рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг – 2024
рд▓ेрдЦрдХ - рдбॉ. рдЬрд╡ाрд╣рд░ рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ
рдк्рд░рдХाрд╢рдХ - рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд╕्рддрдХ рди्рдпाрд╕
рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा – 300, рдоूрд▓्рдп ₹ 400
__________________________________
рд╕рдоीрдХ्рд╖ा: рдзрд░्рдордкाрд▓ рдорд╣ेंрдж्рд░ рдЬैрди
рдбॉ. рдЬрд╡ाрд╣рд░ рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рд╕ुрдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдПрд╡ं рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣िंрджी рд╕ेрд╡ी рд╣ैं। рдмैंрдХ рдСрдл рдмрдб़ौрджा рд╕े рдорд╣ाрдк्рд░рдмंрдзрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ेрд╡ाрдиिрд╡ृрдд्рдд рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ, рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЯैрдЧोрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рднोрдкाрд▓ рдоें рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдп рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╢ोрдз рдХेंрдж्рд░ рдХे рд╕рд▓ाрд╣рдХाрд░ рд╣ैं рддрдеा рдоाрдЦрдирд▓ाрд▓ рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдПрд╡ं рд╕ंрдЪाрд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рднोрдкाрд▓ рдХे рд╕्рдЯрдбी рдмोрд░्рдб рдХे рд╕рджрд╕्рдп рд╣ैं। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд╕्рддрдХ рди्рдпाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ाрд▓ рд╣ी рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдЖрдкрдХी рдкुрд╕्рддрдХ ‘рд╡िрджेрд╢ рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा’ рдЪрд░्рдЪा рдоें рд╣ै। рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд▓ेрдЦрдХ рдиे рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХी рдпाрдд्рд░ाрдПँ рдХрд░ рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдкрд░िрджृрд╢्рдп рдкрд░ рдЬрд░ूрд░ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬीрдХрд░рдг рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рдорд╣рдд्рддा рдЗрд╕рд▓िрдП рднी рдмрдв़ рдЬाрддी рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдирд╡ीрди рдФрд░ рд░ोрдЪрдХ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рдкрд░िрджृрд╢्рдп рд╕े рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ рдХрд░ाрддी рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрд╕рдХी рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХो рд▓िрдо्рдХा рдмुрдХ рдСрдл рд░िрдХॉрд░्рдб्рд╕ 2023 рдоें рднी рд╕्рдеाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ुрдЖ рд╣ै।
рднाрд░рдд рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рддрд░рд╣ рд╣ी рд╡िрджेрд╢ рдоें рднी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рдЗрддिрд╣ाрд╕ рд░рд╣ा рд╣ै। рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рдЕрдиेрдХ рджेрд╢ों рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдЗрд╕ рдпाрдд्рд░ा рдоें рднाрд░рддрд╡ंрд╢िрдпों рдХी рдЙрдирдХे рдирдП рдиिрд╡ाрд╕ рджेрд╢ों рдоें рдЕрдиुрднूрдд рд╕ंрдШрд░्рд╖ों рдФрд░ рд╕рдлрд▓рддाрдУं рдХा рдпрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рдЕрд╣рдо рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ рд╣ै। рдкिрдЫрд▓े 20 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рд╡िрдж्рд╡ाрди рд▓ेрдЦрдХ рдиे рдПрд╢िрдпा, рдЙрдд्рддрд░ी рдЕрдоेрд░िрдХा, рдЕрдл्рд░ीрдХा, рдпूрд░ोрдк рдФрд░ рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдкों рдХे рдЕрдиेрдХ рджेрд╢ों рдХी рдпाрдд्рд░ाрдПँ рдХीं। рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдПрд╡ं рдЕंрддрд░рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдоंрдЪों рдкрд░ рд╡्рдпाрдЦ्рдпाрди рдк्рд░рд╕्рддुрддि, рд╕ंрдпोрдЬрди рдПрд╡ं рд╕ंрдЪाрд▓рди рд╕े рдЕрдкрдиी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдкрд╣рдЪाрди рдмрдиाрддे рд╣ुрдП рд╡िрджेрд╢ рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХो рдХेंрдж्рд░ рдоें рд░рдЦा। рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЕрднिрд▓ेрдЦाрдЧाрд░ों, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдпों, рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдПрд╡ं рд╣िंрджी рд╕ेрд╡िрдпों рд╕े рдЬीрд╡ंрдд рд╕ंрдкрд░्рдХ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рдЖрдкрдиे 27 рд╕े рдЕрдзिрдХ рджेрд╢ों рдоें рдкिрдЫрд▓े 125 рд╡рд░्рд╖ों рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд▓рдЧрднрдЧ 150 рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рдЙрдирдХी рд╡िрд╖рдп-рд╡рд╕्рддु рдХो рдЕрдкрдиे рдЕрдз्рдпрдпрди рдХा рдЖрдзाрд░ рдмрдиाрдпा। рддीрди рд╕ौ рдкृрд╖्рдаों рдоें рдлैрд▓ी рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рдЗрди рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рд╕рдЪिрдд्рд░ рд╡िрд╡рд░рдг рдФрд░ рдЙрдирдХा рд╕ंрдХ्рд╖िрдк्рдд рдЕрд╡рджाрди рджрд░्рдЬ рд╣ै। рд╣िंрджी рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рдЕрддिрд░िрдХ्рдд рдЙрди рджेрд╢ों рдХे рд╣िंрджी рдЗрд▓ेрдХ्рдЯ्рд░ॉрдиिрдХ рдоीрдбिрдпा рдФрд░ рд╣िंрджी рд░ेрдбिрдпो рдХो рднी рдЗрд╕ рдЖрдзाрд░ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдоें рдпрдеाрд╕ंрднрд╡ рдЬोрдб़ा рдЧрдпा рд╣ै। рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдкुрд╕्рддрдХ рдоें 27 рджेрд╢ों рдкрд░ 22 рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ैं। рд╣рд░ рдк्рд░рдоुрдЦ рджेрд╢ рдкрд░ рдПрдХ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рдЕрдз्рдпाрдп рд▓िрдЦ рдХрд░ рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдиे рдЗрд╕ рджिрд╢ा рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХे рдЗрдЪ्рдЫुрдХ рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд╢ोрдзाрд░्рдеिрдпों рдХे рд▓िрдП рдаोрд╕ рдиींрд╡ рдмрдиाрдиे рдХा рдХाрдо рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрди рджेрд╢ों рдХो рднौрдЧोрд▓िрдХ рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдкों рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡рд░्рдЧीрдХृрдд рдХрд░ рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдиे рдХिрд╕ी рдорд╣ाрдж्рд╡ीрдк рд╡िрд╢ेрд╖ рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдЙрдж्рднрд╡ рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдХो рд╕рдордЭрдиा рднी рдЖрд╕ाрди рдмрдиा рджिрдпा рд╣ै।
рдзрд░्рдордкाрд▓ рдорд╣ेंрдж्рд░ рдЬैрди |
рд╡िрджेрд╢ рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдкрд╣рд▓ा рдЖрдпाрдо
рдкрд╣рд▓े рдмाрдд рдХрд░ें рдЫрд╣ рдк्рд░рдоुрдЦ рдЧिрд░рдоिрдЯिрдпा рджेрд╢ों рдХी। рдпे рджेрд╢ рд╣ैं- рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा, рдоॉрд░ीрд╢рд╕, рдЧрдпाрдиा, рд╕ूрд░ीрдиाрдо, рдд्рд░िрдиिрджाрдж-рдЯोрдмेрдЧो, рдлीрдЬी рдЖрджि। рднाрд░рддрд╡ंрд╢िрдпों рдиे рдЕрдкрдиे рдзрд░्рдо, рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рджрд░्рд╢рди, рдЬीрд╡рди-рдкрдж्рдзрддि рдФрд░ рдЗрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиी рдЕрд╕्рдоिрддा рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХे рдЬो рдк्рд░рдпाрд╕ рдЗрди рджेрд╢ों рдоें рдХिрдП, рд╡े рд▓рдЧрднрдЧ 175 рд╡рд░्рд╖ों рдХे рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХी рдХрд╣ाрдиी рд╣ैं। рдпрд╣ рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдкрд░िрдгрдд рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕рдХा рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдПрдХ рд╕ौ рдкрдЪ्рдЪीрд╕ рд╕े рднी рдЕрдзिрдХ рд╡рд░्рд╖ों рдХा рд╣ै।
рдЬрд╣ाँ-рдЬрд╣ाँ рдЧिрд░рдоिрдЯिрдпा (рдПрдЧ्рд░ीрдоेंрдЯ рд╕े рд╡्рдпुрддрдкрдд рдЧिрд░рдоिрдЯ) рдордЬрджूрд░ рдЧрдП рдФрд░ рдмрд╕े, рд╡рд╣ाँ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдмीрдЬाрд░ोрдкрдг рдХिрдпा, рдФрд░ рдЙрди рдЙрдкрдиिрд╡ेрд╢ों рдХो рдЕрдкрдиी рдХрд░्рдорднूрдоि рдмрдиाрдпा। рднाрд░рддрд╡ंрд╢िрдпों рдХे рдЙрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдиे рдЕрдкрдиी рдПрдХрдЬुрдЯрддा рд╡ рдЬाрдЧृрддि рдХे рд▓िрдП рд╕ंрд╡ाрдж-рд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдо рдХे рд░ूрдк рдоें рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдПрд╡ं рд▓ेрдЦрди рдХो рдЕрдкрдиाрдпा। рдЬैрд╕े-рдЬैрд╕े рдЗрди рджेрд╢ों рдХे рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рдЬीрд╡рди рдоें рднाрд░рддрд╡ंрд╢िрдпों рдХा рд╣рд╕्рддрдХ्рд╖ेрдк рдФрд░ рд╕рд╣рднाрдЧिрддा рдмрдв़ी, рдЙрдирдХी рдЖрд╡ाрдЬ рдиे рд░ाрдЬрдиीрддि рдФрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рди рдоें рдЕрдкрдиा рдк्рд░рднाрд╡ рдмрдв़ाрдпा। рдФрдкрдиिрд╡ेрд╢िрдХ рджाрд╕рддा рд╕े рдоुрдХ्рддि рдХा рдмिрдЧुрд▓ рдмрдЬाрдиे рдорд╣ाрдд्рдоा рдЧाँрдзी рд╕рди् 1903 рдоें рдЬोрд╣ांрд╕рдмрд░्рдЧ, рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдкрд╣ुँрдЪ рдЧрдП। рдоाрдирд╡ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХे рдЕрдкрдиे рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХो рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рджेрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЪाрд░ рдЬूрди, 1903 рдХो 'рдЗंрдбिрдпрди рдУрдкिрдиिрдпрди' рдЕрдЦрдмाрд░ рдиिрдХрд▓ा। рдЧाँрдзीрдЬी рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдЖंрджोрд▓рди рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╢्рд░ी рднрд╡ाрдиीрджрдпाрд▓ рд╕ंрди्рдпाрд╕ी рдиे рджрдХ्рд╖िрдг рдЕрдл्рд░ीрдХा рдоें рд╣िंрджी рдк्рд░рдЪाрд░ рдХा рдмीрдб़ा рдЙрдаाрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдкाँрдЪ рдордИ, 1922 рдХो рд╕ाрдк्рддाрд╣िрдХ 'рд╣िंрджी' рдХा рд╕ंрдкाрджрди-рдк्рд░рдХाрд╢рди рдЖрд░ंрдн рдХिрдпा। рдЗрди рджेрд╢ों рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдиे рд╡рд╣ाँ рдХे рднाрд░рддрд╡ंрд╢िрдпों рдХो рдирдИ рдЪेрддрдиा рдФрд░ рд╢рдХ्рддि рдк्рд░рджाрди рдХी। рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдпों рдХी рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдпा рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ-рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдпा рдзाрд░्рдоिрдХ рдЖрдпोрдЬрдиों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЙрд╕ рджेрд╢ рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдХрднी рдХोрдИ рдЧрддिрд╡िрдзि рдирд╣ीं рдЪрд▓ाрдИ। рдк्рд░рддिрд░ोрдз рдФрд░ рдк्рд░рддिрд╡ाрдж рд╕्рдкрд╖्рдЯрддः рдЕрди्рдпाрдп, рдЕрдд्рдпाрдЪाрд░, рдоाрдирд╡ीрдп рдЧрд░िрдоा рдФрд░ рдоाрдирд╡ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд╡ंрдЪрдиा рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें рдХिрдП рдЧрдП। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдпे рдкрдд्рд░рдХाрд░ी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпाँ рдЬрди рд╕ंрд╡ाрдж, рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╕ंрдкрд░्рдХ, рд╡्рдпाрдкрдХ рдЪेрддрдиा рдФрд░ рдПрдХрдЬुрдЯрддा рдХा рдоाрдз्рдпрдо рдмрдиीं।
рдоॉрд░ीрд╢рд╕ рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдЬрдб़ें рднी рдПрдХ рд╢рддाрдм्рджी рд╕े рдЬ्рдпाрджा рдкुрд░ाрдиी рд╣ैं। рд╢्рд░ी рдордгिрд▓ाрд▓ рдиे 1909 рдоें 'рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиी' рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХрд░ рдЗрд╕рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХी рдеी। рдпрд╣ рдкрд╣рд▓े рдЧुрдЬрд░ाрддी/рдЕँрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рдиिрдХрд▓ा, рдПрдХ рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдЗрд╕рдХा рд╣िंрджी рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЖрдпा। рдЗрд╕рдХा рдз्рдпेрдп-рдШोрд╖ рдеा, “рд╡्рдпрдХ्рддि рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा! рдордиुрд╖्рдп рдХी рд╕рдоाрдирддा! рдЬाрддिрдпों рдХा рднाрдИрдЪाрд░ा!” рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдеा рднाрд░рддीрдпों рдХा рдирд╡рдЬाрдЧрд░рдг। рднाрд░рдд рдХे рдмाрд╣рд░ рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा, рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдФрд░ рд╣िंрджी рдирд╡ рдЬाрдЧрд░рдг рдХा рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдХाрд░्рдп рдоॉрд░ीрд╢рд╕ рдоें рд╣ी рд╣ुрдЖ рд╣ै। 'рджुрд░्рдЧा' рдЬैрд╕ी рд╣рд╕्рддрд▓िрдЦिрдд рдкрдд्рд░िрдХा рд╡рд╣ाँ рд╕े рдиिрдХрд▓ी। рдЬाрдЧृрддि, рдЬрдоाрдиा, рдирд╡рдЬीрд╡рди рдЖрджि рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рдЕрдЦрдмाрд░ рд╡рд╣ाँ рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдП। рд╡рд╣ीं 'рдмाрд▓рд╕рдЦा' рдиे рдмाрд▓ рдкрдд्рд░िрдХा рдХी рдкрд░ंрдкрд░ा рд╕्рдеाрдкिрдд рдХी। рдЕрднिрдорди्рдпु рдЕрдирдд рдХे рд╕ंрдкाрджрдХрдд्рд╡ рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд 'рд╡рд╕ंрдд' рдХा рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдоें рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕्рдеाрди рд╣ै। рд╡рд╣ाँ рд╕े рдиिрд░्рдмाрдз рдЪрд▓ी рдЗрд╕ рдкрд░ंрдкрд░ा рдХी рдЖрдЬ рддрдХ рдХी рд╕्рдеिрддि рдпрдеा рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдЪिрд╡ाрд▓рдп, рдоॉрд░ीрд╢рд╕ рдХी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдкрд░ рдЕрдж्рдпрддрди рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рд╣ै।
рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдпों рд╕े рдпрдХ्рд╖ рдк्рд░рд╢्рди рдХा рд╢ाрд╢्рд╡рдд рдЙрдд्рддрд░
рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рднाрд░рддीрдпों рд╕े рдЖрдЬ рднी рдЙрдирдХी рдирдИ рдХрд░्рдорднूрдоि рдоें рдпрд╣ рдпрдХ्рд╖ рдк्рд░рд╢्рди рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рднाрд░рдд рд╕े рдЕрдм рдЙрдирдХा рдХ्рдпा рд╕ंрдмंрдз! рджрдХ्рд╖िрдгी рдЕрдл्рд░ीрдХा рд╕े 26 рдордИ 1922 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд 'рд╣िंрджी' рдХे рдЪौрдеे рдЕंрдХ рдоें рдЗрд╕ рдк्рд░рд╢्рди рдХा рд╢ाрд╢्рд╡рдд рдЙрдд्рддрд░ рджेрддे рд╣ुрдП рд╕ंрдкाрджрдХ рд╢्рд░ी рднрд╡ाрдиीрджрдпाрд▓ рд╕ंрди्рдпाрд╕ी рд▓िрдЦрддे рд╣ैं-
“рд╣िंрджी рдХे рдк्рд░рдердо рдЕंрдХ рдоें 'рдиेрдЯाрд▓ рдПрдбрд╡рд░рдЯाрдЗрдЬрд░' рдХे рдк्рд░рдзाрди рд╕ंрдкाрджрдХ рдоि. рд╣ेрд░рд▓्рдб рд╡ोрдбрд╕рди рдХा рдПрдХ рд▓ेрдЦ рдЕँрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рдоें рдЫрдкा рд╣ै, рдЬो рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдмрд╣ुрдд рдоेрд╣рд░рдмाрдиी рдХрд░рдХे рд╣рдоाрд░े рдкाрд╕ рд▓िрдЦ рднेрдЬा рдеा। рд╣рдоाрд░े рдоिрдд्рд░ рд╡ोрдбрд╕рди рд╕ाрд╣рдм рдХा рдЦ्рдпाрд▓ рд╣ै рдХि рдпрджि рдпрд╣ाँ рдХे рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиी рдЕрдкрдиी рдоाрддृрднूрдоि рдХी рд╣рд▓рдЪрд▓ों рд╕े рдиाрддा рддोрдб़ рджें рддो рдЙрдирдХी рд╣ाрд▓рдд рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рд╕ुрдзाрд░ рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╣рдоें рджुрдЦ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдоिрдд्рд░ рдХी рдпрд╣ рдиेрдХ-рд╕рд▓ाрд╣ рдоाрдирдиे рдХो рддैрдпाрд░ рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддे, рдХ्рдпोंрдХि рдоाрддृрднूрдоि рд╕े рдк्рд░ेрдо рдХा рд╣ोрдиा, рдЙрд╕рдХे рд╕ुрдЦ рдоें рдЖрдиंрдж рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рджुрдЦ рдоें рдЕрдлрд╕ोрд╕ рдХा рдЕрдиुрднрд╡ рд╣ोрдиा рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдзрд░्рдо рд╣ै। рдХौрди рдРрд╕ा рдЕрднाрдЧा рдЖрджрдоी рд╣ोрдЧा, рдЬिрд╕े рдЕрдкрдиे рдоुрд▓्рдХ рд╕े рдоुрд╣рдм्рдмрдд рди рд╣ो? рдЬिрд╕ рдоुрд▓्рдХ рдХी рдоिрдЯ्рдЯी рд╕े рд╣рдоाрд░े рд▓ाрдЦों рдкुрд░ुрдЦाрдУं рдХे рджेрд╣ рдмрдиे, рдЬिрд╕рдХे рдЕрди्рди-рдЬрд▓ рд╕े рдЙрдирдХा рдкाрд▓рди-рдкोрд╖рдг рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЕंрдд рдоें рдЬिрд╕ рдоिрдЯ्рдЯी рдоें рдЙрдирдХी рдоिрдЯ्рдЯी рдоिрд▓ी, рдЙрд╕ рдоुрд▓्рдХ рд╕े рдиाрддा рддोрдб़рдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджेрдиा, рдоाрдиो рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиिрдпों рдХो рдЖрдд्рдорд╣рдд्рдпा рдХрд░рдиे рдХी рд╕рд▓ाрд╣ рджेрдиा рд╣ै। рдЬिрд╕ рддрд░рд╣ рдПрдХ рдЕँрдЧ्рд░ेрдЬ рдХो рдЕрдкрдиी рдорджрд░рд▓ैंрдб рдФрд░ рдПрдХ рдЬрд░्рдорди рдХो рдЕрдкрдиा рдлाрджрд░рд▓ैंрдб рдк्рдпाрд░ा рд╣ै, рд╣рдо рджाрд╡े рдХे рд╕ाрде рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдПрдХ рд╣िंрджुрд╕्рддाрдиी рдХो рдЕрдкрдиा рд╡рддрди рдЙрд╕рд╕े рдХрдо рдк्рдпाрд░ा рдирд╣ीं рд╣ै। рдоाрддृрднूрдоि рд╕े рд╕ंрдмंрдз рдд्рдпाрдЧрдиे рдХा рдорддрд▓рдм рд╣ै рдХि рдЕрдкрдиी рдоाँ рд╕े рдиाрддा рддोрдб़рдиा, рдЗрд╕ рдмाрдд рдХो рдХौрди рднाрд░рддрд╡ाрд╕ी (рднाрд░рддрд╡ंрд╢ी) рдоाрдиेрдЧा?”
рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рд╕ौ рд╕ाрд▓ рдкुрд░ाрдиी рд╡िрджेрд╢ рдоें рдЫрдкी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдРрд╕े рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рд▓ेрдЦों рдХे рдЙрдж्рдзрд░рдг рдкрдв़рдиे рдоिрд▓рддे рд╣ैं, рддो рдмрд░рдмрд╕ рдЙрди рдк्рд░рд╡ाрд╕ी рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдкाрдардХ рдирдд рдорд╕्рддрдХ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдРрд╕े рдЪрдпрди рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХे рдкाрдд्рд░ рд╣ैं।
рд╡िрджेрд╢ рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рджूрд╕рд░ा рдЖрдпाрдо
рд╡िрджेрд╢ рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рджूрд╕рд░ा рдЖрдпाрдо рдм्рд░िрдЯेрди, рдЕрдоेрд░िрдХा, рдСрд╕्рдЯ्рд░ेрд▓िрдпा, рдХрдиाрдбा, рдЪीрди, рдЬрд░्рдордиी, рдЬाрдкाрди, рдиाрд░्рд╡े, рди्рдпूрдЬीрд▓ैंрдб, рд╕िंрдЧाрдкुрд░, рд╕ंрдпुрдХ्рдд рдЕрд░рдм рдЕрдоीрд░ाрдд, рдХुрд╡ैрдд, рд╣ंрдЧрд░ी, рдмुрд▓्рдЧाрд░िрдпा, рдиेрдкाрд▓, рдо्рдпांрдоाрд░ рдЖрджि рджेрд╢ों рдоें рдоिрд▓рддा рд╣ै। рдЗрди рджेрд╢ों рдХी рдкृрд╖्рдарднूрдоि рдЧिрд░рдоिрдЯिрдпा рджेрд╢ों рд╕े рднिрди्рди рд╣ै। рдЗрди рдкрд╢्рдЪिрдоी рджेрд╢ों рдоें рдм्рд░िрдЯेрди рдХा рд╕्рдеाрди рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ै। рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рдХाрд▓ाрдХांрдХрд░ рдХे рд░ाрдЬा рд░ाрдордкाрд▓ рд╕िंрд╣ рдиे 1883 рдоें рд▓ंрджрди рд╕े рдд्рд░ैрдоाрд╕िрдХ 'рд╣िंрджोрд╕्рдеाрди' рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рдХिрдпा рдеा। рджो рд╡рд░्рд╖ рдмाрдж рдХाрд▓ाрдХांрдХрд░ рдиाрдо рд╕े рд╣ी рджैрдиिрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ рдХा рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╣ुрдЖ। рдкं. рдорджрдирдоोрд╣рди рдоाрд▓рд╡ीрдп рдЗрд╕рдХे рдк्рд░рдзाрди рд╕ंрдкाрджрдХ рд╣ुрдП। рдЗрди рджेрд╢ों рдоें рд╣िंрджी рднाрд╖ी рд╕рдоुрджाрдп рдХी рдЙрд▓्рд▓ेрдЦрдиीрдп рд╕ंрдЦ्рдпा рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдХा рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдХाрд░рдг рд░рд╣ी। рдпрд╣ рдкुрд╕्рддрдХ рдмрддाрддी рд╣ै рдХि рдЗрди рджेрд╢ों рдоें рдЕрдиेрдХ рд╕ंрд╕्рдеाрдУं рдФрд░ рд╕рдорд░्рдкिрдд рд╣िंрджी-рд╕ेрд╡िрдпों рдиे рдЕрдд्рдпंрдд рд╡िрдкрд░ीрдд рд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХो рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХिрдпा। рд╣िंрджी рдоें рдоुрдж्рд░рдг рдХी рд╕ुрд╡िрдзा рди рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╣рд╕्рддрд▓िрдЦिрдд рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдЙрдирдХे рдкрдд्рд░िрдХा рдиिрдХाрд▓рдиे рдХे рд╕ंрдХрд▓्рдк рдХा рдк्рд░рдоाрдг рдмрдиीं। рдЖрдЬ рдпрд╣ाँ рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдЖрдзुрдиिрдХ рддрдХрдиाрд▓ाрдЬी рд╕े рд╕ुрд╕рдЬ्рдЬिрдд рд╣ै।
рдкрдЪ्рдЪीрд╕ рд╕ाрд▓ों рдХी рд╕ंрдХрд▓рди рдпाрдд्рд░ा
рдЕрдкрдиी рдЗрд╕ рд░ोрдЪрдХ рдПрд╡ं рд╢ोрдзрдкूрд░्рдг рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдЖрд░ंрднिрдХ рд╡िрдЪाрд░ рдХे рдмाрд░े рдоें рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рд╡рд░्рд╖ 1999 рдоें рд▓ंрджрди рдоें рд╕ंрдкрди्рди рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди рдоें рд╕рд╣рднाрдЧिрддा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдм्рд░िрдЯेрди рдФрд░ рдХुрдЫ рдЕрди्рдп рджेрд╢ों рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХрд░ рдЗрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рдЙрдирдХी рд░ुрдЪि рдЬाрдЧृрдд рд╣ुрдИ। рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рд╕ंрдХрд▓рди рдХा рдХाрд░्рдп рдЙрди्рд╣ोंрдиे 2002 рдоें рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХрд░ рджिрдпा рдеा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे 2007 рдоें рди्рдпूрдпॉрд░्рдХ рдоें рд╕ंрдкрди्рди рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди, 2018 рдХे рдоॉрд░ीрд╢рд╕ рдХे рд╡िрд╢्рд╡ рд╣िंрджी рд╕рдо्рдоेрд▓рди, 2019 рдХे рднोрдкाрд▓ рдоें рдЖрдпोрдЬिрдд рд╡िрд╢्рд╡ рд░ंрдЧ рддрдеा рдЕрди्рдп рдХрдИ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рд╕ंрдХрд▓िрдд рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХी рдк्рд░рджрд░्рд╢рдиिрдпाँ рдЖрдпोрдЬिрдд рдХीं। рдЗрди рдк्рд░рджрд░्рд╢рдиिрдпों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╕ंрдХрд▓िрдд рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХो рдк्рд░ेрдХ्рд╖рдХ рдФрд░ рдк्рд░рдЪाрд░ рддो рдоिрд▓ा рд╣ी, рдХрдИ рджेрд╢ों рдХे рд╣िंрджी рд╕ेрд╡िрдпों рдиे рдЕрдкрдиे рджेрд╢ों рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣िंрджी-рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХी рдЬाрдирдХाрд░िрдпाँ рджेрдиा рдк्рд░ाрд░ंрдн рдХिрдпा। рдЗрди рдкंрдХ्рддिрдпों рдХा рд▓ेрдЦрдХ рднी 2017 рдоें рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдХो рдЕрдоेрд░िрдХा рдФрд░ рдХрдиाрдбा рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рдХुрдЫ рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рджे рд╕рдХा рдФрд░ 2019 рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рд░ंрдЧ, рднोрдкाрд▓ рдоें рдЙрдирдХी рдк्рд░рджрд░्рд╢рдиी рдХा рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖рджрд░्рд╢ी рдмрди рд╕рдХा।
рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдоें рд╡िрдкुрд▓ рд╕ाрдордЧ्рд░ी рджेрдиे рд╡ाрд▓े рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдмрддाрддे рд╣ैं рдХि рдХुрдЫ рдРрддिрд╣ाрд╕िрдХ рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рддो рдоिрд▓े, рдкрд░ рдоूрд▓ рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдПँ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХीं। рдЙрджाрд╣рд░рдг рдХे рд▓िрдП рд▓ंрджрди рд╕े 1883 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд 'рд╣िंрджुрд╕्рддाрди' рдФрд░ рд╕ेрдирдл्рд░ांрд╕िрд╕्рдХो рд╕े 1913 рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд 'рд╣िंрджी рдЧрджрд░' рдЕрдердХ рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдкрд░ рднी рд╣ाрде рдирд╣ीं рдЖ рд╕рдХे। рд╡े рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХो 27 рджेрд╢ों рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХा рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рдкрд░िрдЪрдп рдоाрдирддे рд╣ैं। рднрд╡िрд╖्рдп рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдЗंрдЧिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдлीрдЬी, рдоॉрд░ीрд╢рд╕ рдЖрджि рдХुрдЫ рджेрд╢ों рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдкрд░ рдкृрдердХ рд╕े рдкुрд╕्рддрдХ рд▓िрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рд╡िрджेрд╢ рдХी рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХे рд╡िрд╡िрдз рдкрдХ्рд╖ों рдХो рдк्рд░рдХाрд╢ рдоें рд▓ाрдиे рдХी рдЕрдиेрдХ рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПँ рд╣ैं। рд╡िрднिрди्рди рджेрд╢ों рдХी рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдХा рднाрд╖ाрдИ рдЕрдерд╡ा рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рднी рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдЕंрдд рдоें рдЕрда्рдаाрдЗрд╕ рджेрд╢ों рдХे рдЕрдаाрд╕ी рд╕рдХ्рд░िрдп рд╣िंрджी рд╕ेрд╡िрдпों рдФрд░ рдЫрд╣ рдЕрднिрд▓ेрдЦाрдЧाрд░ों/рдкुрд╕्рддрдХाрд▓рдпों рдХा рджेрд╢рд╡ाрд░ рд╕ंрджрд░्рдн рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдХो рдмрдв़ा рджेрддा рд╣ै। рдбॉ. рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рдиे рдЗрди рд╣िंрджी рд╕ेрд╡िрдпों рд╕े рд╕ंрджрд░्рднिрдд рджेрд╢ рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рдЬुрдЯाрдиे рдПрд╡ं рдХрдИ рд╕्рддрд░ों рдкрд░ рддрде्рдпों рдХी рдк्рд░ाрдоाрдгिрдХрддा рдЬाँрдЪрдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрддा рд▓ी рд╣ै। рдкрджрдорд╢्рд░ी рд╡िрдЬрдпрджрдд рд╢्рд░ीрдзрд░ рдХी рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा рдкुрд╕्рддрдХ рдХी рдЧрд░िрдоा рдмрдв़ाрддी рд╣ै। рд╣рд░ рджेрд╢ рдХे рдЕрдз्рдпाрдп рдХे рдЕंрдд рдоें рдЙрд╕ рдЕрдз्рдпाрдп рдоें рд╕ंрджрд░्рднिрдд рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдХे рд╕ंрдЧ्рд░рд╣िрдд рдЕंрдХों рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╣ै। рдЗрд╕ рдкुрд╕्рддрдХ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡िрджेрд╢ рдоें рд╣िंрджी рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдХी рдЖрдзाрд░рднूрдд рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиे рдоें рдбॉ. рдЬрд╡ाрд╣рд░ рдХрд░्рдиाрд╡рдЯ рд╕рдлрд▓ рд╣ुрдП рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ें рд╣ाрд░्рджिрдХ рдмрдзाрдИ рдФрд░ рд╢ुрднрдХाрдордиाрдПँ।
____________________________________
22 рдлैрд░рд▓ рдРрд╡ेрди्рдпू, рдЯोрд░ंрдЯो, рдПрдо2рдЖрд░ 1рд╕ी8, рдХрдиाрдбा
dharmtoronto@gmail.com
No comments :
Post a Comment
We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।