- рдкूрдЬा рдЭा
рдПрдо. рдП. (рд╣िрди्рджी), рдмी. рдПрдб., рдкी. рдПрдЪ. рдбी., рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдкाрдд्рд░рддा рдкрд░ीрдХ्рд╖ा - рдиेрдЯ рдЙрдд्рддीрд░्рдгрдоाрдз्рдпрдоिрдХ рд╢िрдХ्рд╖िрдХा, рдЗрдг्рдЯрд░рд╕्рддрд░ीрдп рд╢्рдпाрдо рд╕ुंрджрд░ рд╡िрдж्рдпा рдиिрдХेрддрди, рдоुрдЦ्рдп рдбाрдХрдШрд░ рдХे рдиिрдХрдЯ, рднाрдЧрд▓рдкुрд░-812001, рдмिрд╣ाрд░
рдИрдоेрд▓: jhapuja004@gmail.com
рдЪрд▓рднाрд╖: - +91 919 951 9779
рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╢ोрдз рдЖрд▓ेрдЦ рд╕ंрдЪाрд░ рдХ्рд░ांрддि рдХे рдЗрд╕ рдпुрдЧ рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдЙрдЬाрдЧрд░ рдХрд░рдиे рдХी рджिрд╢ा рдоें рдПрдХ рдк्рд░рдпाрд╕ рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдХा рд╕рдордп рд╣ै। рдЪाрд░ों рдУрд░ рд╣рд░ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╣ो, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд╣ो, рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ рд╣ो рдпा рдордиोрд░ंрдЬрди рд╕े рдЬुреЬा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╣ो, рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХा рд╣рд░ рдУрд░ рдк्рд░рднुрдд्рд╡ рд╣ै। рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рд╡्рдпрдХ्рддि рдХा рдЬीрд╡рди рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рд╕े рдЗрд╕ рдХрджрд░ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХे рджैрдиिрдХ рдЬीрд╡рди рд╕े рдЬुреЬी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд╕्рддु рдкрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рдЫाрдк рдирдЬрд░ рдЖрддी рд╣ै। рдЕрдм рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдХे рдЗрд╕ рдоाрд╣ौрд▓ рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдФрд░ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рднाрд╖ा рдоाрдз्рдпрдо рдХी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै। рдпрджि рд╣рдо рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╡िрд╢्рд▓ेрд╖рдг рдХрд░ें рддो рдпрд╣ рдЖрдЬ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рднाрд╖ा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣рдоें рд╣िрди्рджी рдФрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоिрд╢्рд░िрдд рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा ‘рд╣िंрдЧ्рд▓िрд╢’ рдХे рд╣ी рджрд░्рд╢рди рд╣ोрддे рд╣ैं। рдирдпी рдкीреЭी рдХे рд▓ोрдЧ рдЗрд╕े рдмрдЦूрдмी рд╕рдордЭрддे рд╣ैं рдФрд░ рдкрд╕ंрдж рднी рдХрд░рддे рд╣ैं। рд╢ाрдпрдж рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рднी рдЖрдЬ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиी рд╣िрди्рджी рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдЦूрдм рдмреЭी рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рд╢ैрдХ्рд╖рдгिрдХ рдХाрд░्рдпों рдпा рдХाрд░्рдпाрд▓рдп рдХे рд▓िрдП рдоाрдирдХ рд╣िрди्рджी рдХा рд╣ी рдк्рд░рдпोрдЧ рджेрдЦрдиे рдХो рдоिрд▓рддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдордиोрд░ंрдЬрди, рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп, рд░ाрдЬрдиीрддि рдЬैрд╕े рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें ‘рдирдИ рд╣िрди्рджी’ рдпा ‘рд╣िंрдЧ्рд▓िрд╢’ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рд╣िрди्рджी рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдЕрдирд╡рд░рдд рдЬाрд░ी рд╣ै। рдЖрдЬ рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдХे рд╡िрднिрди्рди рдоाрдз्рдпрдо рдмрдЪ्рдЪे, рдпुрд╡ा, рд╡ृрдж्рдз рд╕рднी рд╡рд░्рдЧ рд╕े рдЬुреЬे рд╣ुрдП рд╣ैं। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рд╣рд░ рд╡рд░्рдЧ рдкрд░ рд╕рдоाрди рд░ूрдк рд╕े рд╣ै। рд╣िрди्рджी рднी рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рдЧ рдХे рд▓ोрдЧों рдХी рдФрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рд░ूрдк рд╕े рднाрд░рдд рдоें рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рднाрд╖ा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै। рдЕрддः рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рдиिрд╢्рдЪрдп рд╣ी рд╣िрди्рджी рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдФрд░ рднी рддीрд╡्рд░ рдЧрддि рд╕े рд╣ोрдЧा। рднाрд░рдд рдоें рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рднुрдд्рд╡ рд╕ंрдкूрд░्рдг рд╡िрд╢्рд╡ рдмाрдЬाрд░ рдкрд░ рдкрд░िрд▓рдХ्рд╖िрдд рд╣ोрдЧा।
рдХुंрдЬी рд╢рдм्рджः-
рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди, рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░, рд╣िрди्рджी, рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж, рд╣िंрдЧ्рд▓िрд╢, рд╕ंрджेрд╢।
рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиाः-
рдХिрд╕ी рднी рд╡िрд╖рдп рдоें рд╡िрд╢ेрд╖ рдЬाрдирдХाрд░ी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░ाрдиा рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╣ै рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рд╕рдлрд▓рддा рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рднाрд╖ा рдоाрдз्рдпрдо рдХा рд╣ोрдиा рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै। рд╣िрди्рджी рд╣рдоाрд░ी рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдФрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рднाрд╖ा рд╣ै। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕рдордп рдоें рднूрдоंрдбрд▓ीрдХрд░рдг рдХे рдмреЭрддे рджाрдпрд░े рдХे рдмीрдЪ рд╣िрди्рджी рдХा рд╡рд░्рдЪрд╕्рд╡ рджेрд╢ рдоें рд╣ी рдирд╣ीं рд╡िрджेрд╢ों рдоें рднी рдмреЭрддा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै। рдЖрдЬ рдЪीрдиी рднाрд╖ा рдХे рдмाрдж рд╣िрди्рджी рд╡िрд╢्рд╡ рдХी рджूрд╕рд░ी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рднाрд╖ा рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рдоें рдЕрд╕ीрдо рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПँ рд╣ैं। рд╣िрди्рджी рдоें рд╡िрднिрди्рди рднाрд╖ाрдУं рдХे рд╢рдм्рджों рдХो рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЙрд╕े рдЖрдд्рдорд╕ाрдд рдХрд░рдиे рдХी рдЕрджрднुрдд рд╢рдХ्рддि рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╢ाрдпрдж рдпрд╣ рдЗрддрдиी рддेрдЬी рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдХे рд╣рд░ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЦрд░ी рдЙрддрд░рддी рдЬा рд░рд╣ी рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдоाрдирд╡ рдЬीрд╡рди рдХे рд╣рд░ рд╡рд░्рдЧ рдХो рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рддा рд╣ै। рдРрд╕े рдоें рдпрджि рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ोрддी рд╣ै рддो рдпрд╣ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдХो рднी рдмреЭाрдиे рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ोрддी рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдиिрд╕्рд╕ंрджेрд╣ рдЙрдЬ्рдЬ्рд╡рд▓ рд╣ै। рд╣рдоें рдЗрд╕рдХी рдХुрдЫ рдЦाрдоिрдпों рдХो рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЬिрд╕рд╕े рдХि рднрд╡िрд╖्рдп рдоें рд╣िрди्рджी рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рдФрд░ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рднाрд╖ा рдоाрдз्рдпрдо рдмрди рд╕рдХे।
рдЙрдж्рджेрд╢्рдпः-
1. рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди, рдЙрд╕рдХे рд░ूрдк рдФрд░ рдорд╣рдд्рд╡ рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХाрд░ी рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ рд╕рдХेंрдЧें।
2. рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрд╕рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдУं рдХो рд╕рдордЭ рд╕рдХेंрдЧें।
3. рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рд╕рдорд╕्рдпा рдФрд░ рд╕рдоाрдзाрди рд╕े рдЕрд╡рдЧрдд рд╣ो рд╕рдХेंрдЧें।
4. рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХे рдмреЭрддे рдк्рд░рднाрд╡ рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣िрди्рджी рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдУं рдХो рдЬाрди рд╕рдХेंрдЧें।
рд╢ोрдз рдк्рд░рд╡िрдзिः-
“рдк्рд░рд╕्рддुрдд рд╢ोрдз рдЖрд▓ेрдЦ рд╡िрд╡рд░рдгाрдд्рдордХ рд╢ोрдз рдкрд░िрдХрд▓्рдкрдиा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ै, рдЬिрд╕рдоें рд╡िрд╖рдп рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рд╕рдд्рдп, рдк्рд░рдоाрдг рддрдеा рдпрдеाрд░्рде рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдПрдХрдд्рд░ рдХрд░рдХे рдЙрдирдХा рдХ्рд░рдордмрдж्рдз, рддाрд░्рдХिрдХ рдФрд░ рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеिрдд рд╡िрд╡рд░рдг рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।”1 рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк, рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрд╕рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рддрдеा рдЗрд╕рдХे рдоाрд░्рдЧ рдоें рдЖрдиे рд╡ाрд▓ी рд╕рдорд╕्рдпा рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХी рд╡िрд╡ेрдЪрдиा рдХे рд▓िрдП рд╡िрд╡рд░рдгाрдд्рдордХ рд╢ोрдз рдкрд░िрдХрд▓्рдкрдиा рд╕рд░्рд╡рдеा рдЙрдкрдпुрдХ्рдд рд╣ै। “рдЗрд╕рдоें рддрде्рдпों рдХा рд╕ंрдХрд▓рди, рдЕрд╡рд▓ोрдХрди, рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдПрд╡ं рд╕ाрд░рдгीрдп рдЖрджि рдХ्рд░рдордмрдж्рдз рд░ूрдк рдоें рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдЕрдз्рдпрдпрди рдХी рдпोрдЬрдиा рдкूрд░्рд╡ рд╕े рд╣ी рдиिрд╢्рдЪिрдд рд╣ोрддी рд╣ै।”2
рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди, рдЙрд╕рдХे рд╡िрднिрди्рди рд░ूрдк рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдорд╣рдд्рд╡ः-
"рдХिрд╕ी рд╡рд╕्рддु рдХे рд╡िрдХ्рд░рдп рдХे рд▓िрдП рдЧ्рд░ाрд╣рдХों рдХा рдз्рдпाрди рдЖрдХрд░्рд╖िрдд рдХрд░рдиा рд╣ी рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╣ै। рдпрд╣ рд╡िрдХ्рд░рдп рдХрд▓ा рдХा рдоौрдЦिрдХ рдоुрдж्рд░िрдд рд░ूрдк рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХिрд╕ी рдЙрдд्рдкाрджिрдд рд╡рд╕्рддु рдХा рдЕрдзिрдХाрдзिрдХ рдмाрдЬाрд░ рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдХрд░рд╡ाрдиा рд╣ै। рдпрд╣ рдЙрдд्рдкाрджрди рдХे рдк्рд░рддि рдЧ्рд░ाрд╣рдХ рдХे рдорди рдоें рдЖрдХрд░्рд╖рдг рдХा рднाрд╡ рдкैрджा рдХрд░рд╡ाрддा рд╣ै рдФрд░ рдЙрд╕े рдЦрд░ीрджрдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।"3
"рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХो рд╣рдо рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд░ूрдкों рдоे рдмाँрдЯ рд╕рдХрддे рд╣ैः-
1. рд▓िрдЦिрдд рдЕрдерд╡ा рдоुрдж्рд░िрдд- рдЗрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ рд╡ рдкрдд्рд░-рдкрдд्рд░िрдХाрдУं рдоें рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди, рдЗрд╢्рддрд╣ाрд░, рд╕ूрдЪीрдкрдд्рд░ рдЖрджि рдЖрддे рд╣ैं।
2. рдоौрдЦिрдХ- рдРрд╕े рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдоुрдж्рд░िрдд рдЕрдерд╡ा рд▓िрдЦिрдд рд╣ोрдХрд░ рдоौрдЦिрдХ рд╣ोрддे рд╣ैं рдЕрд░्рдеाрдд् рдпे рдХेрд╡рд▓ рдЙрдЪ्рдЪрд░िрдд рд╣ोрддे рд╣ैं।
3. рджृрд╢्рдп-рд╢्рд░рд╡्рдп- рджूрд░рджрд░्рд╢рди, рдлिрд▓्рдо рд╕्рд▓ाрдЗрдб рдкрд░ рджिрдЦाрдП рдЬाрдиेрд╡ाрд▓े рдпे рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдЗрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЖрддे рд╣ैं। рдЬिрд╕рдоें рд╡рд╕्рддु рдХा рдк्рд░рджрд░्рд╢рди рддрдеा рд╡рд░्рдгрди рдЖрд░्рдХрд╖рдХ реЭंрдЧ рд╕े рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।"4
"рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдХा рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд░ूрдк рд╣ै। рдЙрдд्рдкाрджों рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рдХा рд╕ंрджेрд╢ рд╡िрднिрди्рди рдоाрдз्рдпрдоों, рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░ों, рд░ेрдбिрдпो, рдЯीрд╡ी рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдпा рд╕ीрдзे рд╣ी рднेрдЬрдХрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрд╣ рджрдд्рдд рд╢ुрд▓्рдХ рд╕рдо्рдк्рд░ेрд╖рдг рд╣ै рдЬिрд╕рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рд╢ुрд▓्рдХ рдЪुрдХाрддा рд╣ै рддрдеा рд╕ंрджेрд╢ рдХो рдЬрди-рдЬрди рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪाрддा рд╣ै।"5 "рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдЬрдирддा рдХो рдЕрд╕ीрдоिрдд рд╕्рддрд░ рддрдХ рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХрд░рдиे рдХी рдХ्рд╖рдорддा рд░рдЦрддा рд╣ै। рдпрд╣ рди рдХेрд╡рд▓ рд▓ोрдЧों рдХे рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдмрджрд▓рдиे рдоें рд╕рд╣ाрдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै рдмрд▓्рдХि рд▓ोрдЧों рдХी рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдоें рднाрд╡рдиाрдд्рдордХ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рднी рдХрд░рддा рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╡िрд╣िрди рд╕рдоाрдЬ рдХी рдЖрдЬ рдХрд▓्рдкрдиा рд╣ी рдирд╣ीं рдХी рдЬा рд╕рдХрддी।"6
рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рд╕्рд╡рд░ूрдк рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЙрд╕рдХी рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдПँ-
"рд╣िрди्рджी рдЬिрд╕ рднाрд╖ा-рдзाрд░ा рдХे рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рджैрд╢िрдХ рдФрд░ рдХाрд▓िрдХ рд░ूрдк рдХा рдиाрдо рд╣ै, рднाрд░рдд рдоें рдЙрд╕рдХा рдк्рд░ाрдЪीрдирддрдо рд░ूрдк рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдХा рдХाрд▓ рдоोрдЯे рд░ूрдк рдоें 1500 рдИ. рдкू. рд╕े 500 рдИ. рдкू. рддрдХ рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдХाрд▓ рдоें рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдмोрд▓рдЪाрд▓ рдХी рднाрд╖ा рдеी। рдЗрд╕ рд╕ंрд╕्рдХृрддрдХाрд▓ рдХे рдЕंрдд рддрдХ рдоाрдирдХ рдпा рдкрд░िрдиिрд╖्рдаिрдд рднाрд╖ा рддो рдПрдХ рдеी, рдХिрди्рддु рддीрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ीрдп рдмोрд▓िрдпां рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ो рдЪрд▓ी рдеी, рдЬिрди्рд╣ें рдкрд╢्рдЪिрдоोрдд्рддрд░ी, рдордз्рдпрджेрд╢ी рддрдеा рдкूрд░्рд╡ी рдиाрдо рд╕े рдЕрднिрд╣िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।"7 "рд╣िрди्рджी рдХी рдЖрджि рдЬрдирдиी рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдкाрд▓ि, рдк्рд░ाрдХृрдд рднाрд╖ा рд╕े рд╣ोрддी рд╣ुрдИ рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рддрдХ рдкрд╣ुँрдЪрддी рд╣ै। рдлिрд░ рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢, рдЕрд╡рд╣ृрдЯ्рдЯ рд╕े рдЧुрдЬрд░рддी рд╣ुрдИ рдк्рд░ाрдЪीрди/рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╣िрди्рджी рдХा рд░ूрдк рд▓ेрддी рд╣ै।
рд╣िрди्рджी рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХ्рд░рдо - рд╕ंрд╕्рдХृрдд > рдкाрд▓ि > рдк्рд░ाрдХृрдд > рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ > рдЕрд╡рд╣рдЯ्рдЯ > рдк्рд░ाрдЪीрди/рдк्рд░ाрд░ंрднिрдХ рд╣िрди्рджी"8
рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХा рдЙрдж्рднрд╡ рд╡ рдоूрд▓рддः рдЕрдкрдн्рд░ंрд╢ рдХे рд╢ौрд░рд╕ेрдиी, рдЕрд░्рдзрдоाрдЧрдзी рддрдеा рдоाрдЧрдзी рд░ूрдкों рд╕े рд╣ुрдЖ рд╣ै। рд╣िрди्рджी рдХी рдкाँрдЪ рдЙрдкрднाрд╖ाрдПँ рд╣ै, рдЬिрдирдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдоुрдЦ्рдпрддः рджрд╕ рдмोрд▓िрдпाँ рд╣ै। рдЕрдм рд╣рдо рдЬрдм рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рд╣िрди्рджी рдХे рд░ूрдк рдоें рддो "рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоे рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди-рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рд▓िрдП рд╣िрди्рджी рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдиिрд░्рд╡िрд╡ाрдж рд╣ै। рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдпрддा рд╣ै। рдоाрдиो рдпрд╣ рд╕ूрдд्рд░-рд╕ा рдмрдиा рд╣ै рдХि "рд╣िрди्рджी рдирд╣ीं рддो рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдирд╣ीं।" рд▓ाрдЦों-рдХрд░ोреЬों рдХे рд╣ृрджрдп, рдорди рдФрд░ рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдкрд░ рд╣ाрд╡ी рд╣ोрдиेрд╡ाрд▓े рд▓рдХ्рд╕, рд▓िрд░िрд▓ рдпा рд╕ंрддुрд░ рдЬैрд╕े рд╕ाрдмुрди рд╣ों рдЕрдерд╡ा рдХोрд▓рдЧेрдЯ, рд╕िрдмाрдХा рдпा рдкेрдк्рд╕ोрдбेंрдЯ рдЬैрд╕े рдЯूрдердкेрд╕्рдЯ- рд╕рдмрдХे рд╕рдм рдЕрдкрдиे-рдЕрдкрдиे рдХाрд░рдЦाрдиों рдФрд░ рджुрдХाрдиों рдоें "рд╣िंрджी рдХे рдмिрдиा рдмंрджी рд╣ै।" рдпрд╣ рдХрд╣рдиा рдЧрд▓рдд рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рдХि "рд╣िрди्рджी рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХा рдЕрднिрди्рди рдЕंрдЧ рд╣ै рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХा рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рд╣िрди्рджी рдХे рдХाрд░рдг рд░рдХ्рд╖िрдд рд╣ै।" рдЕрддः рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд╣ै рдХि рд╣िрди्рджी рджूрд░рджрд░्рд╢рди рдХे рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХो 'рдеोрдХ рдЖрд╢्рд░рдп' рджेрддी рд╣ै рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╕े рд╣рд░ рдЪीрдЬ ‘рд▓ोрдХ рдЖрд╢्рд░рдп’ рдкाрддी рд╣ै।"9 рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдоें рд╣िрди्рджी рдПрдХ рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рднाрд╖ा рдоाрдз्рдпрдо рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рднुрдд्рд╡ рд▓ोрдЧों рдХे рд╣рд░ рд╡рд░्рдЧ рддрдХ рд╣ै।
рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рд╕рдорд╕्рдпा рдПрд╡ं рд╕рдоाрдзाрди-
рд╣िрди्рджी рдХो рд░ाрдЬрднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХिрдпे рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж рд╡िрднिрди्рди рд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдоों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣िрди्рджी рдХो рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рд╢्рд░рдп рджिрдпा рдЬाрдиे рд▓рдЧा। рд╕्рдЯाрд░рдк्рд▓рд╕ рдЬैрд╕े рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХे рдЪैрдирд▓ рдЕрдм рдЕрдкрдиे рдирдП рдХрд▓ेрд╡рд░ рдоें рд╣िрди्рджी рдХो рдЕрдкрдиाрддे рд╣ुрдП рджिрдЦाрдИ рджिрдП। рдпрдж्рдпрдкि рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдоों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рдХुрдЫ рд╕рдорд╕्рдпाрдПँ рднी рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдИ рд╣ैं, рд▓ेрдХिрди рдпрджि рдХुрдЫ рд╕ाрд╡рдзाрдиिрдпाँ рдмрд░рддी рдЬाрдП рддो рдЗрдирдХा рд╕рд╣рдЬ рд╣ी рдиिрд░ाрдХрд░рдг рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕рдмрд╕े рдкрд╣рд▓े рджेрдЦा рдЬाрдп рддो рд╣िрди्рджी рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХे рд▓िрдП рдоौрд▓िрдХ рд▓ेрдЦрди рдХे рдмрдЬाрдп рдЕрдиुрд╡ाрдж рдХा рд╕рд╣ाрд░ा рд▓ेрдиा рдкреЬрддा рд╣ै। "рдирд╡ीрди рд╡िрд╖рдпों рдХे рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХे рд▓िрдП рд╣िрди्рджी рдкрд░ рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рдХी рдЫाрдпा рдмрд░рдХрд░ाрд░ рд╣ै। рдкाрд░िрднाрд╖िрдХ рд╢рдм्рджों рдХा рдЕрдкрд░िрдЪрдп рддрдеा рдЕрдк्рд░рдЪрд▓рди рднी рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХी рдПрдХ рд╕рдорд╕्рдпा рд╣ैं। рд╡рд░्рддрдиी рдХी рд╡िрднिрди्рдирддा рдпा рдЕрд░्рде рднिрди्рдирддा рдХी рд╕рдорд╕्рдпा рднी рджेрдЦी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЕрдкрд░िрд╡рд░्рддрдиीрдп рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдХा рдЕрднाрд╡ рднी рджेрдЦा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоें рднाрд╡ рдХी рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рд╣ी рд╢рдм्рдж рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╣ोрддा рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╣िрди्рджी рдоें рд╢рдм्рджों рдХा рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी рд░ूрдк рдХी рд╡рдЬрд╣ рд╕े рднिрди्рди-рднिрди्рди рдЬрдЧрд╣ों рдкрд░ рднिрди्рди-рднिрди्рди рд╢рдм्рджों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рджिрдЦाрдИ рджेрддा рд╣ै, рдЬैрд╕े- рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рд╢рдм्рдж 'Love' рдХे рд▓िрдП рд╣िрди्рджी рдоें рдк्рд░ेрдо, рдк्рдпाрд░, рдоुрд╣рдм्рдмрдд, рдЗрд╢्рдХ, рд╕्рдиेрд╣, рдк्рд░рдгрдп рдЖрджि рдкрд░्рдпाрдпрд╡ाрдЪी рд╢рдм्рджों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ै।"10
рдЗрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдХे рдиिрд░ाрдХрд░рдг рдХे рд▓िрдП рд╣рдоें рдЕрдкрдиी рд╣рдардзрд░्рдоिрддा рдХो рдЫोреЬ рдирд╡ीрди рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдЕрдкрдиाрдиा рд╣ोрдЧा। рд╣рдоें рд▓ोрдХрдк्рд░рдЪрд▓िрдд рддрдеा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╢рдм्рджों рдХा рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдПрдХ рдирдИ рд╣िрди्рджी рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд ‘рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиी рд╣िрди्рджी’ рдХे рд░ूрдк рдоें рдХрд░рдиा рд╣ोрдЧा, рддाрдХि рдЗрд╕рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдмреЭрддी рд░рд╣े।
рдмाрдЬाрд░рд╡ाрдж рдХे рд╕ंрджрд░्рдн рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХे рдмреЭрддे рдк्рд░рднाрд╡ рддрдеा рдЙрд╕рдХे рд╕ाрде рд╣िрди्рджी рдХी рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПँ-
"рд╣िрди्рджी рдХो рдоाँ рдХी рд▓ोрд░िрдпों рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдмाрдЬाрд░ рдХी рдЬрд░ुрд░рддों рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░рдиी рд╣ै। рдРрд╕ा рдХрд░рддे рд╡рдХ्рдд рд╡рд╣ рд╕рд╣рдЬ-рд╕рд░рд▓ рдмрдиी рд░рд╣े। ‘рдкाрд░िрднाрд╖िрдХ рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी’ рдХे рдиाрдо рдкрд░ рд╣िрди्рджी рдХो ‘рдЯрдХрд╕ाрд▓ी рд╣िрди्рджी’ рдмрдиाрдиे рдХी рдХोрд╢िрд╢ рдирд╣ीं рд╣ोрдиी рдЪाрд╣िрдП।"11 рдкिрдЫрд▓े рдмीрд╕ рдкрдЪ्рдЪीрд╕ рд╕ाрд▓ों рдоें рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рдХी рдЖंрдзी рд╕े рдХोрдИ рдирд╣ीं рдмрдЪ рд╕рдХा рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рд░ोрдЬ рдХी рдЬिंрджрдЧी рд╕े рд▓ेрдХрд░ рдмреЬे рдХाॅрд░рдкोрд░ेрдЯ рдиिрд░्рдгрдп рддрдХ рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ै। рдкрд░ рдЬрд╣ाँ рддрдХ рдмाрдд рд╣िрди्рджी рдХी рд╣ै, рддो рд╡ैрд╢्рд╡ीрдХрд░рдг рд╕े рдЗрд╕े рдЧрдЬрдм рдХा рдлाрдпрджा рдоिрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдЖрдЬ рдХी рддाрд░ीрдЦ рдоें рдмреЬे-рдмреЬे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп-рдЕंрддрд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдм्рд░ांрдб рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдоें рдЕрдкрдиे рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдк्рд░рд╕ाрд░िрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं। "рдЖрдЬ рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдХ्рд░ांрддि рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЙрдкрднोрдЧ्рдп рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдЙрдд्рдкाрджрди рдмреЬी рдоाрдд्рд░ा рдоें рд╣ो рд░рд╣ा рд╣ै, рдЬिрдирдХे рд╡िрдкрдгрди рд╣ेрддु рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╣ी рд╕рд╣ाрд░ा рд╣ै। рдлिрд▓्рдо, рд░ेрдбिрдпो, рдЯेрд▓ीрд╡िрдЬрди, рдкोрд╕्рдЯрд░्рд╕, рд╣ैंрдбрдмिрд▓, рд╕ाрдЗрдирдмोрд░्рдб, рд╕िрдиेрдоा рд╕्рд▓ाрдЗрдб рдФрд░ рдмैрд▓ूрди рдЖрджि рдЕрдиेрдХ рдоाрдз्рдпрдоों рд╕े рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╣ोрддा рд╣ै। рдЙрдд्рдкाрджिрдд рд╡рд╕्рддु рдХे рдм्рд░ांрдб рдХो рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдмрдиाрдиा рддрдеा рдХंрдкрдиी рдХे рдиाрдо рдХो рдЬрдирддा рдХे рдорди-рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рдоें рдЬрдоाрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рд╣ी рдХрд░рддा рд╣ै।"12 рдЗрд╕ рд░ूрдк рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рдЖрдЬ рдЕрдкрдиे рд╕рд╢рдХ्рдд рд░ूрдк рдоें рд╣ै। рд╣िрди्рджी рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рдоाрдз्рдпрдоों рдкрд░ рдмрд╣ुрдд рддेрдЬी рд╕े рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рд╣ुрдИ рд╣ै। рдЖрдиे рд╡ाрд▓े рд╕рдордп рдоें рдЗрд╕рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдпрддा рдФрд░ рддेрдЬी рд╕े рдмреЭेрдЧी। рджेрд╢-рджुрдиिрдпां рдХे рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рдкреЭे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЕрдЦрдмाрд░ рдФрд░ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рджेрдЦे рдЬाрдиे рд╡ाрд▓े рдЯीрд╡ी рдЪैрдирд▓ рд╣िрди्рджी рдХे рд╣ी рд╣ै। рддो рдлिрд░ рдЗрд╕рдоें рдмिрд▓्рдХुрд▓ рд╢рдХ рдХी рдХोрдИ рдЧुंрдЬाрдЗрд╢ рдирд╣ीं рдХि рдЖрдЦिрд░ рдЬिрд╕ рднाрд╖ा рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рдЗрддрдиा рдЕрдзिрдХ рд╣ै рддो рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиी рд╣िрди्рджी рдХे рд░ूрдк рдоें рдЗрд╕े рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдЕрд╡рд╕рд░ рдоिрд▓ेंрдЧें рд╣ी।
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖ः-
рд╣िрди्рджी рдХो рдЖрдзुрдиिрдХ рднाрд╖ाрдУं рдХे рдмीрдЪ рдк्рд░ाрдгрднाрд╖ा рдХा рджрд░्рдЬा рджिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рдЕрдд्рдпंрдд рд╣ी рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рднाрд╖ा рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдХा рдмाрдЬाрд░ рдиिрд░ंрддрд░ рд╡िрдХाрд╕рдоाрди рд╣ै। рдоाрдирдХ рд╣िрди्рджी рд╕्рдеाрдиीрдпрддा рдпा рдЕрдкрдиे рдирдП рд░ूрдк рд╣िंрдЧ्рд▓िрд╢ рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиी рд╣िрди्рджी рднी рдЕрдкрдиा рдЬрд▓рд╡ा рдмिрдЦेрд░ рд░рд╣ी рд╣ै। рдЖрдЬ рд╣िрди्рджी рдмाрдЬाрд░ рдХी рдоांрдЧ рдмрди рдЪुрдХी рд╣ै। рдЖрдЬ рдмाрдЬाрд░ рдХे рд▓िрдП рдЬिрддрдиा рдорд╣рдд्рд╡ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХा рд╣ै рд╢ाрдпрдж рдЙрддрдиा рд╣ी рдорд╣рдд्рд╡ рдЙрди рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рдХा рднी। рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди рдХी рднाрд╖ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣िрди्рджी рднाрд╖ा рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рдЕрдкाрд░ рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПँ рд╣ैं।
рд╕ंрджрд░्рдн рдЧ्рд░ंрде рд╕ूрдЪीः-
1. рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдПрд╡ं рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░, рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо, рдЗंрдбिрдпрди рдЖрд░्рдЯ्рд╕ рдСрдлрд╕ेрдЯ - рдкрдд्рд░ рд╕ंрдЦ्рдпा-. 4 - рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 5
2. рдкूрд░्рд╡ोрдХ्рдд- рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 6
3. рд╕िंрд╣, рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдк्рд░рд╕ाрдж- рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╣िрди्рджी рдФрд░ рднाрд╖ा рд╕ंрд░рдЪрдиा, рдоोрддीрд▓ाрд▓ рдмрдиाрд░рд╕ीрджाрд╕, рджिрд▓्рд▓ी, рдоुंрдмрдИ, рдЪेрди्рдирдИ, рдХोрд▓рдХाрддा, рдмंрдЧрд▓ौрд░, рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी, рдкुрдгे, рдкрдЯрдиा- рдкृрд╖्рда рд╕ं. - 41
4. рдкूрд░्рд╡ोрдХ्рдд- рдкृрд╖्рда рд╕ं. - 41
5. рддिрд╡ाрд░ी, рдбॉ. рдЕрд░्рдЬुрди- рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкрдд्рд░ाрдХाрд░िрддा, рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдк्рд░рдХाрд╢рди, рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी- рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 1
6. рдкрдд्рд░рдХाрд░िрддा рдПрд╡ं рдЬрдирд╕ंрдЪाрд░ рд╕्рдиाрддрдХोрдд्рддрд░ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо, рдЗंрдбिрдпрди рдЖрд░्рдЯ्рд╕ рдСрдлрд╕ेрдЯ, рдкрдЯрдиा - рдкрдд्рд░ рд╕ंрдЦ्рдпा-12- рдкृрд╖्рда рд╕ं. - 123
7. рдбॉ. рдирдЧेрди्рдж्рд░, рдбॉ. рд╣рд░рджрдпाрд▓- рд╣िрди्рджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕, рдордпूрд░ рдкेрдкрд░рд╡ैрдХ्рд╕, рдиोрдПрдбा- рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 6
8. рдХुрдоाрд░ рд╕ंрдЬीрд╡- рд╕ाрдоाрди्рдп рд╣िрди्рджी(рд▓ूрд╕ेंрдЯ), рд▓ूрд╕ेंрдЯ рдкрдм्рд▓िрдХेрд╢рди, рдкрдЯрдиा- рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 1
9. рдЪрд╡्рд╣ाрдг, рдбॉ. рдЕрд░्рдЬुрди- рдоीрдбिрдпाрдХाрд▓ीрди рд╣िрди्рджी рд╕्рд╡рд░ूрдк рдПрд╡ं рд╕ंрднाрд╡ाрдПँ, рд░ाрдзाрдХृрд╖्рдг рдк्рд░рдХाрд╢рди рдк्рд░ाрдИрд╡ेрдЯ рд▓िрдоिрдЯेрдб, рдЬрдЧрддрдкुрд░ी, рджिрд▓्рд▓ी - рдкूрд░्рд╡ोрдХ्рдд- рдкृрд╖्рда рд╕ं. - 63
10. рд╕िंрд╣, рдбॉ. рджिрдиेрд╢ рдк्рд░рд╕ाрдж- рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рд╣िрди्рджी рдФрд░ рднाрд╖ा рд╕ंрд░рдЪрдиा, рдоोрддीрд▓ाрд▓ рдмрдиाрд░рд╕ीрджाрд╕, рджिрд▓्рд▓ी, рдоुंрдмрдИ, рдЪेрди्рдирдИ, рдХोрд▓рдХाрддा, рдмंрдЧрд▓ौрд░, рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी, рдкुрдгे, рдкрдЯрдиा- рдкृрд╖्рда рд╕ं. - 45, 46
11. ‘рд╣िрди्рджुрд╕्рддाрди’- рджैрдиिрдХ рд╕рдоाрдЪाрд░-рдкрдд्рд░, рднाрдЧрд▓рдкुрд░, рд╡िрд╢ेрд╖ांрдХ ‘рдк्рд░рддिрдмिрдо्рдм’, рдЧुрд░ुрд╡ाрд░ 13 рд╕िрддрдо्рдмрд░ 2007- рдкृрд╖्рда рд╕ंрдЦ्рдпा 1
12. рддिрд╡ाрд░ी, рдбॉ. рдЕрд░्рдЬुрди- рд╕ंрдкूрд░्рдг рдкрдд्рд░ाрдХाрд░िрддा, рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдк्рд░рдХाрд╢рди, рд╡ाрд░ाрдгрд╕ी- рдкृрд╖्рда рд╕ं. - 322, 323
рдмрд╣ुрдд рд╣ी рдЕрдЪ्рдЫा рдЖрд░्рдЯिрдХрд▓ рд╣ै
ReplyDeleteKya he kya he
ReplyDeleteBahut under lekh
ReplyDeleteBahut acha
ReplyDelete