рдк्рд░рдХाрд╢ рдордиु

рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░, рд╕ंрдкाрджрдХ рдФрд░ рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдк्рд░िрдп рд▓ेрдЦрдХ। 

рдоूрд▓ рдиाрдо: рдЪंрдж्рд░рдк्рд░рдХाрд╢ рд╡िрдЧ।
рдЬрди्рдо: 12 рдордИ, 1950 рдХो рд╢िрдХोрд╣ाрдмाрдж, рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рдоें।
рд╢िрдХ्рд╖ा: рдЖрдЧрд░ा рдХॉрд▓ेрдЬ, рдЖрдЧрд░ा рд╕े рднौрддिрдХ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдоें рдПрдо.рдПрд╕-рд╕ी. (1973)। рдлिрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рд░ुрдЭाрди рдХे рдХाрд░рдг рдЬीрд╡рди рдХा рддाрдиा-рдмाрдиा рд╣ी рдмрджрд▓ рдЧрдпा। 1975 рдоें рд╣िंрджी рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдоें рдПрдо.рдП.। 1980 рдоें рдпू.рдЬी.рд╕ी. рдХे рдлेрд▓ोрд╢िрдк рдХे рддрд╣рдд рдХुрд░ुрдХ्рд╖ेрдд्рд░ рд╡िрд╢्рд╡рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рд╕े ‘рдЫाрдпाрд╡ाрдж рдПрд╡ं рдкрд░рд╡рд░्рддी рдХाрд╡्рдп рдоें рд╕ौंрджрд░्рдпाрдиुрднूрддि’ рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рд╢ोрдз рд╕ंрдкрди्рди। рдХुрдЫ рд╡рд░्рд╖ рдк्рд░ाрдз्рдпाрдкрдХ рд░рд╣े। рд▓рдЧрднрдЧ рдвाрдИ рджрд╢рдХों рддрдХ рдмрдЪ्рдЪों рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдкрдд्рд░िрдХा ‘рдиंрджрди’ рдХे рд╕ंрдкाрджрди рд╕े рдЬुрдб़े рд░рд╣े। рдЕрдм рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд▓ेрдЦрди। рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рд╕ंрд╕्рдорд░рдг, рдЖрдд्рдордХрдеा рддрдеा рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рд╕े рдЬुрдб़ी рдХुрдЫ рдмрдб़ी рдпोрдЬрдиाрдУं рдкрд░ рдХाрдо рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं।

рдЙрдкрди्рдпाрд╕: рдпрд╣ рдЬो рджिрд▓्рд▓ी рд╣ै, рдХрдеा рд╕рд░्рдХрд╕, рдкाрдкा рдХे рдЬाрдиे рдХे рдмाрдж।
рдХрд╣ाрдиिрдпाँ: рдЕंрдХрд▓ рдХो рд╡िрд╢ рдирд╣ीं рдХрд░ोрдЧे, рд╕ुрдХрд░ाрдд рдоेрд░े рд╢рд╣рд░ рдоें, рдЕрд░ुंрдзрддी рдЙрджाрд╕ рд╣ै, рдЬिंрджрдЧीрдиाрдоा рдПрдХ рдЬीрдиिрдпрд╕ рдХा, рддुрдо рдХрд╣ाँ рд╣ो рдирд╡ीрди рднाрдИ, рдоिрд╕ेрдЬ рдордЬूрдорджाрд░, рдоिрдиी рдмрд╕, рджिрд▓ाрд╡рд░ рдЦрдб़ा рд╣ै, рдоेрд░ी рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдоेрд░ी рдЗрдХрддीрд╕ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, 21 рд╢्рд░ेрд╖्рда рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдк्рд░рдХाрд╢ рдордиु рдХी рд▓ोрдХрдк्рд░िрдп рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдоेрд░ी рдХрдеाрдпाрдд्рд░ा: рдк्рд░рдХाрд╢ рдордиु, рдоेрд░ी рдЧ्рдпाрд░рд╣ рд▓ंрдмी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ।
рдХрд╡िрддा: рдПрдХ рдФрд░ рдк्рд░ाрд░्рдердиा, рдЫूрдЯрддा рд╣ुрдЖ рдШрд░, рдХрд╡िрддा рдФрд░ рдХрд╡िрддा рдХे рдмीрдЪ।
рдЬीрд╡рдиी: рдЬो рдЦुрдж рдХрд╕ौрдЯी рдмрди рдЧрдП
рдЖрдд्рдордХрдеा: рдоेрд░ी рдЖрдд्рдордХрдеा: рд░ाрд╕्рддे рдФрд░ рдкрдЧрдбंрдбिрдпाँ।

рд╣िंрджी рдХे рджिрдЧ्рдЧрдЬ рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ों рдХे рд▓ंрдмे, рдЕрдиौрдкрдЪाрд░िрдХ рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░ों рдХी рдХिрддाрдм ‘рдоुрд▓ाрдХाрдд’ рдмрд╣ुрдЪрд░्рдЪिрдд рд░рд╣ी। ‘рдпाрджों рдХा рдХाрд░рд╡ाँ’ рдоें рд╣िंрджी рдХे рд╢ीрд░्рд╖ рд╕ाрд╣िрдд्рдХाрд░ों рдХे рд╕ंрд╕्рдорд░рдг। рджेрд╡ेंрдж्рд░ рд╕рдд्рдпाрд░्рдеी, рд░ाрдорд╡िрд▓ाрд╕ рд╢рд░्рдоा, рд╢ैрд▓ेрд╢ рдордЯिрдпाрдиी, рд░ाрдорджрд░рд╢ рдоिрд╢्рд░ рддрдеा рд╡िрд╖्рдгु рдЦрд░े рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпिрдХ рдЕрд╡рджाрди рдкрд░ рдЧंрднीрд░ рдоूрд▓्рдпांрдХрдирдкрд░рдХ рдкुрд╕्рддрдХें। рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджेрдоी рдХे рд▓िрдП рджेрд╡ेंрдж्рд░ рд╕рдд्рдпाрд░्рдеी рдФрд░ рд╡िрд╖्рдгु рдк्рд░рднाрдХрд░ рдкрд░ рдоोрдиोрдЧ्рд░ाрдл। рд╕рдд्рдпाрд░्рдеी рдЬी рдХी рд╕ंрдкूрд░्рдг рдЬीрд╡рдиी ‘рджेрд╡ेंрдж्рд░ рд╕рдд्рдпाрд░्рдеी: рдПрдХ рд╕рдлрд░рдиाрдоा’ рдк्рд░рдХाрд╢рди рд╡िрднाрдЧ рд╕े рдк्рд░рдХाрд╢िрдд। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा ‘рдмीрд╕рд╡ीं рд╢рддाрдм्рджी рдХे рдЕंрдд рдоें рдЙрдкрди्рдпाрд╕: рдПрдХ рдкाрдардХ рдХे рдиोрдЯ्рд╕’ рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдоें рд▓ीрдХ рд╕े рд╣рдЯрдХрд░ рдПрдХ рднिрди्рди рдвंрдЧ рдХी рдкुрд╕्рддрдХ।

рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╕ौ рд╕े рдЕрдзिрдХ рдкुрд╕्рддрдХें, рдЬिрдирдоें рдк्рд░рдоुрдЦ рд╣ैं— рдк्рд░рдХाрд╢ рдордиु рдХी рдЪुрдиिंрджा рдмाрд▓ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдоेрд░े рдорди рдХी рдмाрд▓ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдоेрд░ी рд╕ंрдкूрд░्рдг рдмाрд▓ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ (рддीрди рдЦंрдб), рдоैं рдЬीрдд рдЧрдпा рдкाрдкा, рдоेрд▓े рдоें рдаिрдирдаिрдирд▓ाрд▓, рднुрд▓рдХ्рдХрдб़ рдкाрдкा, рд▓ो рдЪрд▓ा рдкेрдб़ рдЖрдХाрд╢ рдоें, рдЪिрди-рдЪिрди рдЪूँ, рдоाрддुंрдЧा рдЬंрдЧрд▓ рдХी рдЕрдЪрд░рдЬ рднрд░ी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдоेрд░ी рдк्рд░िрдп рдмाрд▓ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдЗрдХ्рдпाрд╡рди рдмाрд▓ рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдиंрджू рднैрдпा рдХी рдкрддंрдЧें, рдХрд╣ो рдХрд╣ाрдиी рдкाрдкा, рдмрдЪ्рдЪों рдХी 51 рд╣ाрд╕्рдп рдХрдеाрдПँ, рдЪुрдирдоुрди рдХी рдЕрдЬрдм-рдЕрдиोрдЦी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдЧंрдЧा рджाрджी рдЬिंрджाрдмाрдж, рдХिрд╕्рд╕ा рдПрдХ рдоोрдЯी рдкрд░ी рдХा, рдЪрд╢्рдоे рд╡ाрд▓े рдоाрд╕्рдЯрд░ рдЬी, рдзрд░рддी рдХी рд╕рдм्рдЬрдкрд░ी, рдЬंрдЧрд▓ рдХी рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рдЕрдЬрдм-рдЕрдиोрдЦी рд╢िрд╢ुрдХрдеाрдПँ (рддीрди рдЦंрдб), рдмрдЪ्рдЪों рдХा рдкंрдЪрддंрдд्рд░, рдИрд╕рдк рдХी 101 рдХрд╣ाрдиिрдпाँ, рддेрдиाрд▓ीрд░ाрдо рдХी рдЪрддुрд░ाрдИ рдХे рдЕрдиोрдЦे рдХिрд╕्рд╕े, (рдХрд╣ाрдиिрдпाँ), рдк्рд░рдХाрд╢ рдордиु рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ (рджो рдЦंрдб), рдЧोрд▓ू рднाрдЧा рдШрд░ рд╕े, рдПрдХ рдеा рдаुрдирдаुрдиिрдпा, рдЪीрдиू рдХा рдЪिрдб़िрдпाрдШрд░, рдирди्рд╣ी рдЧोрдЧो рдХे рдХाрд░рдиाрдоे, рдЦुрдХ्рдХрди рджाрджा рдХा рдмрдЪрдкрди, рдкुंрдкू рдФрд░ рдкुрдирдкुрди, рдирдЯрдЦрдЯ рдХुрдк्рдкू рдХे рдЕрдЬрдм-рдЕрдиोрдЦे рдХाрд░рдиाрдоे, рдЦрдЬाрдиे рд╡ाрд▓ी рдЪिрдб़िрдпा, рдЕрдЬрдм рдоेрд▓ा рд╕рдм्рдЬीрдкुрд░ рдХा (рдЙрдкрди्рдпाрд╕), рдоेрд░ी рд╕ंрдкूрд░्рдг рдмाрд▓ рдХрд╡िрддाрдПँ, рдк्рд░рдХाрд╢ рдордиु рдХी рдмाрд▓ рдХрд╡िрддाрдПँ, рдмрдЪ्рдЪों рдХी рдПрдХ рд╕ौ рдПрдХ рдХрд╡िрддाрдПँ, рд╣ाрдеी рдХा рдЬूрддा, рдЗрдХ्рдпाрд╡рди рдмाрд▓ рдХрд╡िрддाрдПँ, рд╣िंрджी рдХे рдирдП рдмाрд▓рдЧीрдд, рдмрдЪ्рдЪों рдХी рдЕрдиोрдЦी рд╣ाрд╕्рдп рдХрд╡िрддाрдПँ, рдоेрд░ी рдк्рд░िрдп рдмाрд▓ рдХрд╡िрддाрдПँ, рдоेрд░े рдк्рд░िрдп рд╢िрд╢ुрдЧीрдд, 101 рд╢िрд╢ुрдЧीрдд (рдХрд╡िрддाрдПँ), рдоुрдирдоुрди рдХा рдЫुрдЯ्рдЯी-рдХ्рд▓рдм, рдЗрдХ्рдХीрд╕рд╡ीं рд╕рджी рдХे рдмाрд▓ рдиाрдЯрдХ, рдоेрд░े рд╕ंрдкूрд░्рдг рдмाрд▓ рдиाрдЯрдХ (рджो рдЦंрдб), рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдЕрдиोрдЦे рд╣ाрд╕्рдп рдиाрдЯрдХ, рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд░ंрдЧ-рд░ंрдЧीрд▓े рдиाрдЯрдХ, рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд╕ीрдЦ рджेрддे рдЕрдиोрдЦे рдиाрдЯрдХ, рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдиाрдЯрдХ, рдмрдЪ्рдЪों рдХे рд╢्рд░ेрд╖्рда рд╣ाрд╕्рдп рдПрдХांрдХी (рдмाрд▓ рдиाрдЯрдХ), рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдлंрддाрд╕ी рдХрдеाрдПँ, рдЕрдЬрдм-рдЕрдиोрдЦी рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХрдеाрдПँ, рд╕ुрдиो рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЬ्рдЮाрди-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी, рдЕрдж्рднुрдд рдХрд╣ाрдиिрдпाँ рдЬ्рдЮाрди-рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХी (рдмाрд▓ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕ाрд╣िрдд्рдп)।

рд╣िंрджी рдоें рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдкрд╣рд▓ा рдмृрд╣рдд् рдЗрддिрд╣ाрд╕ ‘рд╣िंрджी рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕’ рд▓िрдЦा। рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा ‘рд╣िंрджी рдмाрд▓ рдХрд╡िрддा рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕’, ‘рд╣िंрджी рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рд╢िрдЦрд░ рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡’, ‘рд╣िंрджी рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдиिрд░्рдоाрддा’ рдФрд░ ‘рд╣िंрджी рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп: рдирдИ рдЪुрдиौрддिрдпाँ рдФрд░ рд╕ंрднाрд╡рдиाрдПँ’ рдкुрд╕्рддрдХें рднी। рд╕ंрд╕्рдорд░рдг, рд╕ाрдХ्рд╖ाрдд्рдХाрд░, рдЖрд▓ोрдЪрдиा рдФрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдпेрддिрд╣ाрд╕ рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╡िрдЪाрд░ोрдд्рддेрдЬрдХ рд▓ेрдЦрди। рдХрдИ рдорд╣рдд्рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ंрдкाрджिрдд рдкुрд╕्рддрдХें рдФрд░ рд╕ंрдЪрдпрди рднी। рдХрдИ рдкुрд╕्рддрдХों рдХा рдкंрдЬाрдмी, рд╕िंрдзी, рдорд░ाрдаी, рдЧुрдЬрд░ाрддी, рдХрди्рдирдб़ рд╕рдоेрдд рдЕрди्рдп рднाрд░рддीрдп рднाрд╖ाрдУं рдоें рдЕрдиुрд╡ाрдж।

рдкुрд░рд╕्рдХाрд░: рдмाрд▓ рдЙрдкрди्рдпाрд╕ ‘рдПрдХ рдеा рдаुрдирдаुрдиिрдпा’ рдкрд░ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдЕрдХाрджрдоी рдХा рдкрд╣рд▓ा рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдкुрд░рд╕्рдХाрд░। рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд╣िंрджी рд╕ंрд╕्рдеाрди рдХे ‘рдмाрд▓ рд╕ाрд╣िрдд्рдп рднाрд░рддी рдкुрд░рд╕्рдХाрд░’ рдФрд░ рд╣िंрджी рдЕрдХाрджрдоी рдХे ‘рд╕ाрд╣िрдд्рдпрдХाрд░ рд╕рдо्рдоाрди’ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд। рдХрд╡िрддा-рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ ‘рдЫूрдЯрддा рд╣ुрдЖ рдШрд░’ рдкрд░ рдк्рд░рдердо рдЧिрд░िрдЬाрдХुрдоाрд░ рдоाрдеुрд░ рд╕्рдоृрддि рдкुрд░рд╕्рдХाрд░।

рдкрддा: 545, рд╕ेрдХ्рдЯрд░-29, рдлрд░ीрджाрдмाрдж-121008 (рд╣рд░िрдпाрдгा)
рдЪрд▓рднाрд╖: +91 981 060 2327
рдИрдоेрд▓: prakashmanu333@gmail.com

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।