เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เค”เคฐ เคนिंเคฆी เค•เคฅा เค†เคฒोเคšเคจा

เคธ्เคตाเคคि เคšौเคงเคฐी
เคธ्เคตाเคคि เคšौเคงเคฐी

เคธुเคฏोเค—्เคฏ เค•เคตि, เคธुเคšिंเคคिเคค เค†เคฒोเคšเค•, เคฎाเคฐ्เค•्เคธเคตाเคฆी เคฎूเคฒ्เคฏों เค•ो เคธเคฎเคฐ्เคชिเคค เคกॉ. เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เค•ा เคœเคจ्เคฎ 3 เคœुเคฒाเคˆ 1948 เค•ो เคฌिเคนाเคฐ เค•े เคฌेเค—ूเคธเคฐाเคฏ เคœिเคฒे เคฎें เคนुเค† เคฅा। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคเคฎ.เค. (เคธ्เคตเคฐ्เคฃ เคชเคฆเค•) เคต เคชी.เคเคšเคกी เค•ी เคถिเค•्เคทा เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐเค•े เคตिเค•्เคฐเคฎเคถिเคฒा เค•ॉเคฒेเคœ เค•เคนเคฒ เค—ाँเคต, เคฌी.เคฌी เค•ॉเคฒेเคœ เค†เคธเคจเคธोเคฒ, เคตเคฐ्เคงเคฎाเคจ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคต เคนैเคฆเคฐाเคฌाเคฆ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เคฎें เค…เคง्เคฏाเคชเคจ เค•ा เค•ाเคฐ्เคฏ เค•िเคฏा। 1996 เคธे 1998 เคคเค• เคฆि เคฏूเคจिเคตเคฐ्เคธिเคŸी เค‘เฅž เคตेเคธ्เคŸ เค‡ंเคกीเคœ เค•े เคธेंเคŸ เค‘เค—เคธ्เคŸीเคจ เค•ैเคฎ्เคชเคธ เคŸ्เคฐिเคจिเคกाเคก เคฎें เคนिंเคฆी เค•े เคตिเคœिเคŸिंเค— เคช्เคฐोเฅžेเคธเคฐ เคฐเคนे। เคฒौเคŸเค•เคฐ เคนैเคฆเคฐाเคฌाเคฆ เคตिเคถ्เคตเคตिเคฆ्เคฏाเคฒเคฏ เค•े เคนिंเคฆी เคตिเคญाเค— เคฎें เค…เคง्เคฏเค•्เคท เค•े เคชเคฆ เคชเคฐ เคญी เคฐเคนे।

เคฌเคนुเคฎुเค–ी เคช्เคฐเคคिเคญा เค•े เคงเคจी เคฐเคšเคจाเค•ाเคฐ เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เคจे เค•เคตिเคคा, เค•เคนाเคจी, เค†เคฒोเคšเคจा, เค…เคจुเคตाเคฆ เค†เคฆि เคตिเคตिเคง เคตिเคงाเค“ं เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคฒेเค–เคจी เคšเคฒाเคฏी เคนै। เค‡เคจเค•ी เคฐเคšเคจाเค“ं เค•ो เค…เค—เคฐ เคฆेเค–ा เคœाเค เคคो เค‰เคธเคฎें เค†เคฒोเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคชुเคธ्เคคเค•ों เคฎें เคช्เคฐเคฎुเค– เคนै; ‘เคฎเคง्เคฏเค•ाเคฒीเคจ เคซैंเคŸेเคธी: เคธूเคฐเคฆाเคธ เค”เคฐ เคšंเคกीเคฆाเคธ เค•ा เค•ाเคต्เคฏ’ 1987, ‘เค†เคงुเคจिเค• เคนिंเคฆी เค•เคตिเคคा : เค†เคค्เคฎเคจिเคฐ्เคตाเคธเคจ เค”เคฐ เค…เค•ेเคฒेเคชเคจ เค•ा เคธเคจ्เคฆเคฐ्เคญ’ 1989, ‘เค†ंเคšเคฒिเค•เคคा, เคฏเคฅाเคฐ्เคฅเคตाเคฆ เค”เคฐ เคซเคฃीเคถ्เคตเคฐเคจाเคฅ เคฐेเคฃु’ (เคธเคฎीเค•्เคทा) 1992, ‘เคธाเคนिเคค्เคฏिเค• เคธเคฎเค, เคตिเคตेเค• เค”เคฐ เคช्เคฐเคคिเคฌเคฆ्เคงเคคा’ (เค†เคฒोเคšเคจा) 1993, ‘เคนिंเคฆी: เคตिเคตिเคง เคต्เคฏเคตเคนाเคฐों เค•ी เคญाเคทा’ 1994, ‘เคซเคฃीเคถ्เคตเคฐเคจाเคฅ เคฐेเคฃु เคธंเคšเคฏिเคคा’ 2003, ‘เค—เคฒ्เคช เค•ा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เคเคตं เค•เคฅाเคฒोเคšเคจ เค•े เค†เคฏाเคฎ’ 2010 เคช्เคฐเคฎुเค– เคนै। เค‰เคจเค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคญी เคตिเคญिเคจ्เคจ เคชเคค्เคฐ-เคชเคค्เคฐिเค•ाเค“ं เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนोเคคी เคฐเคนเคคी เคฅी। เค‰เคธเค•े เคธाเคฅ เคนी เค‰เคจเค•े เคคीเคจ เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เค•เคนाเคจी-เคธंเค—्เคฐเคน เคญी เคนैं - ‘เค…เคจ्เคฏ เคฐเคธ เคคเคฅा เค…เคจ्เคฏ เค•เคนाเคจिเคฏाँ’ 1992, ‘เคฆेเคถी-เคตिเคฆेเคถी เค—ुเฅœिเคฏाँ’ 1997, ‘เคฏเคนाँ เคเค• เคจเคฆी เคฅी’ 2006 เค‰เคจเค•ी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎें เคกॉ.เค—ोเคชेเคถ्เคตเคฐ เคธिंเคน เคฒिเค–เคคे เคญी เคนै เค•ि “เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เคจे เคธंเค–्เคฏा เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เค•เคฎ เค•िเคจ्เคคु เคธाเคฐ्เคฅเค•เคคा เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฌेเคœोเฅœ เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคฒिเค–ी เคนै। เค‰เคจเค•ा เคตिเคถ्เคตाเคธ เค•เคฎ เคฒिเค–เคจे เค”เคฐ เคธाเคฐ्เคฅเค• เคฒिเค–เคจे เคฎें เคนै।”  เค•เคตिเคคाเค“ं เคฎें เค…เค—เคฐ เคฆेเค–ा เคœाเค เคคो เค‰เคจเค•ी เคชเคนเคฒी เค•เคตिเคคा 1964 เคฎें เคนैเคฆเคฐाเคฌाเคฆ เค•ी ‘เค•เคฒ्เคชเคจा’ เคชเคค्เคฐिเค•ा เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนुเคˆ เคฅी เค”เคฐ เค‰เคจเค•ा เคเค• เค•เคตिเคคा เคธंเค—्เคฐเคน ‘เค•เคตिเคคा เคฎें เค†เคฆเคฎी’ 1992 เคญी เคนै। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฎैเคฅिเคฒी เค”เคฐ เคฌांเค—्เคฒा เคญाเคทा เค•ा เคญी เค—เคนเคฐा เค…เคง्เคฏเคฏเคจ เค•िเคฏा เคฅा। เคฌांเค—्เคฒा เคญाเคทा เคชเคฐ เค—เคนเคฐी เคชเค•เฅœ เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจ्เคนोंเคจे ‘เค†เคงुเคจिเค• เคฌंเค—เคฒा เค•เคตिเคคा’ 1994 เคจाเคฎเค• เค…เคจुเคตाเคฆ เค•ी เคชुเคธ्เคคเค• เคญी เคฒिเค–ी เคฅी। ‘เคตेเคธ्เคŸ เค‡ंเคกीเคœ เค•ा เคธाเคนिเคค्เคฏ’ 2007 เคฏเคน เคญी เค‰เคจเค•ी เค…เคจुเคตाเคฆ เค•ी เค—เคˆ เคชुเคธ्เคคเค• เคนै।

เคกॉ. เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ
เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै เค•ि เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เคจे เค…เคจेเค• เคตिเคงाเค“ं เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคฒेเค–เคจी เคšเคฒाเคฏी เคนै। เค•เคนाเคจी เคตिเคงा เค•ी เค…เค—เคฐ เคฌाเคค เค•ी เคœाเคฏे เคคो เค‰เคจเค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เค…เคจेเค• เคช्เคฐเคคिเคท्เค िเคค เคชเคค्เคฐिเค•ाเค“ं เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนोเคคी เคฐเคนी เคนै। เค‰เคจเค•ी เคชเคนเคฒी เค•เคนाเคจी ‘เคธ्เคฅाเคจเคชूเคฐ्เคคि’ 1966 เคฎें เคœ्เคžाเคจोเคฆเคฏ (เค•เคฒเค•เคค्เคคा) เคฎें เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคนुเคˆ เคฅी। เคตे เค…เคค्เคฏंเคค เคธเคนเคœ เคขंเค— เคธे เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคฒिเค–เคคे เคฅे। เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจเค•ी เคฐेเคฃु, เค•เคฎเคฒेเคถ्เคตเคฐ เคต เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคšौเคงเคฐी เคจे เคญी เคช्เคฐเคถंเคธा เค•ी เคฅी। เค‰เคจเค•े เคคीเคจ เค•เคนाเคจी-เคธंเค—्เคฐเคน เค† เคšुเค•े เคนैं เคœिเคธเคฎें ‘เคฏเคนाँ เคเค• เคจเคฆी เคฅी’ เค•เคนाเคจी-เคธंเค—्เคฐเคน เค‰เคจเค•ी เคšाเคฐ เคฒเคฎ्เคฌी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ा เคธंเค—्เคฐเคน เคนै। เคชुเคฐाเคจी เค•िเคธ्เคธाเค—ोเคˆ เค”เคฐ เค†เคงुเคจिเค• เค•เคฅा เคšेเคคเคจा เคธे เคฏुเค•्เคค เคฏे เคšाเคฐों เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคฏเคนाँ เคเค• เคจเคฆी เคฅी, เค•ाเคฒा เคธเฅžेเคฆ เคฐंเค—ीเคจ, เคเค•ाเคฆเคถ เค•ुเคฎाเคฐเคšเคฐिเคค, เค•ाเคฒा เค”เคฐ เคญाเคฐเคคเค–ंเคก เคฎाเคนเคค्เคฎ्เคฏ เคช्เคฐเค—เคคिเคถीเคฒ เคœीเคตเคจ เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคธंเคตเคฒिเคค เคนोเคจे เคชเคฐ เคญी เค•िเคธी เค•เคฅा เคฐुเฅि เค•ा เคถिเค•ाเคฐ เคจเคนीं เคนै। เค‡เคจเคฎें เค†ंเคšเคฒिเค•เคคा เค•े เค…เคคिเค•्เคฐเคฎเคฃ เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคฏांเคค्เคฐिเค• เคœเคจเคตाเคฆ เคญी เคนै। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธเคฎเค•ाเคฒीเคจ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค”เคฐ เคซैंเคŸेเคธी เคœเคจिเคค เค•िเคธ्เคธे เค•ा เคเคธा เค†เคงुเคจिเค• เคคाเคจा เคฌाเคจा เคฌुเคจा เคนै เคœो เคนिंเคฆी เค•เคนाเคจी เค•ो เคตिเคธ्เคคाเคฐ เค•े เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคเค• เคจเคˆ เคฆिเคถा เคญी เคฆेเคคा เคนै। เค‡เคจเคฎें เค•िเคธ्เคธाเค—ोเคˆ, เคซैंเคŸेเคธी, เค†ंเคšเคฒिเค•เคคा เค”เคฐ เคœเคจเคตाเคฆ เค•ा เคเคธा เคธृเคœเคจाเคค्เคฎเค• เค†เคฏाเคฎ เคนै, เคœो เค‰เคจเค•ो เคเค• เคฎเคœเคฌूเคค เค”เคฐ เคฒीเค• เคธे เคนเคŸเค•เคฐ เค…เคฒเค— เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เคฌเคจाเคคा เคนै।

เค…เคจुเคตाเคฆ เค•े เค•्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เค…เค—เคฐ เคฆेเค–ा เคœाเค เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค†เคงुเคจिเค• เคฌांเค—्เคฒा เค•เคตिเคคाเค“ं เค•ा เคธเคซเคฒ เค…เคจुเคตाเคฆ เค•िเคฏा เคนै। เค•เคตिเคคा เค•ा เค…เคจुเคตाเคฆ เคธाเคนिเคค्เคฏेเคคเคฐ เค…เคจुเคตाเคฆ เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा เค…เคงिเค• เค†เคค्เคฎिเค• เคนोเคคा เคนै। เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคน เค…เคค्เคฏंเคค เคœเคŸिเคฒ, เค…ंเคคเคฐ्เคตिเคฐोเคงों เค”เคฐ เคตिเคฐोเคงाเคญाเคธों เคธे เคญเคฐा เคฐเคนเคคा เคนै। เคฏเคน เคฎूเคฒ เค•ा เคฐूเคชाเคจ्เคคเคฐเคฃ เค”เคฐ เคชुเคจเคฐ्เคจเคตीเค•เคฐเคฃ เคนोเคคा เคนै เคฒेเค•िเคจ เค•เคตिเคคा เค•े เค…เคจुเคตाเคฆ เค•ी เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เค•े เคนोเคจे เค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคญी เค‰เคจเค•ा เคฏเคน เค…เคจुเคตाเคฆ เคธเคซเคฒ เค…เคจुเคตाเคฆ เคนै। เคœिเคธเคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคฌांเค—्เคฒा เคญाเคทा เค•े 52 เค•เคตिเคฏों เค•ी เค•เคตिเคคाเค“ं เค•ा เค…เคจुเคตाเคฆ เค•िเคฏा เคนै। เค‡เคธเคฎें เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค…เคจुเคตाเคฆ เค•เคฐเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เค…เคจुเคตाเคฆ เค•ी เค…เคจेเค• เคธเคฎเคธ्เคฏाเค“ं เคชเคฐ เคญी เคตिเคšाเคฐ เค•िเคฏा เคนै।

เค†เคฒोเคšเคจा เค•ो เค…เค—เคฐ เคฆेเค–ा เคœाเค เคคो เค‰เคจ्เคนोंเคจे เคธाเคนिเคค्เคฏ, เค—เคฒ्เคช เค”เคฐ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ो เคฒेเค•เคฐ เค†เคฒोเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคตिเคถ्เคฒेเคทเคฃ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•िเคฏा। เคตे เค—เคฒ्เคช เค”เคฐ เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•ो เค…เคฒเค—-เค…เคฒเค— เคจเคนीं เคฎाเคจเค•เคฐ เคเค• เคนी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคฆेเค–เคคे เคนैं, เค‰เคจเค•े เคฒिเค เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें เคœिเคธे เคซिเค•्เคถเคจ เค”เคฐ เคจเคฐेเคถเคจ เค•เคนเคคे เคนैं เคตเคนी เคนिंเคฆी เคฎें เค•เคฅा-เค•เคนाเคจी เคฏा เคธिเคฐ्เคซ เค—เคฒ्เคช เคฌเคจ เคœाเคคा เคนै। เคตे เค•เคฒ्เคชเคจा เค”เคฐ เคตाเคธ्เคคเคตिเค•เคคा เค•ी เค•เคฅा เคฎें เคฌเคฐाเคฌเคฐ เค•ी เคนिเคธ्เคธेเคฆाเคฐी เคฎाเคจเคคे เคฅे। เค—เคฒ्เคช เคญीเคคเคฐी เคชเคฐเคคों เคฎें เคธे เคธเคค्เคฏ เค•ी เคธंเคญाเคตเคจाเค“ं เค•ो เคฎเคนเคธूเคธ เค•เคฐเคคा เคนुเค† เคชाเค  เค•े เคธाเคฅ เค†เค—े เคฌเฅเคคा เคœाเคคा เคนै। เคเค• เค•े เค…ंเคฆเคฐ เค›ुเคชी เคนुเคˆ เค‡เคจ เค•เคˆ เคชเคฐเคคों เคฎें เคธเคš เค•े เค•เคˆ เคšेเคนเคฐे เคिเคฒเคฎिเคฒाเคคे เคฐเคนเคคे เคนैं। เค‰เคจเค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค•เคฅा เคฏा เค—เคฒ्เคช เคถเคฌ्เคฆाเคถ्เคฐिเคค เคนोเคคी เคนै, เคœिเคธเคฎें เค—เคฒ्เคชเค•ाเคฐ เคฏा เค•เคฅाเค•ाเคฐ เค•เคฅा เค•ी เคชृเคท्เค เคญूเคฎि เคธे เคฒेเค•เคฐ เค‰เคธเค•े เคฎुเค–्เคฏ เค•ाเคฐ्เคฏเคต्เคฏाเคชाเคฐ เคคเคฅा เคชाเค เค• เคชเคฐ เคชเฅœเคจे เคตाเคฒे เคช्เคฐเคญाเคต เค•ो เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•เคฐเคคा เคนै।

เค†เคœ เค•เคฅा เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ा เคœैเคธा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค† เคนै, เค‰เคธी เคคเคฐเคน เค•เคฅाเคฒोเคšเคจा เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคจเคนीं เคนो เคชाเคฏा เคนै। เคจเคˆ เคชीเฅी เค•े เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐों เค•े เคธाเคฎเคจे เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เคธเคฎเคธ्เคฏा เคฏเคนी เคนै เค•ि เค‰เคจเค•ी เคฐเคšเคจाเคถीเคฒเคคा เคชเคฐ เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เคจเคนीं เคนुเค† เคนै। เคฒेเค•िเคจ เค‡เคธ เคฆिเคถा เคฎें เค…เค—เคฐ เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เค•ी ‘เค—เคฒ्เคช เค•ा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•เคฅाเคฒोเคšเคจा เค•े เค†เคฏाเคฎ’ เคชुเคธ्เคคเค• เค•ी เคฌाเคค เค•ी เคœाเคฏे เคคो เค†เคฒोเคšเคจा เค•ी เคฏเคน เคชुเคธ्เคคเค• เคจ เค•ेเคตเคฒ เค‡เคธ เคธเคฎเคธ्เคฏा เคชเคฐ เคตिเคšाเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคी เคนै, เคฌเคฒ्เค•ि เคธैเคฆ्เคงांเคคिเค• เค”เคฐ เคต्เคฏाเคตเคนाเคฐिเค• เคฆोเคจों เคธ्เคคเคฐों เคชเคฐ เค•เคฅाเคฒोเคšเคจा เค•े เคจเค เคช्เคฐเคคिเคฎाเคจ เค”เคฐ เค”เคœाเคฐ เคญी เค—เฅเคคी เคนै। เค‡เคธเคฎें เคฒेเค–เค• เค•ी เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เค–ाเคธिเคฏเคค เคฆिเค–ाเคˆ เคฆेเคคी เคนै เคตเคน เคนै เค‰เคจเค•ी เคต्เคฏाเคชเค•เคคा เค”เคฐ เค–ुเคฒाเคชเคจ। เค‡เคธเคฎें เคตे เคจ เค•िเคธी เคตाเคฆ เคธे เค—्เคฐเคธिเคค เค”เคฐ เคจ เคนी เค•िเคธी เคชूเคฐ्เคตเค—्เคฐเคนों เคฎें เคฌंเคงे เคนुเค เคนै। เค•เคฅाเคค्เคฎเค• เคตिเคงा เค”เคฐ เคตिเคงा เค•ी เคฌाเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เค‰เคธเคฎें เคญाเคฐเคคीเคฏ เคต เคชाเคถ्เคšाเคค्เคฏ เคตिเคšाเคฐเค•ों เค•े เคธเคญी เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃों เค•ो เคฆेเค–เคคे เคนुเค เคตिเคธ्เคคृเคค เคฐूเคช เคฎें เคฆेเค–เคจे เค•ा เคช्เคฐเคฏाเคธ เค•िเคฏा เคนै। เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคญाเคทा เค•ा เคธाเคนिเคค्เคฏ เคชเคนเคฒे เคชเคฆ्เคฏ เคฏा เค•เคตिเคคा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคนी เค†เคฏा। เค—เคฆ्เคฏ เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคฌाเคฆ เคฎें เคนुเค†। เคซिเคฐ เคงीเคฐे-เคงीเคฐे เค—เคฆ्เคฏ เค”เคฐ เคชเคฆ्เคฏ เคฆोเคจों เคตिเคงाเค“ं เค•ा เคตिเค•ाเคธ เคนुเค†। เคญाเคฐเคคीเคฏ เค•ाเคต्เคฏเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคฎें เคจाเคŸ्เคฏเคถाเคธ्เคค्เคฐ เคต เคฐเคธ เคธिเคฆ्เคงांเคค เคญी เคจाเคŸเค• เค”เคฐ เคฎเคนाเค•ाเคต्เคฏ เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคฅा เคœो เค•ि เคฆोเคจों เคตिเคงाเคँ เคนी เค—เคฆ्เคฏ เค”เคฐ เคชเคฆ्เคฏ เคธे เคฎिเคฒी เคนुเคˆ เคนै। เค—เคฆ्เคฏ เค•े เคญेเคฆ เคต เค•เคฅा เค†เคฒोเคšเคจा เค•े เคถเคฌ्เคฆों เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎें เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि “เค—เคฆ्เคฏ เค•ी เคถैเคฒी เคคเคฅा เคตिเคทเคฏเคตเคธ्เคคु เค•े เค†เคงाเคฐ เคชเคฐ เคชाँเคš เคช्เคฐเค•ाเคฐों เคฎें เคตเคฐ्เค—ीเค•ृเคค เค•िเคฏा เค—เคฏा- เค†เค–्เคฏाเคฏिเค•ा, เค•เคฅा, เค–ंเคกเค•ाเคต्เคฏ, เคชเคฐिเค•เคฅा เค”เคฐ เค•เคฅाเคจिเค•ा। เค†เคœ เค•ी เคนिंเคฆी เค•เคฅा-เค†เคฒोเคšเคจा เค•े เค…เคจेเค• เคถเคฌ्เคฆों เคฏเคฅा-เค•เคฅा, เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ, เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธिเค•ा, เคฒเค˜ु เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ, เคฒเคฎ्เคฌी เค•เคนाเคจी, เค•เคนाเคจी, เคฒเค˜ुเค•เคฅा เค†เคฆि เค•ो เค‰เค•्เคค เคตเคฐ्เค—ीเค•เคฐเคฃ เคธे เคœोเฅœเค•เคฐ เคฆेเค–ा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।”

เคตिเคงा เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎें เคตे เค•เคนเคคे เคนैं เค•ि เคตिเคงा เค•्เคฏा เคนै? เค•्เคฏों เคเค• เคตिเคงा เคฎเคฐ เคœाเคคी เคนै? เค”เคฐ เค•ोเคˆ เคฆूเคธเคฐी เคจเคฏी เคตिเคงा เคชैเคฆा เคนो เคœाเคคी เคนै, เคตिเคงाเคँ เคจिเคฐंเคคเคฐ เคชเคฐिเคตเคฐ्เคคिเคค เคนोเคคी เคฐเคนเคคी เคนै, เคœिเคธเคฎें เค•िเคธी เคตिเคงा เค•ो เค–ाเคธ เคฏुเค— เคธे เคคो เค•िเคธी เคตिเคงा เค•ो เค–ाเคธ เคตเคฐ्เค— เคธे เคœोเฅœเค•เคฐ เคฆेเค–ा เคœाเคคा เคนै। เคตिเคงा เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎें เคตे เคฒिเค–เคคे เคนै เค•ि “เคตिเคงा เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै เคญेเคฆ เคฏा เคช्เคฐเค•ाเคฐ। เคซ्เคฐेंเคš เค”เคฐ เคฒैเคŸिเคจ เค•े เค‡เคจ เคฆिเคจों เคฌเคนुเคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคถเคฌ्เคฆ ‘เคœ्เคฏाँ’ (Genre) เค•ो เค‰เคธी เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เคช्เคฐเค•ाเคฐ (kind) เค•े เคฐूเคช เคฎें เคต्เคฏเคตเคนृเคค เค•िเคฏा เคœाเคคा เคฐเคนा เคนै เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•े เคถเคฌ्เคฆ เค•ाเคต्เคฏ ‘เคญेเคฆ’ เคฏा‘เคตिเคงा’ เค•ो। เคœैเคธे เค…ंเค—्เคฐेเคœी เคฎें modes, form, kind, type เค†เคฆि เคนैं เคตैเคธे เคนी เคนिंเคฆी เคฎें เค•ाเคต्เคฏ-เคฐूเคช, เค•ाเคต्เคฏ-เคญेเคฆ, เค•ाเคต्เคฏ-เคช्เคฐเค•ाเคฐ, เคตिเคงा เค†เคฆि।” เคตिเคงाเค“ं เคฎें เคญी เค…เค—เคฐ เค•เคฅा-เคตिเคงा เค•ो เคฆेเค–ा เคœाเคฏे เคคो เค•เคฅा เค†เคœ เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•ी เคธเคฐ्เคตाเคงिเค• เคฒोเค•เคช्เคฐिเคฏ เคตिเคงा เคนै เค‡เคธเค•ा เคช्เคฐाเคฐंเคญ เคญी เค…เคฎेเคฐिเค•ा, เคฏूเคฐोเคช เค”เคฐ เคฐूเคธ เคฎें เคฒเค—เคญเค— เคเค• เคนी เคธाเคฅ เค‰เคจ्เคจीเคธเคตीं เคธเคฆी เค•े เคฎเคง्เคฏ เค•े เค†เคธเคชाเคธ เคนुเค†। เคฐूเคธ เคฎें เค—ोเค—ोเคฒ เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ 1842 เคˆ. เคฎें เค›เคชी เคฅी เค”เคฐ เคตเคนाँ เค—ोเค—ोเคฒ เคนी เค†เคงुเคจिเค• เคฐूเคธी เค•เคนाเคจी เค•े เค†เคฐंเคญเค•เคฐ्เคคा เคฎाเคจे เคœाเคคे เคนैं। เคธเคญी เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐों เค•ा เค†เค—เคฎเคจ เค—ोเค—ोเคฒ เค•े เค“เคตเคฐเค•ोเคŸ เคธे เคนी เคนुเค† เคนै। เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เค•เคนाเคจी เคตिเคงा เค•ी เคฎเคนเคค्เคคा เค”เคฐ เคฒोเค•เคช्เคฐिเคฏเคคा เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎें เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि “เคตिเคถ्เคต เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคšेเค–เคต, เค“ เคนेเคฐा, เคฎोเคชाเคธाँ, เค—ोเคฐ्เค•ी, เคฒूเคถुเคจ, เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ, เคธॉเคฎเคฐเคธेเคŸ เคฎाเคฎ, เคจुเคฒ เคนैเคจ्เคธเคจ, เค•ाเคซ्เคซा, เค•ाเคฐेเคฒ เคšाเคชेเค•, เค—ुंเคŸเคฐ เค—्เคฐाเคธ, เค—ैเคฌ्เคฐीเคฒ เค—ाเคฐ्เคธिเคฏा เคฎाเคฐเค•्เคตेเคœ, เคฎिเคฒाเคจ เค•ुंเคกेเคฐा เคœैเคธे เคฎเคนाเคจ เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐों เคจे เคฆिเค–ा เคฆिเคฏा เคนै เค•ि เค‡เคธ เคตिเคงा เคฎें เคœीเคตเคจ เค”เคฐ เคชเคฐिเคตेเคถ เค•े เค…ंเคคเคฐ्เคตिเคฐोเคงों เค•ो เค‰เค˜ाเฅœเคจे เคฎें เคชเคฐ्เคฏाเคช्เคค เคคाเค•เคค เค”เคฐ เคŠเคฐ्เคœा เคนै เค”เคฐ เคฏเคน เคตिเคงा เค…เคค्เคฏंเคค เค—ंเคญीเคฐ เคช्เคฐเคญाเคต เค•्เคทเคฎเคคा เคญी เคฐเค–เคคी เคนै।”  เคนिंเคฆी เค•เคนाเคจी เค•ा เคตिเคงाเคค्เคฎเค• เคธ्เคตเคฐूเคช เค‡เคธ เคฌाเคค เคธे เคธ्เคตเคฏเคฎेเคต เคช्เคฐเคฎाเคฃिเคค เคนो เคœाเคคा เคนै เค•ि เคฒเค—เคญเค— เคเค• เคฆเคถเค• เคธे เค•เคนाเคจी เคนिंเคฆी เคธाเคนिเคค्เคฏ เค•े เค•ेंเคฆ्เคฐ เคฎें เคฐเคน เคšुเค•ी เคนै। เคนिंเคฆी เค•เคนाเคจी เค•ो เคตिเคถिเคท्เคŸ เคชเคนเคšाเคจ เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคญी เคตिเคถ्เคต เคธाเคนिเคค्เคฏ เคฎें เคตिเคถिเคท्เคŸ เคชเคนเคšाเคจ เคฐเค–เคคी เคนै।

เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เค•เคนाเคจी เค”เคฐ เค•เคตिเคคा เค•े เคชाเคฐเคธ्เคชเคฐिเค• เคธंเคฌंเคงों เคชเคฐ เคญी เคฌाเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคตे เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि เค•เคตिเคคा เค”เคฐ เค•เคนाเคจी เคฆोเคจों เคนी เค†เคฆि เคตिเคงाเคँ เคนै เค”เคฐ เคฆोเคจों เคเค• เคฆुเคธเคฐे เคธे เคฌिเคฒเค•ुเคฒ เค…เคฒเค— เค”เคฐ เคจिเคฐเคชेเค•्เคท เคตिเคงाเคँ เคจเคนीं เคนै। เคœिเคธเค•े เค•ाเคฐเคฃ เค…เคจेเค• เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เค”เคฐ เค•เคตि เคเค•-เคฆुเคธเคฐे เค•े เคคเคค्เคตों เค•ो เคธเคฎाเคนिเคค เค•เคฐเคคे เคนुเค เค•เคตिเคคा เค”เคฐ เค•เคนाเคจी เคฒिเค–เคคे เคนैं। เค‡เคธเคฎें เค…เค—เคฐ เคฎुเค•्เคคिเคฌोเคง เค•ी เคฌाเคค เค•ी เคœाเค เคคो เคตे เค•เคนाเคจी เค”เคฐ เค•เคตिเคคा เคฆोเคจों เค•ो เค•เคญी-เค•เคญी เคเค• เคนी เคธाँเคšे เคฎें เคขाเคฒเค•เคฐ เคฒिเค–เคคे เคฅे। เคตเคนीं เคฐाเคœเค•เคฎเคฒ เคšौเคงเคฐी เคจे เค•เคนाเคจी เค”เคฐ เค•เคตिเคคा เค•े เคฒिเค เคฌिเคฒเค•ुเคฒ เค…เคฒเค— เค•ाเคต्เคฏเคญाเคทा เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคฏा เคนै। เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เคฎाเคจเคคे เคนैं เค•ि เค•เคนाเคจी เค•े เค…ंเคคเคฐ्เค—เคค เค‰เคค्เคธुเค•เคคा, เคชเค เคจीเคฏเคคा เค”เคฐ เคตिเคถ्เคตเคจीเคฏเคคा เคฏे เคธเคญी เคนोเคจे เคšाเคนिเค เค•्เคฏोंเค•ि เคเค• เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เค‡เคจ्เคนीं เคคเคค्เคค्เคตों เค•ो เคธเคฎाเคนिเคค เค•เคฐเค•े เค•เคนाเคจी เคฒिเค–เคคा เคนै। เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เคธुเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคตเคฐ्เคฎा เค•ी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ी เคธเคฎीเค•्เคทा เค•เคฐเคคे เคนुเค เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि เค‰เคจเค•ी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ी เคธเคฌเคธे เคฌเฅœी เคตिเคถेเคทเคคा เคนै เคฆैเคนिเค• เคญोเค— เค”เคฐ เคธेเค•्เคธ; เค”เคฐ เค‡เคธ เคธเคฎเคธ्เคฏा เค•ा เคšिเคค्เคฐเคฃ เคญी เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै เค•ि เคœो เคนเคฎें เค•िเคธी เคต्เคฏाเคชเค• เคฎाเคจเคตीเคฏ เค†เคงाเคฐ เคฏा เคŠँเคšाเคˆ เคคเค• เคจเคนीं เคชเคนुँเคšाเคคा। เคฎเคง्เคฏเคฎเคตเคฐ्เค—ीเคฏ เค“เค›ी เค”เคฐ เคŸुเคš्เคšी เคนเคฐเค•เคคों เค•ो เคฐเคธ เคฒेเค•เคฐ เค‡เคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคต्เคฏंเค—्เคฏाเคค्เคฎเค• เคฐूเคช เคฎें เคฆिเค–ाเคฏा เคœाเคคा เคนै เค•ि เคตเคน เค†เคฒोเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคนोเคจे เค•े เคฌเคœाเคฏ เคฐเคธाเคค्เคฎเค• เคนो เคœाเคคा เคนै। เคตे ‘เคช्เคฏाเคฐ เค•ी เคฌाเคคें’ เค•เคนाเคจी-เคธंเค—्เคฐเคน เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฎें เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि “เคช्เคฏाเคฐ เค•ी เคฌाเคคें’ เคธंเค—्เคฐเคน เคฎें เค†เค  เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคนैं, เคœिเคจเคฎें ‘เค•ाเค‰ंเคŸเคฐ’ เค”เคฐ ‘เคธเคฒाเคนเค•ाเคฐ’ เค‡เคจ เค•เคนाเคจिเคฏाँ เค•े เคธिเคตा เคฌाเค•ी เค›เคนों เค•เคนाเคจिเคฏाँ เคฐोเคฎांเคธ เค•े เคตเคฐ्เคฃเคจ เค•े เคธเคนाเคฐे เคŸिเค•เค•เคฐ เคนी เค…เคชเคจे เคชाँเคต เคซैเคฒाเคคी เคนैं। เคฐूเคฎाเคจी เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•े เคšिเคค्เคฐเคฃ เคฎें เคธुเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคตเคฐ्เคฎा เคธिเคฆ्เคงเคนเคธ्เคค เคนैं। ‘เค•ॉเคฎिเค•’ เค•เคนाเคจी เค•ो เค•เคนाเคจीเค•ाเคฐ เคจे เคเค• เคंเคŸीเคฐोเคฎांเคŸिเค• เค”เคฐ เคตिเคฆ्เคฐूเคชाเคค्เคฎเค• เคŸिเคช्เคชเคฃी เคฆी เคนै เค”เคฐ เค‡เคธ เคฌाเคค เคธे เค‰เคธเค•ी เคธเคญी เคธे เค•เคนाเคจिเคฏों เคฎें เค‰เคธเค•ी เคเค• เคตिเคถिเคท्เคŸ เคชเคนเคšाเคจ เคฌเคจเคคी เคนै।”  เคธुเคฐेเคจ्เคฆ्เคฐ เคตเคฐ्เคฎा เคฎूเคฒเคค: เคจाเคŸเค•เค•ाเคฐ เคฅे เค‡เคธी เค•ाเคฐเคฃ เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เค•ी เคจाเคŸเค•ीเคฏเคคा เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เค”เคฐ เคšुเคธ्เคค เคธ्เคตाเคญाเคตिเค• เคธंเคตाเคฆ เคนी เค‰เคจเค•ी เค•เคนाเคจिเคฏों เค•ी เคช्เคฐเคฎुเค– เคตिเคถेเคทเคคा เค•เคนी เคœा เคธเค•เคคी เคนै।

เคธเคญ्เคฏเคคा เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เค•े เคคเคค्เคตों เคชเคฐ เค…เค—เคฐ เคฌाเคค เค•ी เคœाเค เคคो เค•เคนाเคจी เค•ा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคธเคญ्เคฏเคคा เคธे เค…เคงिเค• เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคธे เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เคธंเคธ्เค•ृเคคि เคธे เคญी เค…เคงिเค• เคฎाเคจเคตीเคฏ เคธंเคธเค•्เคคि เค”เคฐ เคฎाเคจเคตीเคฏ เคจिเคฏเคคि เคธे เคนै। เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เค†เคœ เค•ी เค•เคนाเคจी เคชเคฐ เค—ंเคญीเคฐเคคा เคธे เคตिเคšाเคฐ เค•เคฐเคคे เคนैं เค‰เคจเค•ा เคฎाเคจเคจा เคนै เค•ि เค•เคนाเคจी เค•े เค—ंเคญीเคฐ เคฎเคธเคฒे เคชเคฐ เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค•เคฐเคจे เค•ा เคœเคฎाเคจा เค…เคฌ เคจเคนीं เคฐเคนा เคนैं। เค…เค—เคฐ เค‡เคธเคชเคฐ เค—ंเคญीเคฐเคคा เคธे เคตिเคšाเคฐ-เคตिเคฎเคฐ्เคถ เค•िเคฏा เคญी เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै เคคो เคตเคน เค‰เคชเคฆेเคถ เค•ी เคคเคฐเคน เคฒเค—เคจे เคฒเค— เคœाเคคी เคนै। เค‡เคจ เค•เคนाเคจिเคฏों เคฎें เคฎเคง्เคฏเคฎเคตเคฐ्เค—ीเคฏ เคœीเคตเคจ เค•ी เค”เคชเคšाเคฐिเค•เคคा เคคเคฅा เค…เคจौเคชเคšाเคฐिเค•เคคाเค“ं เค•े เคฌाเคฆ เคญी เคฆिเค–ाเคจे เค•ी เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เค”เคฐ เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เคธे เค–ुเคฆ เค•ो เค…เคงिเค• เคฌेเคนเคคเคฐ เคธเคฎเคเคจे เค•े เคญाเคต เคฆिเค–ाเคˆ เคชเฅœเคคे เคนैं। เค‡เคจเคฎें เคฌเคฆเคคเคฐ เคœीเคตเคจ เคœीเคจे เค”เคฐ เคฆेเคถ เคฎें เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคฎเคจुเคท्เคฏों เค•ी เคœिเคธ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เค•ी เคฎाเคจเคธिเค•เคคा เคฌเคจी เคนुเคˆ เคนै, เค‰เคธเค•ा เคช्เคฐเคคीเค•ाเคค्เคฎเค• เคšिเคค्เคฐเคฃ เค•िเคฏा เค—เคฏा เคนै। เค‡เคธ เคธंเคฆเคฐ्เคญ เคฎें เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เคฐเคฎाเค•ांเคค เคถ्เคฐीเค•ांเคค เค•ा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคฆेเคคे เคนुเค เคฒिเค–เคคे เคนैं เค•ि “เคช्เคฐेเคคเคฌाเคงा’ เคฎें เคตเคฐ्เคฎा เค”เคฐ เคฌेเคฒเคšเคจ्เคฆ เค•े เคฆो เคชเคฐिเคตाเคฐ เคฎเคง्เคฏเคตเคฐ्เค— เค•े เคฆो เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃों เค•ो เคช्เคฐเคคिเคฌिเคฎ्เคฌिเคค เค•เคฐเคคे เคนैं। เคตเคฐ्เคฎा เคฎเคง्เคฎเคตเคฐ्เค—ीเคฏ เคจैเคคिเค•เคคा เค•ी เคฒीเค• เคชเคฐ เค†ँเค– เคฎूंเคฆเค•เคฐ เคšเคฒเคจे เคตाเคฒे เคนैं। ‘เคตे เค…เคฐ्เคฒी เคŸू เคฌेเคก เคंเคก เค…เคฐ्เคฒी เคŸू เคฐाเค‡เคœ เค•ी เคœीเคตเคจ เคชเคฆ्เคงเคคि เค•ो เค…เคชเคจाเคจे เคตाเคฒे เคเคธे เคฒोเค—ों เคฎें เคนैं เคœो เคจ เคธ्เคตเคธ्เคฅ เคนैं, เคจ เคงเคจเคตाเคจ เคจ เคนी เคฌुเคฆ्เคงिเคฎाเคจ। เค‰เคจเค•ी เคœिเคจ्เคฆเค—ी เคฎें เคนै เคจिเคฐीเคน เคธीเคงाเคชเคจ เค”เคฐ เคถเคฐाเคฐเคค।”

เคจिเคท्เค•เคฐ्เคทเคค: เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै เค•ि เคธुเคตाเคธ เค•ुเคฎाเคฐ เคจे เค…เคจेเค• เคตिเคงाเค“ं เคชเคฐ เค…เคชเคจी เคฒेเค–เคจी เคšเคฒाเคˆ เคนै। เคœเคฌ เคตे เค•เคนाเคจी เคฒेเค–เคจ เคฎें เค…เคค्เคฏंเคค เคธเคซเคฒเคคा เคช्เคฐाเคช्เคค เค•เคฐ เคฐเคนे เคฅे เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค•เคนाเคจी เค•ो เค›ोเฅœเค•เคฐ เค†เคฒोเคšเคจा เค•ी เคคเคฐเคซ เค…เคชเคจा เคฐूเค– เคฎोเฅœ เคฒिเคฏा เค”เคฐ เคธเคซเคฒเคคा เคญी เคช्เคฐाเคช्เคค เค•ी। เค‰เคจ्เคนोंเคจे เค†เคฒोเคšเคจा เคฎें เค…เคชเคจे เคจเค เคช्เคฐเคคिเคฎाเคจ เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•िเคฏे। เคœिเคธเคฎें เค‰เคจเค•ी เค†เคฒोเคšเคจाเคค्เคฎเค• เคฆृเคท्เคŸि เคฎें เคธเคฌเคธे เคช्เคฐเคฎुเค– เคตिเคถेเคทเคคा เคนै เค‰เคจเค•ा เค–ुเคฒाเคชเคจ เค”เคฐ เคต्เคฏाเคชเค•เคคा। เคตे เคจ เค•िเคธी เคตाเคฆ เคธे เคฌंเคงे เคนुเค เคนै เคจ เค•िเคธी เคชूเคฐ्เคตाเค—्เคฐเคน เคธे। เค‡เคธเค•े เคฌाเคตเคœूเคฆ เคญी เค‰เคจเค•ी เคช्เคฐเคคिเคฌเคฆ्เคงเคคाเคँ เค•िเคธी เคธे เค•เคฎ เค—เคนเคฐी เคจเคนीं เคนै เค”เคฐ เค‰เคจเค•ी เคฏเคนी เคจिเคฐ्เคฎเคฒ เค”เคฐ เคฌेเคฌाเค• เคถैเคฒी เคช्เคฐेเคฎเคšंเคฆ, เคฐेเคฃु, เคชเคฐเคธाเคˆ, เคถ्เคฐीเคฒाเคฒ เคถुเค•्เคฒ, เคœ्เคžाเคจเคฐंเคœเคจ, เค—ोเคตिเคจ्เคฆ เคฎिเคถ्เคฐ เค†เคฆि เค•े เค•เคฅा เคธ्เคตเคญाเคต เค•ो เคธเคฎเคเคจे เค”เคฐ เค‰เคจเค•ा เคฎूเคฒ्เคฏांเค•เคจ เค•เคฐเคจे เคฎें เคช्เคฐเค•เคŸ เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธी เคตिเคถेเคทเคคा เค•े เค•ाเคฐเคฃ เค‰เคจเค•ी เค†เคฒोเคšเคจा เคฎें เคตे เค…เคชเคจे เคจเคตीเคจ เคฆृเคท्เคŸिเค•ोเคฃ เคช्เคฐเคธ्เคคुเคค เค•เคฐเคคे เคนैं।

เคธंเคฆเคฐ्เคญ-เค—्เคฐเคจ्เคฅ
1. เค•ुเคฎाเคฐ  เคธुเคตाเคธ, ‘เคฏเคนाँ เคเค•  เคจเคฆी เคฅी’,  เคซ्เคฒेเคชเคชेเคœ เคธे-
2. เค•ुเคฎाเคฐ เคธुเคตाเคธ, ‘เค—เคฒ्เคช เค•ा เคฏเคฅाเคฐ्เคฅ เค•เคฅाเคฒोเคšเคจ เค•े เคตिเคตिเคง เค†เคฏाเคฎ’ (2010)  เคตाเคฃी เคช्เคฐเค•ाเคถเคจ, เคจเคˆ เคฆिเคฒ्เคฒी เคชृ. เคธं. 02
3. เคตเคนी, เคชृ. 4
4. เคตเคนी, เคชृ.11
5. เคตเคนी, เคชृ. 151
6. เคตเคนी, เคชृ. 175

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเค•ाเคถिเคค เคฐเคšเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เค•ा เคธ्เคตाเค—เคค เคนै।