рдкुрд╕्рддрдХ: рд╕ंрджेрд╣ рдХे рджाрдпрд░े
рд╡िрдзा: рдХрд╣ाрдиी-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣
рд░рдЪрдиाрдХाрд░: рдбॉ. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рд╢ुрдХ्рд▓
ISBN: 978-81-89981-42-6
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ: рд╕्рд╡ाрд╕्рддिрдХ рдкрдм्рд▓िрд╢рд░्рд╕ рдПрдг्рдб рдбिрд╕्рдЯ्рд░ीрдм्рдпूрдЯрд░्рд╕, рджिрд▓्рд▓ी
рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡рд░्рд╖: 2016 (рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг)
рдоूрд▓्рдп: ₹ 595.00 рд░ुрдкрдпे, рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा: 143
рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ: рд░ंрдЬрдп рдХुрдоाрд░ рдкрдЯेрд▓
рдкी-рдПрдЪ. рдбी. (рд╢ोрдзाрд░्рдеी), рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдЕрдз्рдпрдпрди рд╡िрднाрдЧ, рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрдХाрдп, рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧांрдзी рдХेрди्рдж्рд░ीрдп рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рдкूрд░्рд╡ी рдЪрдо्рдкाрд░рдг, (рдмिрд╣ाрд░), 845401. рдоो. +91-9451109964 рдИрдоेрд▓- sagarranjay@gmail.comрд╕्рдеाрдпी рдкрддा: рдЧ्рд░ाрдо- рдЪрдХिрдпाँ, рдкोрд╕्рдЯ- рдиिрдЧрддрдкुрд░, рдЬрдирдкрдж- рдоीрд░рдЬाрдкुрд░, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢।
рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдк्рд░рдпाрдЧрд░ाрдЬ (рдЗрд▓ाрд╣ाрдмाрдж) рдЬрдирдкрдж рдоें рдЬрди्рдоे рдмрд╣ुрдоुрдЦी рдк्рд░рддिрднा рдХे рдзрдиी рдПрд╡ं рд╕рдоृрдж्рдз рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдбॉ. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдПрдХ рд╕рдлрд▓ рдЧीрддрдХाрд░, реЪреЫрд▓рдХाрд░, рдХрд╡ि, рдХрдеाрдХाрд░, рд▓ेрдЦрдХ рд╣ोрдиे рдХे рд╕ाрде рд╣ी рдПрдХ рд╕рдлрд▓ рд╕рдоीрдХ्рд╖рдХ рдЗрдд्рдпाрджि рдХे рд░ूрдк рдоें рднी рд╕ुрдкрд░िрдЪिрдд рд░рд╣े рд╣ैं। рдиिрд░рди्рддрд░ рд▓ेрдЦрди рдХाрд░्рдп рд╕े рдЬुреЬे рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЗрдирдХी рд░ूрдЪि рдХाрд╡्рдп-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп, рджोрд╣ा-рд╕рддрд╕рдИ, рдЪрд░िрдд-рдХाрд╡्рдп, рдХрд╣ाрдиी-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рдЙрдкрди्рдпाрд╕, рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ-рдЕрди्рддрд░्рд╡ाрд░्рддाрдПँ (рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░), рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рд▓рдШुрдХрдеा-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рд╢ोрдз, рдЖрд▓ेрдЦ-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣, рдЧीрдд-рд╕ंрдХрд▓рди рдЗрдд्рдпाрджि рдЕрдиेрдХ рд╡िрдзाрдУं рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрдзिрдХ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЗрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣िрди्рджी рдЬрдЧрдд рдХी рд╡िрднिрди्рди рд╡िрдзाрдУं рдоें рдХुрд▓ рдкрдЪ्рдЪीрд╕ рд╕े рднी рдЬ्рдпाрджा рд░рдЪрдиाрдПँ рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ैं। рджूрд░рджрд░्рд╢рди рд╡ рдЖрдХाрд╢рд╡ाрдгी рдкрд░ рд╕рд░рд╕ рдХाрд╡्рдп рдЧोрд╖्рдаिрдпों рдоें рд╕рд╣рднाрдЧिрддा рддрдеा рднेंрдЯрд╡ाрд░्рддाрдУं рдоें рднी рдЗрдирдХी рд╕рджैрд╡ рд╕рдХ्рд░िрдп рднाрдЧीрджाрд░ी рд░рд╣ी рд╣ै। рд╡िрднिрди्рди рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рдПрд╡ं рд╕рдо्рдоाрди рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдбॉ. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди-рд╡ाрдЪрд╕्рдкрддि, рдХाрд╡्рдп-рд░рдд्рди, рдХाрд╡्рдп-рдЧौрд░рд╡, рд▓ोрдХ рд╕ाрд╣िрдд्рдп-рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕ाрдзрдХ, рд╢्рд░ेрд╖्рда рдпुрд╡ा рдЧीрддрдХाрд░ рд╕рдо्рдоाрди, рд╢्рд░ी рд╕ंрддोрд╖ рд╢рд░्рдоा рдкुрд░рд╕्рдХाрд░, рджेрд╡рдЧुрд░ु рдмृрд╣рд╕्рдкрддि рд╕рдо्рдоाрди, рдкрд░рд╢ुрд░ाрдо рд╕рдо्рдоाрди, рдХृрддिрдХाрд░ рд╕рдо्рдоाрди, рдЧिрд░िрд░ाрдЬ рд╕рдо्рдоाрди, рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╢िрд░ोрдордгि, рдиिрд░ाрд▓ा рд╕рдо्рдоाрди, рд╢ोрднрдиा-рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕ृрдЬрди рд╕рдо्рдоाрди, рдирдоो рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕рдо्рдоाрди рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХाрд░ рднाрд░рддी рд╕рдо्рдоाрди рдЗрдд्рдпाрджि рд╕े рдЕрдм рддрдХ рдирд╡ाрдЬे рдЬा рдЪुрдХे рд╣ैं।
рд╡рд░्рд╖ 2016 рдоें рд╕्рд╡ाрд╕्рддिрдХ рдкрдм्рд▓िрд╢рд░्рд╕ рдПрдг्рдб рдбिрд╕्рдЯ्рд░ीрдм्рдпूрдЯрд░्рд╕ рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╕рдордХाрд▓ीрди рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХी рдкрд░िрдзि рдоें ‘рд╕ंрджेрд╣ рдХे рджाрдпрд░े’ рдбॉ. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рд▓िрдЦिрдд рдХुрд▓ рдЪाрд░ рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ों рдмेрдмрд╕ी, рд╕ंрджेрд╣ рдХे рджाрдпрд░े, рднрд░ोрд╕े рдХी рдЖँрдЪ, рддрдеा рдЖँрдЧрди рдХी рдзूрдк рдоें рд╕े рдПрдХ рдЙрдХृрд╖्рдЯ рд░ोрдЪрдХ рдПрд╡ं рдкрдардиीрдп рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै। рдпрд╣ рдбॉ. рд╢ुрдХ्рд▓ рдХी рдж्рд╡िрддीрдп рд░рдЪрдиा рд╣ै। рдпрд╣ рдХृрддि рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╡िрд╡िрдз рдЖрдпाрдоों рдХे рдЕрдж्рднुрдд рд╕ृрдЬрди рдХрд░्рддा, рд╕ाрд╣िрдд्рдп-рдкिрддाрдорд╣ рдЖрдЪाрд░्рдп рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдХो рд╕ाрджрд░ рд╕рдорд░्рдкिрдд рд╣ै। рдЗрд╕ рдХрд╣ाрдиी рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдЕрдирдЫुрдП рдкрд╣рд▓ुрдУं рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдмреЬी рд╣ी рдЧрд╣рдирддा рдПрд╡ं рдоाрд░्рдоिрдХрддा рдХे рд╕ाрде рдХुрд▓ рджрд╕ рдХрд╣ाрдиिрдпों рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХрд╣ाрдиी рддрдд्рдд्рд╡ों рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рднी рдЕрдд्рдпрди्рдд рдУрдд-рдк्рд░ोрдд рдПрд╡ं рдЙрдЪ्рдЪ рдкрд░ाрдХाрд╖्рдаा рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рд▓ेрдЦрдХ рдХी рд╕рд╣рдЬрддा, рд╕рд░рд▓рддा, рдПрд╡ं рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХрддा рдХे рд╕ाрде рд╣ी рд╕ाрде рд░ोрдЪрдХ рднाрд╖ा рдЗрд╕ рдЕрдиुрдкрдо рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХрд╣ाрдиी рдХो рджिрд▓рдЪрд╕्рдк рдмрдиा рджेрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоें рд▓ेрдЦрдХ рдиे рдХрдИ рд╡िрд╖рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдХो рд╕рдоेрдЯрдиे рдХी рд╕рдлрд▓ рдХोрд╢िрд╢ рдХी рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХрд╣ाрдиी рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп, рдХрдеाрд╡рд╕्рддु, рдкाрдд्рд░ों рдХा рдЪрд░िрдд्рд░-рдЪिрдд्рд░рдг, рдХрдеोрдкрдХрдерди, рджेрд╢рдХाрд▓ рдЕрдерд╡ा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рддрдеा рднाрд╖ा рд╢ैрд▓ी рд╕्рдкрд╖्рдЯ, рд╕ुрди्рджрд░ рдПрд╡ं рд╕ुрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд╣ै। рд╕ंрд╡ाрдж рд╢ैрд▓ी рдЗрддрдиी рдк्рд░рднाрд╡ाрдд्рдордХ рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХो рдпрджि рдПрдХ рдмाрд░ рдкреЭрдиा рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдЬाрдпे рддो рдкूрд░ा рдкреЭे рдмिрдиा рдЦुрдж рдХो рд░ोрдХा рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддा। рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рдпрд╣ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рд╕рдоाрдЬ рддрдеा рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдкрд╣рд▓ुрдУं рдПрд╡ं рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдкрд░ рд▓िрдЦी рдЧрдИ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЕрдиाрдпाрд╕ рд░ूрдк рдоें рд╣ी рджिрд▓ рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░ рд╣ी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдк्рд░рдХृрддि рднी рдХुрдЫ рдЗрд╕ी рдХोрдЯि рдХी рд╣ै। рдмेрдмрд╕ рдоाрдирд╡ рдорди рдпрд╣ рд╕ोрдЪрдиे рдХो рдордЬрдмूрд░ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै, рдХि рдЗрддрдиे рд╕рдоृрдж्рдз рдХрд╣े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдоाрдЬ рдоें рдХुрдЫ рдЪींрдЬे рдЕрднी рднी рдЬ्рдпों рдХि рдд्рдпों рд╣ै। рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд╕्рдеाрдиीрдп рдПрд╡ं рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЬैрд╕े рд╡िрднिрди्рди рд╕्рддрд░ों рдкрд░ рдХрдИ рдоुрдж्рджों рдХो рдЫूрддी, рдЫेрдб़рддी рдФрд░ рдЦंрдЧाрд▓рддी рдпे рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рднрд╡्рдп рдПрд╡ं рд▓ाрдЬрд╡ाрдм рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рдЖрд░्рдеिрдХ, рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ, рдзाрд░्рдоिрдХ рдПрд╡ं рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдЗрдд्рдпाрджि рд╡िрднिрди्рди рдоुрдж्рджों рдХो рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рддрдеा рдоाрдирд╡ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдХो рдЕрдоूрд░्рдд्рдд рдЪिрди्рддрди рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рдЙрди्рдоुрдХ्рдд рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै।
рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рд╢ीрд░्рд╖рдХ рдХрд╣ाрдиी ‘рд╕ंрджेрд╣ рдХे рджाрдпрд░े’ рдпрдеा рдиाрдо рддрдеा рд░ूрдк рдоें рдзрди्рдп рд╣ै। рдЗрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдбॉ. рд╢ुрдХ्рд▓ рдиे рдЬो рдЕрдиुрдкрдо рдЫрдЯा рдмिрдЦेрд░ी рд╣ै, рд╡рд╣ рд╢ाрдпрдж рд╣ी рдХрд╣ी рдЕрди्рдпрдд्рд░ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓े। рдЗрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдоें рд╢ाрд▓ू рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рджिрд╡्рдпрддा рдПрд╡ं рднрд╡्рдпрддा рдХो рд╕рдоेрдЯे рд╣ुрдП рд╣ै। рдХिрди्рддु рдлिрд░ рднी рдЙрд╕рдХी рдмрд╕ рдПрдХ рдЫोрдЯी рд╕ी рдЧрд▓рддी рднाрдИ рдПрд╡ं рдмेрдЯे рддुрд▓्рдп рдЕрдоिрдд рдХो рднोрдЧ рд╡िрд▓ाрд╕िрддा рдХे рдк्рд░рддि рдЙрди्рдоुрдХ्рдд рдПрд╡ं рдорджрд╣ोрд╢ рдмрдиा рджेрддी рд╣ै। рд╣ाрд▓ाँрдХि рдЗрд╕ рдШрдЯрдиा рд╕े рдЬрд╣ाँ рдПрдХ рдУрд░ рд╢ाрд▓ू рдХी рд╕ुрди्рджрд░рддा рдХा рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै, рддो рд╡рд╣ी рджूрд╕рд░ी рдУрд░ рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдиे рд╢ाрдорд▓ी рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕्рдд्рд░िрдпों рдХो рд╣рд░ рдХ्рд╖рдг рд╕рддрд░्рдХ рд░рд╣рдиे рдХा рд╕рди्рджेрд╢ рднी рдк्рд░ेрд╖िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рд╢ाрдорд▓ी рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि-
“ рджेрд╣ рдХा рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдЕрдЪ्рдЫे-рдЕрдЪ्рдЫे рдЛрд╖ि рдоुрдиिрдпों рдХी рддрдкрд╕्рдпा рднंрдЧ рдХрд░ рджेрддा рд╣ै рдФрд░ рддुрдо рддो 11-12 рд╡рд░्рд╖ рдХे рд▓реЬрдХे рдХे рд╕ाрдордиे рд╣ी рдирдЧ्рди рд╣ो рдмैрдаीं।”
рддрдм рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рдд्рдпुрдд्рддрд░ рдоें рд╢ाрд▓ू рдХрд╣рддी рд╣ै рдХि-
“ рддो рдХ्рдпा рд╡ो рдЕрдкрдиी рдЬрд╡ाрдиी рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рдоुрдЭрдкे рдХрд░ेрдЧा, рдЕрдкрдиी рдоाँ рд╕рдоाрди рдмреЬी рдмрд╣рди рдкрд░।”
рд╣ाрд▓ाँрдХि рдЗрд╕ рд░ूрдк рдоें рд╢ाрд▓ू рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рднी рдХोрдИ рдХрдордЬोрд░ рдкрдХ्рд╖ рджृрд╖्рдЯिрдЧोрдЪрд░ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдкрд╣рд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рдкрд░िрд╡рд░्рддрди’ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рдкिрддाрдУं рдХो рдпрд╣ рд╕рди्рджेрд╢ рджिрдпा рд╣ै рдХि рдЙрди्рд╣ें рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд╕ाрде рд╕рдЦ्рдд рд░рд╡ैрдпे рдХो рдирд╣ीं рдЕрдкрдиाрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдХ्рдпोंрдХि рдЗрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдоें рдПрдХ рдкिрддा рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рд╣ी рдШрд░ рдоें рдк्рд░ाрдпः рдЕрд╢ाрди्рддि рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै, рдХ्рд▓ेрд╢ рдХा рдоाрд╣ौрд▓ рдЪाрд░ो рддрд░рдл рд╡्рдпाрдк्рдд рд░рд╣рддा рд╣ै। рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдмेрдЯे рдФрд░ рдмрд╣ू рдиे рд╕ूрд░рдд рдЬाрдиे рдХा рдиिрд╢्рдЪрдп рдХрд░ рд▓िрдпा рдФрд░ рд╡े рд╡рд╣ी рдкрд░ рдмрд╕ рдЧрдпे, рд▓ेрдХिрди рдкिрддाрдЬी рдХे рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдХोрдИ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ। рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдбॉ. рд╢ुрдХ्рд▓ рдХे рдЕрдиूрдаे рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рдЕрдиुрднрд╡’ рднी рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рд╣ी рд░ूрдк рдоें рдЕрдиुрднрд╡ рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддी рд╣ै। рдЗрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдоें рд▓ाрд▓ू рдПрд╡ं рдХाрд▓ू рдХे рд░ूрдк рдоें рдПрдХ рдЕрди्рдзे рдПрд╡ं рдПрдХ рдХुрдмреЬे рдХी рджोрд╕्рддी рдХा рдмрдЦूрдмी рдЪिрдд्рд░рдг рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рджोрд╕्рддी рдХे рдЙрддाрд░-рдЪреЭाрд╡ рдХी рдЭрд▓рдХ рднी рдпрд╣ाँ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ै। рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдиे рджोрд╕्рддी рдоें рдХрд╣ी рд▓ाрд▓рдЪ рдХो рддो рдХрд╣ी рдкрд╢्рдЪाрддाрдк् рдХो рдЬрдмрд░рдЬрд╕्рдд рд░ूрдкों рдоें рд╡рд░्рдгिрдд рдХिрдпा рд╣ै।
рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рдиाрддेрджाрд░’ рджेрд╢ рдХाрд▓ рдПрд╡ं рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдХा рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдЬ्рдЮाрди рдХрд░ाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рдХрд╣ाрдиी рдХे рдкाрдд्рд░ рджिрд╡्рдпांрд╢ рдХी рдЬेрдм рд╕े рдкрд░्рд╕ рдПрд╡ं рдкैрд╕ों рдХा рд░ेрд▓рд╡े рд╕्рдЯेрд╢рди рд╕े рдЧрд╣рд░ी рдиींрдж рдоें рдЧाрдпрдм рд╣ोрдиा, рд╡िрд╖рдо рдкрд░िрд╕्рдеिрддि рдХा рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиा, рдкाрд╕ рдоें рд╕िрд░्рдл рд╕ोрд▓рд╣ рд░ुрдкрдпे рдХा рдмрдЪ рдкाрдиा, рдЪрд▓рддी рдЯ्рд░ेрди рдоें рдкैрди्рдЯ्рд░ी рдХाрд░ рдоैрдиेрдЬрд░ рдХा рдорджрдж рдХрд░рдиा рддрдеा рджिрд╡्рдпांрд╢ рдХी рдмेрдЯी рдХो рджेрдЦрдиे рдХे рд░ूрдк рдоें рдкैрди्рдЯ्рд░ी рдХाрд░ рдоैрдиेрдЬрд░ рдХा рд╣ी рдЖрдиा рдЗрдд्рдпाрджि рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рд╣ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рджृрд╖्рдЯि рдк्рд░рджाрди рдХрд░рддा рд╣ै। рддрднी рддो рдоैрдиेрдЬрд░ рдХрд╣рддा рд╣ै, “рднрдИ рдХुрджрд░рдд рдХा рднी рдЬрд╡ाрдм рдирд╣ीं рдЖрдЬ рд╣рдордиे рдЬिрдирдХी рдорджрдж рдХी рджो рдШंрдЯे рдмाрдж рд╣ी рдЙрдирдХे рд╕ाрде рд░िрд╢्рддे рдХी рдбोрд░ рднी рдмंрдз рдЧрдИ।”
рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рджेрд╢рднрдХ्рддि’ рднी рдПрдХ рдЕрд▓рдЧ рд╣ी рд░ूрдк рдоें рджेрд╢рднрдХ्рддि рдХा рджрд░्рд╢рди рдХрд░ाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рдЗрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдоें рдЗंрд╕्рдкेрдХ्рдЯрд░ рд░ाрдаौрд░ рдХрд╣ाрдиी рдХे рджो рдЕрди्рдп рдкाрдд्рд░ों рд░рдоेрд╢ рдПрд╡ं рд╕ुрд░ेрд╢ рд╕े рдпрд╣ рдмрддाрддा рд╣ै рдХि, “рд░ाрдЬ рдирдЧрд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдирдХрд▓ी рдиोрдЯों рдХा рдХाрд░ोрдмाрд░ реЮैрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдоुрдЭे рдХुрдЫ рд╕ुрд░ाрдЧ рдЪाрд╣िрдП।”
рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рджेрд╢рднрдХ्рдд рд░рдоेрд╢ рддрдеा рд╕ुрд░ेрд╢ рдиे рдЕрдкрдиी рдЪрддुрд░ाрдИ рдПрд╡ं рдмрд╣ाрджुрд░ी рд╕े рдирдХрд▓ी рдиोрдЯ рдЫाрдкрдиे рд╡ाрд▓ों рдХो рдЧिрд░рдл्рддाрд░ рдХрд░рд╡ाрдпा। рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рдиाрджाрдиी’ рдПрдХ рдирдП рдоुрдХाрдо рдкрд░ рд▓े рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдбॉ. рд╢ुрдХ्рд▓ рдиे рдпрд╣ рдмрддाрдпा рд╣ै рдХि ‘рдЗрдЬ्рдЬрдд рдХे рд▓िрдП рд╕рдоाрдЬ рдХा рдордз्рдпрд╡рд░्рдЧीрдп рддрдмрдХा рдХुрдЫ рднी рдХрд░рдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╕рдо्рдоाрди, рдк्рд░рддिрд╖्рдаा рд╡ рдЗрдЬ्рдЬрдд рдХो рдЕрдкрдиी рдФрд▓ाрдж рд╕े рднी рдмреЬा рдоाрдирдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдкрд░िрдгाрдо рдпрд╣ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдоिрде्рдпा рдЖрдбрдо्рдмрд░ рд╣рдоें рд╣рдоाрд░े рдЦूँрди рдХे рд░िрд╢्рддों рдХा рдЦूँрди рдХрд░рдиे рддрдХ рдХो рдордЬрдмूрд░ рдХрд░ рджेрддे рд╣ैं। рд╣рдо рд╣рдоाрд░े рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЬिрддрдиा рдирд╣ीं рд╕рдордЭ рдкा рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрддрдиा рд╣ी рд╣рдоाрд░े рдмрдЪ्рдЪे рднी рд╣рдоें рд╣рдоाрд░ी рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рд╕рдордЭрдиे рдоें рдЕрд╕рдлрд▓ рд╕िрдж्рдз рд╣ो рд░рд╣े рд╣ैं। ’ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рдЕрддीрдд’ рднी рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдПрдХ рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рд╕рдоेрдЯे рд╣ुрдП рд╣ैं। рдХрд╣ाрдиी рдХा рдкिрддा рдордиोрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдЕрдкрдиे рдкुрдд्рд░ рд╕ुрд╢ांрдд рдХे рдк्рд░рддि рдХुрдЫ рдЬ्рдпाрджा рд╣ी рд╣рдж рддрдХ рдЖрдЧे рдмреЭрдХрд░ рдЧрд▓рддी рдкрд░ рдЧрд▓рддी рдХрд░рддा рдЪрд▓ा рдЖрддा рд╣ै। рдкрд░िрдгाрдо рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╕ुрд╢ांрдд рдХा рд╣ृрджрдп рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдЯूрдЯ рдЬाрддा рд╣ै, рдХि рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдкिрддा рд╕े рддрди, рдорди рдПрд╡ं рдзрди рд╕े рд╣рдоेрд╢ा-рд╣рдоेрд╢ा рдХे рд▓िрдП рд╕ाрд░े рд░िрд╢्рддे рдиाрддे рддोреЬ рджेрддा рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рдмीрд╕ рд╡рд░्рд╖ рдХे рдмाрдж рдордиोрд╣рд░ рд▓ाрд▓ рдХो рдЕрдкрдиे рд▓िрдП рдЧрдпे рдиिрд░्рдгрдп рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдкрдЫрддाрд╡ा рд╣ोрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдлिрд░ рднी рд╕ुрд╢ांрдд рд╡ाрдкрд╕ рдоुреЬрдХрд░ рдкीрдЫे рдкिрддा рдХी рдУрд░ рдХрднी рдирд╣ीं рд▓ौрдЯрддा।
рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рдЕрдзूрд░ी-рд╕ीрдЦ’ рднी рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоें рдПрдХ рдирдИ рдХрд╣ाрдиी рдПрд╡ं рдПрдХ рдкूрд░ी рд╕ीрдЦ рд╣ै। рдЗрд╕ рдХрд╣ाрдиी рдоें рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдиे рдпрд╣ рдмрддाрдпा рд╣ै рдХि ‘рд╣рдоाрд░े рджेрд╢ рдоें рд╡्рдпрдХ्рддि рдкूрдЬा рдПрдХ рд╕ंрдХ्рд░ाрдордХ рдмीрдоाрд░ी рд╣ै। рдЖँрдЦ рдмंрдж рдХрд░рдХे рдХिрд╕ी рднी рдмाрдд рдкрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХрд░ рд▓ेрдиा рд╣рдоाрд░ा рд╕्рд╡рднाрд╡ рдмрди рдЧрдпा рд╣ै। рдпрд╣ рдЙрд╕ी рддрд░рд╣ рд╣ै рдЬैрд╕ा рдЪाрд╣े рдЕрдирдЪाрд╣े рд╕рд▓ाрд╣ рджेрдиा рд▓ोрдЧो рдХी рдЖрджрдд рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। рдмाрдмाрдУं рдкрд░ рднрд░ोрд╕ा рдХрд░рдиा рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХी рдХुрд░ीрддि рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдХрд╣ाрдиी ‘рдмрджрдЪрд▓рди’ рднी рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЙрднрд░ рд░рд╣ी рдПрдХ рдирдИ рдХुрд░ीрддि рдХा рджрд░्рд╢рди рдХрд░ाрддी рд╣ै। рдЬिрд╕рдоें рдПрдХ рдкрддि рдЕрдкрдиे рд╡्рдпрд╡рд╕ाрдп рдХी рдк्рд░рдЧрддि рд╣ेрддु рди рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рдЙрдЪ्рдЪ рдШрд░ाрдиे рдХी рд▓реЬрдХी рдХे рд╕ाрде рдк्рд░ेрдо рд╡िрд╡ाрд╣ рдХрд░рддा рд╣ै, рдЕрдкिрддु рдЙрд╕े рдкрд░ рдкुрд░ुрд╖ рдХे рд╕ाрдордиे рдкрд░ोрд╕рдиे рд╣ेрддु рд╣рдоेрд╢ा рддैрдпाрд░ рдмैрдаा рд╣ुрдЖ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрддрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рдПрдХ рдкрддि рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрд╡िрдиाрд╢ рдЕрдкрдиे рдкрдд्рдиी рдХी рддाрд░ीрдл рдХрдо्рдкрдиी рдХे рдоाрд▓िрдХ рдХे рд╕ाрдордиे рдмрд╕ рдЗрд╕ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рд╕े рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рддाрдХि рдХрдо्рдкрдиी рдХा рдоाрд▓िрдХ рдЙрд╕рдХी рдкрдд्рдиी рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рд╣ो рд╕рдХे। рдПрдХ рджो рдмाрд░ рддो рд╡рд╣ рд╕рдлрд▓ рднी рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ी рдХाрд░рдг рд╣ै рдХि рдЖрд▓ोрдХ рд╡рд░्рдоा рднी рдЕंрдЬрд▓ी рдХे рдк्рд░рддि рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХी рдЕрдЧрд▓ी рдПрд╡ं рдЕрди्рддिрдо рдХрд╣ाрдиी ‘рдпोрдЧрджाрди’ рднी рдПрдХ рдирдП рдХ्рд╖िрддिрдЬ рдХा рджрд░्рд╢рди рдХрд░ाрдиे рд╡ाрд▓ी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдХрд╣ाрдиीрдХाрд░ рдбॉ. рд╢ुрдХ्рд▓ рдиे рдПрдХ рдмेрдмрд╕ рдФрд░ рд▓ाрдЪाрд░ рдкिрддा рдХे рдЬीрд╡рди рд╕ंрдШрд░्рд╖ो рдХो рд╡рд░्рдгिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдХрд╣ाрдиी рдХे рдкाрдд्рд░ рд░ाрдорд╕ेрд╡рдХ рдХी рдмेрдЯी рдЕंрдЬू рд╕рдлрд▓рддा рдХी рдЖрдЦिрд░ी рджрд╣рд▓ीрдЬ рдкрд░ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХे рдмाрдж рднी рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдПрд╡ं рдЕрдкрдиे рдкिрддा рдХे рдЕрдкрдоाрди рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдд्рдорд╣рдд्рдпा рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ै। рдиिрд╢्рдЪिрдд рд░ूрдк рд╕े рд╡рд╣ рдХोрдИ рдХрдордЬोрд░ рд╣ृрджрдп рд╡ाрд▓ी рдорд╣िрд▓ा рдирд╣ीं рдеी। рдЕрди्рддрддोрдЧрдд्рд╡ा рдмрд╕ рдпрд╣ी рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि- “рдЦा рдЧрдпा рдЙрд╕े рдЗрд╕ рджेрд╢ рдХा рд╕िрд╕्рдЯрдо।”
рд╣ाрд▓ाँрдХि рдпрджि рджुрдиिрдпा рдХी рдирдЬрд░ рд╕े рджेрдЦा рдЬाрдпे рддो рдпрд╣ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоुрдЭे рдЙрд╕ी рджिрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ो рдЧрдИ рдеी, рдЬिрд╕ рджिрди рдпрд╣ рдоेрд░े рд╣ाрде рдоें рдЖрдИ рдеी। рд▓ेрдХिрди рд╕рд╣ी рдоाрдпрдиे рдоें рдпрджि рд╡िрдЪाрд░ рдХिрдпा рдЬाрдпे рддो рдпрд╣ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдоुрдЭे рдЙрд╕ рджिрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдИ рдЬिрд╕ рджिрди рдХि рдоैंрдиे рдЗрд╕ рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рдХे рдЕрди्рддिрдо рдкृрд╖्рда рдХा рдкाрд░ाрдпрдг рдХिрдпा। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдбॉ. рд╢ुрдХ्рд▓ рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдПрд╡ं рдХृрддिрдд्рд╡ рдХे рд╡िрд╖рдп рдоें рдпрд╣ рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЫाрдпाрд╡ाрджी рдХрд╡ि рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рдк्рд░рд╕ाрдж рдХे рдмाрд░े рдоें рд╣рдоें рддो рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдирд╣ीं рдкрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдбॉ. рд╢ुрдХ्рд▓ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╣рдоें рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдкрддा рд╣ै। рдХिрди्рддु рдЕреЮрд╕ोрд╕ рддो рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЗрддрдиा рд╕рдм рдХुрдЫ рдкрддा рд╣ोрдиे рдХे рдмाрдж рднी рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрдиिрд░्рд╡рдЪрдиीрдп рд╣ी рд░рд╣ рдЬाрддा рд╣ै। рдЙрд╕े рдпрд╣ рдирд╣ीं рд╕рдордЭ рдоें рдЖрддा рдХि рдбॉ. рд╢ुрдХ्рд▓ рдХे рдмाрд░े рдоें рдХ्рдпा рдХुрдЫ рдХрд╣ा рдЬाрдпे рдФрд░ рдХ्рдпा рдХुрдЫ рд╢ेрд╖ рд░рдЦा рдЬाрдпे। рд╡िрднिрди्рди рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ों рдПрд╡ं рд╕рдо्рдоाрдиों рдХी рдХреЬी рдХे рд░ूрдк рдоें рддो рдпे рдЦाрди рд╣ी рд╣ैं।
рд╕рди्рджрд░्рдн:
1. рдЬрдпрд╢ंрдХрд░ рд╢ुрдХ्рд▓, рд╕ंрджेрд╣ рдХे рджाрдпрд░े (рдХрд╣ाрдиी-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣), 2016, рд╕्рд╡ाрд╕्рддिрдХ рдкрдм्рд▓िрд╢рд░्рд╕ рдПрдг्рдб рдбिрд╕्рдЯ्рд░ीрдм्рдпूрдЯрд░्рд╕, рджिрд▓्рд▓ी।
рдмрд╣ुрдд рд╕ुрди्рджрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрддि
ReplyDeleteрдмрд╣ुрдд рд╕ुрди्рджрд░ рдк्рд░рд╕्рддुрддि
ReplyDelete