рдбॉ. рдбोрд░ी рд▓ाрд▓ |
- рдбोрд░ी рд▓ाрд▓
рд╕рд╣ाрдпрдХ рдк्рд░ोрдлेрд╕рд░, рдЖрдЗ.рдП.рдПрд╕.рдЗ., рд╢िрдХ्рд╖ा рд╕ंрдХाрдп,рдЬाрдоिрдпा рдоिрд▓्рд▓िрдпा рдЗрд╕्рд▓ाрдоिрдпा, рдирдИ рджिрд▓्рд▓ी
рдк्рд░рд╕्рддाрд╡рдиा
рдЬीрд╡рди рдХे рддीрд╕рд░े рд╡рд░्рд╖ рд╕े рд╣ी рдмाрд▓рдХ рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╢ुрд░ू рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЪрд░िрдд्рд░ рдЙрдд्рддрд░ाрдзिрдХाрд░ рдоें рдирд╣ीं рдоिрд▓рддा, рд╣рдо рд╕рднी рдЕрдкрдиे рдоाрддा-рдкिрддा рд╕े рдХुрдЫ рд╡्рдпाрд╡рд╣ाрд░िрдХ рддो рдмाрдд рд╕ीрдЦ рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдЪрд░िрдд्рд░ рдЕрдкрдиा рд╕्рд╡рдпं рдмрдиाрддे рд╣ैं। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдмाрд▓рдХ рджूрд╕рд░े рд╕े рднिрди्рди рд╣ै, рд╕рдмрдХी рдЕрдкрдиी-рдЕрдкрдиी рдХ्рд╖рдорддाрдпें, рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпां рдФрд░ рд╕ीрдЦрдиे рдХी рдпोрдЧ्рдпрддाрдпें рд╣ैं। рдЗрди рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдЬो рдХुрдЫ рднी рд╡े рджेрдЦрддे рд╣ैं рдпा рд╕ुрдирддे рд╣ैं, рдЙрд╕ी рдХो рд╡े рдкрд░рд╕्рдкрд░ рд╕ीрдЦрдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдХी рдЪेрд╖्рдЯा рдХрд░рддे рд╣ैं, рдкрд░рди्рддु рд╡рд╣ рд╕рднी рдХुрдЫ рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рдпोрдЧ्рдп рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд╡рд╣ рд╕рдм рдЗрддрдиा рдкेंрдЪीрджा рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рдЙрд╕े рдЙрд╕ी рд░ूрдк рдоें рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиा рднी рд╕рдо्рднрд╡ рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЧ्рд░рд╣рдг рдХрд░рдиे рд╕े рдкूрд░्рд╡ рдЙрди рддाрдд्рдХाрд▓िрдХ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдоें рдЙрди्рд╣ें рдЖंрдХрд▓рди рдХрд░ рдлैрд╕рд▓ा рд▓ेрдиा рд╣ोрддा рд╣ै, рдХि рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдХ्рдпा рд╕рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдХ्рдпा рдЧрд▓рдд। рдпрд╣ी рдиिрд░्рдгрдп рдмрдЪ्рдЪे рдХो рдЖрдд्рдордиिрд░्рдгрдп рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рджेрддा рд╣ै। рдХрд╡ि-рдЖрд▓ोрдЪрдХ рдоैрде्рдпू рдЖрд░्рдирд▓्рдб рдпрд╣ рдоाрдирддे рд╣ै рдХि "рдЬीрд╡рди рдХा рддीрди-рдЪौрдеाрдИ рдЖрдзाрд░ рдЕрдЪ्рдЫा рдЪाрд▓-рдЪрд▓рди рд╣ैं।" рдЕрдЪ्рдЫे рдЪाрд▓-рдЪрд▓рди рдХा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдХाрд░्рдп рдПрд╡ं рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рджोрдиों рдоें рдиैрддिрдХ рд╣ों। рдЕрдЪ्рдЫे рдЪाрд▓рдЪрд▓рди рд╣рдоाрд░ी рд╡े рдЖрджрддें рд╣ैं, рдЬिрди्рд╣ें рд╣рдо рдЕрдкрдиे рдкрд░िрд╡ाрд░, рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдФрд░ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рддे рд╣ैं। рдкрд░िрд╡ाрд░ рдмाрд▓рдХ рдХी рдк्рд░рдердо рдкाрдард╢ाрд▓ा рд╣ै, рдЬрд╣ाँ рдкрд░ рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдоाрддा-рдкिрддा рд╕े рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдПрд╡ं рд╕ंрд╕्рдХाрд░िрдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдкрд░िрд╡ाрд░ рдПрд╡ं рдЖрд╕-рдкреЬोрд╕ рдХा рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдЙрд╕ рдкрд░ рдЕрдкрдиा рдк्рд░рднाрд╡ рдбाрд▓рддा рд╣ैं, рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдк्рд░ाрд░рдо्рднिрдХ рдиिрд░्рдоाрдг рдмрд╣ुрдд рдХुрдЫ рдкрд░िрд╡ाрд░ рдХी рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд╕ांрд╕्рдХृрддिрдХ, рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдФрд░ рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддा рд╣ै। рд▓ेрдХिрди рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдоें рдРрд╕े рдЙрджाрд╣рд░рдгों рдХी рднी рдХрдоी рдирд╣ीं рд╣ै, рдХि рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдкिрдЫреЬे, рдЕрд╢िрдХ्рд╖िрдд рдпा рдЕрд░्рдз-рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдпा рдЖрд░्рдеिрдХ рд╕्рдеिрддि рд╕े рд╣ीрди рдкрд░िрд╡ाрд░ рднी рдоूрд▓्рдпрдкрд░рдХ рдЖрдЪрд░рдг рдоें рдЖрд╕्рдеा рд░рдЦрддे рд╣ैं рдФрд░ рдмреЬे рд╕े рдмреЬे рдк्рд░рд▓ोрднрди рднी рдЙрди्рд╣ें рд╕рдж्рдоाрд░्рдЧ рд╕े рд╡िрдЪрд▓िрдд рдирд╣ीं рдХрд░ рдкाрдпे। рдЪрд░िрдд्рд░ рдЬो рдоूрд▓्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рдкрд░िрд▓рдХ्рд╖िрдд рд╣ोрддा рд╣ै, рдХा рд╕ंрдмंрдз рд╣рдоाрд░ी рдЖрдд्рдоा рд╕े рд╣ै। рдЕрдЧрд░ рдХिрд╕ी рдЪीреЫ рдкрд░ рд╣рдоाрд░ा рджृреЭ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ो, рдЙрд╕рдХी рд╕рдд्рдпрддा рдкрд░ рд╕ंрджेрд╣ рди рд╣ो, рддो рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рд╣рдо рдмреЬे рд╕े рдмреЬा рдд्рдпाрдЧ рдпा рдмрд▓िрджाрди рд╣ेрддु рд╕рд╣рд░्рд╖ рддैрдпाрд░ рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдиैрддिрдХрддा рд╣рдоाрд░े рдЖрдЪрд░рдг рдХा рд╡рд╣ рдоूрд▓्рдп рд╣ै, рдЬो рд╣рдоें рди्рдпाрдп рдФрд░ рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдХे рд╕рдж्рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╣рдоाрд░ा рдиैрддिрдХ рдЖрдЪрд░рдг рд╕рдоाрдЬ рдХो рд╕рдж्рдкрде рдкрд░ рдЪрд▓рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджेрддा рд╣ै рддрдеा рд╕्рд╡рдпं рдХो рдЖрдд्рдорд╕ंрддोрд╖। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЕрдиैрддिрдХ рдЖрдЪрд░рдг рд╣рдоें рднрдп рдФрд░ рдЪिрди्рддा рд╕े рдЧ्рд░рд╕्рдд рд░рдЦрддा рд╣ै। рдорди рд╡िрдЪрд▓िрдд рдФрд░ рдЕрд╢ाрди्рдд рд░рд╣рддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд╕рдд्рдп рд╕े рдкрд░े рдЖрдЪрд░рдг рдХे рдкрд░्рджाрдлाрд╢ рд╣ोрдиे рдХा рдбрд░ рдорди рдоें рд╕рджैрд╡ рдмрдиा рд░рд╣рддा рд╣ै। рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рд╣рдо рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдЬрдм рд╡्рдпрдХ्рддि рдиैрддिрдХ, рд╕рдд्рдп рдФрд░ рди्рдпाрдп рдХा рдкрдХ्рд╖рдзрд░ рд╣ोрдЧा рддрдм рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕рдХे рдиैрддिрдХ рдоूрд▓्рдп рдк्рд░ेрд░рдХ рдПрд╡ं рд╡िрдХाрд╕ोрди्рдоुрдЦ рд╣ोंрдЧे।
рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХा рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдкрддрди, рдЙрдирдоें рдмреЭрддी рд╣ुрдИ рдЕрдиुрд╢ाрд╕рдирд╣ीрдирддा рдЖрдЬ рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╕рдорд╕्рдпाрдпें рд╣ैं । рд╢िрдХ्рд╖ा рдЬрдЧрдд् рдХी рдЗрди рд╕рдорд╕्рдпाрдУं рдиे рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╣рд░ рд╡рд░्рдЧ рдХो рди्рдпूрдиाрдзिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдХुрдЫ рд╡िрдЪाрд░рдХ рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рдЫाрдд्рд░ों рдХो рдоाрдз्рдпрдоिрдХ рдПрд╡ं рдЙрдЪ्рдЪ рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рднी рдоूрд▓्рдп рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै, рдЬिрд╕рд╕े рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдоें рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдЕрдирд╡рд░рдд рдЪрд▓рддी рд░рд╣े। рдЕрдЪ्рдЫे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдЖрдзाрд░ рдоूрд▓्рдп рд╣ै рдФрд░ рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा-рд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдоूрд▓्рдпрд╡िрд╣ीрди рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЧांрдзीрдЬी рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХा рдЕंрддिрдо рд▓рдХ्рд╖्рдп рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ी рд╣ै। рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХे рдк्рд░рддि рдЧांрдзी рдЬी рдХिрддрдиे рдЖрдЧ्рд░рд╣ी рдеे, рдЗрд╕ рдмाрдд рд╕े рдкрддा рд╣рдоें рдЙрдирдХे рдЗрд╕ рдХрдерди рд╕े рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि- "рд╕рдЪ्рдЪрд░िрдд्рд░рддा рдХे рдЕрднाрд╡ рдоें рдХेрд╡рд▓ рдмौрдж्рдзिрдХ рдЬ्рдЮाрди рд╕ुрдЧрди्рдзिрдд рд╢рд╡ рдХे рд╕рдоाрди рд╣ै।" рд╕्рд╡ाрдоी рдкрд░рдорд╣ंрд╕ рдХा рдордд рдеा рдХि- "рдЖрдк рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдмрдиो, рдЬрдЧрдд् рдЕрдкрдиे рдЖрдк рдоुрдЧ्рдз рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा।" рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рд╕्рд╡ाрдоीрдЬी рдХा рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдмрд╣ुрдд рд╣ी рд╡्рдпाрдкрдХ рд╣ै। рд░ाрдЬрдиैрддिрдХ, рд╕ाрдоाрдЬिрдХ, рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдФрд░ рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рдЖрджि рдХ्рд╖ेрдд्рд░ों рдоें рд╣рдо рдЬो рдоूрд▓्рдпाрдд्рдордХ рд╣ृाрд╕ рджेрдЦ рд░рд╣े рд╣ैं, рдЙрд╕рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рдЙрд╕ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХा рдЕрднाрд╡ рд╣ी рд╣ै। рдиिрдХृрд╖्рдЯ рд╕्рд╡ाрд░्рде рдЗрддрдиे рдкैрд░ рдкрд╕ाрд░ рдЪुрдХा рд╣ै рдХि рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕рдирдХी рдпा рдоूрд░्рдЦ рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджेрдиे рдоें рд╣рдо рдирд╣ीं рд╣िрдЪрдХрддे। рдЕрдкрдиे рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдХрдореЫोрд░ी рдкрд░ рд╣рдо рдпрд╣ рдХрд╣рдХрд░ рдкрд░्рджा рдбाрд▓рддे рд╣ैं рдХि "рдЕрдм рд╕рдм рдЪрд▓рддा рд╣ै" рдпा "рдпрд╣ी рдХाрдордХाрдЬ рдХा рддрд░ीрдХा рд╣ै"। рд╣рдо рдмुрд░ाрдИ рдФрд░ рдн्рд░рд╖्рдЯाрдЪाрд░ рдХे рд╕ाрде рдЬीрдиे рдФрд░ рдЙрд╕े рд╕рд╣рдиे рдХे рдЖрджी рд╣ोрддे рдЬा рд░рд╣े рд╣ैं рдФрд░ рдЕрдЧрд░ рдпрд╣ी рд╣ाрд▓ рд░рд╣ा, рддो рдЗрд╕рдХी рднाрд░ी рдХीрдордд рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рд╕ाрде-рд╕ाрде рд╣рдоाрд░े рд╕рдоाрдЬ рдХो рднी рдЪुрдХाрдиी рдкреЬेрдЧी। рд╕ी. рд░ाрдЬрдЧोрдкाрд▓рдЪाрд░ी рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдеा рдХि- "рдХिрд╕ी рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдЙрд╕рдХे рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рд╕े рд╣ी рд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै।" рднाрд░рддीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХा рдоूрд▓ рд╕्рд╡рд░ рд╣ै- рднोрдЧ рдХрд░ो, рдХिрди्рддु рдд्рдпाрдЧ рдХे рд╕ाрде। рдХрд╣рдиे рдХा рдЕрднिрдк्рд░ाрдп рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╣рдоाрд░ा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЪрд░िрдд्рд░ рдРрд╕ा рд╣ो рдХि рд╣рдо рд╕ाрд░े рд╕ुрдЦों рдХा рднोрдЧ рдХрд░рддे рд╣ुрдП рднी рдЕрдкрдиी рдиैрддिрдХрддा рдХो рдХाрдпрдо рд░рдЦें। рдд्рдпाрдЬ्рдп рд╡рд╣ी рд╡्рдпрдХ्рддि рдХрд╣рд▓ाрддा рдЬो рджूрд╕рд░ों рдХो рдмिрдиा рдЖрдШाрдд рдкрд╣ुँрдЪाрдпे рдЕрдкрдиे рд╣िрдд рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рддा рд╣ै। рдЙрд╕े рдЗрд╕ рдоूрд▓ рд╕िрдж्рдзांрдд рдкрд░ рдЕрдЯूрдЯ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╕рдм рдХे рд╕ुрдЦ рдоें рд╣ी рдЙрд╕рдХा рд╕ुрдЦ рдиिрд╣िрдд рд╣ै। рдЙрд╕рдХे рдЗрд╕ рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рдЙрдкрдЬ рдиैрддिрдХрддा рд╣ी рд╣ै, рдЬो рдЙрд╕рдХे рдЖрдЪрд░рдг рдХो рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╣िрдд рдоें рдиिрдпрди्рдд्рд░िрдд рдХрд░рддी рд╣ै। рдиैрддिрдХрддा-рд╡िрд╣ीрди рд╢िрдХ्рд╖ा рдЕрдкूрд░्рдг рд╡ рдЕрдирдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╣ै рдФрд░ рдРрд╕ी рд╢िрдХ्рд╖ा рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рд╕рдоाрдЬ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрджाрдкि рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддी।
рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рд╕рдо्рдк्рд░рдд्рдпрдп рдПрд╡ं рдЕрд░्рде
‘рдЪрд░िрдд्рд░’ рд╢рдм्рдж рд╡्рдпрдХ्рддि рддрдеा рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рдкрд░िрд╡рд░्рддрдирд╢ीрд▓, рдЕрдиिрд╢्рдЪिрдд рдФрд░ рд╕ाрдкेрдХ्рд╖िрдХ рд░рд╣ा рд╣ै। ‘рдЪрд░िрдд्рд░’ рд╢рдм्рдж рд╕ंрд╕्рдХृрдд рднाрд╖ा рдХे ‘рдЪрд░्’ рдФрд░ ‘рдЗрдд्рд░’ рд╢рдм्рджों рдХा рд╕рдоाрдЧрдо рд╣ै। ‘рдЪрд░्’ рдПрдХ рдзाрддु рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै- рдЪрд▓рдиा, рдЗрдзрд░-рдЙрдзрд░ рдХрд░рдиा, рдЕрдн्рдпाрд╕ рдФрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рдиा, рддрдеा ‘рдЗрдд्рд░’ рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै- рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдЕрд░्рде рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рд╣ोрдиे рд╡ाрд▓ा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╣ै। рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рдоाрдирд╡ीрдп рд╕рди्рджрд░्рдн рдоें рд╣ी рд╣ोрддा рд╣ै, рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдЪрд░िрдд्рд░, рдкрд╢ु-рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рди рд╣ोрдХрд░ рдХेрд╡рд▓ рдоाрдирд╡ीрдп рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╣ी рд╣ै। рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдЕрд░्рде рджेрд╢, рдХाрд▓ рдФрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрдд рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рд╣ो рд╕рдХрддा рд╣ै рдФрд░ рд╣ोрддा рднी рд╣ै, рдкрд░рди्рддु рдЗрд╕рдХा рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕рдо्рдк्рд░рдд्рдпрдп рдиिःрд╕рди्рджेрд╣ рдЗрд╕ рд╕ंрд╕ाрд░ рд╕े рд╕рдо्рдмрди्рдзिрдд рдоाрдирд╡ीрдп рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рд╕े рд╣ी рд╣ै। рдоाрдирд╡-рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХी рдХुрдЫ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдПँ рд╣ोрддी рд╣ैं, рдЬो рдкрд╢ु-рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдирд╣ीं рдкाрдпी рдЬाрддी। рдоाрдирд╡ рдЬो рднी рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै, рдЙрд╕рдоें рдЙрд╕рдХी рдмुрдж्рдзि, рднाрд╡рдиा, рд╕ंрдпрдорд╢ीрд▓рддा рдФрд░ рд╕рдоाрдпोрдЬрди рд╣ेрддु рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓рддा рдкाрдпी рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрди рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдУं рдХा рдк्рд░рдХрдЯीрдХрд░рдг рдЬрдм рдордиुрд╖्рдп рдХрд░рддा рд╣ै, рддो рдЙрд╕рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ ‘рдЪрд░िрдд्рд░’ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдЗрди рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдУं рд╕े рдпुрдХ्рдд рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХो рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рдоें ‘рдХैрд░ेрдХ्рдЯрд░’ рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рдЬो рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рд╕рдо्рдмोрдзрдХ рд╣ै। ‘рдХैрд░ेрдХ्рдЯрд░’ рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рдЕंрдЧ्рд░ेреЫी рд╢рдм्рджрдХोрд╢ рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░- "рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЧुрдгों рдХा рдпोрдЧ, рдЬो рд╡्рдпрдХ्рддि рдпा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХрддा рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддा рд╣ै।" рдЕрддः рдЪрд░िрдд्рд░, рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдиिрдЬी рдпा рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЧुрдгों рдХा рдпोрдЧ рдоाрдд्рд░ рд╣ै, рдЬो рдЙрд╕рдХे рдЕрдкрдиे рдиिрдЬी рддрдеा рд╕ाрдоाрдЬिрдХ рдЬीрд╡рди рдХे рд╡िрднिрди्рди рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдкों рдоें рдЕрднिрд╡्рдпрдХ्рдд рд╣ोрддा рд╣ै। рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдЕрдз्рдпрдпрдиों рдоें рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рд╕рдоाрди рд╢рдм्рдж рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдпा ‘рдкрд░्рд╕рдиेрд▓्рдЯी’ рд╣ै। рдк्рд░ो. рдЬे. рдПрдл. рдбेрд╢िрдпрд▓ рдиे рдмрддाрдпा рд╣ै рдХि "рдХिрд╕ी рдордиुрд╖्рдп рдХा рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдЙрд╕рдХे рд╕ंрдЧрдаिрдд рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХा рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рдЪिрдд्рд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЖрд▓рдкोрд░्рдЯ рдорд╣ोрджрдп рдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХो "рдЧрдд्рдпाрдд्рдордХ рд╕ंрдЧрдарди" рд╕े рдиिрд░ूрдкिрдд рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдк्рд░ो. рдПрд▓. рдкी. рдеोрд░्рдк рдиे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдХो "рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдЖрд╡рдпрд╡िрдХ рдХ्рд░िрдпाрд╢ीрд▓рддा" рдХा рд╕рдоाрдиाрд░्рдеी рдмрддाрдпा рд╣ै। рдЗрди рдХрдердиों рд╕े рдоाрдирд╡-рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдПрд╡ं рдоाрдирд╡-рдЪрд░िрдд्рд░ рдоें рдкрд░्рдпाрдк्рдд рд╕рдоीрдкрддा рдкाрдИ рдЬाрддी рд╣ै। рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рдоाрдирд╡ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдУं рдХा рдпोрдЧ рд╣ै рдФрд░ рдпे рд╡िрд╢िрд╖्рдЯрддाрдПँ рдЬрдм рдоाрдирд╡ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдоें рдк्рд░рдХрдЯ рд╣ोрддी рд╣ै рддрдм рдоाрдирд╡-рдЪрд░िрдд्рд░ рдпा ‘рдХेрд░ेрдХ्рдЯрд░’ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп
рд╢िрдХ्рд╖ाрд╢ाрд╕्рдд्рд░िрдпों рдХा рдПрдХ рд╡рд░्рдЧ рдиे рдЬ्рдЮाрди рддрдеा рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдЙрдж्рджेрд╢्рдпों рдкрд░ рдмрд▓ рджेрддा рд╣ै рддो рджुрд╕рд░ा рдиे рдЗрд╕ рдмाрдд рдХा рд╕рдорд░्рдерди рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдмाрд▓рдХ рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрдоाрд░्рдг рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдпे। рдЬिрди рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдиे рд╢िрдХ्рд╖ा рдоें рдмाрд▓рдХ рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдкрд░ рдмрд▓ рджिрдпा рд╣ै рдЙрдирдоें рд╕े рдЬрд░्рдордиी рдХे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рджाрд░्рд╢рдиिрдХ рдПрд╡ं рд╢िрдХ्рд╖ाрд╢ाрд╕्рдд्рд░ी рд╣рд░рдмрд░्рдЯ рдХा рдиाрдо рд╡िрд╢ेрд╖ рдЙрд▓ेрдЦрдиीрдп рд╣ै। рдЙрдирдХा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै рдХि рдмाрд▓рдХ рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рд╕рджाрдЪाрд░ी рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рд╡ृрддिрдпां рдЕрдиिрдпंрдд्рд░िрдд рд╣ोрддी рд╣ै рдЬिрдирдХे рд╡рд╢ीрднूрдд рд╣ोрдХрд░ рд╡рд╣ рдЕрдиैрддिрдХ рдЖрдЪрд░рдг рдХрд░рддा рд░рд╣рддा рд╣ै। рдмाрд▓рдХ рдХा рдиैрддिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕рдХी рдЗрди рдЕрдиिрдпंрдд्рд░िрдд рдк्рд░рд╡ृрддिрдпों рдХा рдкрд░िрдоाрд░्рдЬрди рдХрд░рдиा рдкрд░рдо рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЪрд░िрдд्рд░ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рдмाрд░े рдоें рд╣рд░рдмाрд░्рдЯ рдХा рдордд рд╣ै рдХि рдмाрд▓рдХ рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рд╡िрдХाрд╕ рдоें рдЙрд╕рдХी рд░ुрдЪिрдпों рдХो рджेрдЦрдХрд░ рд╣рдо рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдЙрд╕рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рдХैрд╕ा рд╣ै। рдз्рдпाрди рджेрдиे рдХी рдмाрдд рд╣ै рдХि рдмाрд▓рдХ рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рддрдеा рдЙрд╕рдХे рдЖрдЪрд░рдг рдоें рдЧрд╣рд░ा рд╕рдо्рдмрди्рдз рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕ाрдоाрди्рдпрддः рдмाрд▓рдХ рдХे рдЖрдЪрд░рдг рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдЙрд╕рдХी рд░ुрдЪिрдпों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╣ोрддा рд╣ै рдФрд░ рд░ुрдЪिрдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдЙрд╕рдХे рд╡िрдЪाрд░ों рдХे рдЕрдиुрд░ूрдк। рдпрджि рдмाрд▓рдХ рдХे рд╡िрдЪाрд░ рд╢ुрдж्рдз рд╣ोंрдЧे рддो рдЙрд╕рдХे рдЖрдЪрд░рдг рднी рд╢ुрдж्рдз рд╣ोंрдЧे। рдЕрддः рд╣рд░рдмाрд░्рдЯ рдиे рдмाрд▓рдХ рдХी рд░ुрдЪिрдпों рдФрд░ рд╡िрдЪाрд░ों рдХो рдкрд╡िрдд्рд░ рдмрдиाрдХрд░ рдЙрд╕рдХा рдиैрддिрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╢िрдХ्рд╖ा рдХो рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд╕ाрдзрди рдоाрдиा рд╣ै। рдЙрд╕рдХा рд╡िрдЪाрд░ рд╣ै рдХि рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдХाрд░्рдп рдпрд╣ рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдмाрд▓рдХों рдХे рд╕рдо्рдоुрдЦ рдЙрдЪ्рдЪ рд╡िрдЪाрд░ों рддрдеा рдЖрджрд░्рд╢ों рдХो рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХрд░े рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдирдХे рдЬ्рдЮाрди рдХी рд╡ृрдж्рдзि рд╣ो। рдЬ्рдЮाрди рд╕рджाрдЪाрд░ рдХी рдХुंрдЬी рд╣ै। рдЬ्рдЮाрди рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╕े рдмाрд▓рдХ рдХी рдЪिрди्рддрди, рдордирди рддрдеा рд╡िрд╡ेрдХ рдЖрджि рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрди рд╢рдХ्рддिрдпों рдХे рд╡िрдХрд╕िрдд рд╣ोрдиे рд╕े рд╡рд╣ рдЕрдЪ्рдЫे рдФрд░ рдмुрд░े рдЖрдЪрд░рдгों рдоें рдЕрди्рддрд░ рд╕рдордЭрдиे рд▓рдЧрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдпрджि рдмाрд▓рдХ рдХे рдЬ्рдЮाрди рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдирд╣ीं рдХी рдЬाрдпेрдЧी рддो рдЙрд╕рдХा рдоाрдирд╕िрдХ рд╡िрдХाрд╕ рдХुрдг्рдаिрдд рд╣ो рдЬाрдпेрдЧा рдФрд░ рд╡рд╣ рдоूрд░्рдЦ рдмрди рдЬाрдпेрдЧा। рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ूрдк рд╡рд╣ рдРрд╕े рдШृрдгिрдд рддрдеा рдЖрд╡ांрдЫрдиीрдп рдХाрд░्рдпों рдХो рднी рдХрд░ рдмैрдаेрдЧा рдЬिрдирд╕े рд╕рдоाрдЬ рдоें рдЕрд╡्рдпрд╡рд╕्рдеा рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ोрдиे рдХा рднрдп рд╣ो।
рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рд╢िрдХ्рд╖рдХ
рдорд╣ाрди рдордиोрд╡ैрдЬ्рдЮाрдиिрдХ рдк्рд░ो. рдИ. рдПрдЪ. рд╡ाрдЯрд╕рди рдХा рдХрд╣рдиा рдеा рдХि "рдоुрдЭे рдХिрд╕ी рдмाрд▓рдХ рдХो рджे рджो, рдоैं рдЙрд╕े рдкрд░िрд╡ेрд╢/рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рд╕े рд╡ो рдмрдиा рджूँрдЧा рдЬो рдЖрдк рдЪрд╣ाрддे рд╣ैं।" рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп, рд╕рдоाрдЬ рдХे рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдХा рдк्рд░рднाрд╡ рдмाрд▓рдХ рдХे рдЪेрддрди рдФрд░ рдЕрдЪेрддрди рджोрдиों рдорди рдкрд░ рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдпा рдкрд░ोрдХ्рд╖ рд░ूрдк рд╕े рдкреЬрддा рд╣ै। рдХрдмिрд░ा рд╕ंрдЧрдд рд╕ाрдзु рдХी рд╣рд░ै рдФрд░ рдХी рд╡्рдпाрдзि, рд╕ंрдЧрдд рдмुрд░ी рдЕрд╕ाрдзु рдХी рдЖрдаों рдкрд╣рд░ рдЙрдкाрдзि’- рд╕ुрдХ्рддि рднी рдЗрд╕ рдУрд░ рд╣рдоाрд░ा рдз्рдпाрди рдЖрдХृрд╖्рдЯ рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддी рд╣ै рдХि рдЬिрди рд▓ोрдЧों рд╕े рд╣рдо рдШिрд░े рд╣ै рдЕрдерд╡ा рдЬिрд╕ рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдоें рд╣рдо рд░рд╣рддे рд╣ै, рдЙрд╕рдХा рд╕ीрдзा рд╕ंрдмंрдз рд╣рдоाрд░े рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╕े рд╣ै। рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпी рдХ्рд░िрдпाрдХрд▓ाрдк рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеिрдпों рдХो рдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рдЕрдерд╡ा рдЕрдк्рд░рдд्рдпрдХ्рд╖ рд░ूрдк рд╕े рдоूрд▓्рдп рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиे рдХा рдХाрд░्рдп рдХрд░рддे рд░рд╣рддे рд╣ैं। рдоूрд▓्рдп рдкрд░рдХ рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиा рдЬрдирддрди्рдд्рд░िрдп рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдХे рд╕рдмрд╕े рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЙрдд्рддрд░рджाрдпिрдд्рд╡ों рдоें рд╕े рдПрдХ рд╣ै। рдХрд╣ा рднी рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЙрдкрджेрд╢ рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рд╕िрдЦाрдиे рд╡ाрд▓े рдХा рдЖрдЪрд░рдг рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рддрдеा рд╢्рд░ेрдпрд╕्рдХрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХेрд╡рд▓ рдЙрдкрджेрд╢ों рдФрд░ рдк्рд░рд╡рдЪрдиों рдж्рд╡ाрд░ा рдоूрд▓्рдп-рд╢िрдХ्рд╖ा рдк्рд░рджाрди рдХрд░рдХे рдЕрдкрдиे рдЫाрдд्рд░ों рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा। рдЕрдкिрддु рдЫाрдд्рд░ рдЙрд╕рдХे рд╡िрд╖рдпी рдЬ्рдЮाрди рдХे рд╕ाрде рдЙрд╕рдХे рджैрдиिрдХ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдФрд░ рдЖрдЪрд░рдг рдХो рджेрдЦрддे рд╣ैै рдФрд░ рдЙрдирдХा рдЕрдиुрдХрд░рдг рдХрд░рдиे рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдмрдЪ्рдЪों рдоें рдЕрдиुрдХрд░рдг рдХी рдк्рд░рд╡ृрддि рдмрд╣ुрдд рдк्рд░рдмрд▓ рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХा рд╡ाрд░्рддाрд▓ाрдк рдХрд░рдиा, рдЖрдд्рдоाрдиुрд╢ाрди, рдЖрдЪрд░рдг, рд▓ेрдЦрди рд╡ рднाрд╖рдг рд╢ैрд▓ी, рд╣ाрд╡-рднाрд╡, рд╡ेрд╢-рднूрд╖ा, рдЪाрд▓-рдвाрд▓, рд╕рдоाрд╕्рдпा рд╕рдоाрдзाрди рдХрд░рдиे рдХा рддрд░ीрдХा рдЖрджि рд╕рднी рдЧрддिрд╡िрдзिрдпों рдХा рд╡े рдЕрдиुрдХрд░рдг рдХрд░рддे рд╣ैं। рдпрджि рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдЦुрд▓ेрдЖрдо рдЕрд╡ांрдЫрдиीрдп рдПрд╡ं рдЕрд╢ोрднिрдиीрдп рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХрд░рддा рд╣ै рддो рд╡рд╣ рд╡िрдж्рдпाрдеिрдпों рдХो рдХैрд╕े рдордиा рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЕрдкрдиे рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдЬैрд╕ा рдкреЭрдиे, рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХрд░рдиे, рднाрд╖рдг рджेрдиे, рдЕрднिрдирдп рдХрд░рдиे, рд▓िрдЦрдиे рдЖрджि рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХा рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдФрд░ рдЖрдЪрд░рдг рдЙрди्рд╣ें рдк्рд░рднाрд╡िрдд рдХिрдП рдмिрдиा рд░рд╣ рдирд╣ीं рд░рд╣рддा। рдЕрддः рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХो рд╡िрдж्рдпाрдеिрдпों рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдЖрдЪрд░рдг рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЬैрд╕ा рд╡рд╣ рдЙрди्рд╣ें рд╕ीрдЦाрдиा рдЪाрд╣рддे рд╣ैं। рдЙрд╕рдХे рдЙрдкрджेрд╢ рддो рдПрдХ рдХाрди рд╕े рд╕ुрдирдХрд░ рджूрд╕рд░े рдХाрди рд╕े рдмाрд╣рд░ рдиिрдХाрд▓े рдЬा рд╕рдХрддे рд╣ैं, рдкрд░рди्рддु рдЙрд╕рдХे рдЖрдЪрд░рдг рдФрд░ рд╡्рдпрд╡рд╣ाрд░ рдХी рдЕрдоिрдЯ рдЫाрдк рд╡िрдж्рдпाрдеिрдпों рдкрд░ рдкреЬेрдЧी। рдЗрд╕ीрд▓िрдП рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЙрдкрджेрд╢ рдХी рдЕрдкेрдХ्рд╖ा рдЖрдЪрд░рдг рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо
рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдПрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рд╣ै рдЬो рддाрдЙрдо्рд░ рдиिрдпрдоिрдд рд░ूрдк рд╕े рдЕрдирд╡рд░рдд рдЪрд▓рддी рд╣ै। рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै рдХि рдЗрд╕рдХा рдХोрдИ рдкूрд░्рд╡ рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддा। рд╡рд╣ рддो рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХी рдпोрдЧ्рдпрддा рдФрд░ рдХाрд░्рдп рдХुрд╢рд▓рддा рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ोрддा рд╣ै। рд╕ुрдпोрдЧ्рдп рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдЬाрдирддा рд╣ै рдХि рдЫाрдд्рд░ों рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ोрди्рдоुрдЦ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕े рдХ्рдпा рдФрд░ рдХрдм рдХрд░рдиा рд╣ै। рд╡рд╣ рдЙрдирдХे рд▓िрдП рдРрд╕े рд╡ाрддाрд╡рд░рдг, рдкрд░िрд╡ेрд╢ рдФрд░ рдкрд░िрд╕्рдеिрддिрдпों рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рддा рд╣ैं, рдЬिрдирдоें рдЫाрдд्рд░ों рдХे рд╕рдо्рдоुрдЦ рдХुрдЫ рдХрд╕ौрдаिрдпाँ рдЖрддी рд╣ैं, рдЬिрдирдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЫाрдд्рд░ों рдХी рдЪाрд░िрдд्рд░िрдХ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╣ोрддी рд╣ैं। рдЕрдЧрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдоें рдХрд╣ीं рдХोрдИ рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдЪूрдХрддा рд╣ै рддो рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдЙрд╕े рд╕ंрднाрд▓рддा рд╣ै, рдФрд░ рдЙрд╕ рдоाрд░्рдЧ рдкрд░ рдЬाрдиे рд╕े рдмрдЪाрдХрд░ рд╕рд╣ी рд░ाрд╕्рддे рдкрд░ рд▓ाрддा рд╣ैं। рдЕрддрдПрд╡ рд╕ाрдзाрд░рдгрддः рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдЬाрдирддा рд╣ै рдХि рдоूрд▓्рдп-рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдХ्рдпा рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП, рдкрд░рди्рддु рдлिрд░ рднी рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХे рд▓िрдП рдоूрд▓्рдп-рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдПрдХ рд╕ाрдоाрди्рдп рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рд╣ो рддो рдЙрд╕рдоें рдХोрдИ рдЧुрд░ेреЫ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा। рдХрд╣рдиे рдХी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддा рдирд╣ीं рдХि рдЙрд╕ рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдоें рдоाрдирд╡рддा рдХे рдХрд▓्рдпाрдг рдХे рд▓िрдП рдЬो рднी рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рдЧुрдг рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рд╣ैं, рдЙрдирдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рд╣ोрдЧा। ‘рд╡рд╕ुрдзैрд╡ рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо्’ рдХा рднाрд╡ рдЙрд╕рдоें рдк्рд░рдоुрдЦрддा рд╕े рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдк्рд░рд╢्рди рдпрд╣ рдЙрдарддा рд╣ै рдХि рдмाрд▓рдХों рдоें рдиैрддिрдХ рдЧुрдгों рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдХौрди-рдХौрди рд╕े рд╕्рдХूрд▓ी рд╡िрд╖рдпों рдХा рдЕрдз्рдпрдпрди рдХрд░ाрдпा рдЬाрдпे। рдЗрд╕ рдкрд░ рдЖрдЬрддрдХ рдордд рднेрдж рд╣ै। рдХुрдЫ рд╡िрдж्рд╡ाрди् рдПрдХ рд╡िрд╖рдп рдХो рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рджेрддे рд╣ैं рддो рдХुрдЫ рджूрд╕рд░े рдХो। рдХुрдЫ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХो рд╕ुрдзाрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдиिрдпрдоिрдд рдзрд░्рдо рдЙрдкрджेрд╢ рддрдеा рд╕рджुрдкрджेрд╢ рдкрд░ рдмрд▓ рджेрддे рд╣ैं рддो рдХुрдЫ рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдХोрд░े рдзрд░्рдо рдЙрдкрджेрд╢ों рд╕े рд╣ी рдмाрд▓рдХों рдХे рдиैрддिрдХ рдЬीрд╡рди рдХो рд╕ुрдзाрд░рдиा рддрдеा рдЙрдирдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рдЕрд╕рдо्рднрд╡ рд╣ै। рдпрджि рдпрд╣ рднी рдоाрди рд▓िрдпा рдЬाрдпे рдХि рдзрд░्рдо рдЙрдкрджेрд╢ों рддрдеा рд╕рдж् рдЙрдкрджेрд╢ों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╣ी рдмाрд▓рдХों рдХे рдиैрддिрдХ рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рддो рдлिрд░ рдпрд╣ рдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рдиा рдХрдаिрди рд╣ैं рдХि рдзрд░्рдо-рдЙрдкрджेрд╢ рдХिрд╕ рдвंрдЧ рд╕े рддрдеा рдХिрддрдиी рд╕рдордпाрд╡िрдзि рдХे рд▓िрдП рджिрдпे рдЬाрдпें। рд╣рд░рдмрд░्рдЯ рдорд╣ोрджрдп рдиे рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХे рд▓िрдП рд╢िрдХ्рд╖ा рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рд╡िрд╖рдп рдкрд░ рдЪрд░्рдЪा рдХрд░рддे рд╣ुрдП рд▓िрдЦा рд╣ै рдХि рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдХेрд╡рд▓ рдЙрди рд╡िрд╖рдпों рдХो рдк्рд░рдоुрдЦрддः рдоिрд▓рдиी рдЪाрд╣िрдпे, рдЬो рдиैрддिрдХ рддрдеा рдзाрд░्рдоिрдХ рд╡िрдЪाрд░ों рд╕े рднрд░े рд╣ुрдП рд╣ों। рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЙрд╕рдиे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рддрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХी рд╢िрдХ्рд╖ा рдкрд░ рд╡िрд╢ेрд╖ рдмрд▓ рджिрдпा рд╣ै। рдЙрд╕рдХा рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╣ै рдХि рдЗрди рд╡िрд╖рдпों рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рд╕े рдмाрд▓рдХों рдоें рд╕рдд्рдп, рд╕ाрд╣рд╕ рддрдеा рд╕рд╣ाрдирднूрддि рдЖрджि рдиैрддिрдХ рдЧुрдгों рддрдеा рдЙрдЪ्рдЪ рдЖрджрд░्рд╢ों рдХा рд╡िрдХाрд╕ рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЕрддः рд╢िрдХ्рд╖рдХों рдХो рдЪाрд╣िрдпे рдХि рд╡े рдмाрд▓рдХों рдХी рд░ूрдЪि рдЗрддिрд╣ाрд╕ рддрдеा рд╕ाрд╣िрдд्рдп рдХे рдЕрдз्рдпрдпрди рдХी рдУрд░ рдЕрдЧ्рд░рд╕рд░ рдХрд░ें, рдЬिрд╕рд╕े рд╡े рд╕рджाрдЪाрд░ी рддрдеा рд╕рдЪрд░िрдд्рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдмрди рд╕рдХें।
рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдФрд░ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп
рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХा рдк्рд░рдоुрдЦ рдХाрд░्рдп рдЫाрдд्рд░ों рдХे рдЬ्рдЮाрди рдоें рд╡ृрдж्рдзि рдХрд░ рдЙрдирдоें рдЬीрд╡рди рдЬीрдиे рдХी рдХुрд╢рд▓рддा рдкैрджा рдХрд░рдиा। рдкрд░рди्рддु рдЖрдЬрдХрд▓ рд╢िрдХ्рд╖рдХ рдХा рдХाрд░्рдп рдХेрд╡рд▓ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╡िрд╖рдпрдХ рдЬ्рдЮाрди рдЕрдерд╡ा рдЬाрдирдХाрд░ी рддрдХ рд╕ीрдоिрдд рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рд╡ाрд╕्рддрд╡ рдоें рдХेрд╡рд▓ рдкрд░ीрдХ्рд╖ा рд╡िрд╖рдпрдХ рдЬाрдирдХाрд░ी рдФрд░ рдХुрдЫ рдЗрдзрд░-рдЙрдзрд░ рдХी рд╕ाрдоाрди्рдп рдЬ्рдЮाрди рдХी рдмाрддें рдХрд░ рджेрдиे рд╕े рд╣ी рдЫाрдд्рд░ рдХो рд╕рдоाрдЬ рдХे рд▓िрдП рдЙрдкрдпोрдЧी рдирд╣ीं рдмрдиाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा। рдЙрд╕े рдкूрд░्рдг рдоाрдирд╡ рдмрдиाрдиे рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рд╡्рдпрдХ्рддिрдд्рд╡ рд╡िрдХाрд╕ рдХे рд▓िрдП рдЙрд╕े рдоूрд▓्рдп рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдиा рдФрд░ рдЙрд╕рдХा рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХा рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдХрд░्рддрд╡्рдп рд╣ै। рдордиुрд╖्рдп рдЬीрд╡рди рдоें рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдорд╣рдд्рд╡ рд╕рд░्рд╡ाрдзिрдХ рд╣ै। рдПрдХ рдЕрдиुрд╡ाрджिрдд рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдХрд╣ाрд╡рдд рд╣ै- рдпрджि рдзрди рдЪрд▓ा рдЧрдпा рддो рдХुрдЫ рднी рдирд╣ीं рдЧрдпा, рдпрджि рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рдЪрд▓ा рдЧрдпा рддो рдХुрдЫ рд╣ाрдиि рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ुрдИ, рдкрд░рди्рддु рдпрджि рдЪрд░िрдд्рд░ рдЪрд▓ा рдЧрдпा, рддो рд╕рдм рдХुрдЫ рдирд╖्рдЯ рд╣ो рдЧрдпा। рдзрди рддो рдкुрдиः рдЕрд░्рдЬिрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рднी рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░рдиे рдкрд░ рд╕ुрдзाрд░ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдкрд░рди्рддु рдЪрд░िрдд्рд░ рдн्рд░рд╖्рдЯ рд╣ो рдЬाрдиे рдкрд░ рдордиुрд╖्рдп рдХी рдордиुрд╖्рдпрддा рд╣ी рдЪрд▓ी рдЬाрддी рд╣ै। рдЕрддः рдЫाрдд्рд░ों рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдХा рдиिрд░्рдоाрдг рдХрд░рдиा рдФрд░ рдЙрд╕рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиा рд╕िрдЦाрдиा рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЙрд╕े рдХिрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдХा рдк्рд░рдоाрдж рдирд╣ीं рдХрд░рдиा рдЪाрд╣िрдП, рдЕрд╡рд╢्рдп рд╣ी рдмрдЪ्рдЪों рдХे рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рдХा рдХाрд░्рдп рдоाрддा-рдкिрддा рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рд╣ोрддा рд╣ै।
рдпрд╣ां рдоैं рд╡ॉрд▓ीрдмुрдб рдЕрднिрдиेрддा рдЖрд╢ुрддोрд╖ рд░ाрдгा рдХी рдПрдХ рдкोрд╕्рдЯ рдЬो рдЙрди्рд╣ोрдиे рдлेрд╕рдмुрдХ рд╕ोрд╢рд▓ рдоीрдбिрдпा рдкрд░ рдЕрдкрдиे рдкूрдЬ्рдп рдкिрддाрдЬी рдХे рдЬрди्рдорджिрд╡рд╕ рдкрд░ рд╕ंрд╕्рдордг рдХे рд░ूрдк рдоें рд╕ाрдЭा рдХी рдеी, рдХा рдЬिрдХ्рд░ рдХрд░рдиा рдЪाрд╣ूंрдЧा - "рдмाрдд рд╕рдд्рддрд░ рдХे рджрд╢рдХ рдХी рд╣ै рдЬрдм рдмेрд╣рддрд░ рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдП рдЙрдирдХा рджाрдЦिрд▓ा рддीрди рднाрдЗрдпों рдХे рд╕ाрде рдордз्рдп рдк्рд░рджेрд╢ рдХे рдорд╣ाрдХौрд╢рд▓ рдЕंрдЪрд▓ рдоें рдХ्рд░ाрдЗрд╕्рдЯрдЪрд░्рдЪ рдЙрд╕ рд╕рдордп рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рдоाрдз्рдпрдо рдХे рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдХрд░ा рджिрдпा рдЧрдпा рдеा। рдЙрдирдХे рдкिрддा рдЙрди्рд╣ें рд╣ॉрд╕्рдЯрд▓ рдЫोреЬ, рдЕрдЧрд▓े рдЗрддрд╡ाрд░ рдХो рдкुрдиः рдоिрд▓рдиे рдХा рдЖрд╢्рд╡ाрд╕рди рджे рдХрд░ рд╡ाрдкрд╕ рдШрд░ рдЪрд▓े рдЧрдП। рдЗрддрд╡ाрд░ рдХी рд╕ुрдмрд╣ рд╕े рд╣ी рдкिрддा рдХे рдЖрдиे рд╕े рдХी рдЦुрд╢ी рд╕े рд╡े рдЖрд╣्рд▓ाрджिрдд рдеे, рдпрд╣ рдЬीрд╡рди рдХे рдкрд╣рд▓े рд╕ाрдд рджिрди рдеे рдЬрдм рд╡े рдоाँ рдмाрдмूрдЬी рдХे рдмिрдиा рдЕрдкрдиे рдШрд░ рд╕े рдмाрд╣рд░ рд░рд╣े। рджोрдкрд╣рд░ 3:30 рдмрдЬे рдПрдХ рдЬीрдк рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдк्рд░ाрдЧрдг рдоें рд░ुрдХी। рдоाँ -рдмाрдмूрдЬी рдЬीрдк рд╕े рдЙрддрд░े, рд╡े рд╕рдм рджौреЬ рдХрд░ рдЙрдирд╕े рдоिрд▓рдиा рдЪाрд╣ рд░рд╣े рдеे рдкрд░рди्рддु рдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╕рдХрддे рдеे рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рд╕्рдХूрд▓ рдХे рдиिрдпрдоों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдеा, рд╕ो рдоीрдЯिंрдЧ рд╣ॉрд▓ рдоें рдЬैрд╕े рд╕ैрдиिрдХ рд╡िрд╢्рд░ाрдо рдХी рдоुрдж्рд░ा рдоें рдЕрд▓рд░्рдЯ рдЦреЬा рд░рд╣рддा рд╣ै рдПрдХ рд▓ाрдЗрди рдоें рддीрдиों рднाрдИ рдЦреЬे рдоाँ рдмाрдмूрдЬी рдХा рдЕрдкрдиे рдкाрд╕ рдкрд╣ुँрдЪрдиे рдХा рдЗंрддрдЬाрд░ рдХрд░рдиे рд▓рдЧे, рдЬैрд╕े рд╣ी рдоाँ рдмाрдмूрдЬी рд╣рдоाрд░े рдХрд░ीрдм рдЖрдП, рд╣рдо рддीрдиों рднाрдЗрдпों рдиे рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╕्рд╡рд░ рдоें рдЕрдкрдиी рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рдЦреЬे рдЦреЬे рдЧुрдб рдЗрд╡рдиिंрдЧ рдордо्рдоी, рдЧुрдб рдЗрд╡рдиिंрдЧ рдмाрдмूрдЬी рдХрд╣ा। рд╢рдм्рдж рд╕ुрдирдХрд░ рдмाрдмूрдЬी рд╣рд▓्рдХा рд╕ा рдЪौंрдХे рдлिрд░ рддुрд░ंрдд рд╣ी рдЙрдирдХे рдЪрд╣рд░े рдкрд░ рд╣рд▓्рдХी рд╕्рдоिрдд рдЖрдИ рдЬिрд╕рдоें рдмेрд╣рдж рд▓ाреЬ рдеा рдоैं рд╕рдордЭ рдЧрдпा рдХि рд╡े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ो рдЪुрдХे рд╣ैं। рдоैं рдЬो рдоाँ рд╕े рд▓िрдкрдЯा рд╣ी рд░рд╣рддा рдеा рдоाँ рдХे рдХрд░ीрдм рдирд╣ीं рдЬा рд░рд╣ा рдеा рддाрдХि рдЙрди्рд╣ें рдкрддा рдЪрд▓े рдХी рдоैं рдЗंрдбिрдкेंрдбेंрдЯ рд╣ो рдЧрдпा рд╣ूँ … рдоाँ рдиे рдЕрдкрдиी рд╕्рдиेрд╣рд╕िрдХ्рдд рдоुрд╕्рдХाрди рд╕े рдоुрдЭे рдЫुрдЖ। рдоैं рдоाँ рд╕े рд▓िрдкрдЯрдиा рдЪाрд╣рддा рдеा рдХिंрддु рдЬрдЧрд╣ рдкрд░ рдЦреЬे рдЦреЬे рдоुрд╕्рдХुрд░ाрдХрд░ рдЕрдкрдиे рдЖрдд्рдордиिрд░्рднрд░ рд╣ोрдиे рдХा рдЙрди्рд╣ें рд╕рдмूрдд рджिрдпा। рдоाँ рдиे рдмाрдмूрдЬी рдХो рджेрдЦा рдФрд░ рдоुрд╕्рдХुрд░ा рджीं, рдоैं рд╕рдордЭ рдЧрдпा рдХी рдпे рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ो рдЧрдИं рд╣ैं। рдоाँ, рдмाрдмूрдЬी, рднाрдИрдЬी рдФрд░ рд╣рдо рддीрди рднाрдИ рд╣ॉрд▓ рдХे рдПрдХ рдХोрдиे рдоें рдмैрда рдмाрддें рдХрд░рдиे рд▓рдЧे рд╣рдорд╕े рдкूрд░े рд╣рдл्рддे рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рдоाँрдЧा рдЧрдпा, рдФрд░ 6:30 рдмрдЬे рдХे рд▓рдЧрднрдЧ рдмाрдмूрдЬी рдиे рд╣рдорд╕े рдХрд╣ा рдХी рдЕрдкрдиा рд╕ाрдоाрди рдкैрдХ рдХрд░ो рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХो рдШрд░ рд╡ाрдкрд╕ рдЪрд▓рдиा рд╣ै рд╡рд╣ीं рдЖрдЧे рдХी рдкреЭाрдИ рд╡рд╣ीं рд╣ोрдЧी। рд╣рдордиे рдЕрдЪрдХрдЪा рдХे рдоाँ рдХी рддрд░рдл рджेрдЦा рдоाँ рдмाрдмूрдЬी рдХे рд╕рдорд░्рдерди рдоें рджिрдЦाрдИ рджीं। рдоैंрдиे рдШрд░ рд╡ाрдкрд╕ рд▓े рдЬाрдиे рдХा рдХाрд░рдг рдкूрдЫा ? рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдХрд╣ा рд░ाрдиाрдЬी рдоैं рддुрдо्рд╣ें рдоाрдд्рд░ рдЕрдЪ्рдЫा рд╡िрдж्рдпाрд░्рдеी рдирд╣ीं рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рд╡्рдпрдХ्рддि рдмрдиाрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ। рддुрдо рд▓ोрдЧों рдХो рдпрд╣ाँ рдирдпा рд╕ीрдЦрдиे рднेрдЬा рдеा рдкुрд░ाрдиा рднूрд▓рдиे рдирд╣ीं। рдХोрдИ рдирдпा рдпрджि рдкुрд░ाрдиे рдХो рднुрд▓ा рджे рддो рдЙрд╕ рдирдП рдХी рд╢ुрднрддा рд╕ंрджेрд╣ рдХे рджाрдпрд░े рдоें рдЖ рдЬाрддी рд╣ै, рд╣рдоाрд░े рдШрд░ рдоें рд╣рд░ рдЫोрдЯा рдЕрдкрдиे рд╕े рдмреЬे рдкрд░िрдЬрди, рдкрд░िрдЪिрдд, рдЕрдкрд░िрдЪिрдд рдЬो рднी рдЙрд╕рдХे рд╕рдо्рдкрд░्рдХ рдоें рдЖрддा рд╣ै рдЙрд╕рдХे рдЪрд░рдг рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░ рдЕрдкрдиा рд╕рдо्рдоाрди рдиिрд╡ेрджिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рд▓ेрдХिрди рджेрдЦा рдХी рдЗрд╕ рдирдП рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдиे рдоाрдд्рд░ рд╕ाрдд рджिрдиों рдоें рд╣ी рдоेрд░े рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдкрд░िрдЪिрдд рдЫोреЬो рдЕрдкрдиे рдоाрддा рдкिрддा рд╕े рд╣ी рдЪрд░рдг рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХी рдЬрдЧрд╣ рдЧुрдб рдЗрд╡рдиिंрдЧ рдХрд╣рдиा рд╕िрдЦा рджिрдпा। рдоैं рдирд╣ीं рдХрд╣рддा рдХी рдЗрд╕ рдЕрднिрд╡ाрджрди рдоें рд╕рдо्рдоाрди рдирд╣ीं рд╣ै, рдХिंрддु рдЪрд░рдг рд╕्рдкрд░्рд╢ рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдо्рдоाрди рд╣ोрддा рд╣ै рдпрд╣ рдоैं рд╡िрд╢्рд╡ाрд╕ рд╕े рдХрд╣ рд╕рдХрддा рд╣ूँ। рд╡िрдж्рдпा рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╣ोрддी рд╣ै рд╕ंрд╡ेрджрдирд╣ीрди рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдирд╣ीं рд╣ोрддी। рдоैंрдиे рджेрдЦा рддुрдо рдЕрдкрдиी рдоाँ рд╕े рд▓िрдкрдЯрдиा рдЪाрд╣рддे рдеे рд▓ेрдХिрди рддुрдо рджूрд░ рд╣ी рдЦреЬे рд░рд╣े, рд╡िрдж्рдпा рджूрд░ рдЦреЬे рд╡्рдпрдХ्рддि рдХे рдкाрд╕ рдЬाрдиे рдХा рд╣ुрдирд░ рджेрддी рд╣ै рдиाрдХि рдЕрдкрдиे рд╕े рдЬुреЬे рд╣ुрдП рд╕े рджूрд░ рдХрд░рдиे рдХा рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ै। рдЖрдЬ рдоुрдЭे рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдФрд░ рд╕्рдХूрд▓ рдХा рдЕंрддрд░ рд╕рдордЭ рдЖрдпा, рд╡्рдпрдХ्рддि рдХो рдЬो рд╢िрдХ्рд╖ा рджे рд╡рд╣ рд╡िрдж्рдпाрд▓рдп рдЬो рдЙрд╕े рд╕िрд░्рдл рд╕ाрдХ्рд╖рд░ рдмрдиाрдП рд╡рд╣ рд╕्рдХूрд▓, рдоैं рдирд╣ीं рдЪाрд╣рддा рдХी рдоेрд░े рдмрдЪ्рдЪे рд╕िрд░्рдл рд╕ाрдХ्рд╖рд░ рд╣ो рдХे рдбिрдЧ्рд░िрдпों рдХे рдмोрдЭ рд╕े рджрдм рдЬाрдПँ, рдоैं рдЕрдкрдиे рдмрдЪ्рдЪों рдХो рд╢िрдХ्рд╖िрдд рдХрд░ рджрд░्рдж рдХो рд╕рдордЭрдиे рдЙрд╕рдХे рдмोрдЭ рдХो рд╣рд▓्рдХा рдХрд░рдиे рдХी рдорд╣ाрд░рде рджेрдиा рдЪाрд╣рддा рд╣ूँ। рдоैंрдиे рддुрдо्рд╣ें рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬी рднाрд╖ा рд╕ीрдЦрдиे рдХे рд▓िрдП рднेрдЬा рдеा рдЖрдд्рдоीрдп рднाрд╡ рднूрд▓рдиे рдХे рд▓िрдП рдирд╣ीं। рд╕ंрд╡ेрджрдирд╣ीрди рд╕ाрдХ्рд╖рд░ рд╣ोрдиे рд╕े рдХрд╣ीं рдЕрдЪ्рдЫा рд╕ंрд╡ेрджрдирд╢ीрд▓ рдиिрд░рдХ्рд╖рд░ рд╣ोрдиा рд╣ै। рдЗрд╕рд▓िрдП рдмिрд╕्рддрд░ рдмाँрдзो рдФрд░ рдШрд░ рдЪрд▓ो। рд╣рдо рддीрдиों рднाрдИ рддुрд░ंрдд рдоाँ рдмाрдмूрдЬी рдХे рдЪрд░рдгों рдоें рдЧिрд░ рдЧрдП рдЙрди्рд╣ोंрдиे рд╣рдоें рдЙрдаा рдХрд░ рдЧрд▓े рд╕े рд▓рдЧा рд▓िрдпा рд╡ рд╢ुрднрдЖрд╢ीрд░्рд╡ाрдж рджिрдпा рдХि рдХिрд╕ी рдФрд░ рдХे рдЬैрд╕े рдирд╣ीं рд╕्рд╡рдпं рдХे рдЬैрд╕े рдмрдиो।"
рд╕ाрд░ рд░ूрдк рдоें рдХрд╣ рд╕рдХрддे рд╣ैं рдХि рдоाрддा-рдкिрддा рдк्рд░ाрдпः рдЕрдкрдиी рд╕ंрддाрди рдХे рдХрд▓्рдпाрдг, рдЙрд╕рдХा рдЙрдЬ्рдЬрд╡рд▓ рднрд╡िрд╖्рдп рдмрдиाрдиे, рдЪрд░िрдд्рд░рд╡ाрди рдФрд░ рдпрд╢рд╕्рд╡ी рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдЙрдд्рд╕ुрдХ рдПрд╡ं рддрдд्рдкрд░ рд░рд╣рддे рд╣ी рд╣ैं। рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХो рдз्рдпाрди рджेрдиा рд╣ोрдЧा рдХि рдЕрд╡िрднाрд╡рдХों рдиे рдЬिрди рдмрдЪ्рдЪों рдХो рдЙрди्рд╣ें рд╕ौंрдкा рд╣ै, рдЙрди्рд╣ें рдЙрдЪिрдд рд╢िрдХ्рд╖ा рджेрдХрд░ рд╢ीрд▓рдЧुрдг рд╕ंрдкрди्рди рдмрдиाрдП, рдмिрдиा рдЙрдирдХी рд╡ाрд╕्рддрд╡िрдХ рдкрд╣рдЪाрди рдХो рдмрджрд▓ें। рдорд╣ाрдкुрд░ुрд╖ों рдХा рдЬीрд╡рди рдЪрд░िрдд्рд░ рдкреЭрдиे рд╕े рдкрддा рдЪрд▓рддा рд╣ै рдХि рдЙрдирдоें рд╕े рдХुрдЫ рдЕрдкрдиे рдоाрддा рдпा рдкिрддा рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдП рдеे рдкрд░рди्рддु рдЕрдзिрдХांрд╢ рдХे рдиिрд░्рдоाрдг рдоें рдЙрдирдХे рдЕрдз्рдпाрдкрдХों рдХा рдпोрдЧрджाрди рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рд░рд╣ा рд╣ै। рдЕрддः рдЕрдз्рдпाрдкрдХ рдХो рдЪाрд╣िрдП рдХि рдЕрдкрдиी рдкुрд░ाрддрди рд╕рдн्рдпрддा, рд╡िрд░ाрд╕рдд, рд╕ंрд╕्рдХृрддि, рдЖрдЪрд░рдг, рдЖрдЪाрд░-рд╡िрдЪाрд░ рдЖрджि рдХा рд╕рдо्рдоाрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдЪрд░िрдд्рд░ рдиिрд░्рдоाрдг рд╣ेрддु рдЫाрдд्рд░ों рдХी рдпोрдЧ्рддाрдУं рдХो рддрд░ाрд╢ें рдЙрдирдоें рдЕрдкेрдХ्рд╖िрдд рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рднी рдХрд░ें।
рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рд╢िрдХ्рд╖ा рд╡рд╣ рд╣ै рдЬो рдоाрдирд╡ рдХो рдЙрд╕рдХे рд╢рд░ीрд░, рдорди, рдорд╕्рддिрд╖्рдХ рддрдеा рдЖрдд्рдоा рдоें рд╕ाрдоांрдЬрд╕्рдп рдХрд░рдиा рд╕िрдЦाрдпे рддрдеा рдЙрд╕े рдЬीрд╡рди рдХे рд▓िрдП рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рддैрдпाрд░ рдХрд░े рдХि рд╡рд╣ рдк्рд░рдХृрддि рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рджрдд्рдд рд╕ाрдзрдиों рдХा рдЙрдЪिрдд рдПрд╡ं рд╕ंрдпрдоिрдд рдЙрдкрдпोрдЧ рдХрд░ рдЕрдкрдиी рдЖрд░्рдеिрдХ рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдХिрд╕ी рдкрд░ рднाрд░ рди рдмрдиे рддрдеा рд╕рдлрд▓ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЕрдкрдиे рдФрд░ рджूрд╕рд░ों рдХे рдЕрдзिрдХрддрдо рд▓ाрдн рдХे рд▓िрдП рдЕрдкрдиी рд╕рдорд╕्рдд рд╢рдХ्рддिрдпों рдХा рдЙрдЪिрдд рдвंрдЧ рд╕े рдк्рд░рдпोрдЧ рдХрд░ рд╕рдХे। рдпрд╣ी рдирд╣ीं, рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдпрд╣ рднी рдХाрд░्рдп рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдоाрдирд╡ рдХो рдЬाрддीрдпрддा, рдк्рд░ाрди्рддीрдпрддा, рд▓िंрдЧрднेрдж рддрдеा рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдпрддा рдЖрджि рднाрд╡рдиाрдУं рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╡рд░्рдЧ рднेрджों рд╕े рдКँрдЪा рдЙрдаाрдХрд░ рдЙрд╕рдоें рдЕрдкрдиे рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рддрдеा рдЕрдкрдиी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░ेрдо рдХी рднाрд╡рдиाрдУं рдХो рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░े। рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ рд╡िрд╢्рд╡ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрд╢्рд╡ рдХे рд╕рднी рд╕рдоूрд╣, рдзрд░्рдо, рд╕рдоाрдЬ рдоें рдПрдХ рд╕ाрде рд╕рдордЭрджाрд░ी рдХे рд╕ाрде рд░рд╣ рд╕рдХे। рднाрд░рдд рдПрдХ рднौрдЧोрд▓िрдХ рдЗрдХाрдИ рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ाँ рдХे рдиाрдЧрд░िрдХों рдоें рдЕрдиेрдХрддा рдоें рдПрдХрддा рдХी рднाрд╡рдиा рд░рдЪी рдмрд╕ी рд╣ै। рд╣рдоाрд░ी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рд╕рдорди्рд╡рдпाрдд्рдордХ рд╣ै। рд╕рд╣िрд╖्рдгुрддा рдЙрд╕рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рд╡िрд╢ेрд╖рддा рд╣ै। рдРрд╕ी рд╕्рдкृрд╣рдгीрдп рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХे рд╣рдо рд╡ाрд╣рдХ рд╣ै, рдпрд╣ рд╣рдоाрд░े рд▓िрдпे рдЧौрд░рд╡ рдХी рдмाрдд рд╣ै। рдЗрд╕рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдПрд╡ं рдЗрд╕рдХा рд╡िрдХाрд╕ рд╣рдо рдиैрддिрдХрддा рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рдЪрд░िрдд्рд░ рд╕े рд╣ी рдХрд░ рд╕рдХрддे рд╣ै। рдЕрддः рд╢िрдХ्рд╖ा рдХे рд▓िрдпे рд╣рдо рдРрд╕ा рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рддैрдпाрд░ рдХрд░ें, рдЬिрд╕рдХा рдЬोрд░ рдоूрд▓्рдп рдкрд░ рд╣ो рдФрд░ рд╡рд╣ рдЧौрд░рд╡рдордпी рд╕ंрд╕्рдХृрддि рдХो рдЙрдд्рддрд░ोрдд्рддрд░ рд╡िрдХрд╕िрдд рдХрд░рдиे рдоें рд╕рдХ्рд╖рдо рд╣ो। рднाрд░рдд рдиे рдЖрдЬाрджी рдХी рд▓реЬाрдИ рдЕрд╣िंрд╕ा, рдЕрд╕рд╣рдпोрдЧ, рд╕рдд्рдпाрдЧ्рд░рд╣ рдФрд░ рд╕рдд्рдп рдХो рд╕ाрдзрди рдмрдиाрдХрд░ рдЬीрддी рд╣ै। рдЖрдЬ рднी рднाрд░рдд рдЕрди्рддрд░्рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рдЕрдиेрдХ рджрдмाрд╡ों рдХे рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рд╢ाрди्рддि рд╕्рдеाрдкрдиा рдХा рдк्рд░рдпाрд╕ рдХрд░ рд░рд╣ा рд╣ै। рднाрд░рдд рд╕рд╣ рдЕрд╕्рддिрдд्рд╡ рдХे рд╕िрдж्рдзाрди्рдд рдкрд░ рдЕрдЯрд▓ рд╣ै рддрдеा рдЖрд░्рдеिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдоें рд╕рднी рджेрд╢ों рдХे рд╕рд╣рдпोрдЧ рдХा рдЖрдХांрдХ्рд╖ी рд╣ै। рд╣рдоाрд░े рдЗрд╕ рджृрд╖्рдЯिрдХोрдг рдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░рдг рдпрд╣ी рд╣ै рдХि рднौрддिрдХ рд╕рдоृрдж्рдзि рдХे рд▓िрдП рдк्рд░рдпрдд्рдирд╢ीрд▓ рд╣ोрддे рд╣ुрдП рднी рднाрд░рддрд╡ाрд╕ी рд╡рд╕ुрдзैрд╡ рдХुрдЯुрдо्рдмрдХрдо рдФрд░ рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХрддा рдХी рднाрд╡рдиा рд╕े рдЕрдиुрдк्рд░ाрдгिрдд рд░рд╣рддे рд╣ै। рдкाрда्рдпрдХ्рд░рдо рдХी рд╣рдоाрд░ी рдкुрд╕्рддрдХों рдоें рдЖрдз्рдпाрдд्рдоिрдХ рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рдХो рдЕрдЧрд░ рдЙрдЪिрдд рд╕्рдеाрди рджिрдпा рдЬाрдпेрдЧा, рддो рд╣рдоाрд░ा рдЪрд░िрдд्рд░ рд╕рд╢рдХ्рдд рд╣ोрдЧा।
рд╕ंрджрд░्рдн рд╕ूрдЪी
* рдоुрдаा, рдПрд╕. (2012), ‘рдкीрд╕, рдоॉрд░рд▓ рдПрдг्рдб рд╡ेрд▓्рдпू рдПрдбुрдХेрд╢рди рдоूрд▓्рдпाрдзाрдиः рдПрди рдЗрдиोрд╡ेрд╢рди рдлॉрд░ рд╕ोрд╢рд▓ рдЯ्рд░ांрд╕рдлॉрд░्рдоेрд╢рди’ рдЗрди्рдЯрд░рдиेрд╢рдирд▓ рдЬрд░्рдирд▓ рдСреЮ рдПрдбुрдХेрд╢рди рд╕ाрдЗрди्рд╕, 4(3), 231-242
* рд╕ेрдЪुрдпрддेрдоा, рдЬेo, рдПрдг्рдб рд╡ेрд╡рдЧेрд▓ेрд░ेрд╕, рдбрдм्рд▓рдпू. (2008), рдЯीрдЪींрдЧ рд╕्рдЯ्рд░ाрдЯेрдЬीрд╕ рдлॉрд░ рдоॉрд░рд▓ рдПрдбुрдХेрд╢рди рдЬрд░्рдирд▓ рдСреЮ рдХрд░िрдХुрд▓рдо рд╕्рдЯрдбीрдЬ 40 (1) 69, 8
* рдПрди.рд╕ी.рдИ.рдЖрд░.рдЯी., (2005), ‘рдиेрд╢рдирд▓ рдХрд░िрдХुрд▓рдо рдл्рд░ेрдо рд╡рд░्рдХ’, рди्рдпू рджिрд▓्рд▓ी
* 39рдЬी рдЗрдпрд░ рдмुрдХ рдиेрд╢рдирд▓ ‘рд╕ोрд╕ाрдЗрдЯी рдлॉрд░ рдж рд╕्рдЯाрдбी рдСреЮ рдПрдбुрдХेрд╢рди’ рдкाрд░्рдЯ-1, рдкी. -277
* рдХोрдаाрд░ी, рдбी. рдПрд╕. (1985), ‘рдПрдЬूрдХेрд╢рди рдПрдг्рдб рд╣्рдпूрдорди рд╡ैрд▓्рдпूрдЬ’, рдЯीрдЪрд░ рдЯुрдбे рдЬुрд▓ाрдИ рд╕िрддрдо्рдмрд░
* рдкाрдг्рдб्рдпा, рд╢рдХुрди्рддрд▓ा (1985), ‘рдЬीрд╡рди-рдоूрд▓्рдп’, рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд░ाрдЬ्рдп рд╢ैрдХ्рд╖िрдХ рдЕрдз्рдпрдпрди рдПрд╡ं рдк्рд░рд╢िрдХ्рд╖рдг рд╕ंрд╕्рдеाрди, рдЙрджрдпрдкुрд░-рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди
* рдкाрдг्рдбेрдп, рдЧोрд╡िрди्рдж рдЪрди्рдж्рд░ (1985), ‘рдоूрд▓्рдп рдоीрдоांрд╕ा’, рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд╣िрди्рджी рдЧ्рд░рди्рде рдЕрдХेрдбрдоी рдЬрдпрдкुрд░-рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди
* http://hi.vikaspedia.in/education/education-best-practices
ЁЯЩП
ReplyDelete