเคฌीเคฌ เคจे เคœो เคฎुเคนाเคตเคฐा เคฐเคšा เค‰เคธเค•ो เค†เคœ เคญी เคฒोเค— เคธเคฎเคเคจे เค•ी เค•ोเคถिเคถ เคฎें เคฒเค—े เคนैं। เคฏเคน เค•ोเคˆ เคฌเคจी เคฌเคจाเคˆ เคชเคฐเคฎ्เคชเคฐा เคคो เคฅी เคจเคนीं เค•ि เค†เคธाเคจी เคธे เคฒोเค— เค‡เคธे เคธ्เคตीเค•ाเคฐ เค•เคฐ เคฒेเคคे। เค‡เคธे เคธเคฎเคเคจे เค•े เคฒिเค เค•िเคคाเคฌों เคฎें เคœाเคจा เคจเคนीं เคชเฅœेเค—ा เค”เคฐ เคจ เคนी เค•िเคธी เคธंเคธ्เคฅाเคจ เคฎें เคฐเคนเค•เคฐ เค‡เคธे เคธीเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เค‡เคธे เคธเคฎเคเคจे เค•े เคฒिเค เคฒोเค—ों เค•े เคฌीเคš เคฒोเค• เคฎें เคœाเคจा เคนोเค—ा। เฅ›เคฎीเคจ เคธे เคœुเฅœे เคฒोเค—ों เคธे เคฎिเคฒเคจा เคนोเค—ा। เคคเคญी เค‡เคธเค•ी เคธ्เคตाเคญाเคตिเค•เคคा เคธเคฎเค เค†เคเค—ी เคต เค‰เคธเค•ी เคฎाเคฐเค• เค•्เคทเคฎเคคा เค•ो เคธเคฎเค เคชाเคंเค—े। เค•ोเคˆ เคญी เคฐเคšเคจा เค…เคชเคจे เคฐเคšे เคœाเคจे เคชเคฐ เคชूเคฐ्เคฃ เคคो เคนो เคœाเคคी เคนै। เคฒेเค•िเคจ เคธाเคฐ्เคฅเค•เคคा เค‰เคธเค•े เคชाเค เค• เคคเคฏ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคจाเคŸเค• เค•ी เคธाเคฐ्เคฅเค•เคคा เค‰เคธे เคฎंเคš เคธे เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธ เคชैเคฎाเคจे เคชเคฐ เค†เค—เคฐा เคฌाเฅ›ाเคฐ เค•ा เค•ोเคˆ เคธाเคจी เคจเคนीं เคนै। เค†เคช เค•เคฒ्เคชเคจा เค•เคฐ เคธเค•เคคे เค•ि เคฆเคฐ्เคถเค•ों เค•े เคฌीเคš เคธे เค•ोเคˆ เคŸोเคฒी เค—ाเคจे เค—ाเคคे เคนुเค เคจिเค•เคฒे เค”เคฐ เคฎंเคš เคชเคฐ เคœाเค, เคฆเคฐ्เคถเค•ों เค•े เคฐोเคฎांเคš เค•ो เคฌเคธ เคตเคนीं เคฐเคนเค•เคฐ เคฎเคนเคธूเคธ เค•िเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै। เคนเคฌीเคฌ เค•ा เคฐंเค—เคฎंเคš เค†เคงुเคจिเค• เคฐंเค—เคฎंเคš เคฅा। เคเคคिเคนाเคธिเค•, เคฐाเคœเคจैเคคिเค• เคธเคฎเค เค•े เคธाเคฅ เคนी เคฒोเค•เค•เคฅाเค“ं, เคถाเคฏเคฐी, เคธंเค—ीเคค เคฎें เคฐुเคšि เคฐเค–เคจे เคตाเคฒा, เคฒोเค•เคฐंเค— เค•ा เคจเคฏा เคฎुเคนाเคตเคฐा เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคจाเคŸเค•เค•ाเคฐ เค•ा เค…เคฐ्เคฅเคชूเคฐ्เคฃ เคจाเคŸเค• เคฐเคนा เค†เค—เคฐा เคฌाเคœाเคฐ 

เคธंเคฆเคฐ्เคญ เค—्เคฐंเคฅ เคธूเคšी



[i] เค—ुเคจ्เคฆेเคœाเคธंเค—ीเคคा. เคจाเคŸ्เคฏ เคฆเคฐ्เคถเคจ. เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी.เคตाเคฃी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ. เคชृ.เคธं. 88
[ii] เค…เค—्เคฐเคตाเคฒ, เคฎเคนाเคตीเคฐ เคช्เคฐเคธाเคฆ. เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เค•ा เคฐंเค— เคธंเคธाเคฐ. เคฆुเคฐ्เค— เค›เคค्เคคीเคธเค—เฅ: เคถ्เคฐी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ. เคชृ.เคธं. 314
[iii] เค–ाเคจ, เฅ›ाเคนिเคฆ. เคเค• เคฒोเค•เคงเคฐ्เคฎी เค†เคงुเคจिเค•. เคจเคŸเคฐंเค—.86-87 (2010 เคœुเคฒाเคˆ-เคฆिเคธंเคฌเคฐ). เคชृ.เคธं. 58  
[iv] เค…เค—्เคฐเคตाเคฒ, เคฎเคนाเคตीเคฐ เคช्เคฐเคธाเคฆ. เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เค•ा เคฐंเค— เคธंเคธाเคฐ. เคฆुเคฐ्เค— เค›เคค्เคคीเคธเค—เฅ: เคถ्เคฐी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ. เคชृ.เคธं. 315
[v] เคคเคจเคตीเคฐ เคนเคฌीเคฌ, เค†เค—เคฐा เคฌाเคœाเคฐ. เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी. เคตाเคฃी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ.             
[vi] เคตเคนीं, เคชृ. เคธं. 64   
[vii] เคคเคจเคตीเคฐ เคนเคฌीเคฌ, เค†เค—เคฐा เคฌाเคœाเคฐ. เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी. เคตाเคฃी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ.เคชृ.เคธं. 101     
[viii] เค–ाเคจ, เฅ›ाเคนिเคฆ. เคเค• เคฒोเค•เคงเคฐ्เคฎी เค†เคงुเคจिเค•. เคจเคŸเคฐंเค—.86-87 (2010 เคœुเคฒाเคˆ-เคฆिเคธंเคฌเคฐ). เคชृ.เคธं.54

2 comments :

  1. เคฌเคข़िเคฏा เคฒिเค–ा เคนै। เคจ เค•ेเคตเคฒ 'เค†เค—เคฐा เคฌाเคœ़ाเคฐ' เค”เคฐ เคนเคฌीเคฌ เคคเคจเคตीเคฐ เค•ी เคตिเคถेเคทเคคाเคँ เคธाเคฎเคจे เค†เคˆ เคนैं, เคฌเคฒ्เค•ि เค‰เคธ เคšिंเคคा เค•ो เคญी เคชเค•เคก़ा เค—เคฏा เคนै, เคœिเคธเคธे เค—ुเคœเคฐ เค•เคฐ เคเคธी เคฐเคšเคจा เคธंเคญเคต เคนो เคชाเคคी เคนै।

    ReplyDelete
  2. เค…เคคि เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคฒेเค– เคนै

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।