рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдЧ

- рдЕреЫीреЫ рд░ाрдп

рд╣рдо рднाрд░рддीрдп рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рд╖ 28 реЮрд░рд╡рд░ी рдХो "рд░рдорди рдк्рд░рднाрд╡" рдХी рдЦोрдЬ рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдпाрдж рдоें рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рджिрд╡рд╕ рдордиाрддे рд╣ैं। рднाрд░рдд рд░рдд्рди рд╕рд░ рдЪंрдж्рд░рд╢ेрдЦрд░ рд╡ेंрдХрдЯ рд░рдорди (7 рдирд╡ंрдмрд░ 1888 – 21 рдирд╡ंрдмрд░ 1970) рдиे 28 реЮрд░рд╡рд░ी 1928 рдХो "рд░рдорди рдк्рд░рднाрд╡" рдХी рдЦोрдЬ рдХी рдШोрд╖рдгा рдХी рдеी। рд░рдорди рд╕рд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХे рдкрд╣рд▓े рдПрд╢िрдпाрдИ рдФрд░ рднाрд░рддीрдп рднौрддिрдХрд╡िрдж рдеे, рдЬिрди्рд╣ें рд╕рди 1930 рдоें рд░рдорди рдк्рд░рднाрд╡ рдХी рдЦोрдЬ рдХे рд▓िрдП рдиोрдмेрд▓ рдкुрд░рд╕्рдХाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдоाрдиिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдеा। рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдПрд╡ं рдк्рд░ौрдж्рдпोрдЧिрдХी рд╡िрднाрдЧ, рднाрд░рдд рд╕рд░рдХाрд░ рдХी рдШोрд╖рдгा рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди рджिрд╡рд╕ - 2019 рдХा рдеीрдо рд╡िрд╖рдп 'рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдЧ' рд╣ै।

рд▓ोрдЧों рдХे рдЬीрд╡рди рдХो реЩुрд╢рд╣ाрд▓ рдФрд░ рд╕ुрдЦрдордп рдмрдиाрдиे рдоें рд╣рд░ рдХрджрдо рдкрд░ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕рд╣рдпोрдЧी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдЙрд╕рдХा рдХेрд╡рд▓ рддрдХрдиीрдХी рдФрд░ рдЪिрдХिрдд्рд╕ा рдХे рд░ूрдк рдоें рд╣ी рдЙрдкрдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЕрди्рдп рдк्рд░рднाрд╡ों рдХो рдЕрдирджेрдЦा рдХрд░ рджिрдпा рдЬाрддा рд╣ै рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рдЗрд╕рдХा рдиुрдХрд╕ाрди рднी рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдХो рд╣ी рднुрдЧрддрдиा рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╡िрдЬ्рдЮाрди рд╕े рд▓ोрдЧों рдХे рдЬीрд╡рди рдФрд░ рд╕рдоाрдЬ рдХा рд╕рдо्рдмрди्рдз рдЬुреЬ рдЬाрддा рд╣ै। рдЪूँрдХि рдЖрдордЬрди рдХा рдЕрдкрдиे рджैрдиिрдХ рдЬीрд╡рди рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдпोрдЧрджाрди рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рднूрдоिрдХा рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ोрддा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП 'рд▓ोрдЧों рдХे рд▓िрдП рд╡िрдЬ्рдЮाрди' рдХ्рдпा рдоाрдпрдиे рд░рдЦрддा рд╣ै рд╡рд╣ рдпрд╣ рднрд▓ीрднांрддि рдЬाрдирддा рд╣ै। рдкрд░рди्рддु 'рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдЧ' рдХ्рдпा рдоाрдпрдиे рд░рдЦрддे рд╣ैं। рдЖрдордЬрди рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рд╕рдордЭрдиा рдеोреЬा рдоुрд╢्рдХिрд▓ рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдпрд╣ рдмрд╣ुрдд рдЕрдЪ्рдЫे рд╕े рдЬाрдирддा рд╣ै рдХि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдоें рддो рд▓ोрдЧों рдХा рдордд рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рдордд-рд╢рдХ्рддि рдХोрдИ рдоाрдпрдиे рдирд╣ीं рд░рдЦрддी рд╣ै। рддрдм рдлिрд░ рдк्рд░рд╢्рди рдпрд╣ рдЙрдарддा рд╣ै рдХि рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдЧ рдХ्рдпा рдоाрдпрдиे рд░рдЦрддे рд╣ैं?

“рд░ाрдЬрдиीрддि рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рд▓ोрдЧों рдХे рдордд рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрдЪाрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै।” ― рднौрддिрдХрд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдк्рд░ो. рд▓िрдпोрдиाрд░्рдб рд╕ुрд╕рд╕्рдХिंрдб (‘рдж рдм्рд▓ैрдХ рд╣ोрд▓ рд╡ॉрд░: рдоाрдп рдмैрдЯрд▓ рд╡िрде рд╕्рдЯीрдлेрди рд╣ॉрдХिंрдЧ рдЯू рдоेрдХ рдж рд╡рд░्рд▓्рдб рд╕ेрдл рдлॉрд░ рдХ्рд╡ांрдЯрдо рдоैрдХेрдиिрдХ्рд╕’ рдкुрд╕्рддрдХ рд╕े)

рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдЧ рдХ्рдпा рдоाрдпрдиे рд░рдЦрддे рд╣ैं рдЗрд╕рд╕े рдЬुреЬी рдПрдХ рд╡िрд╢ुрдж्рдз рдоाрдирд╡ीрдп рдЕрд╡рдзाрд░рдгा (concept) рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЪूँрдХि рдПрдХ рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕рдд्рдп рдПрдХ рд╡िрд╢ेрд╖ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (Process) рдФрд░ рдЕрдиुрднрд╡ рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдордиुрд╖्рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЦोрдЬा рдЬाрддा рд╣ै рдЗрд╕рд▓िрдП рд╕рдд्рдп рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд╕ुंрджрд░рддा рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХे рдмिрдиा рдЕрд░्рдерд╣ीрди рд╣ै। рдпрд╣ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдоाрдирд╡ рдЖрд╢्рд░िрдд рд╕ाрдкेрдХ्рд╖ीрдп рд╕рдд्рдп рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬрдмрдХि рдЗрд╕ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдПрдХ рдЕрд╡рдзाрд░рдгा рдоाрдирд╡ेрддрд░ рдпрдеाрд░्рде рд╕рдд्рдп рдХे рдмाрд░े рдоें рд╣ै। рдЬिрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХा рд╕рдд्рдп рдХे рд╕्рд╡рд░ूрдк рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЕрд░्рде рдкрд░ рдХोрдИ рдк्рд░рднाрд╡ рдирд╣ीं рдкреЬрддा рд╣ै। рд╕ाрдзाрд░рдг рд╢рдм्рджों рдоें рдЙрджाрд╣рд░рдг рджिрдпा рдЬाрдпे рддो рдоाрдирд╡ рдЬाрддि рдХे рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХे рдмिрдиा рднी рдпрд╣ рдкृрде्рд╡ी, рд╕ूрд░्рдп рдХी рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рд╡ैрд╕े рд╣ी рд▓рдЧाрдпेрдЧी рдЬैрд╕ा рдХि рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдкृрде्рд╡ी, рд╕ूрд░्рдп рдХी рдкрд░िрдХ्рд░рдоा рдХрд░рддी рд╣ै।

рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдмрд░्рдЯ्рд░ैрдг्рдб рд░рд╕ेрд▓, рд╕ैрдж्рдзांрддिрдХ рднौрддिрдХрд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рдЕрд▓्рдмрд░्рдЯ рдЖрдЗंрд╕्рдЯाрдЗрди, рдЧрдгिрддрдЬ्рдЮ рдЬैрдХрдм рдм्рд░ोрдиोрд╡्рд╕्рдХी, рднौрддिрдХрд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рд╕्рдЯीрд╡рди рд╡ेрдирдмрд░्рдЧ (Steven Weinberg), рдЬीрд╡-рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЬॉрди рдбेрд╕рдоंрдб рдмрд░्рдиाрд▓ рдФрд░ рднौрддिрдХрд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рд╕्рдЯीрдлेрди рд╣ॉрдХिंрдЧ рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕ाрдордиे рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдХे рдмाрд░े рдоें рдЕрдкрдиे рднिрди्рди-рднिрди्рди рдордд рд░рдЦे рд╣ैं, рдкрд░рди्рддु рдЕрд▓्рдмрд░्рдЯ рдЖрдЗंрд╕्рдЯाрдЗрди рдХे рд╢рдм्рджों рдоें рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп - “рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рд╣рдоाрд░े рдЕрдиुрднрд╡ों рдХा рд╕рдорди्рд╡рдп рдФрд░ рдЙрди्рд╣ें рдПрдХ рддрд░्рдХрд╕рдо्рдордд рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоें рд╕рдоाрдпोрдЬिрдд рдХрд░рддा рд╣ै।” рдЕрд░्рдеाрдд рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдоाрдирд╡ рдЖрд╢्рд░िрдд рдПрдХрд░ूрдк рд╡िрд╢्рд╡ рд╕े рдоाрдирд╡ेрддрд░ рдпрдеाрд░्рде рд╡िрд╢्рд╡ рдХो рдЬाрдирдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддा рд╣ै। рд╕рд░рд▓ рд╢рдм्рджों рдоें рдХрд╣ें рддो рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╣рдо рд╡्рдпрдХ्рддिрдкрд░рдХ рд╕े рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда рд╕рдд्рдп рдХी рдУрд░ рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рддрд░рд╣ рд╕े рд╡िрдЬ्рдЮाрди рдХे рд▓िрдП рд▓ोрдЧों рдХे рдЕрдиुрднрд╡ рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рд╕िрдж्рдз рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै рдкрд░рди्рддु рдЗрд╕ рд╢рд░्рдд рдХे рд╕ाрде рдХि рд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рд╕рдд्рдп рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рджाрд╡ा рд╡्рдпрдХ्рддिрдкрд░рдХ рди рд╣ोрдХрд░ рд╡рд╕्рддुрдиिрд╖्рда рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП।

No comments :

Post a Comment

We welcome your comments related to the article and the topic being discussed. We expect the comments to be courteous, and respectful of the author and other commenters. Setu reserves the right to moderate, remove or reject comments that contain foul language, insult, hatred, personal information or indicate bad intention. The views expressed in comments reflect those of the commenter, not the official views of the Setu editorial board. рдк्рд░рдХाрд╢िрдд рд░рдЪрдиा рд╕े рд╕рдо्рдмंрдзिрдд рд╢ाрд▓ीрди рд╕рдо्рд╡ाрдж рдХा рд╕्рд╡ाрдЧрдд рд╣ै।