เคคेเคी เคเคถा |
เคเคฎेเคฒ: tejeeandisha@gmail.com
เคธॉंเคเคฌเคฐ्เคก เคे เคจाเคฎ เคธे เคाเคจा เคाเคจे เคตाเคฒा เคเคเคฎाเคค्เคฐ เคญाเคฐเคคीเคฏ เคฐाเค्เคฏ เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคนै। เคฏเคน เคฐाเค्เคฏ เคฌेเคนเคฆ เคนी เคूเคฌเคธूเคฐเคค เคเคฐ เคธเคฌเคธे เคोเคा เคฐाเค्เคฏ เคนै เคो เคช्เคฐाเคृเคคिเค เคฐूเคช เคธे เคธुंเคฆเคฐ เคธ्เคฅाเคจों เคธे เคธुเคถोเคญिเคค เคนै। เคฆเคฐเค เคธเคฒ เคฎिเค़ोเคฐเคฎ เคฒुเคถाเค (Lushai) เคी เคชเคฐ्เคตเคคीเคฏ เคคเคฐाเค เคชเคฐ เคซैเคฒा เคนै। เคเคธे เคญाเคฐเคค เคा เคธ्เคाเคเคฒैंเคก เคเคนเคคे เคนैं, เคฒैंเคก เคเฅ เคนाเคเคฒैंเคกเคฐ्เคธ เคे เคจाเคฎ เคธे เคชुเคाเคฐเคคे เคนैं। เคฏเคน เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคฎ्เคฏांเคฎाเคฐ เคเคฐ เคฌांเค्เคฒाเคฆेเคถ เคे เคฌीเค เคฌเคธे เคชूเคฐ्เคตोเคค्เคคเคฐ เคญाเคฐเคค เคे เคฆเค्เคทिเคฃी เคोเคจे เคฎें เคธ्เคฅिเคค เคนै, เคฒेเคिเคจ เคเคธเคी เคธीเคฎा เคा เคเค เคนिเคธ्เคธा เค เคชเคจे เคชเคก़ोเคธी เคฐाเค्เคฏों เค เคธเคฎ, เคฎเคฃिเคชुเคฐ เคเคฐ เคค्เคฐिเคชुเคฐा เคे เคธाเคฅ เคญी เคธाเคा เคเคฐเคคा เคนै। เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคा เคชเคนाเคก़ी เค्เคทेเคค्เคฐ เคชเคนเคฒे เค เคธเคฎ เคा เคนिเคธ्เคธा เคฅा, เคฒेเคिเคจ เคฌाเคฆ เคฎें เคเค เค เคฒเค เคฐाเค्เคฏ เคฌเคจा เคฆिเคฏा เคเคฏा। เคฏเคน เคญाเคฐเคค เคฎें เค เคจ्เคฏ เคเคเคนों เคे เคตिเคชเคฐीเคค เคชเคนाเคก़ों เคเคฐ เคाเคिเคฏों เคธे เคिเคฐा, เคเคฆिเคตाเคธी เคाँเคตों เคे เคธाเคฅ เคธाเคฅ เคเคงुเคจिเค เคธंเคธ्เคृเคคि เคเคฐ เคीเคตเคจ เคถैเคฒी เคा เคธเคฎाเคฏोเคเคจ เคตाเคฒा เคญूเคฎि เคนै।
เคเคจเคा เคเคคिเคนाเคธ เคाเคเคी เคคौเคฐ เคชเคฐ เคฌเคนुเคค เค्เคฏाเคฆा เคฆเคฐ्เค เคจเคนीं เคนैं। เคฎौเคिเค เคชเคฐंเคชเคฐाเคं เคे เค เคจुเคธाเคฐ เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคी เค เคงिเคांเคถ เคเคจเคाเคคिเคฏाँ เคเคธ เคฌाเคค เคฎें เคฏเคीเคจ เคเคฐเคคे เคนैं เคि เคเคจเคी เคเคค्เคชเคค्เคคि เคฆเค्เคทिเคฃी เคीเคจ เคी เคเค เคชौเคฐाเคฃिเค เคुเคซा ‘เคुเคฒ’ (khul) เคธे เคนुเค เคฅी เคो เคชृเคฅ्เคตी เคी เคเคฐ เคจिเคเคฒเคจे เคा เคเค เคेเคฆ เคจुเคฎा เคฐाเคธ्เคคा เคฅा। เคเคจเคाเคคिเคฏों เคจे เคซिเคฐ เคชเคถ्เคिเคฎ เคी เคเคฐ เคฎเคฃिเคชुเคฐ, เคซिเคฐ เคฆเค्เคทिเคฃ เคी เคเคฐ เค เคธเคฎ เคी เคเคฐ เคช्เคฐเคธ्เคฅाเคจ เคिเคฏा เคเคฐ เค ंเคค เคฎें เคฎिเค़ोเคฐเคฎ เคी เคชเคนाเคก़िเคฏों เคคเคฅा เคฎ्เคฏांเคฎाเคฐ เคे เคीเคจी เค्เคทेเคค्เคฐ เคฎें เคฌเคธ เคเค। เค ंเค्เคฐेเคों เคे เคเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคธเคญी เคเคจเคाเคคिเคฏाँ เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐ เคฐूเคช เคธे เคเค เคฎुเคिเคฏा เคे เค ंเคคเคฐ्เคเคค เคฅे เคเคฐ เคुเค เคฎเคฃिเคชुเคฐ เคे เคฐाเคाเคं เคे เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคธเคนाเคฏเค เคเคงिเคाเคฐी เคे เคฐूเคช เคฎें। เคเคจ्เคจीเคธเคตीं เคถเคคाเคฌ्เคฆी เคฎें เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคญाเคฐเคค เคฎें เคฌ्เคฐिเคिเคถों เคฆ्เคตाเคฐा เคोเคा เคเคฐ เคीเคคा เคाเคจे เคตाเคฒा เค ंเคคिเคฎ เคเคฒाเคा เคฅा। เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคी เคคเคฒเคนเคी เคे เคชाเคธ เคฆเค्เคทिเคฃी เค เคธเคฎ เคे เคเคाเคฐ เคตाเคฒे เคเคฒाเคो เคฎें เค ंเค्เคฐेเคों เคे เคाเคฏ เคฌाเคाเคจ เคฅे। เคตเคนाँ เค เค्เคธเคฐ เคชเคนाเคก़ी เคเคจเคाเคคिเคฏाँ เคฒूเค-เคชाเค-เคตเคธूเคฒी เคे เคธाเคฅ เคธाเคฅ-เคธाเคฅ เคฆुเคฐ्เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคญी เคเคฐเคคी เคคीं। เคเคธเคे เคाเคฐเคฃ เคตเคนाँ เคे เคฐเคนเคจे เคตाเคฒे เคเคจเคाเคคिเคฏों เคो เค ंเค्เคฐेเคों เคจे เคฒूเคเคฎाเคฐ เคเคฐเคจे เคตाเคฒे เคเคจเคाเคคिเคฏों เคे เคช्เคฐเคคि เคญเฅเคाเคจा เคถुเคฐू เคिเคฏा เคเคฐ เคเคจเคธे เคฌเคฆเคฒा เคฒेเคจे เคो เคฌोเคฒा। เคเคจเคी เคธเคนเคฎเคคि เคे เคฌाเคฆ เค ंเค्เคฐेเฅों เคจे เค เคชเคจे เคธैเคจ्เคฏ เค เคญिเคฏाเคจ 1840 เคฎें เคถुเคฐू เคिเคฏे। เคฒुเคถाเค เคชเคนाเคก़िเคฏों เคชเคฐ เคธैเคจिเค เคญेเคे เคเค เคคाเคि เคเคจ เคเคจเคाเคคिเคฏों เคชเคฐ เคाเคฌू เคिเคฏा เคा เคธเคे। เค เคตเคธเคฐเคตाเคฆी เค ंเค्เคฐेเค เคคो เคฅे เคนी เคเคจ्เคนोंเคจे เค ंเคคเคคः 1850 เคฎें เคฅाเคฆो (Thadou) เคเคจเคाเคคि เคी เคฎเคฆเคฆ เคธे เคชเคนाเคก़िเคฏों เคा เคเคชเคจिเคตेเคถीเคเคฐเคฃ เคिเคฏा เคเคฐ เคเคจ เคเคจเคाเคคिเคฏों เคो เคเค เคฆूเคธเคฐे เคे เคธाเคฅ เคฏुเคฆ्เคง เคเคฐเคตा เคฆिเคฏा। เคฎिเค़ो เคชเคนाเคก़िเคฏों เคเคिเคฐเคाเคฐ 1895 เคฎें เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคญाเคฐเคค เคा เคนिเคธ्เคธा เคฌเคจ เคเคं; เคเคค्เคคเคฐी เค्เคทेเคค्เคฐ เค เคธเคฎ เคा เคเค เคนिเคธ्เคธा เคฅा เคเคฌเคि เคฆเค्เคทिเคฃ เคฌंเคाเคฒ เคा เคเค เคนिเคธ्เคธा เคฅा। เคธ्เคตเคคंเคค्เคฐเคคा เคे เคฌाเคฆ, เคฆเคถเคों เคे เคตिเคฆ्เคฐोเคน เคे เคฌाเคฆ เคเคฌ เคชเคนाเคก़ी เคฒोเค เคธ्เคตเคฐाเค्เคฏ เคी เคฎाँเค เคเคฐเคคे เคฅे เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคो เค เคธเคฎ เคธे เค เคฒเค เคฐाเค्เคฏ เคे เคฐूเคช เคฎें เคोเคทिเคค เคिเคฏा เคเคฏा। 1986 เคฎें เคถांเคคि เคฌเคนाเคฒ เคी เคเค เคฅी เคเคฐ เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคเค เคถांเคคिเคชूเคฐ्เคฃ เคเคฐ เคเค्เค เคธाเค्เคทเคฐ เคเคธाเค เคฐाเค्เคฏ เคोเคทिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคนै, เคเคนाँ เคी เคนเคตाเคं เคฎें เคฒोเค, เคธंเคीเคค เคเคฐ เคซूเคฒों เคी เคुเคถเคฌू เคฎिเคฒी เคนुเค เคนै।
เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคฎें เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคเคฆिเคตाเคธी เคเคจเคाเคคिเคฏाँ เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคนैं - เคฒुเคถाเค, เคเคเคฎा, เคกिเคฎाเคธा, เคाเคฐो, เคชाเคตी, เคฐाเคฒ्เคคे เคเคฐ เคूเคी เคเคจเคाเคคिเคฏाँ। เคฒुเคถाเค เคเคจเคाเคคि เคे เคนी เคจाเคฎ เคชเคฐ เคฒुเคถाเค เคนिเคฒ्เคธ เคा เคเคฒाเคा เคชूเคฐा เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคो เคฎाเคจा เคเคฏा। เคเคฐ्เค เคฐेเคा เคชเคฐ เคธ्เคฅिเคค เคเคเค़ॉเคฒ เคฐेเคा เคे เคुเคฃ เคी เคคเคฐเคน เคนเคฒเคเคฒ เคญเฅा เคฎिเค़ोเคฐเคฎ เคी เคฐाเคเคงाเคจी เคนै। เคฏเคน เคोเคा เคถเคนเคฐ เคฌเคก़े เคเคฐ्เคों เคตाเคฒा เคนै เคिเคธเคे เคจिเคตाเคธी เคซैเคถเคจेเคฌเคฒ เคถเคนเคฐी เคธंเคธ्เคृเคคि เคเคฐ เคเคงुเคจिเค เคीเคตเคจ เคถैเคฒी เคो เค เคชเคจाเค เคนुเค เคนैं। เคเค เคเคฐ เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคถเคนเคฐ เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคे เคฆเค्เคทिเคฃी เคญाเค เคฎें เคฒुंเคเคฒेเค เคนै, เคฏเคน เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคเคชเคจिเคตेเคถिเค เคฆिเคจों เคे เคฆौเคฐाเคจ เคช्เคฐเคถाเคธเคจ เคा เคेंเคฆ्เคฐ เคฅा เคเคฌ เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคธैเคจिเคों เคจे เคฆเค्เคทिเคฃी เคฒुเคถाเค เคนिเคฒ्เคธ เคชเคฐ เคตिเคเคฏ เคช्เคฐाเคช्เคค เคी เคเคฐ เคซोเคฐ्เค เคฒुंเคเคฒेเค เคा เคจिเคฐ्เคฎाเคฃ เคिเคฏा। เคนाเคฒ เคे เคฆเคถเคों เคฎें เคฎ्เคฏांเคฎाเคฐ เคे เคธाเคฅ เคธीเคฎा เคต्เคฏाเคชाเคฐ เคे เคाเคฐเคฃ เคंเคชเค, เคธेเคฐเคिเคช เคเคฐ เคธाเคนा เคैเคธे เคोเคे เคถเคนเคฐ เคญी เคตिเคเคธिเคค เคนुเค। เคน्เคฎुเคเคซांเค เคो เคि เคน्เคฎुเคเคซांเคเคค्เคฒांเค เคी เคเค्เคाเคจों เคे เคชाเคธ เคธ्เคฅिเคค เคเค เคोเคा เคถเคนเคฐ เคนै, เคिเคธเคा เคชเคฐ्เคฏเคเคจ เคเคฐ เคฐोเคฎांเค เคे เคฒिเค เคฎเคนเคค्เคต เคนै।
เคฎिเค़ोเคฐเคฎ เคी เคธंเคธ्เคृเคคि เคฐंเคीเคจ เคชเคฐिเคงाเคจ, เคीเคค เคธंเคीเคค เคเคฐ เคธเคฌเคธे เคฒोเคเคช्เคฐिเคฏ เคฌांเคธ เคจृเคค्เคฏ เคेเคฐो เคธे เคฎเคจเคฎोเคนเค เคเคฐ เคช्เคฐเคธिเคฆ्เคง เคนै। เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคे เคฒोเคों เคฎें เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคूเคी เคเคจเคाเคคि เคे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคคिเคฌ्เคฌเคค-เคฌเคฐ्เคฎเคจ เคธเคฎूเคน เคैเคธे เคि เคนเคฎाเคฐ, เคฒुเคถाเค, เคฐाเคฒ्เคคे, เคชाเคตी, เคฅाเคกो เคเคฐ เค़ो เคถाเคฎिเคฒ เคนैं। เคนाเคฒाँเคि เคเคเคคा เคी เคญाเคตเคจा เคे เคธाเคฅ เคตे เคुเคฆ เคो เคฎिเค़ो เคเคนเคฒाเคจा เคชเคธंเคฆ เคเคฐเคคे เคนैं เค्เคฏोंเคि เค เคงिเคांเคถ เคเคจเคाเคคिเคฏाँ เคฎिเค़ो เคคाเคตंเค เคो เคเคฎ เคฌोเคฒเคाเคฒ เคो เคญाเคทा เคฎें เคฌोเคฒเคคी เคนैं เคเคฐ เคฏे เคเคธे เค เคชเคจे เคฎें เคธंเคชเคฐ्เค เคญाเคทा เคญी เคฎाเคจเคคी เคนै। เคฎैเคฆाเคจी เคเคฒाเคों เคे เคชเคก़ोเคธी เคैเคธे เคฌंเคाเคฒिเคฏों เคจे เคूเคी เคे เคจाเคฎ เคธे เคเคจ्เคนें เคชुเคाเคฐเคจा เคถुเคฐू เคिเคฏा। เคฎिเคो เคเคจเคाเคคि เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคฒुเคถाเค เคชเคนाเคก़िเคฏों เคเคฐ เคฎ्เคฏांเคฎाเคฐ เคธाเคฎ्เคฐाเค्เคฏ เคे เคिเคจ เค्เคทेเคค्เคฐ เคे เคเคธเคชाเคธ เคे เคชเคนाเคก़ों เคฎें เคฐเคนเคคी เคนै।
เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคฎें เคช्เคฐเคตेเคถ เคเคฐเคจे เคตाเคฒा เคชเคนเคฒा เคธเคฎूเคน เคนเคฎเคฐ เคฅा। เคเคจเคी เคเคค्เคชเคค्เคคि เคीเคจ เคธे เคฎाเคจी เคाเคคी เคนै เคเคฐ เคถाเคจ เคชเคนाเฅिเคฏों เคो เคชाเฅ เคเคฐเคคे เคนुเค เคเคจ्เคนोंเคจे เคฎ्เคฏांเคฎाเคฐ เคธे เคฌเคฐ्เคฎी เคเคจเคाเคคिเคฏों เคी เคธंเคธ्เคृเคคिเคฏों เคो เคธीเคเคเคฐ เคเคฐ เค เคชเคจाเคเคฐ เค เคชเคจा เคฐाเคธ्เคคा เคฏเคนाँ เคคเค เคฌเคจाเคฏा। เคเคจ्เคนें เคเคค्เคคเคฐเคตाเคธी เคे เคจाเคฎ เคธे เคญी เคाเคจा เคाเคคा เคนै, เคชเคก़ोเคธी เค เคธเคฎ เคเคฐ เคฎเคฃिเคชुเคฐ เคे เคธเคे เคนिเคธ्เคธे เคฎें เคฌเคธे เคนैं। เคนเคฎाเคฐ เคเคจเคाเคคि เค เคชเคจी เคฌเคฐ्เคฌเคฐ-เคนिंเคธเคเคคा เคे เคธाเคฅ เคธाเคฅ เค เคชเคจी เคฐंเคीเคจ เคตेเคถเคญूเคทा เคเคฐ เคเคชเคाเคฐिเค เคจृเคค्เคฏ เคे เคฒिเค เคญी เคाเคจे เคाเคคे เคนैं। เคเคฎ्เคซाเค เคเคฒाเคे เคฎें เคธเคฌเคธे เคฌเฅा เคธเคฎूเคน เคฎिเคो เคी เคฐाเคฒ्เคคे เคเคจเคाเคคि เคฐเคนเคคी เคนै। เคชเคค्เคฅเคฐ เคी เคจเค्เคाเคถी เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เค เคชเคจा เคจाเคฎ เคเคคिเคนाเคธ เคฎें เคฆเคฐ्เค เคเคฐ เคฒिเคฏा เคนैं। เค เคจ्เคฏ เคเคจเคाเคคिเคฏों เคे เคเค्เคฐเคฎเคฃों เคा เคตिเคฐोเคง เคญी เคเคธी เคจเค्เคाเคถी เคिเคฏे เคนुเค เคชเคค्เคฅเคฐ เคธे เคนเคฅिเคฏाเคฐ เคे เคคौเคฐ เคชเคฐ เคเคฐเคคे เคนै। เค़ू เคเคจเคाเคคि เคฎुเค्เคฏ เคฐूเคช เคธे เคฎ्เคฏांเคฎाเคฐ เคी เคीเคจ เคชเคนाเคก़िเคฏों เคी เคธीเคฎा เคตाเคฒे เค्เคทेเคค्เคฐों เคฎें เคฐเคนเคคी เคนै, เคเคจเคी เค เคชเคจी เคญाเคทा เคเคฐ เค़ोเคฒाเค เคฒिเคชि เคนै। เค़ू เคเคจเคाเคคि เคจे เคฌ्เคฐिเคिเคถ เคฎिเคถเคจเคฐिเคฏों เคे เคคौเคฐ เคคเคฐीเคों เคเคฐ เคเคคिเคตिเคงिเคฏों เคे เคเคฐिเคฏे เคนो เคฐเคนे เคนเคธ्เคคเค्เคทेเคช เคा เคตिเคฐोเคง เคिเคฏा เค्เคฏोंเคि เคตे เค เคชเคจे เคชुเคฐाเคจे เคธเคुเค เคงเคฐ्เคฎ เคो เคฌเคाเคจा เคाเคนเคคी เคฅी। เคค्เคฐिเคชुเคฐा เคे เคชाเคธ เคฎเคฎिเคค เค्เคทेเคค्เคฐ เคे เคฐींเค เคฒोเค (เคฌ्เคฐू เคเคจเคाเคคि) เคो เคเคจ เคชเคนाเคก़िเคฏों เคे เคธเคฌเคธे เคชुเคฐाเคจे เคจिเคตाเคธिเคฏों เคฎें เคธे เคเค เคฎाเคจा เคाเคคा เคนै, เคฒेเคिเคจ เคตे เค เคฌ เคฎिเค़ोเคฐเคฎ เคฎें เคเค เคोเคे เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคนैं। เคฎाเคจा เคाเคคा เคนै เคि เคเคจ्เคนें เคค्เคฐिเคชुเคฐी เคฐाเคाเคं เคฆ्เคตाเคฐा เคจिเคฐ्เคตाเคธिเคค เคिเคฏा เคเคฏा เคฅा। เคตिเคญिเคจ्เคจ เคเคจเคाเคคिเคฏों เคจे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธ्เคฅाเคจों เคธे เคชเคฒाเคฏเคจ เคिเคฏा, เคธเคฎुเคฆ्เคฐ-เคจเคฆी เคी เคฒเคนเคฐों เคो เคชाเคฐ เคเคฐ เคเคฐ เคเคจ เคชเคนाเคก़िเคฏों เคो เค เคชเคจी เคฎाเคคृเคญूเคฎि เคฌเคจाเคฏा। เคนाเคฒाँเคि, เคฎिเคो เคธเคฎाเค เคे เคธเคญी เคธเคฎूเคนों เคे เคฌीเค เคเคฆिเคตाเคธी เคธंเคธ्เคृเคคि เคे เคुเค เคชเคนเคฒू เคเคฎ เคนैं। เคธเคญी เคाเคคिเคฏों เคจे เคฌेเคนเคคเคฐ เคเคฐाเคाเคนों เคी เคคเคฒाเคถ เคฎें เคเค เคช्เคฐเคตाเคธिเคฏों เคे เคฐूเคช เคฎें เคूเคฎ เคेเคคी เคा เค เคญ्เคฏाเคธ เคिเคฏा।
เคाँเคตों เคे เคฌीเค เคฎें เค्เคตाเคฒเคฌुเค (Zwalbuk) เคนोเคคा เคนै, เคฏเคน เคฎिเค़ो เคฏुเคตाเคं เคे เคฒिเค เคเคตाเคธीเคฏ เคต्เคฏเคตเคธ्เคฅा เคนै เคเคนाँ เคเคจ เคฏुเคตाเคं เคो เคธाเคฎाเคिเค เคिเคฎ्เคฎेเคฆाเคฐिเคฏों เคो เคจिเคญाเคจे เคे เคฒिเค เคช्เคฐเคถिเค्เคทिเคค เคिเคฏा เคाเคคा เคฅा। เคธเคฌเคธे เคชเคนเคฒे เคเคฐ เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคนोเคคा เคนै เคจीเคคिเคตिเคฆ्เคฏा เคฏा เคจैเคคिเค เคธंเคนिเคคा เคคाเคตเคฒाเคฎिंเคเคเคนเคจा (Tlawmingaihna) เคธिเคाเคจा। เคिเคธเคฎें เคตिเคจเคฎ्เคฐเคคा เคเคฐ เคตिเคถ्เคตเคจीเคฏเคคा เคी เคीเคฎเคค เคธिเคाเค เคाเคคी เคนै।
เคฎिเค़ोเคฐเคฎ เคे เคฒोเค เคฌेंเคค เคเคฐ เคฌाँเคธ เคे เคाเคฎ เคฎें เคฎाเคนिเคฐ เคนोเคคे เคนैं। เคตे เคฌाँเคธ เคी เคเค เคตเคธ्เคคुเคं เคो เคคैเคฏाเคฐ เคเคฐเคคे เคนैं, เค เคชเคจे เคเคฐों เคी เคเคจ्เคจों เคธे เคฌเคจी เคฆीเคตाเคฐों-เคซเคฐ्เคจीเคเคฐों เคเคฐ เคฌेंเคค เคी เคोเคชिเคฏों เคญी เคคैเคฏाเคฐ เคเคฐเคจे เคฎें เคฆเค्เคท เคนैं। เคฐाเค्เคฏ เคฎें เคฌांเคธ เคे เคंเคเคฒों เคाเคซी เคนैं। เคฏे เค เคชเคจे เคฆैเคจिเค เคเคฐेเคฒू เคเคชเคฏोเค เคे เคฒिเค เคช्เคฐเคृเคคि เคे เคเคธ เคเคชเคนाเคฐ เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เคนैं เคเคฐ เค เคฌ เคฎिเค़ो เคธंเคธ्เคृเคคि เคा เค เคนเคฎ् เคนिเคธ्เคธा เคนै। เคเคฐंเคกเคถिเคฒ्เคช (Basketry) เคเค เคฒोเคเคช्เคฐिเคฏ เคถिเคฒ्เคช เคนै, เคिเคธเคฎें เคชाเคเคॉเคจ्เค, เคฅुเคฒเคคे เคเคฐ เคैเคฒ्เคฎेเคจ เคैเคธे เคตिเคญिเคจ्เคจ เคเคृเคคि เคตाเคฒे เคฌाเคธ्เคेเค เคเค เคเคฆ्เคฆेเคถ्เคฏों เคे เคฒिเค เคคैเคฏाเคฐ เคिเค เคाเคคे เคนैं। เค เคงिเคांเคถ เคเคฐों เคฎें เคฌांเคธ เคธे เคฌเคจे เคธ्เคूเคฒ (Herhsawp), เคुเคฐ्เคธी (Thuttleng) เคเคฐ เคชाเคจी เคे เคंเคेเคจเคฐ (Tuium) เคฆेเคे เคा เคธเคเคคे เคนैं। เคฎिเค़ोเคธ เคญी เคिเคाเค เคเคฐ เคฒंเคฌे เคธเคฎเคฏ เคคเค เคเคฒเคจे เคे เคฒिเค เคฌेंเคค เคो เคงुเคं เคฆेเคเคฐ เคช्เคฐเคฏोเค เคฎें เคฒाเคฏा เคाเคคा เคนै। เคงाเคฐ्เคฎिเค เคฐเคธ्เคฎ เคฐिเคตाเค เคे เคฒिเค เคुเคฎ्เคฌे เคोเคชी เคเคฒเคฐोเคงी เคนेंเคฅिเคฏเคฒ (Hnahthial) เคे เคชเคค्เคคिเคฏों เคธे เคฌเคจाเคฏे เคाเคคे เคนैं। เคฎिเคो เคฎเคนिเคฒाเคं เคฌुเคจाเค เคฎें เค เคต्เคตเคฒ เคนोเคคी เคนैं। เคชुเค เคจ्เคेเค เคเคฐ เคเคต्เคฐ्เคेเค เคชเคฐिเคงाเคจ เคค्เคฏोเคนाเคฐों เคเคฐ เคेเคฐो เคฌांเคธ เคจृเคค्เคฏ เคे เคฆौเคฐाเคจ เคชเคนเคจे เคाเคจे เคตाเคฒा เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคी เคธुंเคฆเคฐ เคชोเคถाเค เคนैं।
เคฌांเคธ เคो เคเคฌ เคाเค เคเคฐ เคธूเคाเคฏा เคा เคฐเคนा เคนोเคคा เคนै เคคो เคเคธ เคช्เคฐเค्เคฐिเคฏा เคो เคाเคชเคเคฐ เคुเค เคเคนเคคे เคนैं เคเคฐ เคฏเคน เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคा เคเค เคธुเคจ्เคฆเคฐ เคเคค्เคธเคต เคญी เคนै। เคฏเคน เคृเคทि เคชเคฐ्เคต เคชौเคงाเคฐोเคชเคฃ เคถुเคฐू เคนोเคจे เคธे เคชเคนเคฒे เคฎाเคฐ्เค เคे เคฎเคนीเคจे เคฎें เคฎเคจाเคฏा เคाเคคा เคนै। เคेเคฐเคต เคฏा เคฌाँเคธ เคจृเคค्เคฏ เคเคค्เคธเคต เคा เคเค เคฌเคก़ा เคนिเคธ्เคธा เคนै। เคขोเคฒ เคी เคฅाเคชों เคे เคฌीเค เคจृเคค्เคฏ เคी เคตिเคญिเคจ्เคจ เคถैเคฒिเคฏों เคा เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจ เคนोเคคा เคนै। เคเคฒा, เคนเคธ्เคคเคถिเคฒ्เคช, เคธंเคीเคค เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎ, เคชुเคท्เคช เคช्เคฐเคฆเคฐ्เคถเคจी เคเคฐ เคต्เคฏंเคเคจ เคญी เคเคธ เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคा เคเค เคช्เคฐเคฎुเค เคนिเคธ्เคธा เคนैं। เคซเคฐเคตเคฐी เคे เค ंเคค เคคเค, เคฎिเค़ोเคธ เคेเคคी เคฐोเคชเคฃ เคे เคฒिเค เคญूเคฎि เคคैเคฏाเคฐ เคเคฐเคคे เคนैं। เคฌोเคจे เคे เคฌाเคฆ เคธे เคฌुเคตाเค เคे เคฌीเค เคाเคชเคเคฐ เคुเค เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคตिเคถ्เคฐाเคฎ เคाเคฒ เคे เคฆौเคฐाเคจ เคเคค्เคธाเคน-เคฎंเคเคฒ เคे เคธाเคฅ เคฎเคจाเคคे เคนैं।
เคเคธ เคฆिเคจ เคธเคญी เคเคฎ्เคฐ เคे เคฒोเค, เคฏुเคตा เคเคฐ เคตृเคฆ्เคง, เคชुเคฐुเคท เคเคฐ เคฎเคนिเคฒाเคँ เค เคชเคจे เคฐंเค-เคฌिเคฐंเคे เคชเคฐिเคงाเคจों เคฎें เคคैเคฏाเคฐ เคนोเคคे เคนैं। เคชाเคฐंเคชเคฐिเค เคฐंเคीเคจ เคเคชเคก़े เคเคฐ เคเคนเคจे เคे เคธाเคฅ เคोเคก़े เคธाเคฅ เคฎें เคाเคคे เคนैं। เคตिเคญिเคจ्เคจ เคฒोเค เคจृเคค्เคฏ เคเคฐ เคชाเคฐंเคชเคฐिเค เคीเคค เคขोเคฒ, เคฌाเคे เคเคฐ เคांเค เคी เคฅाเคช เคे เคธाเคฅ เคนोเคคे เคนैं।
เคฏเคนाँ เคी เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคตिเคฐाเคธเคค เคी เคธเคฌเคธे เคฌเฅी เคชเคนเคाเคจ เคนै เคॉเคฒเคซ़ैเคตंเค เคुเค । เคฏเคน เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคจเคตंเคฌเคฐ เคฎें เคฎเคจाเคฏा เคाเคคा เคนै। เคฏเคน เคंเคคเคाเคฐ เคा เคค्เคฏौเคนाเคฐ เคนै। เคเคธ เคंเคคเคाเคฐ เคฎें เคเคฒ्เคฒाเคธ เคो เคญเคฐเคจे เคा เคฏเคน เคค्เคฏौเคนाเคฐ เคฎเคจाเคฏा เคाเคคा เคนै। เคซเคธเคฒ เคเคाเค เคे เคंเคคเคाเคฐ เคฎें เคेเคคी เคो เคชूเคฐा เคเคฐเคจे เคा เคเคถ्เคจ เคฎเคจाเคจे เคे เคฒिเค เคซเคธเคฒ เคธे เคชเคนเคฒे เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคฎเคจाเคฏा เคाเคคा เคนै। เคฏเคน เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคिเคธाเคจों เคฆ्เคตाเคฐा เคฎเคจाเคฏा เคाเคคा เคนै เค्เคฏोंเคि เคेเคคी เคเคธ เคฐाเค्เคฏ เคी เคช्เคฐเคฎुเค เคเคीเคตिเคा เคนै। เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคे เคธเคญी เคเคฆिเคตाเคธी เคธเคฎूเคน เคเคค्เคธुเคเคคा เคे เคธाเคฅ เคญाเค เคฒेเคคे เคนैं เคเคฐ เคตिเคญिเคจ्เคจ เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคाเคฐ्เคฏเค्เคฐเคฎों เคเคฏोเคिเคค เคिเค เคाเคคे เคนैं। เคเคค्เคธเคต เคฎें เคธ्เคฅाเคจीเคฏ เคीเคคों เคชเคฐ เคจृเคค्เคฏ เคเคฐ เคाเคฏเคจ เคถाเคฎिเคฒ เคนै, เคो เคिเคธाเคจों เคฆ्เคตाเคฐा เคจृเคค्เคฏ เคเคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคाเค เคाเคคे เคนैं। เคเคธ เคเคค्เคธเคต เคฎें เคธाเคฎूเคนिเค เคฆाเคตเคค เคนोเคคी เคนैं। เคฏเคน เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคे เคเคจเคाเคคीเคฏ เคธเคฎूเคนों เคो เค เคชเคจे เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคी เคช्เคฐाเคृเคคिเค- เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคช्เคฐเคตृเคค्เคคि เคा เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคค्เคต เคเคฐเคจे เคा เคฎौเคा เคฆेเคคी เคนै। เคเคฆिเคตाเคธी เคฒोเค เคฆूเคฐ เคฆเคฐाเค เคे เค्เคทेเคค्เคฐों เคธे เคญाเค เคฒेเคคे เคนुเค เค เคชเคจी เคธांเคธ्เคृเคคिเค เคตिเคถेเคทเคคाเคं เคा เคช्เคฐเคคिเคจिเคงिเคค्เคต เคเคฐเคคे เคนैं เคเคฐ เคฎिเฅोเคฐเคฎ เคे เคोเคจे-เคोเคจे เคธे เคฒोเคों เคे เคธाเคฅ เคฌाเคคเคीเคค เคเคฐเคจे เคा เคญी เคฎौเคा เคฎिเคฒเคคा เคนै।
เคงเคจ्เคฏเคตाเคฆ เคธเคฎाเคฐोเคน เคे เคฐूเคช เคฎें เคชैเคเค เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เคช्เคฐเคฎुเค เคค्เคฏोเคนाเคฐों เคฎें เคธे เคเค เคुเคเคฆो เคुเค । เคेเคค เคธे เคธเคญी เคเคाเค เคे เคฌाเคฆ เคชूเคฐ्เคฃिเคฎा เคी เคฐाเคค เคे เคฆौเคฐाเคจ เคเคฏोเคिเคค เคिเคฏा เคाเคคा เคนै। เคाँเคต เคे เคฒोเค เค เคชเคจे เคญเคฒाเค เคเคฐ เค เคเคฒी เค เค्เคी เคซเคธเคฒ เคी เคถुเคญेเค्เคाเคं เคे เคฒिเค เคเคเคค्เคฐिเคค เคนोเคคे เคนैं। เคूเคเคกो เคค्เคฏोเคนाเคฐ เคฎें เคช्เคฐเคाเคถ เคเค เคฎเคนเคค्เคตเคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคฎिเคा เคจिเคญाเคคा เคนै। เคช्เคฐเคค्เคฏेเค เคชเคฐिเคตाเคฐ เค เคชเคจे เคเคฐ เคी เคฌुเคฐी เคเคค्เคฎा เคो เคฆूเคฐ เคเคฐเคจे เคे เคฒिเค เคเค เคฎเคถाเคฒ เคเคฒाเคคा เคนै। เคธเคฎुเคฆाเคฏ เคे เคฒोเค เคก्เคฐเคฎ, เคोंเค, เคांเค เคเคฐ เคชाเคเคช เคैเคธे เคिเคธी เคญी เคเคชเคฏोเคी เคเคชเคเคฐเคฃों เคा เคเคชเคฏोเค เคเคฐเคे เคिเคฒ्เคฒाเคคे เคเคฐ เคเคช เคเคฐเคคे เคนैं เคเคฐ เคธाเคฅ เคฎें เคฏเคน เคोเคถिเคถ เคเคฐเคคे เคนैं เคि เค เคงिเคเคคเคฎ เคถोเคฐ เคชैเคฆा เคเคฐเคคे เคนैं। เคเคธเคे เค เคฒाเคตा เค เคจ्เคฅुเคฐिเคฏเคฎ (Anthurium), เคเคช्เคाเคฐ เคूเค (Chapchar Kut), เคคเคฅा เคฅाเคฒ्เคซเคตंเค เคूเค (Thalfavang Kut) เค เคจ्เคฏ เคค्เคฏौเคนाเคฐ เคนै เคो เคृเคทि เคเคงाเคฐिเคค เคนैं।
เคเคจเคा เคธเคฎूเคा เคीเคตเคจ เคช्เคฐเคृเคคि เคे เคคाเคฐเคคเคฎ्เคฏ เคธे เคुเฅा เคนुเค เคนै। เคीเคตเคจ เคถैเคฒी เคธे เคฒेเคเคฐ เคฒोเคाเคाเคฐ เคคเค เคช्เคฐเคृเคคि เคी เคนी เค เคूเค เคธเคนเคญाเคिเคคा เคนै।
เคธंเคฆเคฐ्เคญ:
1. Lalthangliana, B. Culture and Folklore of Mizoram. New Delhi: Publications
Division, Ministry of Information & Broadcasting, Government of India. 2005
2. K. Thanzauva. Reports of the foreign mission of the Presbyterian Church of Wales on Mizoram 1894-1959. Aizawl: Synod Publication Board, 1997
3. Ray, Animesh. Mizoram, India – Land and the People Series. New Delhi; NBT, 1993
4. Zakhuma, Dr. K.M. 2001. Political Development in Mizoram From 1946 to 1989
5. Peggy Reeves Sanday, anthropologist, Women at the Center: Life in a Modern Matriarchy, Cornell University Press, 2002
6. Xavier P. Mao; Society, Culture and Economy in North-East India , Asiatic Society, 2016
7. เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคชूเคฐ्เคตोเคค्เคคเคฐ, เค ंเค: 18, เคเคจเคตเคฐी – เคฎाเคฐ्เค, 2013
8. เคธเคฎเคจ्เคตเคฏ เคชूเคฐ्เคตोเคค्เคคเคฐ, เค ंเค: 23, เค เค्เคूเคฌเคฐ – เคฆिเคธंเคฌเคฐ, 2015
9. https://www.holidify.com/pages/mizoram-culture-84.html
10. http://www.indianmirror.com/culture/states-culture/Mizoram.html
No comments :
Post a Comment
We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. เคช्เคฐเคाเคถिเคค เคฐเคเคจा เคธे เคธเคฎ्เคฌंเคงिเคค เคถाเคฒीเคจ เคธเคฎ्เคตाเคฆ เคा เคธ्เคตाเคเคค เคนै।