рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдФрд░ рднाрд░рдд-рднाрд░рддी

рдЕрдЪрд▓ा рдкाрдг्рдбेрдп

рдбॉреж рдЕрдЪрд▓ा рдкाрдг्рдбेрдп


рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪेрддрдиा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдПрдХрддा, рдЕрдЦрдг्рдбрддा рдФрд░ рд╕ाрдорд░्рде्рдп рдХा рдкрд░िрдЪाрдпрдХ рд╣ै рдФрд░ рд╡िрдХाрд╕ рдкрде рдкрд░ рдЗрд╕рдХी рд╕рдорд╡ेрдд рдпाрдд्рд░ा рдХे рд╕рд╣рдЬ рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдХा рдкрд░िрдЪाрдпрдХ рд╣ै। рдХिрд╕ी рднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рд░рдЪрдиा, рдкрд╣рдЪाрди рдФрд░ рдЕрдн्рдпुрджрдп рдоें рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рднूрдоिрдХा рд╕ंрдмंрдзिрдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдЪेрддрдиा рдХी рд╣ोрддी рд╣ैं। рдпрд╣ рдЙрд╕ рджेрд╢ рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рд╕рдХ्рд░िрдп рд╡िрд╡िрдз рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЪिрди्рддрди рдзाрд░ाрдУं, рд╕ंрд╕्рдХृрддिрдпों рдПрд╡ं рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХा рд╕рдоेрдХिрдд рдкुंрдЬ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдЧрддिрд╢ीрд▓рддा рдФрд░ рдорд╣рдд्рддा рдХा рд╕рдордХाрд▓ीрди рд╕рдоाрдЬ рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдХो рдмोрдз рд░рд╣рддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдмोрдзрдЧрдо्рдпрддा рдоें рдФрд░ рдЗрд╕ рдЪेрддрдиा рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдоें рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдПрд╡ं рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХी рднूрдоिрдХा рд╕рджैрд╡ рд╕े рд╣ी рдк्рд░ेрд░рдХ рдФрд░ рд╡िрд╕्рддाрд░рдХ рд░рд╣ी рд╣ै।

 рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдПрдХ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдФрд░ рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рднाрд╡рдиा рд╣ै। рдХिрд╕ी рджेрд╢-рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдиिрд╡ाрд╕िрдпों рдХी рдпрд╣ рднाрд╡рдиा рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдХि рд╡े рдПрдХ рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдкрдиा рднрд╡िрд╖्рдп рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рджृреЭ рд╕ंрдХрд▓्рдкिрдд рд╣ैं, рдЗрд╕ी рдХा рдиाрдо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рд╣ै। рдпрд╣ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрд░ूрдкी рд╕рд░िрддा рд╕े рдиिрдХрд▓рдХрд░ рдоाрдирд╡рддा рдХे рдоैрджाрди рдХो рд╕ींрдЪрддी рд╣ुрдИ рд╡ैрдЪाрд░िрдХ рднाрд╡рднूрдоि рдоें рд╡िрд▓ीрди рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдиैрд╕рд░्рдЧिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдПрдХ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд╕рдоाрдЬ рдоें рдиिःрд╕ृрдд рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рдХोрдИ рджेрд╢ рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдЕрд▓рдЧ рдирд╣ीं рд░рд╣ рд╕рдХрддा। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рд╣ोрдиे рдХी рдкрд╣рд▓ी рд╢рд░्рдд рдЙрд╕рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рд╣ै, рджूрд╕рд░ी рдЬрдирддा рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдиिрд╖्рдаा рд╣ै, рдЬрдирддा рдХा рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЕंрддрд░्рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ै।

рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕рднी рд╡िрдзाрдУं рдоें рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХे рд╕्рд╡рд░ рд╕ुрдиाрдИ рдкреЬрддे рд╣ैं। рднाрд░рдд рдХे рднрдЬрди-рдХीрд░्рддрди, рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╕्рд╡рд░, рджेрд╢ рдк्рд░ेрдо рдФрд░ рдоाрддृрднूрдоि рдХी рдЧौрд░рд╡ рдЧाрдеा рд╣рд░ рд╕рджी рдоें рдкреЭрдиे рдХो рдоिрд▓рддी рд╣ै। рдпрд╣ाँ рдк्рд░рдХृрддि рд╡рди्рджрди рдХी рд╕рдиाрддрди рдкрд░рдо्рдкрд░ा рд╣ै। рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХाрд▓рдЦрдг्рдб рдоें рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдоाрдирд╡ीрдп рд╡ृрдд्рддिрдпाँ рд░рдЪрдиा рдХी рдк्рд░ेрд░рдХ рд░рд╣ी рд╣ैं। “рдХрднी рдпрд╣ рд╡ृрдд्рддि рд░ाрдЬा рдЕрдерд╡ा рдЖрд╢्рд░рдпрджाрддा рдХी рд╡ीрд░-рднाрд╡рдиा рдеी, рддो рдХрднी рднрдХ्рддि рдФрд░ рдлिрд░ рдХрднी рд░ीрддि рдФрд░ рдЖрдзुрдиिрдХ рдХाрд▓ рд╕े рдпрд╣ рд╡ृрдд्рддि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХी рд░рд╣ी рд╣ै, рдЬिрд╕рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╕рд╢рдХ्рдд рдФрд░ рдк्рд░рддीрдХ рдХрд╡ि рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХрд╡ि рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд рдХрд╣े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं ”।1

            рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд рдЖрдзुрдиिрдХ рд╣िрди्рджी рдХाрд╡्рдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЪेрддрдиा рдХे рдк्рд░рддिрдиिрдзि рдХрд╡ि рд╣ैं। рдЙрдирдХा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдХाрд╡्рдп рдЙрд╕ рдпुрдЧ рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЪेрддрдиा рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЪрд░рдг рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддा рдЧрдпा, рдирд╡рдЬाрдЧрд░рдг рдХो рдпोрдЧрджाрди рджेрддा рдЧрдпा। рдЧुрдк्рдд рдЬी рдХे рдХाрд╡्рдп рдоें рд╡्рдпрдХ्рдд рдпुрдЧीрди рд╕ंрджрд░्рднों рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕ рд╕рдордп рдХी рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХो рд╕्рдорд░рдг рдХрд░рдиा рдЕрдкрд░िрд╣ाрд░्рдп рд╣ै। 19рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдоें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢ाрд╕рди рдж्рд╡ाрд░ा рд╕्рдХूрд▓ों, рдХाрд▓ेрдЬों рдоें рддрдеा рдИрд╕ाрдИ рдоिрд╢рдирд░िрдпों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рдЬ्рдЮाрди-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдзрд░्рдо-рджрд░्рд╢рди рдХा рдк्рд░рдЪाрд░ рд╣ो рд░рд╣ा рдеा। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХрд╡ि рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд рдиे рдкाрд╢्рдЪाрдд्рдп рдЬ्рдЮाрди-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЖрдХ्рд░рдордг рд╕े рд╕ोрдИ рд╣ुрдИ (рдкрд░ाрд╕्рдд ) рднाрд░рддीрдп рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЪेрддрдиा рдХो рдЬрдЧाрдпा, рдЙрд╕े рдЕрдкрдиे рдЕрддीрдд рдХो рдкрд╣рдЪाрдирдиे рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╡рд╢ рдХिрдпा। рднाрд░рддीрдп рдЬрдирдоाрдирд╕ рдиे рдЕрдиुрднрд╡ рдХिрдпा рдХि рдкрд╢्рдЪिрдо рдХे рд╡िрдЪाрд░ рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдЬीрд╡рди рдкрдж्рдзрддि рдоें рдЬ्рдЮाрди-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХो рдЫोреЬрдХрд░ рдРрд╕ी рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдирд╣ीं рдЬिрд╕े рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХे। рдкрд░िрдгाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдЕрддीрдд рдХे рдЧौрд░рд╡ рдХे рдк्рд░рддि рдЬрдирдоाрдирд╕ рдоें рд╢्рд░рдж्рдзा рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рд▓рдЧी рдФрд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдЕрддीрдд рд╕े рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рдк्рд░рддि рд╢рдХ्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХी рдУрд░ рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧा। рдкрд░ाрдзीрдирддा рдХे рдХाрд░рдг рдЬो рд╣ीрди рднाрд╡рдиा рдЬрдЧрдд рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рдЧрдпी рдеी, рд╡рд╣ рджूрд░ рд╣ोрдХрд░ рдЖрдд्рдорд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕े рд╕рдо्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рд▓рдЧी।

            рднाрд░рддेрди्рджु рдпुрдЧ рдоें рдЬрд╣ाँ рдХрд╡िрдпों рдиे рдХेрд╡рд▓ рднाрд░рдд рдХी рджुрд░्рджрд╢ा рдкрд░ рджु:рдЦ рд╡्рдпрдХ्рдд рдХिрдпा, рд╡рд╣ीं рдж्рд╡िрд╡ेрджीрдпुрдЧीрди рдХрд╡िрдпों рдиे рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдк्рд░ाрдк्рддि рдХा рд╕ंрдХрд▓्рдк рд▓िрдпा рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдЖрдд्рдордмрд▓िрджाрди рдХी рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рд╕्рд╡рд░ рджिрдпा। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрддीрдд рдФрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рдХे рдмीрдЪ рдЕрд╕ंрдЧрддि рджिрдЦाрдХрд░ рдирдП рдЖрджрд░्рд╢ों рдФрд░ рдирдП рдоूрд▓्рдпों рдХी рд╕्рдеाрдкрдиा рдХी। рдЗрд╕ी рдпुрдЧ рдоें рдЧुрдк्рдд рдЬी рдХा рдЖрд╡िрд░्рднाрд╡ рд╣ुрдЖ рдФрд░ рдЙрдирдХे рдХाрд╡्рдп рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рднाрд░рдд-рднाрд░рддी рдоें рдЗрд╕ рдЪेрддрдиा рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд рд╡ाрдгी рдоिрд▓ी। рд░ाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि “рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдЕрдкрдиे рдкूрд░े рд╡िрд╕्рддाрд░ рдФрд░ рд╡ेрдЧ рдоें рдоैрдеिрд▓ीрд╢рд░рдг рдЧुрдк्рдд рдХh рднाрд░рдд-рднाрд░рддी рдХा рдЙрдкрдЬीрд╡्рдп рд╣ै”।2 рдЖрдЪाрд░्рдп рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЧुрдк्рдд рдЬी рдЬिрд╕ рдХाрд╡्рдп рдХे рдХाрд░рдг рдЬрдирддा рдХे рдк्рд░ाрдгों рдоें рд░рдЪ рдмрд╕ рдЧрдпे рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдХрд╡ि рдХрд╣рд▓ाрдпे, рд╡рд╣ рдХृрддि рднाрд░рдд-рднाрд░рддी рд╣ै । “рд╣िрди्рджीрдк्рд░ेрдоिрдпों рдХा рд╕рдмрд╕े рдЕрдзिрдХ рдз्рдпाрди рдЦींрдЪрдиे рд╡ाрд▓ी рдкुрд╕्рддрдХ рдпрд╣ी рд╣ै”।3 рдоेрд░ा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдЗрд╕ рд░рдЪрдиा рдХी рд╡िрд╢ेрд╖рддा рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЧुрдк्рдд рдЬी рдк्рд░рдердорддः рднाрд░рдд рдХे рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рдЕрддीрдд рдХा рд╕्рдорд░рдг рдХрд░ाрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे, рдж्рд╡िрддीрдпрддः рдЕрд╕्рдоिрддा рдХी рдЦोрдЬ рдХрд░рдиा рдФрд░ рдХрд░ाрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे рдФрд░ рддृрддीрдпрддः рд╕्рд╡ाрдзीрдирддा рдХी рдЖрдХांрдХ्рд╖ा рдХा рднाрд╡ рдЬрди-рдЬрди рдоें рднрд░рдиा рдЪाрд╣рддे рдеे। рдЗрд╕рдоें рдЬाрдЧрд░рдг рдХा рд╕्рд╡рд░ рдк्рд░рдзाрди рд╣ै। рдЬрдирдоाрдирд╕ рдоें рдЪेрддрдиा рдЬाрдЧृрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП, рд╡рд░्рддрдоाрди рджुрд░्рджрд╢ा рдХे рдХाрд░рдгों рдХो рдЬाрдирдиे рдХे рд▓िрдП рдЧुрдк्рдд рдЬी рдиे рдЕрддीрдд рдХे рд╡ैрднрд╡рд╢ाрд▓ी рднाрд░рдд рдХा рдЪिрдд्рд░ рдЕрдкрдиी рдХрд╡िрддाрдУं рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा-
 “рд╣рдо рдХौрди рдеे, рдХ्рдпा рд╣ो рдЧрдпे рд╣ैं рдФрд░ рдХ्рдпा рд╣ोंрдЧे рдЕрднी,
 рдЖрдУ, рд╡िрдЪाрд░ें рдЖрдЬ рдоिрд▓рдХрд░, рдпे рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рд╕рднी।” 4

             рдХ्рдпा рд╣ोंрдЧे рдЕрднी рд╕े рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд▓ोрдЧों рдоें рд╡рд╣ рдЬिрдЬ्рдЮाрд╕ा рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो, рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рднाрд░рдд рдХे рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ рдЧौрд░рд╡ рдФрд░ рд╕рдн्рдпрддा рдХो рдЬाрди рд╕рдХें। рдЧुрд▓ाрдоी рдЬंрдЬीрд░ों рдХो рддोреЬрдХрд░ рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдоें рдЕрдкрдиा рдпोрдЧрджाрди рджे рд╕рдХें। “рд╡िрджेрд╢ी рд╢ाрд╕рди рдХे рд╡िрд░ोрдз рдоें рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдЖंрджोрд▓рди рдиे рд╕ंрдШрд░्рд╖ рдХा рд░ूрдк рдзाрд░рдг рдХрд░ рд▓िрдпा рдеा। рдРрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдЧुрдк्рдд рдЬी рдХी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдк्рд░ेрдо рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े рд▓िрдЦा рдЧрдпा рдХाрд╡्рдп рднाрд░рдд-рднाрд░рддी рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╣ुрдЖ”।5 рдЗрд╕рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡े рдЬрди рдЪेрддрдиा рднाрд╡рдиा рдХो рдХो рдЬрдЧाрдиे рдХे рдХाрд░्рдп рдоें рд▓рдЧे рд░рд╣े -
 “рдЗрд╕ рджेрд╢ рдХे рд╣े рджीрдирдмрди्рдзो! рдЖрдк рдлिрд░ рдЕрдкрдиाрдЗрдП,
 рднрдЧрд╡ाрди! рднाрд░рдд рд╡рд░्рд╖ рдХो рдлिрд░ рдкुрдг्рдп-рднूрдоि рдмрдиाрдЗрдП ।” 6
 рдЧुрдк्рдд рдЬी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЧौрд░рд╡ рднाрд╡рдиा рдХो рдмреЭाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрд░्рдд्рддрд╡्рдп рднाрд╡рдиा рд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдЬрдирддा рдХो рдХाрд░्рдп рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╡े рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рддुрдо рдмрд╣ुрдд рд╕ो рдЪुрдХे, рдЙрдаो рдЬाрдЧो, рдЖрд▓рд╕्рдп рдХा рдкрд░िрдд्рдпाрдЧ рдХрд░ो, рдЕрдкрдиी рджрд╢ा рдкрд░ рд╡िрдЪाрд░ рдХрд░ो, рд╣ीрди рдХिрд╕ी рднी рддрд░рд╣ рд╕े рдорди рдоें рд╡्рдпाрдк्рдд рди рд╣ोрдиे рджो -
 “рд╣े рднाрдЗрдпों! рд╕ोрдпे рдмрд╣ुрдд, рдЕрдм рддो рдЙрдаो, рдЬाрдЧो рдЕрд╣ोs!
 рджेрдЦो рдЬрд░ा рдЕрдкрдиी рджрд╢ा, рдЖрд▓рд╕्рдп рдХो рдд्рдпाрдЧो рдЕрд╣ोs!”7

            рдзрд░्рдоांрдзрддा рдпрдеाрд╕्рдеिрддिрд╡ाрдж, рдХूрдкрдоंрдбूрдХрддा рдХिрд╕ी рднी рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдЕрдЪ्рдЫी рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕рдоाрдЬ рдЬिрд╕ рд╕्рдеिрддि рдоें рд╣ै, рдЙрд╕े рдЙрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рд░рд╣рдиे рджेрдиा рдХिрд╕ी рдк्рд░рдЧрддिрд╢ीрд▓ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рд╕्рд╡рдк्рди рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рднाрд░рдд-рднाрд░рддी рдХा рд╕ंрджेрд╢ рдЪिрди्рддा рдоें рдбूрдмे рдЕрдХрд░्рдордг्рдп рд▓ोрдЧों рдХी рдЙрдд्рд╕ाрд╣рд╣ीрдирддा рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░ рдЙрди्рд╣ें рдХрд░्рддрд╡्рдп рдХे рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рдХрд░рдиा рд╣ै। рд╕рдЪ्рдЪे рдорди рд╕े рдХिрдпा рдЧрдпा рдХाрд░्рдп рдХрднी рд╡िрдлрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрддा -
 “рд╕рдЪ्рдЪे рдк्рд░рдпрдд्рди рдХрднी рд╣рдоाрд░े рд╡्рдпрд░्рде рд╣ो рд╕рдХрддे рдирд╣ीं,
 рд╕ंрд╕ाрд░ рднрд░ рдХे рд╡िрдШ्рди рднी рдЙрдирдХो рдбुрдмो рд╕рдХрддे рдирд╣ीं!” 8
 *** *** *** *** *** *** ***
 “рдЖрдУ рдмрдиें рд╢ुрдн рд╕ाрдзрдиा рдХे рдЖрдЬ рд╕े рд╕ाрдзрдХ рд╕рднी,
 рдиिрдЬ рдзрд░्рдо рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░ें, рдЬीрд╡рди рд╕рдлрд▓ рд╣ोрдЧा рддрднी ।” 9

            рд╕рдЪ्рдЪा рд╕ाрдзрдХ рд╡рд╣ी рд╣ै, рдЬो рдЕрдкрдиे рдзрд░्рдо рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░े। рдоाрдирд╡ рдХी рд╕рд╣рдЬ рд╕ाрдоुрджाрдпिрдХ рднाрд╡рдиा рдиे рд╕рдоूрд╣ рдХो рдЬрди्рдо рджिрдпा, рдЬो рдХाрд▓ाрди्рддрд░ рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рдеाрдкिрдд рд╣ुрдЖ। рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдПрдХ рд╕рдоुрдЪ्рдЪрдп рд╣ै рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ-рднाрд╡рдиा рд╣ै। рдЬिрд╕ рдЬрдирд╕рдоुрджाрдп рдоें рдПрдХрддा рдХी рдПрдХ рд╕рд╣рдЬ рд▓рд╣рд░ рд╣ो, рдЙрд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╡ैрд╕े рддो рд╡рд╕ुрдзैрд╡- рдХुрдЯुंрдмрдХрдо्‘’ рдХा рд╕ूрдд्рд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рддрдеा рдЕрди्рдп рдХрд▓ा рд░ूрдкों рдоें рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╡िрдж्рдпрдоाрди рд░рд╣рддा рд╣ै, рдлिрд░ рднी рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╕्рддрд░ों рдкрд░ рдЬीрддे рд╣ुрдП рдХрднी рд╣рдо рд╕्рдеाрдиीрдпрддा рдПрд╡ं рдЖंрдЪрд▓िрдХрддा рдХे рдоाрди рдмिрди्рджुрдУं рдХी рддрд▓ाрд╢ рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдХрднी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХे рд╡рд╕्рддुрддः рд╕्рдеाрдиीрдпрддा, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдФрд░ рд╡ैрд╢्рд╡िрдХрддा рдХे рдЖрдпाрдо рдЗрдирдХे рдк्рд░рд╕्рдлुрдЯрди рдоें рдЕрд╣рдо рднूрдоिрдХा рдиिрднाрддे рд╣ैं। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдХा рд╕ूрдд्рд░ рдоाрддाрднूрдоिрдкुрдд्рд░ोsрд╣рдордкृрдеिрд╡्рдпा: рдЕрд░्рдеाрдд рдХрд╡ि рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд╕ाрдордиे рдкृрде्рд╡ी-рдкुрдд्рд░ рд╣ोрдиे рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд░рдЦрддा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдмाрдд рдХो рд░ाрдоाрдпрдгрдХाрд░ рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рд░ाрдо рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдХुрдЫ рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рдХрд╣рд▓рд╡ाрддे рд╣ैं - “рдЬрдирдиी рдЬрди्рдорднूрдоिрд╢्рдЪ рд╕्рд╡рд░्рдЧाрджрдкि рдЧрд░ीрдпрд╕ी рдПрддрджрд░्рде, рдЕрдкрдиी рдЬрди्рдорднूрдоि рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рдХी рдЗрд╕ी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдиे рдЬрди्рдо рд▓िрдпा। рдЬрдм рд╣рдо рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХी рдмाрдд рдХрд░рддे рд╣ैं рддрдм рдЙрд╕рдоें рднूрдоि, рдЬрди рдФрд░ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕рднी рд╕рдоाрд╣िрдд рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдЗрд╕ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдк्рд░рддि рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╣ोрдиे рдХा рдЖрд╡ाрд╣рди рдХрд░рддा рд╣ै - рд╡рдпं рд░ाрд╖्рдЯ्рд░े рдЬाрдЧृрдпाрдо рдкुрд░ोрд╣िрддाः। рдЕрд░्рдеाрдд рд╣рдо рдЕрдкрдиे рджेрд╢ рдоें рд╕ाрд╡рдзाрди рд╣ोрдХрд░ рдкुрд░ोрд╣िрдд (рдиेрддा) рдЕрдЧुрд╡ा рдмрдиें। рдЗрд╕рд╕े рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдПрд╡ं рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдХी рдз्рд╡рдиि рдиिрдХрд▓рддी рд╣ै। рдЧुрдк्рдд рдЬी рджेрд╢ рдХे рдХрд░्рдгрдзाрд░ों рдХो рд╕рдо्рдмोрдзिрдд рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рд╣े рджेрд╢ рдХे рдиेрддाрдУं рддुрдо्рд╣ाрд░े рдКрдкрд░ рд╣ी рд╣рдоाрд░ा рд╕рдм рднाрд░ рд╣ै। рдЬीрддрдиे рдкрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░ी рдЬीрдд рд╣ोрдЧी, рд╣ाрд░рдиे рдкрд░ рддुрдо्рд╣ाрд░ी рд╣ाрд░ рд╣ोрдЧी -
 “рдиिःрд╕्рд╡ाрд░्рде, рдиिрд░्рднрдп рднाрд╡ рд╕े рдиिрдЬ рдиीрддि рдкрд░ рдиिрд╢्рдЪрд▓ рд░рд╣ो,
 рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ेрд╡рдпं рдЬाрдЧृрдпाрдо рдкुрд░ोрд╣िрддाः рд╕्рд╡ाрд╣ा рдХрд╣ो।” 10

            рднाрд░рдд-рднाрд░рддी рдХी рднूрдоिрдХा рдоें рдЧुрдк्рдд рдЬी рд▓िрдЦрддे рд╣ैं рдХि рдкुрд░ाрддрди рдФрд░ рдЕрдзुрдиाрддрди рднाрд░рдд рджेрд╢ рдоें рдмрд╣ुрдд рдЕрди्рддрд░ рд╣ै| “рд╡рд╣ рдПрдХ рд╕рдордп рдеा рдХि рджेрд╢ рдЬ्рдЮाрди рдХрд▓ा-рдХौрд╢рд▓ рдФрд░ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХा рд╢िрд░ोрдордгि рдеा рдФрд░ рдПрдХ рд╕рдордп рдпрд╣ рд╣ै рдХि рдЗрди्рд╣ीं рдмाрддों рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ै। рдЬो рдЖрд░्рдп рдЬाрддि рдХрднी рд╣рдоाрд░े рд╕ंрд╕ाрд░ рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддी рдеी, рд╡рд╣ рдЖрдЬ рдкрдЧ-рдкрдЧ рдкрд░ рдкрд░ाрдпा рдоुँрд╣ рджेрдЦ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЬिрд╕рдХा рдЬैрд╕ा рдЙрдд्рдеाрди рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдкрддрди। рдкрд░рди्рддु рдХ्рдпा рд╣рдо рдЕрд╡рдирддि рдоें рдкреЬे рд░рд╣ेंрдЧे? рдФрд░ рджेрдЦрддे-рджेрдЦрддे рдЬंрдЧрд▓ी рдЬाрддिрдпों рддрдХ рдЙрдардХрд░ рд╣рдорд╕े рдЖрдЧे рдмреЭ рдЬाрдПँ рдФрд░ рд╣рдо рд╡ैрд╕े рд╣ी рдкреЬे рд░рд╣ें, рдЗрд╕рд╕े рдЕрдзिрдХ рдФрд░ рджुрд░्рднाрдЧ्рдп рдХी рдмाрдд рдФрд░ рдХ्рдпा рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै? рдХ्рдпा рд╣рдо рд▓ोрдЧ рдЕрдкрдиे рдоाрд░्рдЧ рд╕े рдпрд╣ाँ рддрдХ рдбिрдЧ рдЧрдпे рд╣ैं рдХि рдЕрдм рдЙрд╕े рдкा рдирд╣ीं рд╕рдХрддे? рдХ्рдпा рд╣рдоाрд░ी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЕрд╡рд╕्рдеा рдЗрддрдиी рдмिрдЧреЬ рдЧрдИ рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рд╕ुрдзाрд░ी рдирд╣ीं рдЬा рд╕рдХрддी? рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдРрд╕ा рдХोрдИ рдХाрд░्рдп рдирд╣ीं рдЬो рд╕рдЪрдоुрдЪ рдк्рд░рдпрдд्рди рд╕े рд╕िрдж्рдз рди рд╣ो рд╕рдХे। рдмिрдиा рдЙрдд्рд╕ाрд╣ рдХे рдХाрд░्рдп рд╕िрдж्рдз рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा”।11

 рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдФрд░ рд╡िрд╢्рд╡рдк्рд░ेрдо рдоें рдзрд░्рдо рдмाрдзрдХ рдирд╣ीं рд╣ै рдмрд▓्рдХि рдзрд░्рдо рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рддो рд╡िрд╢्рд╡-рдмंрдзुрдд्рд╡ рднाрд╡рдиा рдмреЭाрдиे рдХा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЧुрдк्рдд рдЬी рдХी рдЕрддीрдд рднाрд╡рдиा рдХे рдкीрдЫे рдпрд╣ рдзाрд░рдгा рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ा рдЕрддीрдд рдЕрдд्рдпंрдд рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рдФрд░ рдЙрджाрдд्рдд рд░рд╣ा рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рдкूрд░्рд╡рдЬों рдиे рднौрддिрдХ рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рдЙрди्рдирддि рдХी рдКँрдЪाрдЗрдпों рдХा рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рдХे рдПрдХ рдорд╣ाрди рдЖрджрд░्рд╢ рд╕्рдеाрдкिрдд рдХिрдпा рдеा। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕्рдеिрддि рдоें рдФрд░ рднрд╡िрд╖्рдп рдХे рд▓िрдП рднी рд╣рдо рдЙрдирд╕े рдк्рд░ेрд░िрдд рд╣ोрдХрд░ рдоाрдирд╡ рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рдмрдиा рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдЧुрдк्рдд рдЬी рднाрд░рдд рдХे рдЧौрд░рд╡ рд╣ैं। рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдЕрдкрдиी рд▓ेрдЦрдиी рд╕े рд▓ोрдЧों рдХो рджिрд╢ा-рдиिрд░्рджेрд╢ рджिрдпा рд╣ै рддрдеा рдЕрдХрд░्рдордг्рдп рд▓ोрдЧों рдХो рдХрд░्рдо рдХे рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рд╣ोрдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХिрдпा рд╣ै।

 рд╕ंрджрд░्рдн - рд╕ंрдХेрдд

1. рд╣िрди्рджी рдХाрд╡्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ - рд░ाрдорд╕्рд╡рд░ूрдк рдЪрддुрд░्рд╡ेрджी, рдкृреж - 142
2. рд╡рд╣ी, рдкृреж - 145
3. рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕ - рд░ाрдордЪрди्рдж्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓, рдкृреж - 410
4. рднाрд░рдд-рднाрд░рддी, рдкृреж - 14
5. рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╡िрднूрддिрдпाँ - рдордиोрд░рдоा рд░ाрдЬाрд╡рдд, рдкृреж - 132
6. рднाрд░рдд-рднाрд░рддी, рдкृреж - 190
7. рд╡рд╣ी, рдкृреж -165
8. рд╡рд╣ी, рдкृреж -176
9. рд╡рд╣ी, рдкृреж - 177
10. рд╡рд╣ी, рдкृреж -180
11. рд╡рд╣ी, рдкृреж -7-8

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।