เคœीเคตเคจ เค•े เคฌเคนुเคฎुเค–ी เคšिเคค्เคฐों เค•ा เคธंเค•เคฒเคจ - เคธเคฎเค•ाเคฒ

เคฎเคงु เคธंเคงु

เคฎเคงु เคธंเคงु

เคชूเคฐ्เคต เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เคเคตं เค…เคง्เคฏเค•्เคท,เคนिเคจ्เคฆी เคตिเคญाเค—,เค—ुเคฐु เคจाเคจเค• เคฆेเคต เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ, เค…เคฎृเคคเคธเคฐ, เคชंเคœाเคฌ।
            เคฒเค˜ुเค•เคฅा เคฐเคšเคจा เค”เคฐ เค†เคฒोเคšเคจा เค•े เคช्เคฐเคฎुเค– เคนเคธ्เคคाเค•्เคทเคฐ เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เค…เคถोเค• เคญाเคŸिเคฏा เค•े เค…เคคिเคฅि เคธเคฎ्เคชाเคฆเคจ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•เคฒा เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ी เคชเคค्เคฐिเค•ा ‘เคธเคฎเค•ाเคฒ 11’ เค•ा เคฒเค˜ुเค•เคฅा เคตिเคถेเคทांเค• เคฎिเคฒा। เคœเคฌเค•ि เค‡เคธเค•े เคธंเคชाเคฆเค• เคถ्เคฐी เคตिเคตेเค• เคฎिเคถ्เคฐ เค”เคฐ เคฎुเค–्เคฏ เคธंเคชाเคฆเค• เคถ्เคฐी เคฆेเคตेเคจ्เคฆ्เคฐ เค†เคฐ्เคฏ เคนैं। เคธเคฎ्เคชाเคฆเค•ीเคฏ เคฎें เคช्เคฐोเคซेเคธเคฐ เค…เคถोเค• เคญाเคŸिเคฏा เคฒเค˜ुเค•เคฅा เค•ी เค—ंเคญीเคฐ, เคœिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐ, เคฐเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคตिเคงा เค•े เค‡เคคिเคนाเคธ เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เค‡เคธเค•ा เค‰เคฆ्เคญเคต เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ, เคช्เคฐเคธाเคฆ, เค•เคจ्เคนैเคฏाเคฒाเคฒ เคฎिเคถ्เคฐ เคช्เคฐเคญाเค•เคฐ, เคฐाเคตी เคธे เคฎाเคจเคคे เค•เคนเคคे เคนैं- “เคนिเคจ्เคฆी เคฒเค˜ुเค•เคฅाเค“ं เค•ा เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เคœเคจเคชเคฅ เคธौ เคธे เค…เคงिเค• เคตเคฐ्เคทों เค•े เคธंเค˜เคฐ्เคท เคธे เคฌเคจ เคชाเคฏा เคนै। --- เคธเคจ् เคธเคค्เคคเคฐ เค•े เคฌाเคฆ เคฒเค˜ुเค•เคฅा เค•े เคจเค เคฆौเคฐ เคฎें เค…เคจेเค• เคฒेเค–เค• เค‡เคธเค•े เคธ्เคตเคฐूเคช เค•ो เคธँเคตाเคฐเคจे- เคจिเค–ाเคฐเคจे เคฎें เคช्เคฐाเคฃเคชเคฃ เคธे เคœुเคŸเคคे เคนैं---- เคธเคจ เค…เคธ्เคธी เค•े เค†เคธเคชाเคธ เคจเคตเคฏुเคตा เคชीเฅी เคฌเฅœी เคธंเค–्เคฏा เคฎें เคฒเค˜ुเค•เคฅा เค•ो เคนाเคฅों เคนाเคฅ เคฒेเคคी เคนै। ---เค‡เคธ เคธे เคธंเค˜เคฐ्เคท เค•ा เคเค• เค”เคฐ เคฎोเคฐ्เคšा เค–ुเคฒ เคœाเคคा เคนै।“[1]

 เคฏเคน เค…ंเค• เค•เคฅाเค•ाเคฐ เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ เค•ी เคธ्เคฎृเคคि เค•ो เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै।

            เคตिเคถेเคทांเค• เคฎें 64 เคฒเค˜ुเค•เคฅाเค•ाเคฐों เค•ी เคเค• เค”เคฐ เคเค•ाเคงिเค• เคฒเค˜ुเค•เคฅाเคँ เคนैं। เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ- “เคธเคš्เคšा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคตเคนी เคนै, เคœो เคนเคฎเคฎें เค—เคคि, เคธंเค˜เคฐ्เคท เค”เคฐ เคฌेเคšैเคจी เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เค•เคฐे।“ เคธंเค•เคฒเคจ เค•ी เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคฒเค˜ुเค•เคฅा เค‡เคธ เค•เคธौเคŸी เคชเคฐ เคชूเคฐी เค‰เคคเคฐเคคी เคนै।

       เคฌเคนुเคฎुเค–ी เคญ्เคฐเคท्เคŸाเคšाเคฐ เค•ा เคเค• เคชเคนเคฒू เคฌैंเค• เค˜ोเคŸाเคฒे เคนैं। เคธूเคฐเคœ เคช्เคฐเค•ाเคถ เค•ी ‘เคฌเคฐ्เคคเคจों เค•े เคฌเคš्เคšे’ เคฎें เคšเคคुเคฐ เคฒोเค— เคฅोเฅœी เคธी เคฐिเคถ्เคตเคค เคธे เคˆเคฎाเคจ เค–เคฐीเคฆ เคฌเฅœे เค˜ोเคŸाเคฒों เค•े เคฒिเค เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคคैเคฏाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฌเคฐ्เคคเคจों เค•े เคฌเคš्เคšे เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคคीเคต्เคฐ เคต्เคฏंเค—्เคฏ เคฒिเค เคนै। เคฏเคนाँ เคฌैंเค• เค˜ोเคŸाเคฒे เคฆेเคถ เค•ी เคœेเคฌ เค•ाเคŸ เคฐเคนे เคนैं, เคคो เค‰เคจเค•ी ‘เคšोเคฐ เคšोเคฐ เคšोเคฐ---' เคฎें เคฆो เคคเคฐเคน เค•े เคœेเคฌเค•เคคเคฐे เคนैं। เคธीเคงे เคœेเคฌ เค•ाเคŸเคจे เคตाเคฒे เค”เคฐ เคงเคจ เคฐाเคถि เคตाเคชिเคธ เคฆिเคฒाเคจे เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฆोเคฌाเคฐा เค˜ेเคฐเคจे เคตाเคฒे। เคชुเคฒिเคธเคคंเคค्เคฐ เคจ เคตเคนाँ เคนै, เคจ เคฏเคนाँ। ‘เคคेเคฐी เคฌाเคฐी’ เคฎें เคฐाเคœเคจीเคคिเคœ्เคž, เค‰เคฆ्เคฏोเค—เคชเคคि เค”เคฐ เคฌ्เคฏूเคฐोเค•्เคฐेเคŸ, เคธเคญी เคเค• เคนी เคฅैเคฒे เค•े เคšเคŸ्เคŸे-เคฌเคŸ्เคŸे เคนैं। เคธเคฌ เคฆेเคถ เค•ो เค˜ुเคจ เค•ी เคคเคฐเคน เคšाเคŸ เคฐเคนे เคนैं। เคธเคฌ เคšเคคुเคฐ เคฒोเค— เค‡เคธ เคฆौเฅœ เคฎें เคฒเค—े เคนैं। เค…ंเคงेเคฐ เคจाเค—เคฐी, เคšौเคชเคŸ เคฐाเคœा। เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคจिเคงि เค•ी ‘เคšोเคฐ เค•ौเคจ’ เคฎें เคญी เคชुเคฒिเคธ เค•ी เคฐुเคšि เคธเคš्เคšाเคˆ เคœाเคจเคจे เค•ी เคจเคนी, เคฎाเคค्เคฐ เคธौ เคกॉเคฒเคฐ เค•ा เคจोเคŸ เคเคชเคŸเคจे เคฎें เคนै।

       เคฏे เคฒเค˜ुเค•เคฅाเคँ เค•เคนเคคी เคนैं เค•ि เคนเคฎाเคฐे เคฒोเค•เคคเคจ्เคค्เคฐ เคธे เคฒोเค• เคนी เค—ाเคฏเคฌ เคนै। เค‡เคธ เคช्เคฐเคœाเคคंเคค्เคฐ เคฎें เคช्เคฐเคœा เค•เคนाँ เคนै? เคœเคจเคคंเคค्เคฐ เค•ा เคœเคจ เคขूँเคขเคจे เคชเคฐ เคญी เคจเคนीं เคฎिเคฒेเค—ा। เค•เคฎเคฒ เคšोเคชเฅœा เค•ी ‘เคคंเคค्เคฐ’ เคฎें เคตोเคŸ เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै เค…เคชเคจे เคนाเคฅ เค•ाเคŸ เค•เคฐ เคฆे เคฆेเคจा। เคต्เคฏंเค—्เคฏाเคค्เคฎเค• เคฒเคนเคœे เคฎें เค•เคนเคคे เคนै- “เฅ™เคฒเฅ˜ เค–ुเคฆा เค•ा। เคนुเค•्เคฎ เคฌाเคฆเคถाเคน เค•ा। เค‡เคš्เค›ा เคชूंเคœीเคจाเคฅ เค•ी। เค‡เคถाเคฐे เค•ंเคชเคจिเคฏों เค•े। เค–ूเคจ เคนเคฎाเคฐा। เคชเคธीเคจा เคนเคฎाเคฐा। เคฎेเคนเคจเคค เคนเคฎाเคฐी। เคถเค•्เคคि เคนเคฎाเคฐी। เคธเคค्เคคा เค‰เคจเค•ी। เคชाเคตเคฐ เค‰เคจเค•ी।--- เคชเคนाเฅœ เค‰เคจเค•े। เฅ›เคฎीเคจ เค‰เคจเค•ी। เค‡เคฎाเคฐเคคें เค‰เคจเค•ी। เค•ाเคฐเค–ाเคจे เค‰เคจเค•े।--- เคธिเคชाเคนी เค‰เคจเค•े। เคกंเคกे เค‰เคจเค•े। เคฎुเคฒ्เค• เค‰เคจเค•ा। เคญूเค– เคนเคฎाเคฐी। เคฌेเคฐोเฅ›เค—ाเคฐी เคนเคฎाเคฐी। เค…เคญाเคต เคนเคฎाเคฐे। เค•ंเค—ाเคฒी เคนเคฎाเคฐी।“[2] เคฐाเคฎเค•ुเคฎाเคฐ เค˜ोเคŸเฅœ ‘เคฌंเคงे เคนाเคฅ เค•ा เคœीเคต’ เคฎें เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เคฐाเคœเคจेเคคाเค“ं เค•ी เคฆोเค—เคฒी เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค•ो เคธเคฎเคเคจा เคนเคฐ เค•िเคธी เค•े เคฌเคธ เค•ा เคจเคนीं। เคฌเคฒเคฐाเคฎ เค…เค—्เคฐเคตाเคฒ เค•ी ‘เคคीเคจ เคตेเคคाเคฒ เค•เคฅाเคँ’ เคฌैเคคाเคฒ เคญเคŸ्เคŸเคฐाเคต เค•ी เคชुเคธ्เคคเค• ‘เคตेเคคाเคฒ เคชเคšीเคธी’ เค•ी เคฒोเค• เค•เคฅाเค“ं เค•े เคชเคฐिเคช्เคฐेเค•्เคท्เคฏ เคฎें เค†เคœ เค•ी เคธ्เคฅिเคคिเคฏाँ เคฒिเค เคนै। ‘เค•ोเคŠ เคจृเคช เคนाเค‰’ เค•ा เคธเคœเค—, เคธเคšेเคค เคตेเคคाเคฒ เคช्เคฐเคœा เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคนै। เคฏเคน เคฌुเคฆ्เคงिเคนीเคจ เคช्เคฐเคœा เคถाเคธเค• เค•ो เคงเคฎเค•ी เคฆेเคจा เคจเคนीं เคœाเคจเคคी, เค‡เคธीเคฒिเค ‘เค•ोเคŠ เคจृเคช เคนाเคŠ, เคนเคฎी เค•ा เคนाเคจि‘ เค•ी เคธोเคš เคตाเคฒी เคฌुเคฆ्เคงिเคนीเคจ เคช्เคฐเคœा เค•ा เคตैเคคाเคฒ เคธिเคฐ เคŸुเค•เฅœे-เคŸुเค•เฅœे เคฆेเค–เคจे เค•ी เค‡เคš्เค›ा เคฐเค–เคคा เคนै। ‘เคชाเคฒเคจเคนाเคฐ’ เคฎें เค‰เคธ เค•िเคธाเคจ เค•ा เค…ंเค•เคจ เคนै, เคœो เคฐाเคœा เค”เคฐ เค‰เคธเค•े เคฐाเคœ्เคฏ เค•े เคฒिเค เค…เคจ्เคจ เค‰เคค्เคชเคจ्เคจ เค•เคฐเคคा เคนै, เคฒेเค•िเคจ เคชाเคฒเคจเคนाเคฐ เคนोเค•เคฐ เคญी เค‰เคธे เคฐाเคœा เค•े เค†เค—े เคนाเคฅ เคชเคธाเคฐเคคे เฅ›िंเคฆเค—ी เค—ुเคœाเคฐเคจी เคชเฅœเคคी เคนै। เคฐเคถ्เคฎि เคธ्เคฅाเคชเค• เค•ी ‘เค•เคธौเคŸी’ เค•े เค—เคœ्เคœू เคœैเคธे เคจिเคฐीเคน, เคฌेเคšाเคฐे เคœเคจ เคคो เคฎเคคाเคงिเค•ाเคฐ เค•ी เคถเค•्เคคि เคธे เคนी เค…เคจเคญिเคœ्เคž เคนैं।

เคธंเคฆीเคช เคคोเคฎเคฐ เค•ी ‘เคฐाเคœा, เคช्เคฐเคœा เค”เคฐ เคงเคจिเค•’ เค•เคนเคคी เคนै เค•ि เค•เคฐ्เคคเคต्เคฏ เคตिเคฎुเค– เคฐाเคœा เคฐाเคœा เคจเคนीं เคฐเคนเคคा।

เค…เคจिเคฒ เคฎเค•ाเคฐिเคฏा ‘เค—ुเคฒ, เค—ुเคฒเคถเคจ เค”เคฐ เค—ुเคฒเคซाเคฎ’ เคฎें เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เค—ुเคฒเคซाเคฎ เค…เค—เคฐ เค ीเค• เคธे เค…เคชเคจे เค‰เคชเคตเคจ เค•ी เคฆेเค–-เคฐेเค– เค•เคฐेเค—ा เคคो เค ीเค•, เค…เค—เคฐ เค‰เคธเคฎें เค…เคชเคจा เค…เคฐ्เคฅเคคंเคค्เคฐ เค˜ुเคธेเฅœ เคฆेเค—ा เคคो เค‰เคธเค•े เคนिเคธ्เคธे เคซूเคฒ เคจเคนीं เคชเคฐिंเคฆों เค•ी เคฌीเคŸ เคนी เค†เคเค—ी। เค†เคฎ เค†เคฆเคฎी เคธเคœเค— เคนै। เคตเคน เค•िเคธी เคธเคฐเค•ाเคฐी เค•เคฐ्เคฎเคšाเคฐी เค•ी เคจाเคœाเคฏเคœ เคฆเคนाเฅœ เคจเคนीं เคธเคนेเค—ा। เค–ेเคฎเค•เคฐเคฃ เคธोเคฎเคจ เค•ी ‘เคฆोเคธ्เคคों เค•ी เคฎเคนเคซिเคฒ’ เค•เคนเคคी เคนै เค•ि เคนเคฐ เค•िเคธी เค•ो เคฐिเคถ्เคตเคค เคธे เคจเคนीं เค–เคฐीเคฆा เคœा เคธเค•เคคा।

 เคธांเคช्เคฐเคฆाเคฏिเค•เคคा เคเค• เคนเคฅिเคฏाเคฐ เคฌเคจ เคšुเค•ी เคนै। เค†เคฒोเค• เค•ुเคฎाเคฐ เคธाเคคเคชुเคคे เค•ी ‘เค–เคคเคฐा’ เคฎें เคงเคฐ्เคฎ, เคœाเคคि, เคฐाเคท्เคŸ्เคฐ, เคญाเคทा เค•ो เค–เคคเคฐे เคฎें เคฌเคคाเค•เคฐ เคงเคฐ्เคฎเค—ुเคฐु เคฏा เคฐाเคœเคจीเคคिเคœ्เคž เคœเคจเคคा เค•ो เคกเคฐाเคคे เคนी เคจเคนीं, เคฒเฅœाเคคे เคญी เคนैं เค”เคฐ เค‡เคธ เคฒเฅœाเคˆ เคฎें เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•ा เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคนी เค–เคค्เคฎ เคนो เคœाเคคा เคนै। เค‰เคจเค•ी ‘เคถोเคทเค•’ เคฎें เคนเคฐ เค…เคคिเค•्เคฐเคฎเคฃเค•ाเคฐी เค•ो เคธाเคฎเคจे เคตाเคฒा เค—เคฒเคค เคนी เคฒเค—เคคा เคนै। เคช्เคฐเคคाเคช เคธिंเคน เคธोเฅी เค•ी ‘เคญाเค—्เคฏเคถाเคฒी’ เคฎें เคธांเคช्เคฐเคฆाเคฏिเค• เคฆंเค—ों เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฎाเคฐ- เค•ाเคŸ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคฌเคฆเคฎाเคถों เค•ा เคœिเค•्เคฐ เคนै। เคฐाเคฎेเคถ्เคตเคฐ เค•ंเคฌोเคœ เคนिเคฎांเคถु เค•ी ‘เคฎเคธीเคนा’ เคชंเคœाเคฌ เค•े เค†เคคंเค•เคตाเคฆ เค”เคฐ เค–ाเฅœเค•ुเค“ं เคฆ्เคตाเคฐा เคนोเคจे เคตाเคฒी เคนเคค्เคฏाเค“ं เคธे เคธเคฎ्เคฌเคฆ्เคง เคนै เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी ‘เคœเคนเคฐीเคฒी เคนเคตा’ เคฎें เคฆंเค—ों เค•ी เคตเคน เคœเคนเคฐीเคฒी เคนเคตा เคนै, เคœिเคธเคฎें เคธ्เคตเคช्เคจ เคญी เคฆोเคธ्เคคों เคชเคฐ เค—ोเคฒी เคšเคฒाเคจे เค•े เคนी เค†เคคे เคนैं। เคชूเคฐเคจ เคธिंเคน เค•ी ‘เคฏเคน เค—ंเค—ाเคœเคฒ เคนै’ เคฎें เคฌेเคฌुเคจिเคฏाเคฆ เค…เคถांเคคि เคซैเคฒाเคจे เคตाเคฒे เคฆंเค—ाเคˆ เคนैं।

            เคจाเคฐी เคตिเคฎเคฐ्เคถ, เค‰เคค्เคชीเฅœเคจ, เคธเคถเค•्เคคिเค•เคฐเคฃ เคญी เค‡เคจ เคฒเค˜ु เค•เคฅाเค“ं เค•ा เคช्เคฐเคคिเคชाเคฆ्เคฏ เคฐเคนा เคนै। เค•เคฎเคฒेเคถ เคญाเคฐเคคीเคฏ เค•ी ‘เคธ्เคค्เคฐी’ เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เค•े เคชाเคธ เค•ोเคˆ เคเคธा เค˜เคฐ เคจเคนीं เคนोเคคा เคœเคนाँ เคตเคน เค…เคชเคจे เคฎเคจ เค•ी เค•เคฐ เคธเค•े। เค—ोเค•ुเคฒ เคธोเคจी เค•ी ‘เคกाเคฏเคจ’ เค†เคฆिเคตाเคธिเคฏों เค•े เค‰เคจ เค…ंเคงเคตिเคถ्เคตाเคธों เค•ो เคฒिเค เคนै, เคœเคนाँ เคกाเคฏเคจ เคธिเคฐ्เคซ เคธ्เคค्เคฐी เคนी เคนो เคธเค•เคคी เคนै। เคœेंเคกเคฐ เค…เคธเคฎाเคจเคคा เคตाเคฒे เคธเคฎाเคœ เคฎें เคธ्เคค्เคฐी เค…เคชเคจे เค•ो เค–ोเคœ เคฐเคนी เคนै। เคฎुเค–्เคฏ เคช्เคฐเคถ्เคจ เคนै- เคฎैं เค•เคนाँ เคนूँ? เคฐाเคœเคจाเคฐाเคฏเคฃ เคฌोเคนเคฐे เค•ी ‘เคšुเคจाเคต’ เค•ी เคฒीเคฒा เคฌी. เค. เคชाเคธ เคนैं। เคšुเคจाเคต เค•े เคฒिเค เค–เฅœी เคนोเคคी เคนै, เคฒेเค•िเคจ เค—ाँเคตों เค•ी เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคฏเคน เคนै เค•ि เค‰เคธे เค‡ंเคŸเคฐ เคชाเคธ เคชเคคि เคธे เค•เคฎเคคเคฐ เคนी เคธเคฎเคा เคœाเคคा เคนै। เค˜ूँเค˜เคŸ เคฎें เคฐเค–ा เคœाเคคा เคนै। เคนเคธ्เคคाเค•्เคทเคฐ เค•ी เคœเค—เคน เค…ंเค—ूเค ा เคฒเค—เคตाเคฏा เคœाเคคा เคนै। เค‰เคธเค•े เคชंเคšाเคฏเคค เคšुเคจाเคต เคœीเคคเคจे เคชเคฐ เคญी เค•เคฐ्เคค्เคคा-เคงเคฐ्เคคा เคชเคคि เค•ो เคนी เคฌเคจे เคฐเคนเคจा เคนै। เคšुเคจाเคต เค…เคงिเค•ाเคฐी เค ाเค•ुเคฐ เคฎैเคฎ เค‰เคธे เคธ्เคค्เคฐी เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เค•े เคช्เคฐเคคि เคธเคšेเคค เค•เคฐเคคी เคนैं। เคธुเคฐेเคถ เคฌเคฐเคจเคตाเคฒ เค•ी ‘เคชเคตिเคค्เคฐ เคจเค—เคฐ’ เค•เคนเคคी เคนै เค•ि เคœी. เคฌी. เคฐोเคก, เค—เคฐเคฎ เคธเฅœเค• เคญเคฒे เคนी เคตेเคถ्เคฏाเค“ं เค•ी เค—เคฒिเคฏों เค•े เคจाเคฎ เคนों, เคฒेเค•िเคจ เค—्เคฐाเคนเค• เคคो เค‡เคจเค•े เคชเคตिเคค्เคฐ เคจเค—เคฐ เคธे เคนी เค†เคฏा เค•เคฐเคคे เคนैं।

                        เคฌเคฒाเคค्เค•ाเคฐ เคญाเคฐเคค เค•ी เคธเคฐ्เคตเคฎाเคจ्เคฏ เคค्เคฐाเคธเคฆी เคนै। เคฎเคนेंเคฆ्เคฐ เค•ुเคฎाเคฐ เค•ी ‘เคฐेเคชिเคธ्เคŸ’ เค•เคนเคคी เคนै เค•ि เคฐेเคชिเคธ्เคŸ เค…เค—เคฐ เคธเคค्เคคाเคงाเคฐी เคนै เคคो เค•ोเคˆ เค•ाเคจूเคจ, เคชुเคฒिเคธ, เคจ्เคฏाเคฏाเคฒเคฏ, เคœเคจเคคा เค•ी เค…เคฆाเคฒเคค, เคฎीเคกिเคฏा, เคฐाเคท्เคŸ्เคฐीเคฏ เคธुเคฐเค•्เคทा เคเคœेंเคธी เค†เคชเค•े เคฒिเค เคจเคนीं เคนै। เคธुเคฐेเคถ เคฌเคฐเคจเคตाเคฒ เค•ी ‘เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ा เค•เคค्เคฒ’ เคฎें เคฆंเค—ाเค‡เคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เค•िเคฏा เค—เคฏा เคฌเคฒाเคค्เค•ाเคฐ เค”เคฐ เคตเคนเคถเคค เคฌเคš्เคšे เคธे เค‰เคธเค•ा เคฌเคšเคชเคจ เค›ीเคจ เคฒेเคคी เคนै। เคเคธे เคนी เคฌเคฒाเคค्เค•ाเคฐ เค•ा เคงंเคงा เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคชुเคฐुเคท เค•ो เคฌाเคฒเค•ृเคท्เคฃ เค—ुเคช्เคคा เค—ुเคฐु ‘เคธเคฐ्เคช เค•ी เคœाเคคि’ เค•ा เคฐेเคชिเคธ्เคŸ เคกाเค•ू เค•เคนเคคे เคนैं। เคกाเค•े เค•ा เคฎाเคฒ เค—เคฐीเคฌों เคฎें เคฌाँเคŸा เคœाเคคा เคฅा เค”เคฐ เคฐेเคชिเคธ्เคŸ เคจेเคคाเค“ं, เคชुเคฒिเคธ, เคชเคค्เคฐเค•ाเคฐों เคฎें เคฌाँเคŸเคคे เคนैं। เค•เคฎเคฒेเคถ เคญाเคฐเคคीเคฏ เค•ी ‘เคคिเคฒिเคธ्เคฎ’ เคฎें เคตिเคฆेเคถी เคฏुเคตเคคी เค•ा เคฌเคฒाเคค्เค•ाเคฐ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा เคจेเคคा เคœी เค•ा เคธंเคฌंเคงी เคฌाเค‡เคœ्เคœเคค เคฌเคฐी เคนो เคœाเคคा เคนै। เค•ुเคธुเคฎ เคชाเคฐीเค– เค•ी ‘เฅ›िंเคฆा เค‰เคฎ्เคฎीเคฆें’ เค•े เคฏुเคตเค• เค•ो เคฌเคšเคชเคจ เคฎें เคนुเค† เคฏौเคจ เคถोเคทเคฃ เคšैเคจ เคจเคนीं เคฒेเคจे เคฆेเคคा।

                        เคธเคถเค•्เคค เคธ्เคค्เคฐी เคญी เคฏเคนाँ เค‰เคญเคฐ เค•เคฐ เค†เคˆ เคนै। เค‰เคทा เคฒाเคฒ เค•ी ‘เคœाเค—ीเคฐ เคจเคนीं’ เค•ी เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคธ्เคค्เคฐी เคœाเคจเคคी เคนै เค•ि เคตเคน เคชเคคि เค•ी เคœाเค—ीเคฐ เคจเคนीं เคนै। เคตเคน เค…เคฌ เคจ เค‰เคธเค•ी เค—ुเคฐ्เคฐाเคนเคŸ เคेเคฒेเค—ी, เคจ เคाँเคชเฅœ เคฌเคฐ्เคฆाเคถ्เคค เค•เคฐेเค—ी। เคถाเคฐ्เคฎिเคฒा เคšौเคนाเคจ เค•ी ‘เคŸूเคŸเคคा เคคिเคฒिเคธ्เคฎ’ เค•ी เคฆाเคฆी เค…เคชเคจी เคจเคตเคœाเคค เคชोเคคी เคฎें เคชเคฐंเคชเคฐाเค—เคค เคคिเคฒिเคธ्เคฎ เคคोเฅœ เคธเคถเค•्เคค เคธ्เคค्เคฐी เคฌเคจाเคจे เค•ा เคธंเค•เคฒ्เคช เคฒिเค เคนै। เคนเคฐเคญเค—เคตाเคจ เคšाเคตเคฒा เค•ी ‘เคซांเคธी’, ‘เค‡เคฌाเคฆเคค’, ‘เคฎुเคธ्เค•ाเคจ’ เคธ्เคค्เคฐी เค•ो เค—ुเคฒाเคฎी เคธे เคฎुเค•्เคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคธเค•्เคฐिเคฏ เคชुเคฐुเคทों เค•ो เคฒिเค เคนै। เคธुเคทเคฎा เคธिंเคน เค•เคฐเค›ुเคฒी เค•ी ‘เคจเฅ›เคฐ’ เค‰เคธ เคธเคถเค•्เคค เค”เคฐ เคธ्เคตाเคญिเคฎाเคจी เคธ्เคค्เคฐी เค•ी เค•เคนाเคจी เคนै, เคœिเคธเค•ा เคเค• เคธंเค•เคฒ्เคช, เคเค• เคตाเค•्เคฏ เคเคฏ्เคฏाเคถ เคœเคฎीเคฆाเคฐों เค•ा เคธाเคฐा เคจเคถा เค‰เคคाเคฐ เคธเค•เคคा เคนै। เค…เค—เคฐ เคตเคน เคงाเคจ เค•ाเคŸ เคธเค•เคคी เคนै เคคो เค‰เคธी เคนँเคธเคฒी เคธे เคฌुเคฐी เคจเฅ›เคฐ เคฐเค–เคจे เคตाเคฒे เคตिเคท्เคฃुเคฆेเคต เคœैเคธे เคœเคฎीเคฆाเคฐों เค•ा เค—เคฒा เคญी เค•ाเคŸ เคธเค•เคคी เคนै।

            เคจौเค•เคฐीเคชेเคถा เคธ्เคค्เคฐी เค•े เคชเค•्เคท เค”เคฐ เคตिเคชเค•्เคท เคชเคฐ เคญी เคฒเค˜ुเค•เคฅाเค•ाเคฐों เคจे เคฒिเค–ा เคนै। เคตीเคฐेंเคฆ्เคฐ เคญाเคŸिเคฏा เค•ी ‘เคฎเคœเคฆूเคฐ เคฆिเคตเคธ’ เค•ी เคจौเค•เคฐी เคชेเคถा เคธ्เคค्เคฐी เคชเคคि เคธे เค—ृเคนเคธ्เคฅ เคฎें เคธเคนเคฏोเค— เค•ा เคฎाเคค्เคฐ เคธ्เคตเคช्เคจ เคฆेเค– เคธเค•เคคी เคนै। เคฐाเคœเคจाเคฐाเคฏเคฃ เคฌोเคนเคฐे เค•ी ‘เคฆुเค– เค•ा เคตिเคธ्เคคाเคฐ’ เคฎें เค•ोเคฒ्เคนू เค•े เคฌैเคฒ เค•ी เคคเคฐเคน เคœुเคŸเคจे เคตाเคฒी เคจौเค•เคฐी เคชेเคถा เคธ्เคค्เคฐी เค•े เคฆुเค– เคนैं। เคฎाเคจों เคตเคน เคฆो-เคฆो เคธเคธुเคฐाเคฒों เค•ो เคเค• เคธाเคฅ เคेเคฒ เคฐเคนी เคนो। เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคจिเคงि ‘เคฌेเคšाเคฐा’ เคฎें เค•เคนเคคी เคนैं เค•ि เคจौเค•เคฐीเคชेเคถा เคฎाँ เค•े เคฎเคนंเค—े เค–िเคฒौเคจे เค”เคฐ เค•เคชเฅœे, เคฎเคนंเค—ा เค•्เคฐเคš เค”เคฐ เคฎเคนंเค—ी เค†เคฏा เคญी เคฌเคš्เคšे เค•ो เค‰เคธ เคฎाเคจเคธिเค• เคคเคจाเคต, เค‰เคฆाเคธी, เค…เคจเคฎเคจेเคชเคจ เคธे เคฎुเค•्เคค เคจเคนीं เค•เคฐ เคชाเคคे, เคœिเคจ्เคนें เคเค• เค˜เคฐेเคฒू เคฎाँ เค•ी เคฎाเคค्เคฐ เค‰เคชเคธ्เคฅिเคคि เคนी เค…เคจुเคชเคธ्เคฅिเคค เค•เคฐ เคธเค•เคคी เคนै। เค…เคฐ्เคšเคจा เคฐाเคฏ ‘เคชเคถुเคœाเคค’ เคฎें เค…เคชเคจे เคจเคตเคœाเคค เคถिเคถु เค•ो เคจौเค•เคฐों เคฏा เค•्เคฐैเคš เค•े เคธเคนाเคฐे เค›ोเฅœ เคœाเคจे เคตाเคฒी เคธ्เคค्เคฐी เคธे เค‰เคธ เค—ाเคฏ เค•ो เคฌेเคนเคคเคฐ เคฎाเคจเคคी เคนै, เคœो เค…เคชเคจे เคฌเค›เฅœे เค•ो เค›ोเฅœ เค˜ाเคธ เคšเคฐเคจे เคญी เคจเคนीं เคœाเคคी।

       เค…เคฐुเคฃ เค•ुเคฎाเคฐ เค•ी ‘เค†เคธाเคจ เคฐाเคธ्เคคा’ เค”เคฐ ‘เคฆเคฐ्เคฆ’ เคฎें เคตिเค•เคฒांเค— เคฌเคš्เคšिเคฏों เค•े เค…เคญिเคญाเคตเค•ों เค•ी เคฎเคจ:เคธ्เคฅिเคคिเคฏाँ เคนैं। เคธुเค•ेเคถ เคธाเคนเคจी เคจे ‘เคฐिเคถ्เคคे’ เคฎें เค‰เคจ เคฎเคนाเคจाเค—เคฐीเคฏ เคฌเคš्เคšों เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•िเคฏा เคนै, เคœो เคฌเคšเคชเคจ เคฎें เคนी เคฐूเคฎाเคจी เคœोเฅœों เค•ी เคคเคฐเคน เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं। เคธुเคจीเคคा เคฎिเคถ्เคฐा เค•ी ‘เคœंเค— เคœाเคฐी เคนै’ เค•เคนเคคी เคนै เค•ि เคธाเคนूเค•ाเคฐों เค•े เคฏเคนाँ เคœेเคตเคฐ เค—िเคฐเคตीं เคฐเค– เค•िเคถोเคฐी เคฌेเคŸी เค•ा เคฌ्เคฏाเคน เค•เคฐ เคฆेเคจे เคธे เคคो เค‰เคธे เค†เค—े เคชเฅाเคจा เค•เคนीं เคฌेเคนเคคเคฐ เคนै เค”เคฐ เคฐाเคงेเคถ्เคฏाเคฎ เคญाเคฐเคคीเคฏ เค•ी ’เคซीเคจिเค•्เคธ เค—เคฐ्เคฒ’ เคชเฅाเคˆ เค•ो เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เคเค• เค—เคฐीเคฌ เคฌเคš्เคšी เค•ी เค•เคนाเคจी เคนै। เคฎीเคจू เค–เคฐे เค•ी ‘เคฏाเคน्เคตी เค•ी เคกाเคฏเคฐी’ เคฎें เคฎाँ เคฌเคš्เคšी เค•ी เคธुเคฐเค•्เคทा เค•े เคฒिเค, เค‰เคธเค•ा เคœीเคตเคจ เคธेเคต เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค‰เคธे เคเค• เคชाเคธเคตเคฐ्เคก เคฆेเคคी เคนै।

       เคธूเคฐ्เคฏเคจाเคฐाเคฏเคฃ เคฐเคฃเคธुเคญे เค•ी เค•เคนाเคจी เคเค• เค•เคนเคคी เคนै เค•ि เคœाเคคिเคช्เคฐเคฅा เคฎเคจुเคท्เคฏ เค•े เคœीเคตिเคค เคนी เคจเคนीं, เคฎृเคค เคถเคฐीเคฐ เคชเคฐ เคญी เคนाเคตी เคฐเคนเคคी เคนै, เค•्เคฏोंเค•ि เคถ्เคฎเคถाเคจ เคญी เคŠँเคšी เค”เคฐ เค›ोเคŸी เคœाเคคिเคฏों เค•े เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคนोเคคे เคนैं। เค‰เคจเค•ी เค•เคนाเคจी เคฆो เค•เคนเคคी เคนै เค•ि เค‰เคš्เคš เคœाเคคिเคฏों เค•े เคฒोเค— เคชिเค›เฅœ เคฐเคนे เคนैं เค”เคฐ เคชिเค›เฅœी เคœाเคคिเคฏों เค•े เคฒोเค— เค…เคชเคจी เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคธोเคš เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค†เค—े เค† เคฐเคนे เคนैं। เคตीเคฐेंเคฆ्เคฐ เคญाเคŸिเคฏा เค•ी ‘เคฎเคœเคฆूเคฐ’ เค‰เคจ เคฎเคœเคฆूเคฐों เคชเคฐ เคนै, เคœिเคจ्เคนोंเคจे เคฆेเคถ เค•े เคฒिเค เคฌเคนुเคค เค•ुเค› เค–เฅœा เค•เคฐ เคฆिเคฏा, เคฒेเค•िเคจ เค•ोเคตिเคก เค•ाเคฒ เคฎें เคญूเค–े-เคช्เคฏाเคธे, เคฅเค•े-เคนाเคฐे เค—ाเฅœी เค•े เคจीเคšे เค†เค•เคฐ เค•เคŸ เคฎเคฐे। เคฐाเคœเคจाเคฅ เคฌोเคนเคฐे เค•ी ‘เคฆेเคธी เคฌीเคœ’, ‘เค เคธเค•เคฆाเคฐ’ เค–ेเคคीเคฌाเฅœी เค”เคฐ เค•िเคธाเคจ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เคนैं।

            เคฆเคฒिเคค เค…เคฌ เค…เคงिเค•ाเคฐ-เคธเคœเค— เค”เคฐ เค†เคค्เคฎเคตिเคถ्เคตाเคธ เคธे เคชเคฐिเคชूเคฐ्เคฃ เคนो เคšुเค•ा เคนै। เคธूเคฐเคœ เคช्เคฐเค•ाเคถ เค•ी ‘เคฒो เคฎैं เค† เค—เคฏा’ เคฎें เค…ंเคงेเคฐे เคฎें เคฐเคน เคฐเคนे, เค—เคก्เคขों เคฎें เค—िเคฐे เค•ाเคฎเค—ाเคฐ เค—เคงे เคญी เคฐेंเค•เคจा เค›ोเฅœ, เคฆเคซเคจ เคนोเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคนी เคธिเคฐ เค‰เค ा เคšुเคจौเคคी เคฆे เคฐเคนे เคนैं। เคฐाเคฎเค•เคฐเคจ เค•ी ‘เคขुเคจเคฎुเคจ’ เค•ी เค…เคจुเคธूเคšिเคค เคœाเคคि เค•ा เคจเคฐเคธू เคšुเคจाเคต เคœीเคคเคคे เคนी เคจเคฐेंเคฆ्เคฐ เคนो เคœाเคคा เคนै เค”เคฐ เค…เค—เคฒे เคšुเคจाเคต เคฎें เคชूเคฐ्เคต เคช्เคฐเคงाเคจ เคฌाเคฌूเคœी เค•े เค–िเคฒाเคซ เคฌेเค–ौเฅž เค–เฅœा เคนोเคคा เคนै। เคชเคตเคจ เคถเคฐ्เคฎा เค•ी ‘เคนเฅ˜’ เค•े เคฒोเค— เค…เคชเคจा เคนเฅ˜ เค›ीเคจเคจा เคญी เคœाเคจเคคे เคนैं।

                        เคฌाเคธी เคฐोเคŸिเคฏों เคธे เคญी เคชुเคฃ्เคฏ เค•เคฎाเคจे เค•ी เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เคถ्เคฏाเคฎ เคธुंเคฆเคฐ เคฆीเคช्เคคि เค•ी ‘เคฐोเคŸिเคฏों เค•ा เคธเคซเคฐ’ เคฎें เคฆेเค–ी เคœा เคธเค•เคคी เคนै। เค‰เคจเค•ी ‘เคธเคฒीเค•ा’ เคฎें เคฐोเคŸी เค•े เคฒिเค เค‰เคชเคฆ्เคฐเคตी เคฌเคจे เคฒोเค—ों เค•ी เค†เค— เค•ो เคฐाเคœเคจेเคคा เคธเคฒीเค•े เคธे เคถीเคคเคฒ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं। เคธुเคจीเคฒ เค—เคœ्เคœाเคจी ‘เค…เคญी เฅ›िंเคฆा เคนै เคฎेเคฐा เค—ाँเคต’ เคฎें เค—्เคฐाเคฎीเคฃ เคœीเคตเคจ เค•े เคธเค•ाเคฐाเคค्เคฎเค• เค”เคฐ เคฎเคนाเคจเค—เคฐीเคฏ เคœीเคตเคจ เค•े เคค्เคฐाเคธเคฆ เคชเคนเคฒुเค“ं เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•เคฐเคคे เคนैं। เค…เคจीเคคा เคฐเคถ्เคฎि ‘เคคเฅœเค•ा’ เคฎें เคฎीเคกिเคฏा เคฎें เค†เคˆ เค“. เคŸी. เคŸी. เค•ी เคตैเคฌเคธाเค‡เคŸ्เคธ เค•ा เคœिเค•्เคฐ เค•เคฐเคคी เคนैं, เคœเคนाँ เคธเคฌ เคฎเคจोเคฐंเคœเคจ เค•े เคจाเคฎ เคชเคฐ เค…เคถ्เคฒीเคฒเคคा เค•ा เคคเฅœเค•ा เคฒเค—ाเคฏा เคœा เคฐเคนा เคนै।

            เค•เคฎเคฒ เค•เคชूเคฐ เค•ी ‘เคœเคจ्เคฎ เคœเคจ्เคฎ เคฎोเคนे เคœเคจเคจी เคจ เค•ीเคœो’ เคฎें เคฌेเคŸों เค•ा เคธाเคนเคฌी เค ाเค  เคฎाँ เค•ो เคŸाเคŸ เค•ा เคชैเคฌंเคฆ เคฎाเคจเคคा เคนै। เค†เคฆเคฐ्เคถ เคฎเคฆाเคจ เค•ी ‘เค‘เคจ เคฒाเค‡เคจ เคชूเคœเคจ’ เคฎें 21เคตीं เคถเคคी เค•े เคฌเคš्เคšे เค‘เคจ เคฒाเค‡เคจ เคชूเคœा เค•เคฐเค•े เคฎाเคคृ-เคชिเคคृ เค‹เคฃ เคธे เคฎुเค•्เคค เคนोเคจा เคšाเคนเคคे เคนैं। เคถ्เคฏाเคฎ เคฌाเคฌू เคถเคฐ्เคฎा เค•ी ‘เคฎाँ เค•ी เคตเคฐ्เคทเค—ांเค ’ เคฎें เคธोเคถเคฒ เคฎीเคกिเคฏा เคชเคฐ เคนी เคฎाँ เค•ी เคตเคฐ्เคทเค—ांเค  เคฎเคจा เคฒी เคœाเคคी เคนै। เคฐोเคคे เคฌिเคฒเค–เคคे, เค•ुเคชुเคค्เคฐों เค”เคฐ เฅ›ाเคฒिเคฎ เคฌเคนुเค“ं เค•े เค…เคค्เคฏाเคšाเคฐों, เฅ›्เคฏाเคฆเคคिเคฏों เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคตृเคฆ्เคง เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคคो เคธाเคนिเคค्เคฏ เคธเคฎेเคŸเคคा เคนी เค†เคฏा เคนै। เคเค• เคญाเคตเคคंเคค्เคฐ เคธเคฎ्เคชเคจ्เคจ เค…เคฅเคตा เค‰เคš्เคš เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เค— เค•ा เคญी เคนोเคคा เคนै, เคœเคนाँ เคตृเคฆ्เคง เค…เคชเคจเคค्เคต เคขूंเคขเคคे เคนैं, เค•्เคฏा เค–ोเคฏा เค•्เคฏा เคชाเคฏा เค•े เคšिंเคคเคจ เค•ूเคช เคฎें เค—ोเคคे เค–ाเคคे เคนैं। เคฎเคงु เคธंเคงु เค•ी ‘เคฎूเค• เค†เคฎंเคค्เคฐเคฃ’ เค•ी เคฎाँ เคฌเคš्เคšों เค•े เค˜เคฐ เค”เคฐ เคœीเคตเคจ เคฎें เค–ुเคฆ เค•ो เค–ोเคœ เคฐเคนी เคนै। เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เคฏเคน เคนै เค•ि เค‰เคธ เค†เคงुเคจिเค•เคคा, เคคเคฐเคคीเคฌ เค”เคฐ เค†เคญिเคœाเคค्เคฏ เคฎें เคตเคน เค•เคนीं เคญी เคจเคนीं เคนै। เคถเคฐ्เคฎिเคฒा เคšौเคนाเคจ เค•ी ‘เค…เคฐ्เคงांเค—िเคจी’ เคฎें เคธเคฐเค•ाเคฐ เคฆ्เคตाเคฐा เคธेเคตाเคจिเคตृเคค्เคคि เค•ी เค†เคฏु เคฆो เคตเคฐ्เคท เคฌเฅ เคœाเคจे เคชเคฐ เคฐाเค•ेเคถ เคฌाเคฌू เค•े เคฌเคš्เคšे เคฌเคนुเคค เคช्เคฐเคธเคจ्เคจ เคนोเคคे เคนैं। เคฌेเคŸे เคธुเคฆीเคช เค•ो เค˜เคฐ เค•ी เคฎुเคฐเคฎ्เคฎเคค เค•े เคฒिเค เคชैเคธे เคšाเคนिเค। เคฌेเคŸी เค•ो เคนीเคฐे เค•े เคŸाเคช्เคธ เคšाเคนिเค। เคฌाเคฌू เคœी เค•ो เค—ाँเคต เค•े เค˜เคฐ เค•े เคฒिเค เคชैเคธा เคšाเคนिเค। เคฒेเค•िเคจ เค‰เคจเค•ी เคธेเคนเคค เค•ी เคšिंเคคा เคธिเคฐ्เคซ เค…เคฐ्เคงांเค—िเคจी เค•ो เคนै เค”เคฐ เคตे เคธ्เคตैเคš्เค›िเค• เคธेเคตाเคจिเคตृเคค्เคคि เค•े เคซाเคฐ्เคฎ เคชเคฐ เคนเคธ्เคคाเค•्เคทเคฐ เค•เคฐ เคฆेเคคे เคนैं। เคฎเคงु เคœैเคจ เค•ी ‘เคจैเคจों เค•ी เคญाเคทा’ เคฎें เคตृเคฆ्เคงाเคถ्เคฐเคฎ เคฎें เค›ोเฅœी เคฎाँ เค•े เคฒिเค เคฌेเคŸे เค•ी เคญाเคต เคธ्เคฅिเคคि เคนै। เคฎเคนाเคตीเคฐ เคฐเคตांเคฒ्เคŸा เค•ी ‘เคช्เคฐเคคिเคตाเคฆ’ เค‰เคธ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•ो เคฒिเค เคนै เคœเคนाँ เคฎाँ เค•ा เคธเคฎ्เคฎाเคจ เคฎाเคจเคตเคคा เค•ा เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏ เค…ंเค— เคนै।

            เคธंเคง्เคฏा เคคिเคตाเคฐी เค•ी ‘เคต्เคฏाเค–्เคฏा’ เคชुเคฐुเคทीเคฏ เค†เคฐ्เคท เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เค•ो เคฒिเค เคนै-

“เคฎैं เคœाเคจเคคा เคฅा... เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคคू เคนी เค—เคฒेเค—ी เคฆ्เคฐोเคชเคฆी... เคคुเคे เคธเคฆेเคน เคธ्เคตเคฐ्เค— เคœाเคจा เค‡เคธเคฒिเค เคจเคธीเคฌ เคจเคนीं เคนुเค†, เค•्เคฏोंเค•ि เคคूเคจे เคนเคฎ เคชाँเคš เคชเคคिเคฏों เค•े เคธाเคฅ เคชเค•्เคทเคชाเคค เค•िเคฏा। เคคेเคฐा เคเค•ांเคคिเค• เคญाเคต เค…เคฐ्เคœुเคจ เค•े เคฒिเค เคฅा।... เคฌाเค•ी เคนเคฎ เคšाเคฐ เค•े เคฒिเค เคคो เค•เคฐ्เคคเคต्เคฏ เคญाเคต เคนी।”[3]

เคถोเคญเคจा เคถ्เคฏाเคฎ เค•ी ‘เคก्เคฏूเคŸी’ เคญाเค‡เคฏों เค•े เคฌीเคš เค•े เค…เคฒเค—ाเคต เค•ो เคฒिเค เคนै।

            เคช्เคฐेเคฐเคฃा เค—ुเคช्เคคा เค•ी ‘เคตीเคฐाเคจ เคธांเคों เคฎें’ เค•ा เคชुเคฐुเคท เค‰เคชेเค•्เคทिเคค เคชเคค्เคจी เค•ी เคฎृเคค्เคฏु เค•े เคฌाเคฆ เค…เคชเคจे เคœीเคตเคจ เคฎें เค‰เคธเค•े เคฎเคนเคค्เคต เค•ो เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐเคคा เคนै। เคจिเคฐ्เคฆेเคถ เคจिเคงि เค•ी ‘เคฎैं เค†เคถ्เคตเคธ्เคค เคนुเค†’ เคฎें เคฏुเคตเค• เค•े เคช्เคฐเคญुเคค्เคต เค—्เคฐंเคฅि เคธे เคชीเฅœिเคค เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจเค•ा เคช्เคฐेเคฎ เค—ृเคนเคธ्เคฅी เคฎें เคชเคฐिเคฃเคค เคจเคนीं เคนो เคชाเคคा। เคธुเคญाเคท เคจीเคฐเคต ‘เคซिเคคเคฐเคค: เคฆो เคฐंเค—’ เคฎें เคช्เคฐेเคฎ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงों เคฎें เคเค•เคจिเคท्เค ा เค•ी เค…เคจिเคตाเคฐ्เคฏเคคा เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคญँเคตเคฐा เคนो เคฏा เคคिเคคเคฒी เค‰เคจเค•ा เคซूเคฒ-เคซूเคฒ เคฎंเคกเคฐाเคจा เคธเคนเคšเคฐ เค•ैเคธे เคธเคนเคจ เค•เคฐे? เคตเคน เคฎुเคฐเคा เคœाเคคा เคนै। เคฏोเค—เคฐाเคœ เคช्เคฐเคญाเค•เคฐ เค•ी ‘เคขोเคฒ’ เคฎें เคญी เคเค•เคจिเคท्เค ा เค•ी เคฌाเคค เคนै। เคฎเคจोเคœ เค•เคฐ्เคฃ ‘เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคฎเคค เคฌเคจो’ เคฎें เคช्เคฐेเคฏเคธी เค•े เคฒिเค เค•เคนเคคे เคนैं,

             “เคฎเคจ เค•ी เคฒเคนเคฐों เคชเคฐ เคธाเคฎाเคœिเค• เคฌंเคงเคจ เคนोเคคा เคนै, เคชเคฐ เคธเคฎुเคจ्เคฆ्เคฐ เค•ी เคฒเคนเคฐें เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคตिเคšเคฐเคคी เคนैं, เคจ เค•ोเคˆ เคญเคฏ, เคจ เค•ोเคˆ เคฌंเคงเคจ। เคคुเคฎ เค•ेเคตเคฒ เคธ्เคค्เคฐी เคฌเคจी เคฐเคนो, เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคจเคนीं। เค•्เคฏोंเค•ि เคธ्เคค्เคฐी เค…เคชเคจे เคฎเคจ เคชเคฐ เคฌเค–ूเคฌी เคจिเคฏंเคค्เคฐเคฃ เค•เคฐ เคฒेเคคी เคนै, เคชเคฐ เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคจเคนीं।”[4]

                        เคชเฅœोเคธ เคธे เคฌเคจी เคฆूเคฐी เคธเคšเคฎुเคš เคšिंเคคा เค•ा เคตिเคทเคฏ เคนै। เคฐเคค्เคจ เคšंเคฆ เคฐเคค्เคจेเคถ เค•ी ‘เคฌेเค–เคฌเคฐ’ เคฎें เคชเฅœोเคธ เคฎें เคนुเคˆ เคนเคค्เคฏा เค•ी เค–เคฌเคฐ เคญी เค…เค–เคฌाเคฐ เคธे เคฎिเคฒเคคी เคนै। เคชเคตिเคค्เคฐा เค…เค—्เคฐเคตाเคฒ เคฎाเคจเคคी เคนैं เค•ि เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เค— เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เคจिเคฎ्เคจเคตเคฐ्เค— เค•เคนीं เค…เคงिเค• เค†เคชเคธी เคธ्เคจेเคน เค”เคฐ เคญाเคˆเคšाเคฐे เคธे ‘เคชเฅœोเคธी เคงเคฐ्เคฎ’ เคจिเคญाเคคे เคนैं।

             

            เค…เคตเคงेเคถ เคคिเคตाเคฐी ‘เคตिเคฐाเคฎ เคšिเคจ्เคน’ เคฎें เคœीเคตเคจ เค•े เคšाเคฐों เค†เคถ्เคฐเคฎों เค•ी เคคुเคฒเคจा เคตिเคฐाเคฎ เคšिเคจ्เคนों เคธे เค•เคฐเคคे เคนैं।

            เคธाเคนिเคค्เคฏเค•ाเคฐ/ เคถिเค•्เคทा เคธे เคœुเฅœे เคตเคฐ्เค— เค•ी เคค्เคฐाเคธเคฆिเคฏाँ เคญी เคฏเคนाँ เคšिเคค्เคฐिเคค เคนैं। เคฎाเคฐ्เคŸिเคจ เคœाเคจ ‘เค›ाเคชा’ เคฎें เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เคชुเคฐเคธ्เค•ाเคฐ เคฆिเคฏे เคจเคนीं เคœाเคคे, เค›ीเคจे เคœाเคคे เคนैं เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी ‘เคœเค—เคน’ เคฌเคคाเคคी เคนै เค•ि เคฐाเคœเคจेเคคा เคนी เคธเคฐ्เคตोเคชเคฐि เคนैं, เคฒेเค–เค• เค•िเคคเคจा เคญी เคฌเฅœा เคนो, เค‰เคธเค•े เคธเคฎाเคšाเคฐ เค•े เคฒिเค เคคीเคธเคฐा เคชृเคท्เค  เคนी เค†เคฐเค•्เคทिเคค เคนै। เคฎीเคจू เค–เคฐे เค•ी ‘เคช्เคฐाเค‡เคฎเคฐी เคธ्เค•ूเคฒ’ เค•เคนเคคी เคนै เค•ि เคชเคฌ्เคฒिเค• เคธ्เค•ूเคฒ เคตाเคฒे เคงเคจाเคข्เคฏ เคšाเคนเคคे เคนै เค•ि เคธเคฐเค•ाเคฐी เคธ्เค•ूเคฒ เคฎिเคก-เคกे เคฎीเคฒ เคคเค• เคนी เคธीเคฎिเคค เคฐเคนें। เคถ्เคฏाเคฎ เคฌाเคฌू เคถเคฐ्เคฎा เค•ी ‘เคถिเค•्เคทเค• เคฆिเคตเคธ’ เคฎें เค—ुเคฐुเคตंเคฆเคจ เค•ा เคฐाเคœเคจीเคคिเค•เคฐเคฃ เคนो เค—เคฏा เคนै। เค…เคถोเค• เค—ुเคœเคฐाเคคी เค•ी ‘เคฒेเค–เค•’ เค•े เคฒेเค–เค• เค•ो เคฎिเคค्เคฐ เคช्เคฐเคถंเคธा เคชเคค्เคฐ, เคจिเคฎंเคค्เคฐเคฃ เคชเคค्เคฐ, เคธ्เค•ूเคฒी เคจिเคฌंเคง เค†เคฆि เคฒिเค–เคจे เค•ा เค†เค—्เคฐเคน เค•เคฐเคคे เคนैं। เคฎाเคจो เคตे เคฒेเค–เค• เค•े เค…เคฐ्เคฅ เค•ो เคนी เคจเคนीं เคœाเคจเคคे।

เคธूเคค्เคฐ-

1.  1.  เคธเคค्เคคा เค”เคฐ เคงเคฐ्เคฎ เคฆाเคँ เคคเคฅा เคฌाเคँ เคชंเคœों เค•ी เคคเคฐเคน เคฅे।--- เคธเคค्เคคा เคŠเคชเคฐ เคตाเคฒे เค•ी เคฌेเค…เคฆเคฌी เคนै—เค†เฅ›ाเคฆी เคŠเคชเคฐ เคตाเคฒे เค•ी เค‡เคฌाเคฆเคค เคนै।[5]
2.      เคฒเฅœा เคนी เคฌिเคจा เคธिเคฐ เค•े เคœाเคคा เคนै। เคธिเคฐ เค•ा เค•ाเคฎ เคนै เคธोเคšเคจा।[6]
3. เคธเคค्เคคा เค•े เค—ुเคฒाเคฎ เคถเคนीเคฆों เค•ो เค—เคฆ्เคฆाเคฐ เค•เคนเคคे เคนैं। -- เค—ुเคฒाเคฎों เค•े เคชाเคธ เค…เคชเคจी เคธोเคš เค•เคนाँ เคนोเคคी เคนै।[7]
4. เคฒोเค•เคคเคจ्เคค्เคฐ เคนो เคฏा เคฐाเคœเคคंเคค्เคฐ, เคœเคจเคคा เคคो เค•เคฎเคœोเคฐ เค”เคฐ เคฌेเคฌเคธ เคนी เคฐเคนเคคी เคนै।[8]
5. เคฒเฅœाเคˆ เค”เคฐ เค•เคŸाเคˆ เคคो เค•เคญी เคญी เค•ी เคœा เคธเค•เคคी เคนै, เคฒेเค•िเคจ เคธृเคœเคจ เค”เคฐ เคช्เคฐเคฃเคฏ เค•ा เคฆुเคฐ्เคฒเคญ เคฎौเคธเคฎ เคฐोเฅ›-เคฐोเฅ› เคฅोเฅœे เคจ เค†เคคा เคนै।[9]
6. เค•เคจाเคกा เคฎें เค‡เคฎोเคถเคจ เคจเคนीं เค•ेเคตเคฒ เคช्เคฐเคฎोเคถเคจ เคšเคฒเคคा เคนै। เคตเคนाँ เคชเคฐ เค…เคคीเคค เคจเคนीं, เค•ेเคตเคฒ เคญเคตिเคท्เคฏ เคนै। [10]
7. เคญเคŸเค•ाเคต เคธे เคฎुเค•्เคคि เคนी เคœीเคตเคจ เค•ा เคธเคค्เคฏ เคนै। [11]
8. เคœैเคธे เคธाเคฐी เคจเคฆिเคฏाँ เค…ंเคคเคค: เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคฎें เคนी เคฎिเคฒเคคी เคนैं, เคตैเคธे เคนी เคธเคฐเค•ाเคฐी เคฏोเคœเคจाเค“ं เค•ा เคฒाเคญ เค…เคฎीเคฐों เค•ो เคนी เคช्เคฐाเคช्เคค เคนोเคคा เคนै। [12]
9. เคœเคฌ เคฎाँ เค•ी เค†ँเค–ों เคฎें เค‰เคฆाเคธी เคนो เคคो เคฆुเคฐ्เค—ा เคฎाँ เค•ैเคธे เคฎुเคธ्เค•เคฐा เคธเค•เคคी เคนै। [13]
10. เคเคฌी เคต्เคฏเค•्เคคि เคฒोเค•เคฒाเคœ เคธे เคŠเคชเคฐ เค‰เค  เคšुเค•ा เคนोเคคा เคนै।[14]
1111. เคตिเคฐोเคง เคตिเค•ाเคธ เค•ा เค—เคคिเคฐोเคงเค• เคนै। [15]

 
เคธเคฎเค•ाเคฒ-11 เค•ी เคฒเค˜ु เค•เคฅाเคँ เค†เคœ เค•े เคœीเคตเคจ เค•ा เคช्เคฐเคคिเคฌिंเคฌ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคी เคนैं। เค…เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा, เค•ुเคถाเคธเคจ, เคฒोเค• เคตिเคฒुเคช्เคค เคฒोเค•เคคเคจ्เคค्เคฐ- เค†เคฎ เค†เคฆเคฎी เค•ी เคตेเคฆเคจा-เคตिเคกเคฎ्เคฌเคจा เค•ो เคธ्เคตเคฐ เคฆे เคฐเคนे เคนैं। เคชिเค›เฅœे เคตเคฐ्เค— เค•े เค…เคถเค•्เคค-เคธเคถเค•्เคค เคฆोเคจों เคฐूเคช เคฎिเคฒเคคे เคนैं। เคจाเคฐी เค‰เคค्เคชीเฅœिเคค เคญी เคนै เค”เคฐ เคถเค•्เคคिเคถाเคฒी เคญी। เคฌเคฒाเคค्เค•ाเคฐी เคญी เคนैं เค”เคฐ เค…เคชเคจी เคฐเค•्เคทा เคนेเคคु เค‰เคจเค•ा เคธिเคฐ เค•เคฒเคฎ เค•เคฐเคจे เคฎें เคธเค•्เคทเคฎ เคธ्เคค्เคฐी เคญी। เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงों เค•ी เค‰เค ा-เคชเคŸเค• เค•ा เคชूเคฐा เคธंเคธाเคฐ เคฏเคนाँ เคšिเคค्เคฐिเคค เคนै เค”เคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏ เคœเค—เคค เค•ी เคงांเคงเคฒिเคฏाँ เคญी। เคฏเคน เคธเคฎเคธाเคฎเคฏिเค• เค˜เคŸเคจाเค“ं- เคฆुเคฐ्เค˜เคŸเคจाเค“ं, เคธंเค—เคคि-เค…เคธंเค—เคคि-เคตिเคธंเค—เคคि เค•ा เคฒเค˜ुเค•เคฅा เคธंเค•เคฒเคจ เคนै, เคœिเคธเคฎें เค•เคนीं เคช्เคฐเค•ाเคฐांเคคเคฐ เคธे เค”เคฐ เค•เคนीं เคธ्เคชเคท्เคŸ, เคธเคชाเคŸ เคฐूเคช เคธे เคฎूเคฒ्เคฏเคตเคค्เคคा, เคˆเคฎाเคจเคฆाเคฐी, เคฎเคจुเคœเคค्เคต เค•ा เคธंเคฆेเคถ เคนै।

เคธंเคฆเคฐ्เคญ: 
1. เค…เคถोเค• เคญाเคŸिเคฏा, เค…เคคिเคฅि เคธंเคชाเคฆเค•, เคธเคฎเค•ाเคฒ, เคจ्เคฏू เคตเคฐ्เคก เคชเคฌ्เคฒिเค•ेเคถเคจ, เคฆिเคฒ्เคฒी-12, 2023
2. เคตเคนी, เค•เคฎเคฒ เคšोเคชเฅœा, เคคंเคค्เคฐ, เคชृเคท्เค  25
3. เคตเคนी, เคธंเคง्เคฏा เคคिเคตाเคฐी, เคต्เคฏाเค–्เคฏा, เคชृเคท्เค  104
4. เคตเคนी, เคฎเคจोเคœ เค•เคฐ्เคฃ, เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคฎเคค เคฌเคจो, เคชृเคท्เค  135
5.  เคตเคนी, เคนเคฐเคญเค—เคตाเคจ เคšाเคตเคฒा, เค‡เคฌाเคฆเคค, เคชृเคท्เค  29
6. เคตเคนी, เคธिเคฐ, เคชृเคท्เค  30
7. เคตเคนी, เคซांเคธी, เคชृเคท्เค  30
8. เคตเคนी, เคฌเคฒเคฐाเคฎ เค…เค—्เคฐเคตाเคฒ, เคจเคฐเคตाเคนเคจ, เคชृเคท्เค  34
9. เคตเคนी, เค†เคจंเคฆ, เคฎाเคจเคต เคธ्เคตเคญाเคต, เคชृเคท्เค  51
10. เคตเคนी, เค•เคจเค• เคนเคฐเคฒाเคฒเค•ा, เคฌ्เคฐिเคฒिเคंเคŸ, เคชृเคท्เค  97
11. เคตเคนी, เค‰เคฎेเคถ เคฎเคนाเคฆोเคทी, เคฎुเค•्เคคि เค•ा เคฐाเคธ्เคคा, เคชृเคท्เค  110
12. เคตเคนी,  เคฎเคจोเคฐเคฎा เคชंเคค, เคจोเคŸเคฌंเคฆी เค•ा เคฌैเคคाเคฒ, เคชृเคท्เค  126
13. เคตเคนी, เคฎเคงु เคœैเคจ, เคจैเคจों เค•ी เคญाเคทा, เคชृเคท्เค  127 
14. เคตเคนी, เค‰เคทा เคฒाเคฒ, เคœाเค—ीเคฐ เคจเคนीं, เคชृเคท्เค  133
15. เคตเคนी, เคถ्เคฏाเคฎ เคธुंเคฆเคฐ เคฆीเคช्เคคि, เคธเคฒीเค•ा, เคชृเคท्เค  42

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।