рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдХी рд╕ीрддा

рдбॉ. рдоुрдХेрд╢ рдХुрдоाрд░

рдЧ्рд░ाрдо рд╣рдерд▓ाрдиा, рдкो. рдоंрдЬूрд░ा, рдЬिрд▓ा рдХрд░рдиाрд▓। (рд╣рд░िрдпाрдгा)
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 989 600 4680

рд╢ोрдз рд╕ाрд░ांрд╢ -
рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдж्рд╡ाрд░ा рд░рдЪिрдд ‘рд╡ैрджेрд╣ी рд╡рдирд╡ाрд╕’ рдПрдХ рдоाрдд्рд░ рдРрд╕ा рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рд╣ै, рдЬो рдкूрд░्рдг рд░ूрдк рд╕े рд╕ीрддा рдЬी рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै। рдЗрд╕ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдХो 18 рд╕рд░्рдЧों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рдХिрдпा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЗрд╕ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдкрд░ рдкूрд░्рдгрддः рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рд░ाрдоाрдпрдг рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै। рд╕ीрддा рдЗрд╕рдоें рдРрд╕ी рдкाрдд्рд░ рд╣ै рдЬो рдкрд░рдо рдкрд╡िрдд्рд░рддा, рдХрд╖्рдЯ рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा, рдзैрд░्рдпрд╢ीрд▓, рдЖрджрд░्рд╢ рд╕ेрд╡िрдХा, рдд्рдпाрдЧрд╢ीрд▓ рд╕рд░рд╣ рд╕्рд╡рднाрд╡ рдПрд╡ं рд╢ांрдд рд╕्рд╡рднाрд╡, рд╕ाрдд्рд╡िрдХ, рд▓ोрдХрдХрд▓्рдпाрдгी, рдоंрдЧрд▓рдХाрд░ी рд╣ै рдЬो рд╣рдоेрд╢ा рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЬीрд╡ рдХा рднрд▓ा рдЪाрд╣рддी рд╣ै।

рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдж्рд╡िрд╡ेрджी рдпुрдЧ рдХे рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рд╣ैं। рдЗрди्рд╣ोंрдиे рдЦреЬी рдмोрд▓ी рдоें рдк्рд░рдердо рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп ‘рдк्рд░िрдп рдк्рд░рд╡ाрд╕’ рдХा рд╕ृрдЬрди рдХिрдпा। рдЗрдирдХे ‘рдк्рд░िрдп рдк्рд░рд╡ाрд╕’ рд╡ ‘рд╡ैрджेрд╣ी рд╡рдирд╡ाрд╕’ рджोрдиों рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдЦреЬी рдмोрд▓ी рдоें рд░рдЪिрдд рд╣ै। рдк्рд░िрдпрдк्рд░рд╡ाрд╕ рдХृрд╖्рдг рд╡ рд░ाрдзा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै рд╡ ‘рд╡ैрджेрд╣ी рд╡рдирд╡ाрд╕’ рд╕ीрддा рд╡ рд░ाрдо рдкрд░
рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै।
рдорд╣ाрдХрд╡ि рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдХी рд╕ीрддा рджेрд╡ी рдХा рд░ूрдк рдеी। рд╡рд╣ рдПрдХ рдкрддिрдкрд░ाрдпрдг, рд╡िрднाрдкूंрдЬ рдкрддिрд╡्рд░рддा рдХी рд╕ाрдХाрд░ рдоूрд░्рддि рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рд╕рднी рд╕рддिрдпों рдоें рд╕рдмрд╕े рд╕рд░्рд╡рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╡ рдЖрджрд░्рд╢ рдиाрд░ी рд╣ै। рдЖрдкрдХा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХрдорд▓ рдХी рддрд░рд╣ рдЦिрд▓ा рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЖрдкрдХे рдКрдкрд░ рдкрддि рдк्рд░ेрдо рдХी рдЖрд▓ौрдХिрдХ рдЫाрдпा рд╣ै। рдЖрдк рдЕрдкрдиे рдкрддि рдХे рдк्рд░рддि рдПрд╡ं рдХрдд्рд░्рддрд╡्рдп рдкрд░ाрдпрдг рдЖрдкрдХे рдк्рд░ाрдг рдкрддि рдХे рдк्рд░ाрдг рд╣ैं। рдХрд╡ि рдиे рдПрдХ рдЖрджрд░्рд╢ рдиाрд░ी рдХे рдЧुрдг рдПрд╡ं рдкрддि рдк्рд░ेрдо рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рдЪिрдд्рд░рдг рдХिрдпा рд╣ै-
"рдЖрдк рдоाрдирд╡ी рд╣ैं рддो рджेрд╡ी рдХौрди рд╣ै।
рдорд╣ा-рджिрд╡्рдпрддा рдХिрд╕े рдХрд╣ाँ рдРрд╕ी рдоिрд▓ी।।
рдкрддिрд╡्рд░рддा рдЕрддि рдкूрдд рд╕рд░ोрд╡рд░ рдЕंрдХ рдоें।
рдХौрди рдкрддि-рд░рддा рдкंрдХрдЬिрдиी рдРрд╕ी рдЦिрд▓ी।।
рдкрддि-рджेрд╡рддा рдХрд╣ाँ рдХिрд╕рдХो рдРрд╕ी рдоिрд▓ी।
рдк्рд░ेрдо рд╕े рднрд░ा рдРрд╕ा рд╣ृрджрдп рди рдФрд░ рд╣ै।।
рдкрддि-рдЧрдд рдк्рд░ाрдгा рдРрд╕ी рд╣ुрдИ рди рджूрд╕рд░ी।
рдХौрди рдзрд░ा рдХी рд╕рддिрдпों рдХी рд╕िрд░рдоौрд░ рд╣ै।।"1
рдоाрддा рд╕ीрддा рдХे рдЧुрдгों рдХा рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдиे рдмрд╣ुрдд рд╕ुंрджрд░ рдвंрдЧ рд╕े рд╡рд░्рдгрди рдХिрдпा рд╣ै। рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं рдХि рдЖрдкрдХी рдорд╣ाрдирддा рдПрд╡ं рдЧрд░िрдоा рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдирд╣ीं рдХि рд╡े рдорд░्рдпाрджा рдкुрд░ुрд╖ोрдд्рддрдо рд╢्рд░ी рд░ाрдо рдЬी рдХी рдкрдд्рдиी рд╣ै рдпा рдЪрдХ्рд░рд╡рд░्рддी рдорд╣ाрд░ाрдЬ рджрд╢рд░рде рдХी рдкुрдд्рд░рд╡рдзू рд╣ै рдПрд╡ं рдорд╣ाрд░ाрдЬ рдЬрдирдХ рдХी рдкुрдд्рд░ी। рд╕ीрддा рдоाрддा рдЬी рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЖрд▓ौрдХिрдХ рдЖрджрд░्рд╢, рдХрдд्рд░्рддрд╡्рдпрдкрд░ाрдпрдг, рдд्рдпाрдЧ рдХी рдоूрд░्рддि рдЖрджि рдЧुрдгों рд╕े рд╡िрдж्рдпрдоाрди рдиाрд░ी рдеी। рдЬाрдирдХी рдоाрддा рдЬी рд╕рд╣рдзрд░्рдоिрдгी рд╕рддिрдпों рдХी рд╕िрд░рдоौрд░ рд╣ै। рдЕрдкрдиे рдЗрд╕ ‘рд╡ैрджेрд╣ी рд╡рдирд╡ाрд╕’ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдоें ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдиे рдЖрджрд░्рд╢ рдЧुрдгाों рд╡ाрд▓ी рдиाрд░ी рдХा рдЧुрдгрдЧाрди рдХिрдпा рд╣ै-
"рдХिрд╕ी рдЪрдХ्рд░рд╡рд░्рддी рдХी рдкрдд्рдиी рдЖрдк рд╣ैं।
рдпा рд▓ाрд▓िрдд рд╣ै рдорд╣ाрдордиा рдоिрдеिрд▓ेрд╢ рд╕े।।
рдЗрд╕ рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рд╣ैं рди рдкूрдЬिрддा рд╡ंрджिрддा।
рдЖрдк рдЕрд░्рдЪिрддा рд╣ैं рдЖрд▓ौрдХिрдХाрджрд░्рд╢ рд╕े।।"2
рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдХी рд╕ीрддा рдЖрджрд░्рд╢ рдкрддिрд╡्рд░рддा, рдкрддि рдк्рд░ेрдоिрдХा рдЖрджि рдХा рд╣ी рджрд░्рд╢рди рдирд╣ीं рд╣ोрддा рдмрд▓्рдХि рд╡рд╣ рдХोрдорд▓рддा рдордорддा рд╕े рдкрд░िрдкूрд░्рдг рд╣ै। рд╡рд╣ рдЖрд░्рдп рд╕рди्рддाрди рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдПрдХ-рдПрдХ рдЕंрдЧ рдоें рд╕рдж्рднाрд╡рдиा, рдЙрджाрд░рддा рдПрд╡ं рд▓ोрдХाрд░ाрдзрдиा рдХी рд░рд╢्рдоिрдпाँ рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рд╣ैं। рдХрд╡ि рдиे рдЗрди्рд╣ें рдоाрдирд╡рддा рдХी рд╡िрдорд▓ рдЪрди्рдж्рд░िрдХा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрд╡рд▓ोрдХा рд╣ै рддрдеा рд▓ोрдХ-рдХрд▓्рдпाрдгी рдиाрд░ी рдХे рд░ूрдк рдоें
рджिрдЦाрдпा рд╣ै-
"рдЖрд░्рдпा рдХोрдорд▓рддा рдордорддा рдХी рдоूрд░्рддि рд╣ै।
рд╣ैं рд╕рдж्рднाрд╡-рд░рддा рдЙрджाрд░рддा рдкूрд░िрддा।।
рд╣ैं рд▓ोрдХाрд░ाрдзрди-рдиिрдзि-рд╢ुрдЪिрддा-рд╕ुрд░рд╕рд░ी।
рд╣ैं рдоाрдирд╡рддा-рд░ाрдХा-рд░рдЬрдиी рдХी рд╕िрддा।।"3
рдоाрддा рд╕ीрддा рдХे рдЧुрдгрдЧाрди рд╕े рдХрд╡ि рдХी рдк्рд░рддिрднा рдоें рдФрд░ рдиिрдЦाрд░ рдЖрддा рд╣ै। рд╡рд╣ рджेрд╡ी рд╢рдХ्рддि, рдорд╣ाрдирддा, рдзृрддि, рдЙрджाрд░рддा, рд╕рд╣ृрджрдпрддा, рджृреЭрддा, рдкрддिрд╡्рд░рддा рдЖрджि рд╕рдж्рдЧुрдгों рд╕े рдкрд░िрдкूрд░्рдг рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдХрд╡ि рд╢ंрдХा рдоें рд╣ै рдХि рдкрддि рд╡िрдпोрдЧ рд╕े рдкीреЬिрдд рдЗрди рдорд╣ाрди рдЧुрдгों рдХे рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рдЬाрдирдХी рд╕рд╣ рд╕рдХेंрдЧी рдЕрдерд╡ा рдирд╣ीं, рдкрд░рди्рддु рдЙрд╕ рдоाрддा рдХी рдзृрддि рдХे рдмрд▓ рдкрд░ рдЙрд╕ рдЙрд╕рдХे рд╣ृрджрдп рдоें рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдкрддि рдкрд░ाрдпрдгрддा, рдкрддि рд╡िрдпोрдЧी рдоाрддा рд╕ीрддा рдЗрд╕ рдк्рд░ेрдо рдПрд╡ं рд╡िрд░рд╣ рд╡ेрджрдиा рдХो рд╕рд╣рди рдХрд░ рд▓ेрддी рд╣ै। рдХрд╡ि рд▓िрдЦрддा рд╣ै-
"рдкुрдд्рд░ी рдЖрдкрдХी рд╢рдХ्рддि рдорд╣рдд्рддा рд╡िрдЬ्рдЮрддा।
рдзृрддि рдЙрджाрд░рддा рд╕рд╣ृрджрдпрддा рджृреЭ-рдЪिрдд्рддрддा।।
рдоुрдЭे рдЬ्рдЮाрдд рд╣ै рдХिрди्рддु рдк्рд░ाрдг-рдкрддि рдк्рд░ेрдо рдХी।
рдкрд░рдо рдк्рд░рдмрд▓рддा рддрджीрдпрддा рдПрдХाрди्рддрддा।।
рдРрд╕ी рд╣ै рднрд╡рджीрдп рдХि рдоैं рд╕рди्рджिрдЧ्рдз рд╣ूँ।
рдХ्рдпों рд╡िрдпोрдЧ-рд╡ाрд╕рд░ рд╡्рдпрддीрдд рд╣ो рд╕рдХेंрдЧे।।
рдХिрди्рддु рдХрд░ाрддी рд╣ै рдк्рд░рддीрддि рдзृрддि рдЖрдкрдХी।
рдЕंрдХ рдХीрд░्рддि рдХे рд╕рдордп-рдкрдд्рд░ рдкрд░ рдЕँрдХेрдЧे।।
рдЬो рдкрддि рдк्рд░ाрдгा рд╣ै рдкрддि рдЗрдЪ्рдЫрдЬ्рдЮ рдкूрд░्рддि рддो।
рдХ्рдпा рди рдк्рд░ाрдгрдкрдг рд╕े рд╡рд╣ рдХрд░рддी рд░рд╣ेрдЧी।।
рдпрджि рд╡рд╣ рд╣ै рд╕рди्рддाрди-рд╡िрд╖рдпिрдгी рдХ्рдпों рди рддो।
рдк्рд░ेрдо-рдЬрди्рдп-рдкीреЬा рд╕ंрдпрдд рдмрди рд╕рд╣ेрдЧी।।"4
рдкं. рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдХी рд╕ीрддा рдЕрдкрдиी рд╕рддीрдд्рд╡ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╕рдлрд▓ рд░рд╣ी рд╣ै। рдХेрд╡рд▓ рдЫः рдоाрд╕ рддрдХ рдоाрддा рд╕ीрддा рдХा рдкрддि рд╡िрдпोрдЧ рд░рд╣ा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдЙрд╕ рджौрд░ाрди рд░ाрд╡рдг рдЙрд╕े рд╣рд░ рдХे рд▓े рдЧрдП рдеे। рдЙрд╕ी рджौрд░ाрди рдоाрддा рд╕ीрддा рдХा рд╕рддीрдд्рд╡ рдХाрд▓ рд░рд╣ा рдЬिрд╕рдоें рд╡рд╣ рдЙрдд्рддीрд░्рдг рдирд╣ीं рд╣ुрдИ рдЬिрд╕рд╕े рдкूрд░े рд╕ंрд╕ाрд░ рдХी рд▓рд▓рдиाрдУं рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд╕рддीрдд्рд╡ рд░рдХ्рд╖рдг рдХा рдЖрджрд░्рд╢ рд░рдЦा। рдХ्рдпोंрдХि рд░ाрд╡рдг рдЗрддрдиा рд╢рдХ्рддिрд╢ाрд▓ी рдеा рдЬिрд╕рд╕े рд╕ाрд░ा рд╕ंрд╕ाрд░ рдХांрдкрддा рдеा। рдЬिрд╕рдХे рджрд╢рдоुрдЦ рджी рднुрдЬाрдПँ рд░рдЦрддे рд╣ुрдП рднी рдмीрд╕ рднुрдЬाрдУं рд╡ाрд▓ा рд░ाрд╡рдг рдХрд╣рд▓ाрдпा। рд╡рд╣ рддрд▓рд╡ाрд░ рдХा рдзрдиी рд░рд╣ा। рдоाрддा рд╕ीрддा рдХो рдЕрдиेрдХ рд▓ोрдн рд▓ाрд▓рдЪ рджेрддा рд░рд╣ा рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ рдоाрддा рд╕ीрддा рдХे рд╕рддीрдд्рд╡ рдкрд░ рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдЖंрдЪ рдирд╣ीं рдкрд╣ुँрдЪा рд╕рдХा। рдХ्рдпोंрдХि рдоाрддा рд╕ीрддा рдПрдХ рдкрддिрд╡्рд░рддा рдиाрд░ी рдеी рдЬिрд╕рд╕े рдЙрд╕рдХा рдкрддिрд╡्рд░рдд рдЙрд╕рдХी рд╕рджा рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд░рд╣ा। рдЗрди्рд╣ीं рдкंрдХ्рддिрдпों рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╣рд░िрдФрдз рдЬी рдиे рднाрд░рддीрдп рдиाрд░ी рдХो рдкрддिрд╡्рд░рддा рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджी рд╣ै-
"рд░рдЦ рдд्рд░िрд▓ोрдХ рдХी рднूрддि рдк्рд░ाрдпрд╢ः рд╕ाрдордиे।
рд░ाрдЬ्рдп-рд╡िрднрд╡ рдХो рдЪреЭा-рдЪреЭा рдкрдж рдкрд░।
рди рддो рд╡िрдХрдо्рдкिрдд рдХрднी рдХрд░ рд╕рдХा рдЖрдкрдХो।
рди рддो рдХрд░ рд╕рдХा рд╡рд╢ीрднूрдд рдмрд╣ु рдоुрдЧ्рдз рдХрд░
рдЬिрд╕рдХी рдкрд░िрдЦा рд░рд╣ा рдЕрдЧाрдз рдЙрджрдзि рдмрдиा।
рдЬिрд╕рдХा рд░рдХ्рд╖рдХ рд╕्рд╡рд░्рдЧ-рд╡िрдЬेрддा-рд╡ीрд░ рдХा।।
рдЬिрд╕рдоें рд░рд╣рддे рдеे рджाрдирд╡-рдХुрд▓-рдЕрдЧ्рд░рдгी।।
рдЬिрд╕рдХा рдХुрд▓िрд╢ोрдкрдо рдЕрднेрдз-рдк्рд░ाрдЪीрд░ рдеा।।"5
рдорд╣ाрдХрд╡ि рдкं. рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп рдЬी рдХी рд╕ीрддा рдПрдХ рдкрддिрд╡्рд░рддा, рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХे рдк्рд░рддि рд╕рдорд░्рдкिрдд рд╣ै। рд╡ो рдХрд╣рддी рд╣ैं рдХि рдоैं рд░ाрдо рдХी рд╕ेрд╡ा рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рд░рд╣рдХрд░ рдХрд░ूँрдЧी। рдоैं рд╣рдоेрд╢ा рдЙрд╕рдХी рд╣ाँ рдоें рд╣ाँ рд░рдЦूँрдЧी, рд╣рдоेрд╢ा рдЙрд╕рдХा рд╕ाрде рд╡ рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рд╢ंрд╕ा рдХрд░ूँрдЧी। рдЙрд╕рдХी рджाрд╕ी рдмрдирдХрд░ рд░рд╣ूंрдЧी। рдоेрд░ा рдЙрдирдХे рд╕ाрде рдЬो рд╕ंрдпोрдЧ рд╣ै рдоैं рдЙрд╕рдХी рдк्рдпाрд╕ी рд╣ूँ-
"рд╕ेрд╡ा рдЙрд╕рдХी рдХрд░ूँ рд╕ाрде рд░рд╣,
рдЬी рд╕े рдЬिрд╕рдХी рджाрд╕ी рд╣ूँ।
рд╣ूँ рди рд╕्рд╡ाрд░्рдерд░рдд, рдоैं рдкрддि рдХे
рд╕ंрдпोрдЧ-рд╕ुрдзा рдХी рдк्рдпाрд╕ी рд╣ूँ।।"6
рдорд╣ाрдХрд╡ि рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдиे рдорд░्рдпाрджा рдкुрд░ुрд╖ोрдд्рддрдо рд░ाрдо рдХे рд╕ाрдордиे рдоाрддा рд╕ीрддा рдХी рдкрддि рдкрд░ाрдпрдгрддा рдХा рдЪिрдд्рд░рдг рд▓рдХ्рд╖्рдордг рдХे рдоुрдЦ рд╕े рдХрд░рд╡ाрдпा рд╣ै। рд╕рднी рдХрд╖्рдЯ рдЭेрд▓े рд╣ैं рдоाрддा рд╕ीрддा рдЬी рдиे рдЗрди рдХांрдЯों рдкрд░ рдЪрд▓рдХрд░ рдПрдХ рдирдпा рдЬीрд╡рди рдмрдиाрдпा рд╣ै। рд▓ोрдХ рд▓ाрдн рдХे рд╕ंрдХрд▓्рдк рдкрд░ рдЪрд▓рдХрд░ рдЬीрд╡рди рдоें рд╕рдлрд▓рддा рдХा рд░ाрд╕्рддा рджेрдЦा। рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕, рдЖрджрд░्рд╢рддा рдЙрдирдХा рдоुрдЦ्рдп рдЧुрдг рдеा। рдкрд░рди्рддु рдЪрд░рдгों рдХे рджрд░्рд╢рди рдХी рд▓ाрд▓рд╕ा рд▓рдЧी рд░рд╣ी-
"рдЙрдирдХो рд╣ै рдХрдд्рд░्рддрд╡्рдп рдЬ्рдЮाрди рд╡े рдЖрдкрдХी-
рдХрд░्рдо-рдкрд░ाрдпрдг рд╣ैं рд╕рдЪ्рдЪी рд╕рд╣рдзрд░्рдоिрдгी।।
рд▓ोрдХ-рд▓ाрдн-рдоूрд▓рдХ рдк्рд░рднु рдХे рд╕ंрдХрд▓्рдк рдкрд░।
рдЙрдд्рд╕рд░्рдЧी рдХृрдд рд╣ोрдХрд░ рд╣ैं рдХृрддि-рдЛрдг-рдЛрдгी।।
рдлिрд░ рднी рдк्рд░рднु рдХी рд╕्рдоृрддि, рджрд░्рд╢рди рдХी рд▓ाрд▓рд╕ा।
рдЙрди्рд╣ें рдмрдиाрддी рд░рд╣рддी рд╣ै рд╡्рдпрдеिрддा рдЕрдзिрдХ।।
рдпрд╣ рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХрддा рд╣ै рдЙрд╕ рд╕рдж्рднाрд╡ рдХी।
рдЬो рдЖрдЬрди्рдо рд░рд╣ा рд╕рддीрдд्рд╡-рдкрде рдХा рдкрдеिрдХ।।"7
рдоाрддा рд╕ीрддा рдк्рд░рддिрджिрди, рдк्рд░рддिрдХ्рд╖рдг рдЕрдЪ्рдЫा рд╣ी рд╕ोрдЪрддी рд░рд╣рддी рдеी। рд╡рд╣ рдкрд╢ु, рдкрдХ्рд╖ी, рдХीрдЯें, рдЬीрд╡-рдЬрди्рддु рд╕рднी рдХे рд╕ाрде рд╕рдоाрди рднाрд╡ рд╕े рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддी рдеी рддрдеा рд╕рднी рдХो рдЕрдкрдиा рд╕рдордЭрддी рдеी। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рд╣ाрдеों рд╕े рд╕рднी рдХा рднрд▓ा рдХрд░рддी рд░рд╣рддी рдеी। рд╡рд╣ рд╢ांрддि рдиिрдХेрддрди рдХे рдЖрд╕-рдкाрд╕ рд╕рднी рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рдк्рд░ाрдгिрдпों рдХा рд╣िрдд рд╕ोрдЪрддी рдеी, рд╕рдмрдХा рднрд▓ा рдЪाрд╣рддी рдеी। рдпрд╣ाँ рдкрд░ рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдиे рдоाрддा рд╕ीрддा рдХे рдЖрджрд░्рд╢ рд░ूрдк рд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддे рд╣ैं рдХि рд╣рдоें рд╕рднी рдЬीрд╡-рдЬрди्рддु, рдкेреЬ-рдкौрдзे рд╕рдм рдХे рд╕ाрде рдЕрдЪ्рдЫा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП рддрдеा рд╕рдмрдХा рджрд░्рдж рд╕рдордЭрдиा рдЪाрд╣िрдП। рд╡े рдХрд╣рддे рд╣ैं-
"рдкрд╢ु, рдкрдХ्рд╖ी рдХ्рдпा рдХीрдЯों рдХा рднी рдк्рд░рддि рджिрд╡рд╕।
рдЬрдирдХ рдирди्рджिрдиी рдХрд░ рд╕े рд╣ोрддा рдеा рднрд▓ा।।
рд╢ांрддि-рдиिрдХेрддрди рдХे рд╕рдм рдУрд░ рдЗрд╕ीрд▓िрдП।
рджिрдЦрд▓ाрддी рдеी рд╕рд░्рд╡-рднूрдд-рд╣िрдд рдХी рдХрд▓ा।।"8
рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдХी рд╕ीрддा рдд्рдпाрдЧी, рддрдкрд╕्рд╡ी рд╡ рдкрд░ोрдкрдХाрд░ी рдеी। рдХ्рдпोंрдХि рдд्рдпाрдЧी рд╕े рдмреЬा рдХोрдИ рдирд╣ीं рд╣ुрдЖ। рд╕ीрддा рдХрд╣рддी рд╣ै рдоैंрдиे рдЬो рдд्рдпाрдЧ рдХिрдпा рд╣ै рд╡рд╣ी рдЙрдЪिрдд рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рдРрд╕ा рдХрд░рдиा рдоेрд░े рд▓िрдП рд╢ुрдн рдХрд░्рдо рдХे рд╕рдоाрди рд╣ै। рдоैं рд╣рд░ рдкीреЬा рдХो рд╕рд╣ рд╕рдХрддी рд╣ूँ। рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ी рдоेрд░े рд▓िрдП рдЙрдЪिрдд рд╣ै। рдд्рдпाрдЧ рдХрд░рдиा рд╣ी рд╕рд╣рдзрд░्рдоिрдгी рдХा рдкрд░рдо рдзрд░्рдо рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕ीрддा рднाрд░рддीрдп рдиाрд░ी рдХो рдд्рдпाрдЧ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрддी рд╣ै।
"рдоैंрдиे рдЬो рд╣ै рдд्рдпाрдЧ рдХिрдпा рд╡рд╣ рдЙрдЪिрдд рд╣ै।
рдРрд╕ा рд╣ी рдХрд░рдиा рдЗрд╕ рд╕рдордп рд╕ुрдХрдо्рд░्рдо рдеा।।
рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рд╣рдордд рд╡िрджेрд╣рдЬा рднी рд╣ुрдИ।
рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ी рд╕рд╣рдзрд░्рдоिрдгी рдкрд░рдо рдзрд░्рдо рдеा।।"9
рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рдЬी рдиे рд╕ीрддा рдХो рдЖрджрд░्рд╢ рд╕рддी рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ी рджेрдЦा рд╣ै। рд╡िрдпोрдЧ рдЬрдиिрдд рдХрд╖्рдЯों рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХрд░ рднीрдд рд╣ो рдЧрдИ। рд▓ेрдХिрди рдкрддि рдХे рдзрд░्рдо рдХा рдкाрд▓рди рдЕрдкрдиा рдкрд░рдо рдзрд░्рдо рдоाрдирдХрд░ рдЙрди рд╕рднी рдХрд╖्рдЯों рдХो рд╕рд╣рд░्рд╖ рдЭेрд▓рдиे рдХो рддैрдпाрд░ рд╣ैं। рд╡рд╣ рд╕рднी рдХрд╖्рдЯ рд╕рд╣рди рдХ्рд╖рдорддा рд░рдЦрддी рд╣ै рдФрд░ рдХрд╣рддी рд╣ै-
"рд╡рд╣ рддो рд╕्рд╡ाрднाрд╡िрдХ рдк्рд░рд╡ाрд╣ рдеा, рдЬो рдоुँрд╣ рд╕े рдмाрд╣рд░ рдЖрдпा।
рдЖрд╣! рдХрд▓ेрдЬा рд╣िрд▓े рдХрд▓рдкрддा рдХौрди рдирд╣ीं рдХрдм рджिрдЦрд▓ाрдпा।।
рдХिрди्рддु рдЖрдкрдХे рдзрд░्рдо рдХा рди рддो рдкрд░िрдкाрд▓рди рдХрд░ рдкाрдКँрдЧी।
рд╕рд╣рдзрд░्рдоिрдгी рдиाрде рдХी рддो рдоैं рдХैрд╕े рднрд▓ा рдХрд╣ाрдКँрдЧी।।
рд╡рд╣ рдХрд░ूंрдЧी рдЬो рдХुрдЫ рдХрд░рдиे рдХी рдоुрдЭрдоें рдЖрдЬ्рдЮा рд╣ोрдЧी।
рдд्рдпाрдЧ рдХрд░ूंрдЧी рдЗрд╖्рдЯ рд╕िрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдоुрдЭे рдЖрдЬ्рдЮा рд╣ोрдЧी।।"10
рд╕ीрддा рдкрддि рдкрд░ाрдпрдг рд╣ै, рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдЖрдкрдХो рд╣рдоेрд╢ा рдкрддि рдХे рдЪрд░рдгों рдоें рдЕрд░्рдкिрдд рд░рдЦрддी рд╣ै। рд╡рд╣ рд╣рдоेрд╢ा рд╡िрд░рд╣ рдоें рд░рд╣рддी рд╣ुрдИ рднी рд▓ोрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рдмाрд░े рдоें рд╕ोрдЪрддी рд░рд╣рддी рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиा рд╕ौрднाрдЧ्рдп рд╕рдордЭрддी рд╣ै рд▓ोрдХ рд╣िрдд рдХी рд╕ेрд╡ा рдХे рд▓िрдП। рд╡рд╣ рд╣рдоेрд╢ा рд╕рдд्рдп рдХे рдкрде рдкрд░ рдЪрд▓рддी рд╣ै। рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдЖрдкрдХो рдЧौрд░рд╡рд╢ाрд▓ी рд╕рдордЭрддी рд╣ै। рд╣рд░िрдФрдз рдЬी рдиे рдХрд╣ा рд╣ै-
"рдкрддि рдкрд░ाрдпрдг рдеी рд╡рд╣ рдХ्рдпों рдЬीрд╡िрдд рд░рд╣ рдкाрддी।
рдкрддि рдЪрд░рдгों рдоें рд╣ुрдИ рдЕрд░्рдкिрдд рдкрддि рдХी рдеाрддी।।
рдзрди्рдп рднाрдЧ्рдп рдЙрд╕े рдЕрдкрдиा рдЬрди्рдо рдмрдиाрдпा।
рд╕рдд्рдп-рдк्рд░ेрдо-рдкрде-рдкрдеिрдХा рдмрди рдмрд╣ु рдЧौрд░рд╡ рдкाрдпा।।"11
рд╕ाрд░ांрд╢ рд░ूрдк рдоें рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп рдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рд░рдЪिрдд ‘рд╡ैрджेрд╣ी рд╡рдирд╡ाрд╕’ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдоें рд╕ीрддा рдПрдХ рдРрд╕ी рдиाрд░ी рд╣ै рдЬो рдРрд╕े рд╕рдоाрдЬ рдХी рдХрд▓्рдкрдиा рдХрд░рддी рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╕рджैрд╡ рдоंрдЧрд▓ рд╣ी рдоंрдЧрд▓ рд╣ोрддा, рд╕рдмрдХा рдЙрдд्рдеाрди рд╣ोрддा, рд╕рднी рд▓ोрдЧ рдлрд▓рддे-рдлूрд▓рддे рдФрд░ рдХोрдИ рджुःрдЦी рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд╡рд╣ рд╣рдоेрд╢ा рд▓ोрдХ рдХрд▓्рдпाрдг рдХी рд╕ोрдЪрддी рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдкूрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХा рднрд▓ा рдЪाрд╣рдиे рдХी рд╣рдоेрд╢ा рдЗрд╕ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдХрд╡ि рдиे рд╕ीрддा рдЬैрд╕ी рдиाрд░ी рдмрдирдиे рдХी рднाрд░рддीрдп рдиाрд░ी рдХो рдк्рд░ेрд░рдгा рджी рд╣ै। рдпрд╣ рдорд╣ाрдХाрд╡्рдп рдХाрд▓рдЬрдпी рдПрд╡ं рдЕрдорд░ рдЧ्рд░ंрде рд╣ै।

рд╕ंрджрд░्рдн:-
1. рд╕рдо्рдкा. рд╕рджाрдирди्рдж рд╢ाрд╣ी, рдЕрдпोрдз्рдпाрд╕िंрд╣ рдЙрдкाрдз्рдпाрдп ‘рд╣рд░िрдФрдз’ рд░рдЪрдиाрд╡рд▓ी, рд╡ैрджेрд╣ी
рд╡рдирд╡ाрд╕ рдЦंрдб 1, рд╖рд╖्рда рд╕рд░्рдЧ-29, рдкृрд╖्рда 384
2. рд╡рд╣ी, 31, рдкृрд╖्рда 384
3. рд╡рд╣ी, 39, рдкृрд╖्рда 396
4. рд╡рд╣ी, 51-53, рдкृрд╖्рда 387
5. рд╡рд╣ी, 44-45, рдкृрд╖्рда 386
6. рд╡рд╣ी, рджрд╢рдо рд╕рд░्рдЧ, 73, рдкृрд╖्рда 412
7. рд╡рд╣ी, рдирд╡рдо рд╕рд░्рдЧ, 20-21, рдкृрд╖्рда 393
8. рд╡рд╣ी, рдд्рд░рдпोрджрд╢ рд╕рд░्рдЧ-11, рдкृрд╖्рда 439
9. рд╡рд╣ी, рдирд╡рдо् рд╕рд░्рдЧ-69, рдкृрд╖्рда 400
10. рд╡рд╣ी, рдирд╡рдо рд╕рд░्рдЧ, рдкृрд╖्рда 405
11. рд╡рд╣ी, рджрд╢рдо рд╕рд░्рдЧ, рдкृрд╖्рда 402

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।