เคชเคฐเคค-เคฆเคฐ-เคชเคฐเคค เค†เค‡เคจा เคฆिเค–ाเคคी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ा เคธंเค—्เคฐเคน: เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै เคช्เคฐेเคฎ

เคธเคฎीเค•्เคทเค•: เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• ‘เคถเคถि’

28, เคธाเคฐंเค— เคตिเคนाเคฐ, เคฎเคฅुเคฐा-6; เคšเคฒเคญाเคท: +91 941 272 7361; เคˆเคฎेเคฒ: drdinesh57@gmail.com


เคชुเคธ्เคคเค•: เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै เคช्เคฐेเคฎ (เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน)

เคฒेเค–เค•: เคฐाเคœเค—ोเคชाเคฒ เคธिंเคน เคตเคฐ्เคฎा
เคชृเคท्เค : 118
เคฎूเคฒ्เคฏ: ₹ 260.00 เคฐुเคชเคฏे
เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคตเคฐ्เคท: เคธिเคคเคฎ्เคฌเคฐ 2020
เคช्เคฐเค•ाเคถเค•: เคถुเคญเคฆा เคฌुเค•्เคธ, เคธाเคนिเคฌाเคฌाเคฆ-201005
ISBN: 978-81-945745-8-3
--------------------------------------------------------------------------

เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ เคต เค•เคนाเคจी เคฒेเค–เคจ เค”เคฐ เคชเคค्เคฐเค•ाเคฐिเคคा เคฆोเคจों เคนी เค•्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคช्เคฐเคตीเคฃ เคฐाเคœเค—ोเคชाเคฒ เคธिंเคน เคตเคฐ्เคฎा เค•ी เคชाँเคšเคตी เคชुเคธ्เคคเค• เค•ा เคจाเคฎ เคนै -‘เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै เคช्เคฐेเคฎ’। เค‡เคธเคธे เคชूเคฐ्เคต เค†เคชเค•ी เคœीเคตเคจी เคชเคฐเค• เคธाเคฎाเคœिเค• เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ -‘เคฌेเค—เคฎ เคธเคฎเคฐू เค•ा เคธเคš’  เคคเคฅा ‘360 เคกिเค—्เคฐी เค•ा เคช्เคฐेเคฎ’ เค•ा เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคนो เคšुเค•ा เคนै เค”เคฐ เคฆो เคชुเคธ्เคคเค•ें -‘เคฆुเคธ्เคธाเคนเคธी เคœॉเคฐ्เคœ เคฅॉเคฎเคธ เคฏाเคจि เคนाँเคธी เค•ा เคฐाเคœा’ เคคเคฅा ‘เค—ोเคฐों เค•ा เคฆुเคธ्เคธाเคนเคธ’ เค…เคญी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เคช्เคฐเค•्เคฐिเคฏा เคฎें เคนैं।
เคชเคค्เคฐเค•ाเคฐिเคคा เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค†เคชเคจे เค•ेเคจ्เคฆ्เคฐ เคเคตं เค‰เคค्เคคเคฐ เคช्เคฐเคฆेเคถ เคธเคฐเค•ाเคฐ เคนी เคจเคนीं เค‰เคฆ्เคฏोเค— เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เค”เคฐ เคธ्เคตाเคธ्เคฅ्เคฏ เคฎंเคค्เคฐाเคฒเคฏ เค•े เคช्เคฐเค•ाเคถเคจों เคฎें เคญी เคธंเคชाเคฆเคจ, เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ เค”เคฐ เคœเคจเคธเคฎ्เคชเคฐ्เค• เค•े เคฆाเคฏिเคค्เคตों เค•ा เค•เคˆ เคตเคฐ्เคท เคคเค• เคจिเคท्เค ाเคชूเคฐ्เคตเค• เคจिเคฐ्เคตเคนเคจ เค•िเคฏा เคนै।
‘เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै เคช्เคฐेเคฎ’ เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน เคฎें เค•ुเคฒ เค—्เคฏाเคฐเคน เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ा เคธเคฎाเคตेเคถ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เคชเคนเคฒी เค•เคนाเคจी เค•ा เคถीเคฐ्เคทเค• เคนै-‘เค›ुเคŸเค•ी’। เคœैเคธे เคฆुเค•ाเคจों เคชเคฐ เคฏा เคนोเคŸเคฒों เคชเคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค›ोเคŸे เคฒเฅœเค•े เค•ा เค•ुเค› เคญी เคจाเคฎ เคนो เคธเคฌ เค‰เคธे เค›ोเคŸू เคนी เคชुเค•ाเคฐเคคे เคนैं เคตैเคธे เคนी เคฎाเคฅुเคฐ เคธाเคนเคฌ เค•े เค˜เคฐ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคฒเฅœเค•ी เคญी เค›ुเคŸเค•ी เคนै। เค—เคฐीเคฌ เค•ा เคœเคฌ เคธเคนाเคฐा เคŸूเคŸ เคœाเคคा เคนै เคคो เค…เคจ्เคฏोเคจ्เคฏाเคถ्เคฐिเคค เคนो เคœाเคจा เค‰เคธเค•ी เคตिเคตเคถเคคा เคนै। เคชिเคคा เค•ी เค…เคจाเคฏाเคธ เคฎृเคค्เคฏु เคจे เค›ुเคŸเค•ी เค•ो เคญी เคฎाเคฅुเคฐ เคธाเคนเคฌ เค•ी เค•ृเคชा เคชเคฐ เค†เคถ्เคฐिเคค เค•เคฐ เคฆिเคฏा। เคฎाเคฅुเคฐ เคธाเคนเคฌ เค•ी เค•ोเค ी เค•े เคเค• เค•ोเคจे เคฎें เคฐเคนเคคे เคนुเค เคตเคน เค…เคชเคจी เคฎाँ เค”เคฐ เค›ोเคŸे เคญाเคˆ เค•े เคธाเคฅ เคธुเคฌเคน เคœाเค—เคจे เคธे เคฐाเคค 12 เคฌเคœे เคคเค• เค•ोเค ी เค•े เคตिเคญिเคจ्เคจ เค•ाเคฐ्เคฏों เคฎें เคฒเค—ी เคฐเคนเคคी। เค ंเคก เคธे เคจिเคฎोเคจिเคฏा เคนुเค† เคคो เคฎाเคฅुเคฐ เคธाเคนเคฌ เคจे เค•िเคธी เค…เคš्เค›े เค…เคธ्เคชเคคाเคฒ เคฎें เค‰เคธเค•ा เค‡เคฒाเคœ เค•เคฐाเคจा เคญी เคœเคฐूเคฐी เคจเคนीं เคธเคฎเคा เค”เคฐ เคธเคฐเค•ाเคฐी เค…เคธ्เคชเคคाเคฒ เคฎें เค‰เคธเคจे เคฆเคฎ เคคोเฅœ เคฆिเคฏा। เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เคจे เค›ुเคŸเค•ी เค•े เคฌเคนाเคจे เค‰เคจ เคธเคญी เคธंเคตेเคฆเคจเคนीเคจ เคงเคจाเคข्เคฏों เค•ो เคจिเคฐ्เคตเคธ्เคค्เคฐ เค•เคฐ เคฆिเคฏा เคนै เคœो เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงों เค”เคฐ เคฎाเคจเคตเคคा เค•ो เคคाเค• เคชเคฐ เคฐเค–เค•เคฐ เคงเคจोเคชाเคฐ्เคœเคจ เค•ो เคนी เคธเคฌ เค•ुเค› เคธเคฎเคเคคे เคนैं เค”เคฐ เค—เคฐीเคฌ เค•ा เคถोเคทเคฃ เคœिเคจเค•ी เคจिเคฏเคคि เคฌเคจ เคšुเค•ी เคนै।

‘เคจ เคœाเคจे เค•्เคฏा เค•เคนเคฒाเคคा เคนै เคฏเคน เคฐिเคถ्เคคा’ เคถीเคฐ्เคทเค• เคนै เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เคฆूเคธเคฐी เค•เคนाเคจी เค•ा। เคธोเคถเคฒ เคฎीเคกिเคฏा เค•ी เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงि เคนी เค•เคนिเค เค‡เคธे เค•ि เค†เคœ เค…เคชเคจे เคฎเคจ เค•ी เคฐिเค•्เคคि เค•ो เคญเคฐเคจे เค•े เคฒिเค เคซेเคธเคฌुเค• เค”เคฐ เคฎैเคธेเคจ्เคœเคฐ เคฌเคนुเคค เคธเคนाเคฏเค• เคธिเคฆ्เคง เคนो เคฐเคนे เคนैं। เคฐाเคค्เคฐि เคฆเคธ เคฌเคœे เคธे เคช्เคฐाเคคः เค•े เคคीเคจ-เคšाเคฐ เคฌเคœे เคคเค• เคœैเคธे เคจเคฏे เคฎिเคค्เคฐों เค•ी เคคเคฒाเคถ เค•ा เคฌाเคœाเคฐ เคฒเค—เคคा เคนै เค”เคฐ เคซ्เคฐैंเคก เคฐिเค•्เคตैเคธ्เคŸ เคเคธेเคช्เคŸ เค•เคฐเคคे เคนी เค…เคงिเค•ांเคถเคคः เค…เคชเคจे เคฎเคจ เค•े เค•ुเคค्เคธिเคค เคตिเค•ाเคฐों เค•ो เค•्เคฐिเคฏाเคฐूเคช เคฆेเคจे เคฎें เค…เคชเคจी เคธเคฎ्เคชूเคฐ्เคฃ เคŠเคฐ्เคœा เคฒเค—ा เคฆेเคคे เคนैं। เค‡เคธ เค•ाเคฐ्เคฏ เคฎें เคจाเคฐी เคœाเคคि เคฏा เค•เคนिเค เค•ि เคญ्เคฐเคฎिเคค เคจเคตเคฏौเคตเคจाเคँ เคญी เคชीเค›े เคจเคนीं। เคšाเคฒเคฌाเคœी, เคซเคฐेเคฌ เค”เคฐ เคฌ्เคฒैเค•เคฎेเคฒिंเค— เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคชैเคธा เคंเค เคจे เค•ा เคต्เคฏเคตเคธाเคฏ เคญी เค‡เคธ เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค…เคชเคจे เคชूเคฐ्เคฃ เคฏौเคตเคจ เคชเคฐ เคนै เคคो เค•ुเค› เค…เคชเคจे เค†ंเคคเคฐिเค• เคญाเคตों เค•ी เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคœीเคตเคจ เค•ा เคธुเค– เคคเคฒाเคถเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เคญी เค•เคฐเคคे เคจเคœเคฐ เค†เคคे เคนैं।

เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค•เคนाเคจी-‘เคจ เคœाเคจे เค•्เคฏा เค•เคนเคฒाเคคा เคนै เคฏเคน เคฐिเคถ्เคคा’  เคญी เคเค• เคเคธी เคนी เคจाเคฐी เค•ी เค•เคนाเคจी เคนै เคœो เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เค•ी เค•เคŸुเคคा เค”เคฐ เคธ्เคตเคชोเคทिเคค เคฐीเคคेเคชเคจ เค•ो เคซेเคธเคฌुเค•िเคฏा เคชुเคฐुเคท เคฎिเคค्เคฐों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคญเคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคी เคจเคœเคฐ เค†เคคी เคนै। 

เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• ‘เคถเคถि’
‘‘เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เคฎैं เคธเคฎเค เคชा เคฐเคนा เคฅा । เค‰เคธเค•ी เคฐเคนเคธ्เคฏเคฎเคฏ เคœिंเคฆเค—ी เค•े เคเค•ाเค•ीเคชเคจ เค•ी เคชเคฐเคคें เค–ुเคฒเคคी เคœा เคฐเคนी เคฅीं। (เคชृเคท्เค -24)
เค•เคนाเคจी เค•ी เคจाเคฏिเค•ा เคฎाเคงुเคฐी เคเค• เคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เคนै เค•िเคจ्เคคु เคช्เคฐेเคฎ เคตिเคตाเคน เค•े เคฌाเคฆ เคชเคคि เคฆ्เคตाเคฐा เค‰เคธเค•ा เค•เคตिเคคा เคฒिเค–เคจे เค•ा เคตिเคฐोเคง เค•िเคฏा เคœाเคจा เค‰เคธे เค•ुंเค िเคค เค•เคฐเคคा เคนै เคœिเคธเค•ी เคญाเคตाเคต्เคฏเค•्เคคि เคฏเคฆा-เค•เคฆा เคตเคน เคซेเคธเคฌुเค• เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เคซेเคœเคฌुเค• เคชเคฐ เคœुเฅœे เค…เคจเคœाเคจे เคชुเคฐुเคท เคฎिเคค्เคฐ เค•ो เค…เคชเคจी เค•ुंเค ा เค•े เค•ुเค› เค…ंเคถ เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐ, เค…เคจเคœाเคจी เคฎเคฐीเคšिเค•ा เคฎें เคœीเคคी เคนै। 
‘‘เค•ृเคท เคธे เคตिเคตाเคน เคคो เคนो เค—เคฏा, เคชเคฐ เคตเคน เคšाเคนเคคे เคนुเค เคญी เค‰เคธเค•े เคธंเคฏुเค•्เคค เคชเคฐिเคตाเคฐ, เคชेเคฐैเคฃ्เคŸ्เคธ เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เคฐिเคถ्เคคेเคฆाเคฐों เคธे เคคाเคฒเคฎेเคฒ เคจเคนीं เคฌिเค ा เคชाเคˆ เคฅी।’’(เคชृเคท्เค -30)

เค‡เคธ เคธंเค—्เคฐเคน เคฎें เคเค• เคเคธी เคญी เค•เคนाเคจी เคนै เคœो เคชूเคฐी เค•ी เคชूเคฐी เคชเคค्เคฐ เคตिเคงा เคฎें เคฒिเค–ी เค—เคˆ เคนै। เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคคाเคฐीเค–ों เคฎें เคชเคคि เคฆ्เคตाเคฐा เคชเคค्เคจी เค•ो เคฒिเค–े เค—เคฏे เคจौ เคชเคค्เคฐ เค‡เคธเคฎें เคฐเค–े เค—เคฏे เคนैं। เคนเคฐ เคชเคค्เคฐ เคœीเคตเคจ เค•ा เคซเคฒเคธเคซा เค•เคนเคคे เคนुเค। เคคीเคจ เคฆिเคธเคฎ्เคฌเคฐ 2001 เค•े เคชเคค्เคฐ เคฎें เคชौเคงों เค•े เคฎाเคง्เคฏเคฎ เคธे เคตिเคฆेเคถों เคฎें เคฐเคน เคฐเคนी เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฏुเค— เค•ी เคธंเคคเคคि เค•े เคธ्เคตाเคฐ्เคฅเคชूเคฐ्เคฃ เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•ो เค”เคฐ เคฎाँ เค•े เคงैเคฐ्เคฏ เค•ो เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เคจे เคชเคฐोเค•्เคท เคฐूเคช เคธे เคœिเคธ เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เค‡ंเค—िเคค เค•िเคฏा เคนै, เคตเคน เคช्เคฐเคถंเคธเคจीเคฏ เคนै।
‘‘เคจ เคœाเคจे เคคुเคฎ เค•ैเคธे เคฎैเคจेเคœ เค•เคฐเคคी เคนो เค‡เคจ เคธैเค•เฅœों เคชौเคงों เค•ो เค”เคฐ เคฆेเค–เคคे-เคฆेเค–เคคे เค•ुเค› เคคो เคชेเฅœ เคฌเคจเค•เคฐ เคชเคฒ्เคฒเคตिเคค เคนो เค—เคฏे เคนैं। เค…เคฌ เค‰เคจ्เคนें เคจ เคฎेเคฐी เคฏाเคฆ เค†เคคी เคนै เค”เคฐ เคถाเคฏเคฆ เคจ เคคुเคฎ्เคนाเคฐी। เคฌเคนुเคค เค†เคค्เคฎเคจिเคฐ्เคญเคฐ เคœो เคนो เค—เคฏे เคนैं।’’(เคชृเคท्เค -37)
เค•ोเคฐ्เคŸ-เค•เคšเคนเคฐी เคฎें เคธाเคฒो-เคธाเคฒ เคฒเคŸเค•เคคे เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคฎुเค•เคฆ्เคฆเคฎों เค•ी เคชीเฅœा เค•ा เค‰เคฒ्เคฒेเค– เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค•เคนाเคจी-‘‘เคฎुเคœเคฐिเคฎ เคนाเคœिเคฐ เคนो’’ เคฎें เคคो เคช्เคฐेเคฎ เค•ा เคจाเคŸเค• เคฐเคšเคจे เคตाเคฒे เคช्เคฐेเคฎ เคฎें เค…ंเคงे เคนोเคจे เคตाเคฒों เค•ो เค•ैเคธी เคชเคฐाเคœเคฏ เคฆेเคคे เคนैं เค•เคนाเคจी - ‘‘16 เคช्เคฐेเคฎ เคชเคค्เคฐ’’ เค•ो เคชเฅเค•เคฐ เค…เคจुเคฎाเคจ เคฒเค—ाเคฏा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।
‘‘เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै เคช्เคฐेเคฎ’’ เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค›เค เคตीं เค”เคฐ เคถीเคฐ्เคทเค• เค•เคนाเคจी เคนै। เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคถिเค•्เคทा เค”เคฐ เคธंเคšाเคฐ เค•्เคฐाเคจ्เคคि เคจे เคจाเคฐी เคœाเคคि เค•ी เคธोเคš เค•ो เค•िเคคเคจा เคฌเคฆเคฒा เคนै เคœो เค…เคฌ เคชเคคि-เคชเคค्เคจी เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค•ो เคœเคจ्เคฎ-เคœเคจ्เคฎाเคจ्เคคเคฐ เค•ा เคฐिเคถ्เคคा เคจ เคฎाเคจเค•เคฐ เค•्เคทเคฃिเค• เคฎौเคœ-เคฎเคธ्เคคी เค•ा เคธाเคงเคจ เคธเคฎเคเคจे เค”เคฐ เคฏेเคจ-เค•ेเคจ-เคช्เคฐเค•ाเคฐेเคฃ เค‰เคธे เคญुเคจाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคी เคจเคœเคฐ เค†เคจे เคฒเค—ी เคนै। เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฎें เค…เคชเคจे เค†เคช เค•ो เค…เคคि เค†เคงुเคจिเค• เคธเคฎเคเคจे เคตाเคฒे เคฏुเคตเค•-เคฏुเคตเคคिเคฏों เค•े เคธाเคฎाเคœिเค• เคฎเคฐ्เคฏाเคฆाเค“ं เค•ो เคงเคคा เคฌเคคाเคคे เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค”เคฐ  เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคชเคฐ เค†เคงाเคฐिเคค เคช्เคฐेเคฎ เคช्เคฐเคธ्เคคाเคตों เค•े เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ा เค†เคˆเคจा เคฆिเค–ाเคคी เคจเคœเคฐ เค†เคคी เคนै เคฏเคน เค•เคนाเคจी ।
‘‘เคธ्เคฎाเคฐ्เคŸเคซोเคจ เค”เคฐ เค‡ंเคŸเคฐเคจेเคŸ เคœैเคธी เค‰เคจ्เคจเคค เคคเค•เคจीเค•ों เค•ी เคˆเคœाเคฆ เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी เคต्เคฏाเคชเค• เค‰เคชเคฒเคฌ्เคงเคคा เคธे เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคท เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงों เค•ी เคชुเคจเคฐ्เคต्เคฏाเค–्เคฏा เคฆ्เคฐुเคคเค—เคคि เคธे เคธเคฐเคฒीเค•ृเคค เคนो เค—เคˆ เคนै।
เคฆेเค–เคคे เคนी เคฆेเค–เคคे เคœเคฎाเคจा เคฌเคฆเคฒ เค—เคฏा เคนै-เคชूเคฐा เค•ा เคชूเคฐा, เคคो เคช्เคฐेเคฎ เค•ी เคœเค—เคน เคต्เคฏाเคชाเคฐ เค”เคฐ เคฌाเคœाเคฐเคตाเคฆ เค•्เคฏों เคจ เคนाเคตी เคนो। เคฆेเคน เคคो เคจ เคœाเคจे เค•เคฌ เคธे เคต्เคฏाเคชाเคฐ เค•ा เคนिเคธ्เคธा เคฐเคนी เคนै, เคชुเคฐाเคคเคจ เค•ाเคฒ เคฎें เคญी। เค…เคฌ เค‰เคธเค•ा เค‰เค˜เฅœा เคธंเคธ्เค•เคฐเคฃ เคธाเคฎเคจे เค† เคฐเคนा เคนै।’’(เคชृเคท्เค -71)
‘‘เคธเคš เคนै...เค…เคชเคจे เคนिเคธ्เคธे เค•ा เคนिเคธाเคฌ เคนเคฎें เคธ्เคตเคฏं เคนी เค•เคฐเคจा เคชเฅœเคคा เคนै।’’- เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค…เค—เคฒी เค•เคนाเคจी ‘‘เคช्เคฐाเคฐเคฌ्เคง’’ เค•ा เคฏเคน เค…ंเคคिเคฎ เคตाเค•्เคฏ เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคœीเคตเคจ เค•ी เคชूเคฐी เคชเคนेเคฒी เค•ा เคนเคฒ เคช्เคฐเคคीเคค เคนोเคคा เคนै। เค•เคนाเคจी เค•े เคจाเคฏเค• เค ाเค•ुเคฐ เค…เคœเคฏ เคช्เคฐเคคाเคช เคธिंเคน เคชुเคฒिเคธ เคตिเคญाเค— เคฎें เคกिเคช्เคŸी เคเคธ.เคชी. เค…เคชเคจी เค•เคฎाเคˆ เคฆौเคฒเคค เคธे เค†เค—เคฐा เคฎें เคถाเคจเคฆाเคฐ เค•ोเค ी เคฌเคจเคตाเค•เคฐ เคฐเคนเคคे เคนैं। เคฌเคนुเคค เค•เคฎ เคฒोเค— เคนोเคคे เคนैं เคœिเคจ्เคนें เคชเคฆ เคธे เคธेเคตाเคจिเคตृเคค्เคค เคนो เคœाเคจे เค•े เคฌाเคฆ เคธंเคคเคคि เค•ा เคชूเคฐ्เคตเคตเคค เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคा เคนो เคซिเคฐ เคญी เค•ुเค› เคฒोเค— เค‰เคธे เคต्เคฏเค•्เคค เคจเคนीं เค•เคฐเคคे। เค ाเค•ुเคฐ เคธाเคนเคฌ เคญी เค‡เคธเค•े เค…เคชเคตाเคฆ เคจเคนीं-
‘‘เคฐिเคŸाเคฏเคฐเคฎेंเคŸ เค•े เคฌाเคฆ เค…เคตเคธाเคฆ เค”เคฐ เค˜เคฐ เค•े เคฒोเค—ों เคธे เคคाเคฒเคฎेเคฒ เคจ เคฌैเค เคจे เค•े เค•िเคธ्เคธे เค†เคฎ เคนोเคคे เคนैं เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจเคธे เคฎेเคฐी เค˜เคจिเคท्เค เคคा เคฎें เคจ เคคो เคฎैंเคจे เคธ्เคตเคฏं เคเคธा เค•ुเค› เคฆेเค–ा เคฅा เค”เคฐ เคจ เคนी เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคญी เคฎुเคเคธे เคธाเคा เค•िเคฏा। เค•เคญी เคนเคฒ्เค•ा เคธा เค—ुเคฌाเคฐ เคญी เค‰เคจเค•े เคฎเคจ เคฎें เคจเคนीं เคฆिเค–ा। เคฌाเคตเคœूเคฆ เค‰เคธเค•े เคฏเคน เคญी เค‰เคคเคจा เคนी เคธเคนी เคฅा เค•ि เค•ुเค› เคคो เคฅा เคœो เค•เคคเคฐा-เค•เคคเคฐा เค‰เคจเค•ी เคœिंเคฆเค—ी เค•ो เค–ा เคฐเคนा เคฅा।’’(เคชृเคท्เค -76)
เคซिเคธเคฒ เคœाเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค…เคšाเคจเค• เค ाเค•ुเคฐ เคธाเคนเคฌ เค•ी เคฎृเคค्เคฏु เค‰เคชเคฐाเคจ्เคค เค‰เคจเค•े เคฌเฅœे เคชुเคค्เคฐ เค•ा เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เค•ो เคฎाเคจเคจे เคชเคฐ เคตिเคตเคถ เค•เคฐเคคा เคนै เค•ि-
‘‘เคธंเคธ्เค•ाเคฐों เค•ा เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เคธाเคฅ เคเคธा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคนै เคœैเคธा เคœเคฒ เค•ा เคœเคฎीเคจ เค•े เคธाเคฅ। เคต्เคฏเค•्เคคि เค•े เค•ुเค› เคธंเคธ्เค•ाเคฐ เคคो เค‰เคธเค•े เค…เคชเคจे เคนोเคคे เคนैं। เคนเคฎ เคœीเคตเคจ เค•ो เค‰เคธเค•ी เค—เคนเคฐाเคˆ เคคเค• เคœाเค•เคฐ เคฆेเค–เคคे เคนैं เคคो เคฌोเคง เคนोเคคा เคนै เค•ि เคนเคฐ เคต्เคฏเค•्เคคि เค…ंเคคเคคः เคธंเคธ्เค•ाเคฐों เค•ा เคนी เคเค• เคชुเคคเคฒा เคนै। เคต्เคฏเค•्เคคि เคเค• เคœเคจ्เคฎ เค•ा เคจเคนीं, เคœเคจ्เคฎ-เคœเคจ्เคฎाเคจ्เคคเคฐ เค•े เคธंเคธ्เค•ाเคฐों เค•ा เคชเคฐिเคฃाเคฎ เคนै।’’(เคชृเคท्เค -80)
เคธोเคถเคฒ เคฎीเคกिเคฏा เคจे เคธ्เคค्เคฐी-เคชुเคฐुเคทों เค•ो เค…ंเคคเคฐंเค— เคธंเคตाเคฆ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคธเคนเคœ เค…เคตเคธเคฐ เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•िเคฏा เคนै। เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค…เค—เคฒी เค•เคนाเคจी-‘‘เคฒॉเค—เค†เค‰เคŸ’’ เคฎें เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เคจे เคซेเคธเคฌुเค• เคœैเคธी เค†เคญाเคธी เคฆुเคจिเคฏा เค•े เค†เคญाเคธी เคฐिเคถ्เคคों เค”เคฐ เค‰เคธเคธे เคฎिเคฒเคจे เคตाเคฒे เคธुเค– เค•ा เคฌเคนुเคค เคนी เค—เคนเคฐाเคˆ เคธे เคธเคŸीเค• เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•िเคฏा เคนै-
‘‘เคซेเคธเคฌुเค•िเคฏा เค‡เคถ्เค• เคชเฅœोเคธी เค•े เค˜เคฐ เคฎें เคชเค• เคฐเคนे เค–ाเคจे เค•े เคœैเคธा เคนै, เคฎिเคฒเคคा เค•ुเค› เคจเคนीं, เคฌเคธ เค–ुเคถเคฌू เค›ाเคˆ เคฐเคนเคคी เคนै।’’(เคชृเคท्เค -89)
เค•िเคจ्เคนीं เคชूเคฐ्เคตाเค—्เคฐเคนों เค•े เคตเคถीเคญूเคค เคธเคฎเคธ्เคค เคชुเคฐुเคท เคœाเคคि เค•े เคช्เคฐเคคि เคจเค•ाเคฐाเคค्เคฎเค• เคธोเคš เคฌเคจा เคฒेเคจा เค”เคฐ เคซिเคฐ เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เค•े เค–ोเค–เคฒेเคชเคจ เค•ो เคขเค•เคจे เค•े เคฒिเค เค•ृเคค्เคฐिเคฎ เคนँเคธी เค”เคฐ เค›เคฆ्เคฎ เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•े เคธเคนाเคฐे เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เค•ो เคตिเคตเคถ เคนोเคจा, เค•ुเค› เคจाเคฐिเคฏों เค•ा เคธ्เคตเคญाเคต เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค•เคนाเคจी-‘เคงूเคฒ เค•ी เคชเคฐเคค’  เค•ी เคจाเคฏिเค•ा เคฆिเคต्เคฏा เคญी เคชुเคฐुเคท เคœाเคคि เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เคจेเค• เคชूเคฐ्เคตाเค—्เคฐเคนों เคธे เค—्เคฐเคธिเคค เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค†เคœीเคตเคจ เค…เคตिเคตाเคนिเคค เคฐเคนเคคी เคนै เค”เคฐ เค•्เคฒाเคธ เคตเคจ เค…เคงिเค•ाเคฐी เค•े เคชเคฆ เคธे เคธेเคตाเคจिเคตृเคค्เคคि เค•े เคฌाเคฆ เคญी  เคธाเคฎाเคœिเค• เคธंเคธ्เคฅाเค“ं เคธे เคœुเฅœเค•เคฐ เค…เคชเคจे เค†เคช เค•ो เคต्เคฏเคธ्เคค เคฐเค–เคจे เค•ा เค‰เคชเค•्เคฐเคฎ เค•เคฐเคคी เคฐเคนเคคी เคนै। 
‘‘เคฆूเคฐ เคธे เคนाเคฅ เคคाเคชเคจे เค”เคฐ เค–ुเคฆ เค•ो เคœเคฒเคคे เคนुเค เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐเคจे เคฎें เคœเคฎीเคจ-เค†เคธเคฎाเคจ เค•ा เค…เคจ्เคคเคฐ เคนै। ... เคซिเคฐ เค†เคฆเคฎी เค•ो เคคो เคฌเคนाเคจा เคšाเคนिเค... เคตเคน เค•ुเค› เคธเคฎเคฏ เคคเค• เคช्เคฐेเคฎ เค•เคฐเคคा เคนै, เคฆเคฏा เคญी เคฆिเค–ा เคธเค•เคคा เคนै เคชเคฐ เคœीเคตเคจ เคญเคฐ เคจ เค…เคชเคจा เคธเค•เคคा เคนै เค”เคฐ เคจ เค…เคชเคจा เคฌเคจเค•เคฐ เคฐเคน เคธเค•เคคा เคนै। เคฏเคนी เคฎूเคฒ เคซเคฐ्เค• เคนोเคคा เคนै เคธ्เคค्เคฐी เค”เคฐ เคชुเคฐुเคท เค•े เคฌीเคš। เค•िเคธी เค•ी เคฆเคฏा เคชเคฐ เคชूเคฐी เคœिเคจ्เคฆเค—ी เคœीเคจा เคชเฅœे เคฏเคน เคฎेเคฐे เคฒिเค เคธเคฎ्เคญเคต เคจเคนीं เคฅा।(เคชृเคท्เค -104)
เค•िเคจ्เคคु เคชुเคฐुเคท เคœाเคคि เค•े เคช्เคฐเคคि เค…เคจेเค• เคชूเคฐ्เคตाเค—्เคฐเคนों เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เค—เคค 35 เคธाเคฒ เคธे เค…เคชเคจे เคชुเคฐुเคท เคฎिเคค्เคฐ เคธे เคœुเฅœे เคฐเคนเค•เคฐ, เค‰เคธเค•े เค†เค—เคฎเคจ เคชเคฐ เค‰เคธเค•ी เค†เคตเคญเค—เคค เค•เคฐ เคฆिเคฒ เคฎें เคธुเค•ूเคจ เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐเคคी เคนैं। เค•्เคฏा เคฏเคน เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค‰เคจเค•े เค…เคจ्เคคเคฐ्เคฎเคจ เค•ी เคชुเคฐुเคท เคšाเคนเคค เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸ เคจเคนीं เค•เคฐเคคा?
เคฐाเคœเค—ोเคชाเคฒ เคธिेเคน เคตเคฐ्เคฎा เคœी เคจे เคฆिเคต्เคฏा เค•े เคฐเคนเคจ-เคธเคนเคจ, เค–ाเคจ-เคชाเคจ เคธे เคฒेเค•เคฐ เค‰เคธเค•े เคœीเคตเคจ เค•े เคช्เคฐเคธंเค—ों เค”เคฐ เคคเคฎाเคฎ เค—เคคिเคตिเคงिเคฏों เค•ो เคฌเคนुเคค เคฌाเคฐीเค•ी เคธे เคฌुเคจเค•เคฐ เคเคธी เคธเคฎเคธ्เคค เคจाเคฐिเคฏों เค•ो เค†เค‡เคจा เคฆिเค–ाเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै เค•เคนाเคจी ‘เคงूเคฒ เค•ी เคชเคฐเคค’ เคฎें।
‘‘เค“....เคจैंเคธी  เค“!’’ เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค†เค–िเคฐी เค•เคนाเคจी เคนै เคœो เคจैंเคธी เค”เคฐ เคตिเค•्เคŸเคฐ เค•ी เคช्เคฐेเคฎ เค•เคนाเคจी เคนोเคคे เคนुเค เคญी เคœीเคตเคจ เค•े เค–ुเคฐเคฆเคฐे เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ा เคฆिเค—्เคฆเคฐ्เคถเคจ เค•เคฐाเคคी เคนै। เค•เคนाเคจी เคฎें เคธंเคตेเคฆเคจा เค”เคฐ เคญाเคตुเค•เคคा เค•े เคคंเคคुเค“ं เค•ा เคชूเคฐ्เคฃ เคธเคฎाเคตेเคถ เคนै เค•िเคจ्เคคु เคตिเคทเคฎ เคชเคฐिเคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคญी เคœीเคตเคจ เค•ो เค…เคชเคจे เคคเคฐเคน เคธे เคœीเคจे เค•ी เค•เคฒा เค•ा เคธौเคจ्เคฆเคฐ्เคฏ เค—เฅเคจे เคฎें เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เค•ो เคฎเคนाเคฐเคค เคนाเคธिเคฒ เคนै। เคฏเคน เคœाเคจเคคे เคนुเค เคญी เค•ि เค•ैंเคธเคฐ เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคตिเค•्เคŸเคฐ เค•ी เค†เคฏु เคฎाเคค्เคฐ เคฆो เคฎाเคน เคฌเคšी เคนै เคจैंเคธी เคตिเคฆेเคถ เคฎें เคฐเคน เคฐเคนे เค…เคชเคจे เคชुเคค्เคฐ-เคชुเคค्เคฐी เค•ो เคตाเคชเคธ เค†เคจे เค•े เคฒिเค เค•ोเคˆ เคฆเคฌाเคต เคจเคนीं เคฌเคจाเคคी เค”เคฐ เคตिเค•्เคŸเคฐ เค•े เค…เคฒ्เคช เคœीเคตเคจ เคฎें เคฐเคธ เค˜ोเคฒเคจे เค•ा เคนเคฐ เคธเคฎ्เคญเคต เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคी เคนै।
เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ เคœो เคญी เคฆेเค–เคคा เคนै เค”เคฐ เค…เคจुเคญเคต เค•เคฐเคคा เคนै เค‰เคธเค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เคจिเคถ्เคšिเคค เคฐूเคช เคธे เค‰เคธเค•ी เคฐเคšเคจाเค“ं เคฎें เคชเคฐिเคฒเค•्เคทिเคค เคนोเคคा เคนै। เคฐाเคœเค—ोเคชाเคฒ เคธिंเคน เคตเคฐ्เคฎा เคœी เคจे เคญी เค…เคชเคจे เคธเค˜เคจ เค…เคจुเคญเคต เค”เคฐ เค…เคจुเคญूเคคिเคฏों เค•ा เคจिเคšोเฅœ เคฏเคนाँ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा เคนै। เคธंเค—्เคฐเคน เค•े เคช्เคฐाเค•्เคฅเคจ เคฎें เคกॉ. เคฐเคตीเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ाเคค्เคฏाเคฏเคจ เคœी เคจे เคธเคš เคนी เคฒिเค–ा เคนै เค•ि-
‘‘เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคœीเคตเคจ เค•ी เคธเคนเคœ เค…เคจुเคญूเคคिเคฏों เค”เคฐ เค…เคญिเคต्เคฏเค•्เคคिเคฏों เคธे เคธเคนเคœ เค‰เคฆ्เคญूเคค เคนैं। เคฏे เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคฐोเคœเคฎเคฐ्เคฐा เค•ी เคฌेเคšैเคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒी เคธเคš्เคšाเค‡เคฏों, เค•เค ोเคฐ เค•्เคฐूเคฐเคคाเค“ं, เคœเคฐूเคฐเคคों เค”เคฐ เคธเคตाเคฒों เคธे เคนเคฎें เคฐूเคฌเคฐू เค•เคฐाเคคी เคนैं।
เคธंเค—्เคฐเคน เค•ी เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เค•เคนाเคจी เคชाเค เค• เค•ो เคธोเคšเคจे เคชเคฐ เคตिเคตเคถ เค•เคฐเคคी เคนै เค”เคฐ เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคฏुเค— เค•ी เค•ुเคธंเค—เคคिเคฏों เคธे เคธเคšेเคค เคญी เค•เคฐเคคी เคจเคœเคฐ เค†เคคी เคนै। เคฎुเคฆ्เคฐเคฃ เคค्เคฐुเคŸिเคนीเคจ เค”เคฐ เค†เค•เคฐ्เคทเค• เคนै।
เคนिเคจ्เคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคœเค—เคค เคฎें เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน ‘เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै เคช्เคฐेเคฎ’ เค•เคนाเคจी เคธंเค—्เคฐเคน เค•ा เคญเคฐเคชूเคฐ เคธ्เคตाเค—เคค เคนोเค—ा, เคเคธा เคธเคนเคœ เคตिเคถ्เคตाเคธ เคนै।

3 comments :

  1. เค‰เคค्เคคเคฎ เคธเคฎीเค•्เคทा เคนेเคคु เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคกॉ เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค•'เคถเคถि'เคœी เค•े เคธเคฎाเคฒोเคšเค• เคต्เคฏเค•्เคคिเคค्เคต เค•ो เค•ोเคŸि-เค•ोเคŸि เคจเคฎเคจ।

    ReplyDelete
  2. เคตिเคฆ्เคตाเคจ เคฒेเค–เค• เคจे เคชूเคฐ्เคฃเคคः เค‰เคšिเคค เคฒिเค–ा เคนै, 'เค…เคฐ्เคฅเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคจเคนीं เคนै เคช्เคฐेเคฎ' । เคธเคš เคฎें เคช्เคฐेเคฎ เค…เคชเคจे เค†เคช เคฎें เคเค• เคฆเคฐ्เคถเคจ เคถाเคธ्เคค्เคฐ เคนै। เคธुंเคฆเคฐ เค•ृเคคि เคนेเคคु เคนाเคฐ्เคฆिเค• เคฌเคงाเคˆ।

    ReplyDelete
  3. เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคถ्เคฐी เคฆिเคจेเคถ เคชाเค เค• เคถเคถि เคœी เคฆ्เคตाเคฐा เค•ी เค—เคˆ เคธเคฎीเค•्เคทा เคฌเคนुเคค เคนी เคธเคค्เคฏเคจिเคท्เค  เค‰เคค्เคคเคฎ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคจिเคท्เคชเค•्เคท เคฐूเคช เคธे เค•ी เค—เคˆ เคนै เค•เคนाเคจी เค•ी เคธเคญी เคฌाเคฐीเค•िเคฏों เค•ो เคจिเค•ाเคฒ เค•เคฐ เคธเคญी เคฌिंเคฆुเค“ं เคชเคฐ เค—เคนเคจเคคा เคธे เคตिเคšाเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเค เค—เค เคนैं เคธाเคฆเคฐ เคธเคนृเคฆเคฏ เค…เคญिเคตाเคฆเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคธเคฎीเค•्เคทเค• เคœी เค•ो เคธाเคฅ เคนी เคตिเคฆ्เคตाเคจ เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เค†เคฆเคฐเคฃीเคฏ เคถ्เคฐी เคฐाเคฎ เค—ोเคชाเคฒ เคตเคฐ्เคฎा เคœी เค•ो เคธाเคฆเคฐ เคธเคนृเคฆเคฏ เค…เคญिเคตाเคฆเคจ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฆोเคจों เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เคฌเคนुเคค เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ।

    ReplyDelete

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।